Proletari Forum & Italia Forum

by **Laert** » 05 May 2022, 07:31

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 26.
Zamak i Flamuritâ€¦

IMZOT JUL BONATTI
(1874 â€“ 1951)

Figura u morÃ« nga alb-spirit.com
VÃ«shtirÃ« me u besue kÃ«to qÃ« kanÃ« ngja, e ma e vÃ«shtirÃ« me u besue Ã§ka po u shkon mendja per me vazhdue nder Trojet tona sot prap â€œdisaveâ€!
Me datÃ«n 6 nandor 1946, nÃ« pragun e arrestimit tÃ« FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« ShkodrÃ«s, arrestohet edhe Imzot Jul Bonatti, nÃ« VlonÃ«, pra, pak muej mbas kthimit tÃ« Tij nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« pakuptueshme nga Italia.
HapÃ«t dosja nr. 3616. â€œNÃ« vitin 1945, jemi mbledhÃ« nÃ« RomÃ«, dhe aty na foli Papa Piu XII. Prej aty mÃ« kanÃ« sjellÃ« me aeroplan pÃ«r nÃ« Shqipni, anglezÃ«t.â€ Me tÃ« vertetÃ« njÃ« kÃ«thim i pashpjegueshÃ«m!!
Imz. Bonatti deklaron nÃ« hetuesinÃ« e VlonÃ«s dhe asht fat i madh se, nÃ« disa fletÃ« qÃ« ruhen nÃ« shpjegimet biografike janÃ« detaje qÃ« me siguri nuk do tÃ« ishin dijtÃ« kurrÃ«, p.sh.: â€œNÃ« Stamboll, kam shÃ«rbye nÃ« KishÃ«n e Sant Ospit. Atje mÃ« donin dhe mÃ« respektonin shumÃ«.â€ Tregon me shka asht marrÃ« edhe nÃ« vitet e fundit nÃ« Itali. Kryesisht flet per perkthimet.
NjÃ« opinjon qÃ« vazhdoi mbi 47 vjet nÃ« hetuesitÃ« e sigurimit shqiptar:
â€œPÃ«rsonat qÃ« vajnÃ« tek ky (Bonatti) janÃ« KatolikÃ«, dhe sigurisht qÃ«llimi i vajtjÃ«s sÃ« tyre ka karakter politik.â€ (dt. 10 qershor 1946).
Prokurori Beqir Isufi shÃ«non po aty: â€œPrifti spijun i djallzuar.â€
Namik Cakrani shÃ«non: â€œÃ‹shtÃ« i pa korrigjuar, tâ€™i epÃ«t dÃ«nim i rÃ«ndÃ«.â€
Trupi Gjykues i pÃ«rbamÃ« prej Kryetar Myftar Grabocka, antarÃ« Taqo Jaho dhe Thoma Laro, prokuror kapiten Kristo Mushi, pÃ«rveÃ§ sa deklaratave tÃ« sipÃ«rme fallco, e akuzon Imzot Prof. Jul Bonattin: â€œAgjent i Vatikanit, spijun i dÃ«rguar pÃ«r qÃ«llime armiqÃ«sore, ka bashkÃ«punuar me armiqÃ« tÃ« popullit si: Prefektin e VlorÃ«s Lele KoÃ§in, Rrok Nallbanin (kuestor), dhe armikun e regjur Vishdan Risilia. Ka punuar nÃ« favor tÃ« Vatikanit i porositur nga Imzot VinÃ§enc Prennushi.â€
Me datÃ«n 27 tetor 1947, jepet vÃ«ndimi: â€œ7 vjet burg, me heqje lirie.â€
Edhe pse Imzot Bonatti nuk pranon asnjÃ« nga akuzat pÃ«r njÃ« vit rresht nÃ« hetuesi, vÃ«ndimi u shqyrtue nÃ« GjykatÃ«n e NaltÃ« tÃ« TiranÃ«s, e pÃ«rbame nga: Kryetar, Niko Ã‡eta, antarÃ« Veladin Zejneli dhe Nexhat Hysejni, dhe prokuror Nevzat Hasnedari e vÃ«ndosi: â€DÃ«nohet me 5 vjet heqje lirie.â€.
A thue kÃ«tu mori fund gjyqi i Imzot Prof. Jul Bonattit?
Sigurimi i shtetit komunist ishte ma i djallzuem se na shkon mendja nÃ©.
Ai shpesh ndryshonte metodÃ«n, por kurrÃ« rrugÃ«n e zgjedhun tÃ« krimit rrugÃ«, nga e cila nuk mund tÃ« shkÃ«putej asnjÃ« Ã§ast atÃ«herÃ« dhe as sot.
***
Pak kohÃ« mbasi u dÃ«nue Imzot Bonatti dÃ«rgohet nÃ« spitalin psikiatrik tÃ« DurrÃ«sit, gjoja pÃ«r mjekim. Kur ishte aty shkoi me u takue mesa i Tij me tÃ©. NjÃ«ditÃ« Ai i kishte tregue: â€œKam provue tortura tÃ« pandigjueme e tÃ« palexueme. Masakra me knaqÃ« shpirtin e tyne pa asnjÃ« arsye...â€.
Vazhdoi pÃ«r disa muej ajo rrugÃ« e mnershme pÃ«r Profesorin e shkretÃ«. Zotnues i disa gjuhve tÃ« hueja, i lauruem nÃ« letÃ«rsi, i palodhun nÃ« punÃ« shkencore, pÃ«rkthyesi i njohun i pari i â€œLahutÃ«s sÃ« MalcisÃ«â€, meshtar i devoÃ§Ã«m dhe i pÃ«rvujtÃ« ma shumÃ« se duhej, sillet nÃ« Shqipni. dhe Ã§ohet nÃ« njÃ« manikomjo!
Fantazia e kriminelit tÃ« sigurimit tÃ« shtetit asht e pafund.
Imzot Prof. Jul BONATTI, njÃ«ditÃ« thanÃ« se â€œndrroi jetÃ«!â€
â€œNdrroi jetÃ«.â€, vetem dy fjalÃ« goje! U gjet nÃ« njÃ« dhomÃ« trupi i Tij copa copa, i shkyem nga tÃ« sÃ«murÃ«t e â€œpavetÃ«dijshÃ«mâ€!!
Kush ishin kÃ«ta tÃ« sÃ«murÃ«? A me tÃ« vÃ«rtetÃ« mendoni se ishin tÃ« sÃ«murÃ«t e â€œpavetÃ«dijshÃ«mâ€ qÃ« e mbytÃ«n Bonattin? -Jo, jo! E, prap po pÃ«rsÃ«ris, jo! -Ishin tÃ« sÃ«murÃ«t e â€œvetÃ«dijshÃ«mâ€ qÃ« patologjikisht ushqehÃ«shin me mish e gjak njeriu, dhe mundÃ«sisht AtdhetarÃ«, ishin po, kriminelÃ«t e pashoq qÃ« nuk ngopeshin me njÃ« dru mbas koke para se tâ€™i pushkatonin viktimat, ishin HasnedarÃ«t e ThemelÃ«t, ishin KapisyzÃ«t e Dul RrjollÃ«t, ishin e ishin Aranit Ã‡elat me Kadri HazbitÃ«, ShehÃ«t e HoxhÃ«t qÃ« kishin gjetÃ« njÃ« Haxhi (Qamil) Lleshi, i mÃ«shefun mbas fustanit Nexhmije HoxhÃ«s, kobres sÃ« zezÃ« tÃ« fundit tÃ« Shekullit XX, me mbytÃ« e me vra me vulÃ«n e â€œpopullitâ€, tue pi gjakun e tij.
***
A thue pasojÃ« e sllavokomunizmit ishte kjo, apo dishka ma shumÃ«?!
Imz. Jul Bonatti deklaron: â€œQÃ«llimi i jonÃ« si fetare asht tÃ« bashkojmÃ« popujt, dhe tâ€™i vllaznojmÃ« nÃ« Ã§do anÃ« tÃ« botÃ«s!â€ Kjo thanje e Profesorit mÃ« ka terhjekÃ« vemendjen qÃ« atÃ«herÃ« kur e kam lexue. Kam shkrue dhe mendoj mos me u ndalue kÃ«tu!
Imz. Prof. Jul Bonatti ishte Klerik Katolik ShkodranÃ«, teolog, filozof, studjues dhe perkthyes i njohun i letersisÃ« dhe i gjuhÃ«s shqipe, njÃ« humanist i persosun, poliglot dhe mbi tÃ« gjitha njÃ« Klerik me pikpamje europjane, nÃ« vizionin e tÃ« cilit, gjithnjÃ« qendronte njÃ« nga perpjekjet e vazhdueshme tÃ« AtdhetarÃ«ve tanÃ«: Unifikimi i Kishave Shqiptare!
PÃ«rgatitja e Tij nâ€™ Austri, Itali, dhe sherbimi nÃ« Stamboll mbi 16 vjet, nÃ« DurrÃ«s, VlonÃ«, SiÃ§ili, dhe njohja atje e Kishave Unite Shqiptare prej Tij, duhet tÃ« bahet piknisje per njÃ« studim tÃ« plotÃ« tÃ« perpjekjeve tÃ« dy palÃ«ve; katolikÃ« dhe ortodoksÃ« per unifikim e Kishave tona.
E ky unifikim nenkupton Unitetin e Trojeve tÃ« Shtetit Shqiptar!
NjÃ« veper e tillÃ« Atdhetare, ishte fillue me kohÃ« nga Imz. Kristofor Kissi.
Kjo etapÃ« e re filloi me kohÃ«, madje vite perpara At Shtjefen GjeÃ§ovi kur ishte nÃ« VlonÃ«, flet per perpjekje tÃ« dy Kishave per Bashkim, dhe kam parasyshÃ« edhe vlersimet e bame aso kohe.
Nga studjuesi z. Nelson Qiriaku, kam mujtÃ« me u sigurue per fillimet e KishÃ«s Ortodokse AutoÃ§efale Shqiptare KOASH, e cila me disa nga drejtuesit e saj tÃ« nderuem filloi marrveshjet per unifikim e bashkpunim me Kishen Katolike nÃ« Shqipni, nÃ« VlonÃ« qÃ« nÃ« vitin 1920. MenjÃ«herÃ« mbas shpalljes sÃ« PavarsisÃ« nÃ« 1912 shihen dokumentat. Perpjekjet e HirsisÃ« sÃ« Visarion Xhuvanit, Kristofor Kissit, Irene Banushit, etj., si dhe lidhjet e Tyne me FamullitarÃ«t e VlonÃ«s, DurrÃ«sit dhe sÃ« fundi tÃ« TiranÃ«s, janÃ« njÃ« prej episodeve ma tÃ« lavdishme tÃ« mardhanjeve mes Kishave tÃ« Krishtena nÃ« Trojet tona Shqiptare.
Porsa Kisha Ortodokse AutoÃ§efale Shqiptare filloi shkÃ«putjen e saj nga kishat sllave dhe greke nÃ« vitin 1920, KryepeshkopÃ«t e saj tÃ« nderuem u zgjodhÃ«n ShqiptarÃ« qÃ« nÃ« Kongresin e Beratit (1922), vendosÃ«n KOASH, dhe perdorimin e gjuhÃ«s Shqipe nÃ« KishÃ«.
Patriarku i KonstantinopojÃ«s emnoi nÃ« Shqipni Hierotheos A. Jahon (Peshkop i Miletupolisit) si zevendsin e tij tÃ« plotfuqishem, i cili, i shoqnuem nga Imz. Kristofor Kissi, Peshkop i Sinadonit, mÃ«rriti nÃ« KorÃ§Ã« nÃ« vjeshten e vitit 1923, dhe shuguruen Fan Nolin, me 21 Nandor 1923, nÃ« katedralen e Shen Gjergjit.
Hierotheosi emeroi Imz. Kristofor Kissin, Peshkop tÃ« dioqezÃ«s sÃ« Beratit, e cila permblidhte edhe Vlonen; Fan Noli nÃ« 1924 u largue nga Shqipnia. NÃ« nandor 1927 vizitoi RusinÃ« stalinjane, pra Bashkimin Sovjetik, si delegat i Ballkanit nÃ« Kongresin â€˜MiqtÃ« e Bashkimit Sovjetikâ€™ me rastin e dhjetÃ«vjetorit tÃ« Revolucionit tÃ« Tetorit. Po, nuk mungoi me i ba urimet edhe Ever HoxhÃ«s nÃ« Janar 1946, per â€œvarÃ«sinÃ« e RepublikÃ«s Demokratike Shqiptare nga Jugosllavia komuniste e Titosâ€.
Ishte koha kur PeshkopÃ«t e KOASH Visarion Xhuvani, Kristofor Kissi, Irene Banushi (u burgos nÃ« 1947), Kozma Qirio, At Dhimiter Leka (u pushkatue nÃ« nandor 1944), At Gjergj Suli (u pushkatue me 14 Janar 1947), At Llazar Popi (vdes nÃ« burgun e TiranÃ«s, me 11 Dhjetor 1972), vetem pse vazhduen me punue per unifikimin e Kishave tona nÃ« Shqipni, njÃ«herit me persekucionin e Tyne tÃ« vazhdueshem kryesisht mbas 1944.
Me kÃ«te â€œBashkim Kishashâ€, nuk ishte i knaqun as Ahmet Zogu, as Musolini, dhe nÃ« gjurmÃ«t e tyne eci edhe Ever Hoxha, derisa shkatrroi kÃ«te Bashkim, FenÃ« dhe KlerikÃ«t qÃ« kanÃ« kontribue per Unifikim!
Kryepeshkopi metropolit Kristofor Kissi drejtoi KOASH derisa dha doreheqjen me 1949. Ai jetoi nÃ« pension pak kohÃ« nÃ« manastirin e ArdenicÃ«s e ma vonÃ« nÃ« manastirin e ShÃ«n Prokopit afer TiranÃ«s. Thohej se vdiq nga hemoragjia cerebrale (po, ma shumÃ« mendohet se aty u helmue nga Sigurimi komunist i TiranÃ«s) me 16 qershor 1958.
Patrikana e KonstantinopojÃ«s e njohu Kishen e ShqipnisÃ« si autoqefale vetem nga autoriteti i Imz. Kristofor Kissit.
Ai ishte personi ma i respektuem per tÃ« gjitha palÃ«t e interesueme, per PatrikanÃ«n e KonstantinopojÃ«s, si per Popullin Shqiptar, per Klerin Ortodoks dhe lidhjet e KOASH me Kishen Katolike nÃ« Shqipni.
Ndersa, Martiri At Josif Papamihali, asht mbulue me baltÃ« i gjallÃ« nÃ« kampin e shfarosjes, nÃ« kÃ«neten e Maliqit tÃ« KorÃ§Ã«s, me 26 Tetor 1948 vetem, per lidhjet fetare me Klerin Katolik Shqiptar tÃ« burgosun.
Kjo ishte Kisha e vertetÃ« Ortodokse KOASH, per tÃ« cilen duhet ruejtÃ« respekt shumÃ« i madh edhe sot!
Ishte pikrisht koha kur nÃ« Shkoder Hafiz Derguti torturohej nÃ« 1947, dhe po i tregonte njÃ« bashkvuejtÃ«si nÃ« hetuesi tÃ« Shkodres: â€œMÃ« kÃ«rkojnÃ« dÃ«shmi pÃ«r priftÃ«n, kÃ«rkojnÃ« me na pÃ«rÃ§a e nesÃ«r me thanÃ«, se u pushkatuen priftnit me dÃ«shmitÃ« e rreme tÃ« hoxhallarÃ«ve. I kam thanÃ«, bani shka tÃ« dueni se kÃ«tÃ« punÃ« nuk e baj kurrÃ« pasha Allahun!â€
Cili kje qendrimi Europjan i Hafiz Ibrahim Dalliut nÃ« gjyqin e Tij tÃ« 1946?
Kush mundet me mohue veprat e Hafiz Ali Tarit, ndaj Klerit Katolik nÃ« Burgun e mnershem tÃ« Burrelit ?
Ndersa, vrasjet e masakrat e sllavokomunistÃ«ve ndaj Bektashijve tanÃ« tÃ« Nderuem vazhdonin me korrÃ« koka njerzish, vetem per qendresen e Tyne nÃ« perkrahje tÃ« katolikÃ«ve ShqiptarÃ«.
Ashtusi mbyten At Papamihalin, ashtu shkyene dhe Imz. Jul Bonattin.
Historia pa tÃ« vertetat e saja, nga Populli Shqiptar quhet â€œrrenÃ«â€!
***
KomunistÃ«t shovenistÃ« sllavobolshevikÃ«, ashtusi paraardhÃ«sit e tyne tÃ« njohun anadollakÃ«, gjithnjÃ« dhe kudo ku kanÃ« sundue, kanÃ« perdorÃ« metoden e tyne vllavrasÃ«se â€œPerÃ§aj e sundo!â€, jo â€œpa rezultatâ€.
NÃ« Sheshin Skenderbeu, Papa Gjon Pali II, me 25 Prill 1993 tha: â€œDrama e Juej, ShqiptarÃ« tÃ« dashtun, zgjon interesin e mbarÃ« Kontinentit Europjan dhe asht e domosdoshme qÃ« Europa mos tâ€™ ju harrojÃ«!
Por me njÃ« kusht, qÃ« tÃ« mbetÃ«t pÃ«rgjithmonÃ« nÃ« kujtesÃ«n tonÃ«, ajo qÃ« ngjau nÃ« tÃ« kaluemen. NÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« ky asht kusht i domosdoshÃ«m pÃ«r mos me u rikthye tek tÃ« njejtat gabime tÃ« pÃ«rlotuna dhe asht shtegu ma i mirÃ« pÃ«r njÃ« proces pajtimi tÃ« vÃ«rtetÃ«.â€
Pajtimi i vertetÃ« arrihet vetem me hapjen e dosjeve.
DÃ«nimi i diktatorÃ«ve qÃ« kanÃ« ushtrue Gjenocid kunder Klerit Katolik dhe AtdhetarÃ«ve Shqiptar asht detyrÃ« e perjetÃ«shme dhe nuk duhet harrue!
ShqiptarÃ«t duhet gjithnjÃ« ti bajnÃ« vetes njÃ« pyetje:
Deri kur do tÃ« vazhdojÃ« me u mashtrue Populli Shqiptar nga â€œBallkani i shperthyemâ€ dhe â€œrilindasit e kavertisunâ€ tÃ« Edi RamÃ«s & Co?!
Rruga e tradhÃ«tarve tâ€™ Atdheut asht asfaltue prej vitit 1972. A ju kujtohet? Keni pasÃ« lanÃ« namin aso kohe nâ€™ atÃ« kongres turpit!!
Ndersa sot, nuk po i leni asgja mangut vrastarve dhe paraardhÃ«sve tuej tiran, barbar e kriminela tÃ« njohun nÃ« gjithÃ« BotÃ«n! Sot â€œataâ€ po ecin mbi miljona dollar dhe fluturojnÃ« nÃ« rrugÃ«t e asfaltueme nga droga.
Asht fat i madh qÃ« Historia nuk i mbyllÃ« â€œDosjetâ€ e askujtÃ« !
Shenim FR: MarrÃ« nga libri â€œNjÃ« Monument nen dheâ€(2005).
Melbourne, 4 Maji 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. XXVII
Zamak i Flamuritâ€¦

Don Mark Bici
(1911 â€“ 1946)

Asht fat i madh qÃ« me dosjet e tÃ« mbytunve e tÃ« zhdukun nÃ« hetuesi ose nÃ« Sigurimin e shtetit komunist asht marrÃ« studjuesi Dr. Pjeter Pepa (2007) e, na ka lanÃ« gjurmÃ«t e Tyne tÃ« pashlyeme pa tÃ« cilat sot nuk do tÃ« dinim asgja.
Don Mark Bici asht kenÃ« me origjinÃ« nga Mirdita. U le nÃ« vitin 1911. Mbasi kreu studimet nÃ« Seminarin Papnuer tÃ« Shkodres, dhe u lidh me Kishen Katolike nÃ« Universitetin Teologjik nÃ« Padova, tue u Shugurue meshtar nÃ« vitin 1936. Kthehet nÃ« Shqipni e u vendosÃ« nÃ« AbatsinÃ« e MirditÃ«s nÃ« 1939.
NÃ« vitin 1946 arrestohet nga rregjimi diktatorial i Ever HoxhÃ«s. Ishte klerik i pÃ«rgatitun dhe me bindje tÃ« brumosuna per me i sherbye FesÃ« e Atdheut.
Rregjimi komunist e masakron keq nÃ« hetuesi, gja qÃ« i solli pasoja tÃ« randa. NÃ« Dosjen 868, tÃ« Arkivit MinistrisÃ« sÃ« Mbrendshme tÃ« TiranÃ«s, mbajtÃ« me daten 18 Tetor 1946 (simbas studjuesit Dr. Pjeter Pepa), i mbajtun nÃ« zyret e seksionit tÃ« mbrendshem MirditÃ«, me tÃ« arrestuemin Don Mark Bici, i biri i KolÃ«s dhe i DilÃ«s (Nana e vdekun), i lemÃ« nÃ« Kashnjet e banues nÃ« fshatin KaÃ§inar tÃ« SpaÃ§it, me profesion Prift, famullitar i QafÃ« Bregut, qÃ« deponon: Jam arratisÃ« dy herÃ« duke ju ikun patrullave, sepse nÃ« Tetor tÃ« 1945, me ka ardhÃ« nÃ« qelÃ« Lleshi i Gjon Markagjonit, e i kam dhanÃ« bukÃ«. Jam arratisÃ« se mÃ« erdhen nÃ« 1946 edhe tre tâ€™ arratisun nga SpaÃ§i: Dod Sakica, Preng Frisku dhe Preng Frrok Marku, tÃ« cilve u kam dhanÃ« edhe kÃ«tyne bukÃ«.
Para Ã§lirimit nuk kam marrÃ« pjesÃ« nâ€™ asnjÃ« rrymÃ« politike. Kam pasÃ« njohje me majorin anglez Nill, i cili donte me dijtÃ« per qendrimin e gjermanve.
Dij se xhakoni Ndue Gjoni nga Mnela, ishte me Ballin Kombtar. Kam pasÃ« raste qÃ« kam takue edhe persona tjerÃ«, sepse vijshin tek qela nevojat e tyne.
Me tÃ« pandehurin Dom Mark Bicaj asht marrÃ« gjatÃ« kohÃ«s sÃ« hetuesisÃ« shefi i seksionit sigurimit tÃ« MirditÃ«s Bardhok Biba, i njohun mirÃ« nga kleri.
Ndersa nÃ« gjykaten ushtarake tÃ« Shkodres, dokumentacioni asht firmue nga prokurori i njohun, kapiteni kriminel Aranit Ã‡ela me 25 Tetor 1946.
Aty ka dhe njÃ« trup Gjykues tÃ« njohun: Kryetari Kap I Mustafa Iljazi, antarÃ« Anastas Koroveshi dhe Zurdi Shehu, ndersa prokuror kapiten Aranit Ã‡ela.
Gjykata vendosi dÃ«nimin e tÃ« pandehurit Dom Mark Bici, me 15 vjet burgim, dhe me zbritjen e kÃ«tij dÃ«nimi me 5 vjet burg me punÃ« tÃ« randa.
NÃ« dukje tÃ« parÃ« lexuesi formon pershtypjen se, aty me tÃ« vertetÃ« gjyqi asht kenÃ« zhvillue shumÃ« i rregullt, me fakte tÃ« provueme nga hetuesia MirditÃ«s.
Gjithshka sillet rreth datÃ«s 25 Tetor 1946 (??), tue u mbyllÃ« po me kÃ«te datÃ« pa asnjÃ« tÃ« dhanÃ« tjeter, ku nuk zehen me gojÃ« as dishmitarÃ« e as folÃ«s tjerÃ«.
Per Ã§udi nuk ka asnjÃ« mendim nga hetuesi kriminel i sigurimit tÃ« MirditÃ«s, Bardhok Biba, i cili â€œa ka mujtÃ« me mbyllÃ« dosjen pa shtue asnjÃ« rresht?â€.
Studimi i tÃ« kÃ«tilla Dosjeve ka vlerÃ« tÃ« madhe, se don mjeshtri me e kuptue â€œate qÃ« Dosja e sigurimit tÃ« shtetit komunist, ndrynÃ« mbrenda vetes sÃ« sajâ€ pa tregue faktin e vertetÃ« tÃ« dhanjes sÃ« dÃ«nimit perfundimtar, si dhe tÃ« mos tregimit tÃ« sÃ« vertetÃ«s sÃ« zbritjes sÃ« sasisÃ« sÃ« viteve nga 15 vjet nÃ« 5 vite, po me njÃ« shtesÃ« gjoja me punÃ« tÃ« randÃ«.
Nga kjo Dosje del i kjartÃ« perfundimi i trupi gjykues, i cili ndaj akuzave tÃ« bame ndaj Dom Mark Bicit, mbyllÃ« dosjen pa asnjÃ« fakt tÃ« dishmuem nga dy ose tre dishmitarÃ«, po vetem njÃ« datÃ« â€œ25 Tetor 1946â€. Ishte edhe idea se â€œDosjet tona, asnjÃ«herÃ« nuk do tÃ« lexohen as shihen nga njerzit tjerÃ«!â€
Sigurisht, perfundimi i dÃ«nimit asht i kjartÃ« per tÃ« gjithÃ« ne lexuesit qÃ« nuk kemi nevojÃ« me lexue ma shumÃ«, ose tÃ« pakten nÃ« cilin kamp pune e patne dergue Dom Mark Bicin, per me vazhdue dÃ«nimin me â€œpunÃ« tÃ« randaâ€?!
VetÃ« kÃ«putja e Dosjes dhe mbyllja e saj pa asnjÃ« shpjegim, tregon fundin e jetÃ«s nÃ« mÃ«nyrÃ« barbare dhe kriminale tÃ« Klerikut Don Mark Bici, nga ato vuejtje qÃ« nuk pershkruhen asnjÃ«herÃ«, e kryesisht ato, qÃ« ka kalue per 47 vjet Kleri Katolik Shqiptar, Kleri ma i vujtun i gjithÃ« EuropÃ«s komuniste.
Mungesa e fotos edhe ajo ka domethanjen e vet! Torturat qÃ« ka kalue nder ata muej hetuesi, shumÃ« fatzezÃ« i kanÃ« kthye nÃ« Portrete tÃ« panjohuna!
E shumÃ« vetÃ« mbas vuejtjeve tÃ« mnershme nÃ« duertâ€™ e atyne kriminelave, nuk kanÃ« njohtÃ« as vetveten kur i ka ra rasa me kalue pranÃ« njÃ« dritares.
E faktet janÃ« aq tÃ« shumta sa, po tÃ« rreshtojmÃ« emnat e Klerikve Katolik me mosha tÃ« reja tue fillue nga vitet e para tÃ« 1945, jam i sigurt se shumÃ« lexues kanÃ« me i quejtÃ« â€œshpikje tÃ« mijatâ€, po e verteta asht ajo, qÃ« ka ngja nga duert e kriminelave qÃ« po tâ€™ ju hapen vorrezat, edhe sot janÃ« tÃ« pakalbun!
Duhet tÃ« pranojmÃ« faktet! Veprat kriminale tÃ« hetuesisÃ« sigurimit komunist janÃ« edhe tÃ« padijtuna dhe tÃ« panjohuna as, nga Bijtâ€™ e Atyne qÃ« kanÃ« kalue torturat ma mizore qÃ« mujte me krye truni i smurÃ« i hetuesve barbar.
E mos harroni se ASNJENI kriminel, nuk ka kerkue tÃ« falun per vdekjet e Atyne Fatzezve, qÃ« janÃ« zhdukÃ« pergjithmonÃ« tue kenÃ« edhe tÃ« Pafajshem!
Sot Ata viktima i kujtojmÃ« me dhimbje, Ata vdiqÃ«n dhe u zhdukÃ«n nder disa gropa pa ShenjÃ« tek koka. Dhe, kurr mos harroni se Ata MartirÃ« janÃ« sot: ZamakÃ« tÃ« Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 7 Maji 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. XXVIII
Zamak i Flamuritâ€¦

DON NIKOLL GAZULLI

(1895 â€“ 1946)

Pesha e randÃ« e gurit shpesh ban qÃ«, mbasi mbulohet me pluhun, me kohÃ« dhe dalngadalÃ«, shiu, era, fortuna e pÃ«rmbytjet e zhysin nÃ« baltÃ«.
PÃ«r shumÃ« kohÃ« kÃ«ta gurÃ« mbahen mend si shenja drejtimi rruge, pushimi shtegtarÃ«sh ose ngjarjesh tÃ« mÃ«dha historike. NdonjÃ«herÃ«, kÃ«ta ishin edhe skuta prite. Me kohÃ« kÃ«ta gurÃ« edhe lÃ«vizin e zhduken.
NdÃ«r malet tona nuk ka gurÃ« tÃ« tjerÃ« tÃ« daltuem veÃ§ ndÃ«r vorre e aty kÃ«tu nÃ« prakun apo shkallat e ndonjÃ« Kishe apo kulle tÃ« vjetÃ«r. ShumÃ« prej tyne janÃ« shembÃ« e prrojet e â€œpabesaâ€ i kanÃ« marrÃ« me vete dhe i kanÃ« tretÃ« e derdhÃ« ndÃ«r zgavrrat e errta tÃ« historisÃ«.
ShumÃ« prej atyne gurÃ«ve tÃ« daltuem me aq kujdes dikur, sot janÃ« ende tÃ« mbuluem me dhÃ© e trungje pemÃ«sh tÃ« kalbuna, shpesh nÃ«n kambÃ«t tona, qÃ«, padashje, shkojmÃ« tue i zhytÃ« edhe ma thellÃ« nÃ« tokÃ« dhe, me kohÃ«, tue i vorrosÃ« ndoshta pÃ«rgjithmonÃ«. E pra, nuk janÃ« aq pak sa kujtojnÃ« disa.
Kujtoj njÃ« udhtim nÃ« kambÃ« nga Vrithi nÃ« drejtim tÃ« njÃ« fshati tÃ« quejtun VuÃ§Ã«. Shpesh ka ngja qÃ« dijetarÃ«t kanÃ« gÃ«rmue dhe mbasi kanÃ« gjetÃ« njÃ« shenjÃ« jete, janÃ« pÃ«rqendrue aty e, mbas sa kohe, kanÃ« nxjerrÃ« nÃ« dritÃ« njÃ« vepÃ«r me tÃ« cilÃ«n janÃ« ba tÃ« pavdekshÃ«m.
I tillÃ« ishte pÃ«r ne edhe At ShtjefÃ«n GjeÃ§ovi, qÃ«, me lotoret e Tija shekullore, pÃ«rjetÃ«soi nÃ« parathanje tek â€œKanuni i LekÃ« Dukagjinitâ€ edhe Faik KonicÃ«n e madh. ShumÃ« vite ma vonÃ«, kur pata lexue pÃ«r ngjarjet e ndodhuna ndÃ«r ata vise aq tÃ« bukra e aq krenare nÃ« kohÃ«n e ramjes sÃ« tyne, nÃ«n atÃ« dhunÃ« tÃ« shfrenueme e tÃ« pashpirtÃ« tÃ« komunistÃ«ve, pata mendue me vete: Si asht e mujtun me kenÃ« aq e pamÃ«shirÃ«shme historia, qÃ« mbrenda pak viteve, mbas vitit 1944, arrijti me shpÃ«rba edhe karakterin e pathyeshÃ«m tÃ« atyne â€œgurÃ«veâ€ shekullorÃ«, qÃ« nuk i pat thye as sllavi e as turku?!
Njeriu qÃ« mÃ« ka shtye me gÃ«rmue edhe mue ndÃ«r ata prroska apo zallishta prrojesh, mbas tÃ« cilave, tue ecÃ« ndÃ«r gjurmÃ«t e ujqÃ«ve, njeriu ndodhet pÃ«rballÃ« njÃ« shpelle, e aty ende sot gurtÃ« vazhdojnÃ« me lotue gjak MartirÃ«sh.
Ishin po Malet e fushat e gjithÃ« ShqipnisÃ« Martire kapÃ« flakÃ«.
ShqiptarÃ«t qÃ« ikÃ«n e morÃ«n malet, ishin tÃ« ndjekun nga bishat e terbueme e tÃ« quejtunit â€œbijtÃ« e Stalinit jemi ne!â€, tÃ« pangopun me gjak.
Ishin pikrisht Ata AtdhetarÃ« qÃ« nuk duronin njÃ« pushtim tjetÃ«r tÃ« ri!
Ishin po bash pyjet e saj tÃ« zemrueme, qÃ« lÃ«kundeshin e rrÃ«zonin landÃ« lisi e pishe ditÃ« e natÃ«, tue thye Fidanat e selvijave tâ€™ Asaj Shqipnie sÃ« Re e tue i rroposÃ« pÃ«rdhe shka merr me Kelmend, Dukagjin, PukÃ« e deri thellÃ« nÃ« MirditÃ«n e Mark Gjon Markagjonit, qÃ« edhe Ai pranoi plumbin e â€œshokut tÃ« vetâ€ maparÃ« se, tâ€™ plangprishÃ«sve komunistÃ« antishqiptarÃ«!
Ndoshta, e me siguri, janÃ« dafinat e Atdheut qÃ« bijnÃ« atÃ« ditÃ« mbi gropat e humnerat ku kalben Ata Burra, e Ata guxuen e bane vdekjen si me le!
KÃ«tu mendja nuk mundet me depertue ma thellÃ«, se ndÃ«r rrajtÃ« e larit qÃ« ndÃ«r shekuj thuri kunora lavdije pÃ«r ShqiptarÃ«t e vet besnikÃ«. E nÃ«n gjethÃ«t e atij lari, qÃ« sâ€™njohu mort, asht prap njÃ« tjeter Vigan qÃ« vazhdon me kenÃ« i humbun e i tretun ende nÃ«n gurÃ« nder shpella shekullore tâ€™ atyne Maleve!
Asht prap njÃ« tjetÃ«r histori e pashkrueme ndÃ«r letra tÃ« prarueme!
Asht prap njÃ« tjetÃ«r BurrÃ« qÃ« as Ai nuk ka vdekÃ«.
Asht prap njÃ« tjetÃ«r Shqiptar qÃ« daltoi shkronja mbi kÃ«ta gurÃ«!
Asht prap njÃ« tjetÃ«r â€œgurÃ«â€ qÃ« rritej e rritej e bahej sa njÃ« shkamb!
Asht prap njÃ« dorÃ« qÃ« u tregoi MalÃ«sorÃ«ve tanÃ« â€œHyllin e DritÃ«sâ€.
Asht prap njÃ« gisht drejtue nga â€œylli i kuqâ€ robnues i Moskovit!
Asht prap njÃ« gjuhÃ« shpatÃ« qÃ« i grishi Alpet nÃ« beteja nderi, e Lirije!
Asht prap njÃ« kambÃ« e zdathun zadrimori qÃ« mori malet!
Asht prap njÃ« â€œgjuhÃ« Shqipjetâ€ qÃ« u kÃ«ndoi Atyne BjeshkÃ«ve Arbnore.
Asht prap njÃ« Ushtar i Krishtit qÃ« ruen nÃ« gjoksin e Tij Flamurin e Gjergj Kastriotit, â€œMbrojtÃ«sit tÃ« Krishtenimitâ€, tÃ« lamÃ« me Gjakun e vet tÃ« ShejtÃ« nÃ« Elterin e Atdheut, mbi tÃ« cilin asht Betue atÃ« ditÃ« kur Ai asht Shugurue Meshtar Shqiptar. Asht po, aty, Don NikollÃ« Gazulli! E, edhe guri topitet e fillon me u thermue kur ndigjon pÃ«rsÃ«ri kÃ«te mbiemen tÃ« salvuem ndÃ«r shekuj pÃ«r fatin e LirinÃ« e Atdheut tÃ« cilin e deshti aq shumÃ«!
E, edhe orÃ«t e zanat e At FishtÃ«s sÃ« Madh, mbas ramjes sÃ« diellit, aty kah e vona, tue zhgulÃ« flokÃ«t, do tÃ« pyesnin me zanin e tyne tÃ« marrun nÃ« vajÃ«:
E Ã§ka do Ky BurrÃ« me veladon ndÃ«r ata Male tÃ« pÃ«rgjakuna?
Vepra e Tij e pavdekshme difton kush asht Ky mbasardhÃ«s i GazullorÃ«ve.
QÃ«, pa i shkrepÃ« qerpiku, njÃ«ditÃ« guxoi me shkelÃ« ndÃ«r gjurmÃ«t e sandaleve tÃ« At ShtjefÃ«n GjeÃ§ovit.

GERMONI THÃ‹MELIN..!
GurÃ« tÃ« shkapÃ«rndamÃ« andej e kÃ«ndej i mblodhÃ«n nÃ« njÃ« fushÃ«.
Disa shekuj ma parÃ« ishin vue disa themele nÃ« kÃ«te tokÃ« tÃ« bekueme!
Shqiptari i shkretÃ«, nÃ« dheun e vet gjithÃ« jetÃ«n, tue u mundue me vue njÃ« cak e me jetue me djersen e ballit qyshÃ« se ka lÃ©. AtÃ« ditÃ« porsa fillon me shqiptue fjalÃ«n â€œNanÃ«â€, tÃ« duket se kushedi sa shkollÃ« ka ba.
I prirun gjithmonÃ« prej natyre nga ditunia. Ã‡obani ma i tretuni nÃ« kullotat pa rrugÃ« e shtigje tÃ« bjeshkve, dinte me kÃ«ndue â€œLahutenâ€ e, i binte asaj me aq dÃ«shirÃ« e pasion, sa tÃ« dukeshin se janÃ« krijue njÃ«herit.
NdÃ«r ato ograja tÃ« bukra tÃ« ZadrimÃ«s pat zanafillen edhe fisi i njohun i GazullorÃ«ve tonÃ« tÃ« vjetÃ«r. TÃ« vjetÃ«r sa â€œFormula e PagÃ«zimitâ€, qÃ« njihet njÃ«heri me njÃ« nga tÃ« parÃ«t dijetarÃ« shqiptar, Don Gjon Gazullin. Edhe Ai njÃ« Meshtar i dijtun, si Imzot Pali i EjllorÃ«ve tonÃ«.
NÃ« tÃ« parÃ«t GazullorÃ« qÃ« kam njohtÃ« nÃ« vitÃ«t 1957 â€“ 58 kur kam punue nÃ« Kabinetin Pedagogjik tÃ« ShkodrÃ«s si disenjator, asht kenÃ« njÃ« nga pinjollÃ«t e kÃ«saj familje tÃ« vjetÃ«r, mÃ«suesi Simon Gazulli, i cili aso kohe shÃ«rbente ndÃ«r fshatra tÃ« ShkodrÃ«s. Jam njohÃ« me Te nga mÃ«suesi dhe miku im i shtrejtÃ« SandÃ«r Troshani, qÃ« kur na prezentoi, mÃ« tha: â€œKy asht njÃ« mÃ«sues qÃ« nuk i len gja mangut biografisÃ« tande, e besoj, se keni me kenÃ« miq, se tÃ« dy keni pasÃ« nÃ« rrethin tuej klerikÃ« â€˜reaksionarÃ«!â€ NÃ« atÃ« moment na u qeshÃ«m, por me tÃ« vertetÃ« u bame miq tÃ« pÃ«rjetshem me Simonin nga i cili, ruej nÃ« kujtesÃ«n teme buzqeshjen e Tij tÃ« pastÃ«r dhe joshÃ«se, me tÃ« cilen mujshe me kuptue Shpirtin e tij tÃ« formuem dhe tÃ« edukuem, nÃ« ambjentin e shumÃ« akademistÃ«ve tÃ« pÃ«rkryem tÃ« GazullorÃ«ve tÃ« vjeter.
ShumÃ« pak kemi bisedue atÃ«herÃ« pÃ«r paraardhÃ«sit e nderuem tÃ« Atij Fisi, qÃ« gjithnjÃ« rrinÃ« tue gÃ«rvishtÃ« e tue lanÃ« njolla gjaku tÃ« forta e tÃ« pashlyeshme ndÃ«r fletÃ«t e lavdishme tÃ« HistorisÃ« sÃ« ShqipnisÃ«, e cila edhe pse ka disa fletÃ« tÃ« shkrueme me gjakun e Atyne MartirÃ«ve tÃ« njohtun tÃ« GazullorÃ«ve, prap edhe sot vazhdon me mbajtÃ« fletÃ«t e ngjituna e tÃ« palexueshme prej ma shumÃ« se 75 vjetÃ«sh, nga gjaku i Tyne i ngrimÃ« e shpesh, tÃ« xanun njak nga dora e dhunuesit tÃ« pabesÃ« qÃ« i perkasin tâ€™ ashtuquejtunes â€œAkademiâ€.
E pse? â€“ â€œAta gabuen..!â€ E deshtÃ«n me Shpirt ShqipninÃ«!
Ishin pikÃ«risht ato armÃ« qÃ« rrenuen e zhbinÃ« me rrajÃ« themelet e qytetnimit jo vetÃ«m nÃ« MoskÃ« e Petrograd rus, por morÃ«n mbarÃ« vendet Baltike e u shtrinÃ« ndÃ«r tÃ« gjitha shtetet e zhvillueme tÃ« EuropÃ«s Lindore, tue i ra e shkallmue si mos ma keq, deri tek Shqipnia e Gjergj Kastriotit, qÃ« u ba plaÃ§kÃ« e sllavÃ«ve kolonizatorÃ« marksistÃ«-leninistÃ«, barbarÃ« e grabitÃ§arÃ« tokash tÃ« cilÃ«t, nuk patÃ«n tÃ« ngimÃ« tue i vra e pre deri nÃ« ditÃ«t ma tÃ« vona.
ShqiptarÃ«t e porsadalun nga robnia e osmanllijve, nÃ« dukje ishin njÃ« nga vendet ma tÃ« pazhvillueme tÃ« EuropÃ«s, po realiteti nuk asht ai qÃ« komshijtÃ« tonÃ« janÃ« mundue me na paraqitÃ« para tÃ« tjerÃ«ve, ma fort pÃ«r qellimet e veta grabitÃ§are, sesa na ishim tÃ« atillÃ«.
Kjo mund tÃ« vÃ«rtetohet me njÃ« fakt qÃ« sot asht i njohun botnisht.
Si mundet me ndodhÃ« qÃ« Ajo Shqipni e mbrapambetun dhe e â€œpazonjaâ€ me u qeverisÃ« vetÃ«, nÃ« vitin 1924 formoi QeverinÃ« Demokratike Shqiptare?
Duhet ndalue nÃ« kÃ«te pikÃ« dhe me kÃ«rkue kush ishin Ata, qÃ« nÃ« ato rrethana e kushte tÃ« Asaj Shqipnie tÃ« mbrapambetun, na i dolÃ«n pÃ«r zot zhvillimit politik modern dhe, me guxim tÃ« panjohun deri atÃ«herÃ«, kanÃ« arrijtÃ« nÃ« njÃ« kohÃ« rekord me punue pÃ«r liritÃ« dhe tÃ« drejtat e njeriut, tue mos i lanÃ« asgja mangut vendeve tÃ« zhvillueme tÃ« EuropÃ«s? NjÃ« brez i tanÃ« intelektualÃ«sh, tÃ« pÃ«rgatitun ndÃ«r universitetet ma tÃ« zhvillueme e tÃ« pÃ«rparueme Europiane, ishte pikrisht ai qÃ« vuni themelet e shtetit tonÃ«.
Asht e vÃ«rtetÃ« se Shkodra para vitit 1900 pat vetem dy shkolla europiane tÃ« plota, ate tÃ« jezuitÃ«ve dhe ate tÃ« franÃ§eskanÃ«ve, por pÃ«rgatitja e kuadrit intelektual laik e fetar, nuk i la asgja mangut asnjenit prej shteteve ma tÃ« zhvillueme Europjane PerÃ«ndimore.
NdÃ«rsa, po tÃ« analizojmÃ« Klerin Katolik Shqiptar, Ai asht i papÃ«rsÃ«ritshÃ«m.
KÃ«saj fidanishte i pÃ«rkasin nÃ« disa brezni edhe GazullorÃ«t.
Tue ju referue studjuesit tÃ« Atij trolli, Danielit, vÃ«rejmÃ« se nga shek. XV njihet Gjon GÃ zulli i madh, astronomi, dhe mbas tij Pal GÃ zulli, ambasador i Kastriotit pranÃ« RepublikÃ«s sÃ« RaguzÃ«s nÃ« vitet 1452-1459, qÃ« asht edhe Rektor i Shkollave tÃ« asaj RepublikÃ«. Mbas tij vjen Doktori i FilozofisÃ« Imzot Ndue GÃ zulli, ArqipeshkÃ«v i Shkupit (1702-1783). NÃ« shek. XVII asht njohÃ« Abati i MirditÃ«s Don Ndre Gazulli. NdÃ«rsa Andrea GÃ zulli ishte komandant i Forcave tÃ« Veriut pranÃ« Ali PashÃ« TepelenÃ«s, deri me sulmin tÃ« tij barbar mbi Kardhiq. Pra, nÃ« pak rreshta, kÃ«ta ishin gurtÃ« e parÃ« tÃ« themelit tÃ« Tyne. Asht pÃ«r tâ€™u theksue se deri nÃ« vitin 1944, me ardhjen nÃ« pushtet tÃ« komunistÃ«ve, GazullorÃ«t kanÃ« pasÃ« gjithmonÃ« njÃ« pinjoll tÃ« familjes sÃ« tyne tÃ« talentuem, qÃ« edhe do tÃ« shkonte pÃ«r studime jashtÃ« ShqipnisÃ«.
Po tÃ« kÃ«saj plejadÃ« tÃ« fundit tÃ« shekullit XIX dhe tÃ« fillimit tÃ« shekullit XX, ishin tre vÃ«llaznit Gazulli njÃ«herÃ«sh, Gjoni (1893 â€“ 1927), Nikolla (1895 â€“ 1946) dhe Stefani (1896 â€“ 1964), tÃ« cilÃ«t, jo vetÃ«m qÃ« kanÃ« studjue ndÃ«r universitete tÃ« hueja europiane, po edhe u dalluen qysh atje si gjenialitete nÃ« fusha tÃ« ndryshme tÃ« dijes.
Ndoshta pa u kujtue asnjÃ«herÃ«, ndodhÃ« qÃ« njÃ« â€œngjyrÃ«â€ ngacmon aq shumÃ« trunin e njeriut, sa pÃ«r vite tÃ« tana ajo mbetÃ« si njollÃ« aty. Ishte njÃ« vorr fare i thjeshtÃ« Ã§imentoje, i ngjyrosun me gelqere, pranÃ« njÃ« selvije nÃ« krahun e djathtÃ«, nÃ« tÃ« hyme nÃ« Fushen e RrÃ«majit. Aty ishte gjithmonÃ« njÃ« qiri i djegun dhe i shkuem rrÃ«kajÃ« ose i porsa ndezun, qÃ« nuk fikej as nga era as nga shiu, derisa u mbaronte sÃ« djeguni.
DitÃ«n e tÃ« ShuemÃ«ve, ai vorr i thjeshtÃ« ishte qendÃ«r pelegrinazhi i sa e sa vizitorÃ«ve, qÃ« vinin ndÃ«r ato vorreza nga tÃ« katÃ«r anÃ«t.
Nana mÃ« pat tregue se ai asht vorri i njÃ« Prifti, qÃ« ka pasÃ« varÃ« disa vite ma parÃ« Ahmet Zogu. MÃ« dukej njÃ« Ã§udi e madhe sesi njÃ« njeri i quejtun â€œshqiptarâ€ me mbÃ«rrijtÃ« deri aty, sa me varÃ« nÃ« litar â€œnjÃ« Priftâ€!
Shqipnia asht e mbushun me â€œmozaikÃ«â€ tÃ« tÃ« gjitha kohÃ«ve ku, fatkeqsisht, ndÃ«r kÃ«to vepra tÃ« lyme me bojÃ« tÃ« bardhÃ«, ku pÃ«rveÃ§ njÃ« Shpirti qÃ« kishin tÃ« tillÃ« kÃ«ta njerÃ«z, gjithkah dominonte ngjyra e zezÃ« e aq e zezÃ«, sa vetÃ« jeta e tÃ« gjithÃ« AtdhetarÃ«ve ShqiptarÃ« qÃ« ka kalbÃ« kjo tokÃ«.
Ajo qÃ« asht e pafalshme per brezat e rij, mbetet indiferentizmi ndaj disa prej KÃ«tyne personaliteteve qÃ« nuk i vijnÃ« kurrma ShqipnisÃ«!
E shpesh, po tÃ« njajtin fat kanÃ« pasÃ« mbrenda njÃ« fisi disa vetÃ« njeni mbas tjetrit! Pa u largue nga ky Fis i nderuem, do tÃ« ndalohem pak Ã§aste me njenin prej figurave ma tÃ« mÃ«dha tÃ« shkencÃ«s sÃ« GjuhÃ«s Shqipe:
Don NikollÃ« Gazulli asht vÃ«llaj i dytÃ« i Don Gjonit. Dy vjet ma i ri, pra asht le me 15 Qershor 1895. Vazhdoi njÃ«herÃ«sh me vllanÃ« Gjonin shkollÃ«n fillore nÃ« fshatin e vet, nÃ« DajÃ§in e ZadrimÃ«s, e porsa hapun nÃ« vitin 1902.
ShkollÃ«n e mesme e vazhduen nÃ« ShkodÃ«r dhe mandej tÃ« naltÃ«n nÃ« Austri.
Don Nikolli ishte nÃ« Grac dhe Insbruk ku studjoi pÃ«r teologji, por tue kenÃ« i pasionuem pÃ«r gjuhÃ«si, kreu aty edhe pÃ«r gjuhÃ«si e mbet mik i dalluem ndÃ«r studentat e albanologut tÃ« njohun dhe tÃ« shquem Norbert Jokel, me tÃ« cilin vazhdoi me kenÃ« edhe bashkpunÃ«tor e studjues i Shqipes.
FenÃ« me Atdhe e lidhÃ« Gjuha. GjuhÃ«sia asht vepra me tÃ« cilen Don Nikolli do tÃ« daltojnÃ« shpirtin e trazuem tÃ« Maleve, dhe asht ajo penÃ« qÃ« nuk do tÃ« qendrojnÃ« asnjÃ« minut e thame mbi tavolinÃ«n e Tij.
Erdhi nÃ« Atdhe dhe mori rrugÃ«t e MalÃ«sisÃ« sÃ« Rrjollit dhe tÃ« Shkrelit, ku njÃ«heresh ishte me detyrÃ«n fetare, filloi me germue thesarin e madh tÃ« gjuhÃ«s sonÃ«, me fjalÃ«t e rralla tÃ« atyne krahinave, me toponomastikÃ« e onomastikÃ«, tue mos i veÃ§ue kurrÃ« nga etnografia i mbÃ«shtetun nÃ« gjurmÃ«t historike dhe gjeografike tÃ« malÃ«sive tona. Porsa fillon me u pa nÃ« revistat e kohÃ«s puna fillestare e tij nÃ« lamÃ«n e gjuhÃ«sisÃ«, u kuptue se nuk asht njÃ« hop rinor i Don Nikollit pasioni i tij, por asht njÃ« gurrÃ« e vertetÃ« qÃ« nuk shuhet kurrÃ« e njÃ« gjenialiteti qÃ« po shpÃ«rthente si vullkan dijet e shkencet nga ata burime tÃ« pashterrshme tÃ« prrojeve qÃ«, me doren e vet i bashkoi nÃ« njÃ« lum tÃ« madh tÃ« fuqishem burimi tÃ« pavdekshem tÃ« shkencÃ«s sÃ« GjuhÃ«s Shqipe. Asht ajo gjuhÃ« qÃ« nuk e len Don Nikollin me u ba plaÃ§kÃ« e anmikut ma tÃ« madh tÃ« shqiptarÃ«ve, plaÃ§kÃ« e shovenistÃ«ve sllavÃ«, qÃ« po lÃ«shonin rrajÃ« me veglat e veta mu nÃ« krye tÃ« shtetit shqiptar, tÃ« ardhun nga Beogradi dhe me shpatÃ«n e Ã§veshun tÃ« padijes, filloi me ba edhe flijimet e para me vllajn e madh tÃ« Don Nikollit, Don Gjonin e GazullorÃ«ve, tue e varÃ« nÃ« litar.
NÃ« kryengritjen e Veriut nÃ« 1926, arrestohet edhe ky me tÃ« tjerÃ« klerikÃ« dhe dÃ«nohet 101 vjet burg tÃ« pÃ«rjetshÃ«m. E Ã§ojnÃ« nÃ« burgun e KalasÃ« sÃ« GjinokastrÃ«s, â€œhistoriaâ€ e tÃ« cilit do tÃ« vahdojnÃ« edhe me kohÃ«n e vonÃ« ku, mbas ndÃ«rhymjes sÃ« pÃ«rsonalitetÃ«ve ma tÃ« njohuna tÃ« kohÃ«s, Joklit, Viktor Eftimiut dhe Asdrenit etj., mbas katÃ«r vjetÃ«sh e lirojnÃ«.
Dijetari Don Nikoll Gazulli asht njohÃ«s i gjuhÃ«ve tÃ« latinishtes, greqishtes, gjermanishtÃ«s, frengjishtes, italishtes dhe sllavishtes, gjuhÃ« me tÃ« cilat i la shkences sonÃ« tÃ« gjuhÃ«sisÃ« veprat e pavdekshme tÃ« vetat, shumÃ« prej tÃ« cilave na fillojmÃ« me i pa nÃ« revisten â€œHylli i DritÃ«sâ€, prodhimet e njÃ« truni tÃ« rrallÃ«, qÃ« nÃ« pak vite tÃ« jetÃ«s la vepra madhÃ«shtore. Duhet theksue se â€œGojÃ«dhanatâ€ qÃ« Ai ka mbledhÃ« janÃ« labirintet e panjohuna tÃ« burimeve historike, qÃ« na sot sikur tÃ« gjurmojmÃ« vetem ato, kemi aq shumÃ« fakte historike sa pak popuj mund tÃ« maten me ne nÃ« fushen e historisÃ« sÃ« vjetÃ«r shqiptare. Me njÃ« durim dhe mjeshtri lidhÃ« mitologjinÃ« me etnografinÃ« tue i vue me dorÃ«n e vet nÃ« hartat e vjetra dhe tue i lanÃ« shkencÃ«s edhe njÃ« burim tjeter tÃ« vyeshem tÃ« atyne fakteve historike qÃ«, bota pÃ«rrreth nesh asht kenÃ« mundue atÃ«herÃ« e sot me i shue, me i fshi, tue pÃ«rdorÃ« mjetet ma tÃ« dhunÃ«shme dhe tÃ« panjohunat e kohÃ«s primitive mbi trupat dhe mendjet e dijtuna tÃ« njÃ« populli, qÃ« u punue nÃ« shekuj pÃ«r zhdukjen e Tij dhe, tÃ« kulturÃ«s disa mijavjeÃ§are tÃ« vorrosun ndÃ«r trojet e qytetet tona historike.
Kombi Shqiptar asht burim visaresh dhe, janÃ« pikrisht ata visare qÃ« u grumbulluen nÃ« vÃ«llimet e vlefÃ«shme tÃ« shkencÃ«s, â€œVisaret e Kombitâ€, mbi tÃ« cilat dijetarÃ«t tonÃ« kanÃ« lanÃ« pasuninÃ« e tyne mendore, shpirtnore e Atdhetare. Aty edhe Don Nikoll Gazulli la VÃ«llimin XI tÃ« â€œVisareve tÃ« Kombitâ€ dhe â€œFjalorin e Riâ€, si dhe â€œFjalori toponimostikâ€, botue pjesÃ« pjesÃ« ma vonÃ« nÃ« vitet 1939 â€“ 1943 nÃ« revisten â€œHylli i DritÃ«sâ€, revista ma me vlerÃ« shkencore e letrare e themelueme nga At Fishta.
JanÃ« ato vepra ku autori Don Nikoll Gazulli ka vue themelet e tij nÃ« fushen e leksikografisÃ« krahinore dhe onomastikÃ«s. Ashtu si tÃ« gjithÃ« dijetarÃ«t klerikÃ«, edhe Don Nikolli nÃ« kÃ«to dy vepra tÃ« kulturÃ«s sonÃ« kombÃ«tare tregon, siÃ§ e thekson edhe pasardhÃ«si i Tyne: â€œNivelin e naltÃ« shkencor, ku duket dora e njÃ« dijatari tÃ« mirfilltÃ«, metodologjia e hartimit, objektiviteti i landÃ«s gjuhÃ«sore, ekuilibri nÃ« pÃ«rzgjedhje, dhe sidomos shpjegimi analitik i landÃ«s.â€ â€œFjalorthi ngÃ«rthen mbi 5.000 fjalÃ« tÃ« rralla tÃ« shtrime nÃ« 524 faqe. Ã‡do za asht shoqnue me shpjegim kuptimor, sinonimor â€“ kur ka kenÃ« rasti â€“ etimologjik, e krahasue jo rrallÃ« edhe me pÃ«rkatÃ«set nÃ« gjuhÃ« tÃ« tjera dhe, sidomos nÃ« gjermanisht dhe italisht.â€
E tÃ« mendojsh: kÃ«to fjalÃ« tÃ« rralla tÃ« mbledhuna nga Gazulli ndÃ«r Malet tona, fjalÃ« tÃ« mirÃ«fillta shqipe, qÃ« nuk u pÃ«rfshinÃ« nÃ« Fjalorin e GjuhÃ«s Shqipe tÃ« vitit 1982! Sigurisht, sÃ«pse â€œdijetarÃ«tâ€ e sotÃ«m as nuk i kuptojnÃ«.
VeÃ§anarisht me vlerÃ« janÃ« shpjegimet kuptimore tÃ« fjalÃ«ve me ndryshimet qÃ« ato kanÃ« pÃ«sue nÃ« rrjedhÃ« tÃ« shekujve.
Vepra e parÃ« e kÃ«tij lloji nÃ« gjuhÃ«n tonÃ« e Don Nikoll Gazullit, asht vepÃ«r qÃ« e ban Ate themelues tÃ« leksikografisÃ« onomastike. Po a e di kush kÃ«te edhe nÃ«se ai dikush, ka pÃ«rfundue Universitetin e TiranÃ«s?
AtdhetarÃ«t e vertetÃ« nuk studjohen nÃ« shkollat tona â€œsocialisteâ€ apo si thirren tashti â€œdemokratikeâ€. NdÃ«r katedrat e tyne nuk ka mbetÃ« asnjÃ« vend pÃ«r dijetarÃ«t qÃ« jetÃ«n e tyne ia kushtuen lirisÃ« sÃ« Atdheut e dijes!
Kleri Katolik Shqiptar, aq sa ishte antikomunist, ishte edhe antifashist e antinazist, sepse doktrina e KrishtenÃ«, me tÃ« cilen ishin paisÃ« dhe mishnue Ata, nuk pajtohet me diktaturat, tÃ« cilitdo lloji e vendi kjofshin ato.
E nga ky kler â€œreaksionarâ€ ishte edhe Don Nikolli. DitÃ«n e PashkÃ«ve, me 9 Prill 1939, nÃ« KishÃ« tÃ« Rrjollit, gjatÃ« predikimit tÃ« Tij, Ai iu drejtue gjithÃ« besimtarÃ«ve: â€œMos i lÃ«shoni armÃ«t! KÃ«ta, skotÃ« e mbrapshtÃ« si janÃ«, duen me na shkombÃ«tarizue! Prandej, si dikur bijtÃ« e Kastriotit, tâ€™i bajmÃ« ballÃ« pushtimit fashist!â€
Dom NikollÃ« GÃ zulli, ato fjalÃ« ua pÃ«rsÃ«riti edhe MalÃ«sorÃ«ve tÃ« Shkrelit nÃ« vitin 1945, kur Shqipnia po kthehej nÃ« njÃ« republikÃ« tÃ« shtatÃ« jugosllave: â€œLirinÃ« e fitueme me gjak, kÃ«ta duen me e lÃ«shue pa gjak nÃ« dorÃ« tÃ« shkjaut nÃ« emÃ«n tÃ« idelogjisÃ« sÃ« tyne Ã§njerÃ«zore komuniste!
Pra, o burra, armÃ«t pÃ«r syni!â€
Don Nikoll Gazullin e vranÃ« me 2 shkurt 1946.
Nga dorshkrimi â€œKujtimeâ€ pÃ«r At Konrrad Gjolaj OFM. 1996, unÃ« kam shkÃ«putÃ« njÃ« fragment kur ishe tue daktilografue librin â€œÃ‡inarÃ«tâ€, dhe At Konrradi po mÃ« shpjegonte sesi jugosllavÃ«t kishin sjellÃ« nga Jugosllavia njÃ« diversant aso kohe, me vra Kapiten Gjergj Vaten (me pseudonim Cukali) i dalun nÃ« mal.
Ai mÃ« tha se: â€œPo kÃ«shtu kanÃ« veprue jugosllavÃ«t edhe me Don NikollÃ« Gazullin. Don Nikolli asht kenÃ« njÃ« nga klerikÃ«t ma tÃ« prÃ«gatitun pÃ«r nga kultura dhe bashkpuntor i â€œHyllit tÃ« DritÃ«sâ€. Ai ka vue theksin mbi shumÃ« krahina shqiptare, qÃ« nga dhuna sllave kanÃ« pasÃ« fillue me u kthye nÃ« ortodoksÃ« dhe me ndrrue edhe gjuhÃ«n. Shkruente me fakte e dokumenta pÃ«r kenjen e tyne nga ana autoktone Fise Shqiptare.
Aso kohe pra, nÃ« vitet 1944 â€“ 46, nÃ« ato zona tÃ« MalÃ«sisÃ«, ishin edhe Don Aleksander Sirdani, Don Pjeter Ã‡uni (shumÃ«i ri, por shpresdhanÃ«s), qÃ« njiheshin si studjues tÃ« atyne krahinave dhe qÃ« ishin ba shumÃ« tÃ« njohun pÃ«r nga ana historike dhe kryesisht pÃ«r njohje tÃ« folklorit, dokeve dhe zakoneve tÃ« MalÃ«sisÃ« sonÃ«.
NjÃ« ditÃ«, aty nga janari i 1946, vjen nÃ« Kuvendin e Fretenve tÃ« Gjuhadolit njÃ« malÃ«suer dhe kÃ«rkon pÃ«r â€œnjÃ« fjalÃ«â€ At Konrradin. Kishte dalÃ« dhe po ecshin nÃ« oborrin para Kuvendit. Mbasi i kishte tregue se asht i lidhun me â€œnjerÃ«zit e malitâ€ (kÃ«shtu thirreshin ata qÃ« ishin ndÃ«r shpella), i kishte tregue se vijnÃ« e futen shpesh ndÃ«r ato zona edhe disa oficera jugosllavÃ«, nÃ« kerkim tÃ« malÃ«sorÃ«ve tÃ« anÃ«s sÃ« tyne nga Mali i Zi, qÃ« janÃ« bashkue me malÃ«sorÃ«t tonÃ« ndÃ«r shpella. Ai i kishte tregue At Konrradit se njeni prej tyne asht i dijtun dhe flet edhe pÃ«r Ungjillin tonÃ«. I kishte tregue se ky jugosllavi i â€œdijtuniâ€, njÃ« ditÃ«, i kishte folÃ« sesi njÃ« nga malÃ«sorÃ«t tonÃ« andej nga Jugosllavia kishte vra njÃ« prift, sepse prifti kishte punue â€œkundÃ«r Atdheutâ€, gja tÃ« cilÃ«n e lejon edhe Ungjilli i juej, kur â€œPrifti asht tradhÃ«tar i Atdheut e i FesÃ«â€, dhe i kishte shprehÃ« habinÃ« e tij At Konrradit se, a mundet me kenÃ« e vertetÃ« njÃ« gja kÃ«sisoj â€œme vra priftinâ€, gja tÃ« cilÃ«n ia kishte shpjegue oficeri i â€œdijtunâ€ jugosllav?
At Kondradi ishte njohÃ«s i mirÃ« i ligjeve kanonike dhe i kishte pohue se kÃ«to gjana kanÃ« ndodhÃ«, por asht vÃ«shtirÃ« me pÃ«rcaktue shkallen e â€œtradhÃ«tisÃ«â€ sÃ« Priftit. MalÃ«sori kishte shpreh se prandej kishte ardhÃ« ai me pyet At Kondradin, se nuk i ka besue atij jugosllavit tÃ« â€œdijtunâ€ e, tash qÃ« po ma thue edhe ti se, â€œmundet me ndodhÃ«â€ dhe nuk asht fajtor vrasÃ«si i Priftit para Zotit e robit, po mÃ« mbushet mendja se nuk na paska rrejtÃ« jugosllavi. Deri atÃ« ditÃ« ai fshatari nuk i kishte besue atij jugosllavit!
Kishin bisedue edhe ndonjÃ« gja tjetÃ«r, por At Kondradi, i ardhun nga studimet prej Italie nga viti 1943, as nuk i njihte ata njerÃ«z pÃ«r tÃ« cilÃ«t bahej fjalÃ« dhe as ato krahina, pÃ«r tÃ« cilat fliste malÃ«sori.
KÃ«shtu, mbas pak bisedash malÃ«sori ishte pÃ«rshndetÃ« me At Kondradin e shkue nÃ« MalÃ«si. Mbas pak ditÃ«sh, vjen lajmi nÃ« Kuvendin FranÃ§eskan se ishte vra Don NikollÃ« Gazulli, i rrethuem nga forcat e ndjekjes komuniste nÃ« Vrith. At Kondradi as nuk ishte kujtue fare pÃ«r biseden e bame para pak ditÃ«sh me malÃ«sorin nÃ« oborrin e kuvendit. Don Nikolli kishte strehue Don Alfons Trackin, por pÃ«r mos me ia gjetÃ« kush nÃ« qelÃ«, e kishte Ã§ue me fjetÃ« ndÃ«r njerÃ«z tÃ« besueshÃ«m tÃ« vetÃ« malÃ«sorÃ«. Kur e kanÃ« lajmue se forcat e ndjekjes po silleshin si shumÃ« nga fshati ku shÃ«rbente Don Nikolli, dhe dishka po kerkonin andej ky, e kishte dÃ«rgue pÃ«r siguri Don Alfonsin tek Don Injac Gjoka nÃ« Dushman, i cili e ka mbajtÃ« derisa Don Alfonsi, asht bashkue me Kapiten Gjergj Vaten nÃ« shpellÃ« tÃ« MÃ«ri KokÃ«s, nÃ« Cukal, vend ku Don Alfonsi asht kapÃ« kur asht vra Ndoc Jakova tue i ba Shartet e fundit.
Don Nikolli, tue pasÃ« frikÃ« se Idriz Ã‡oba, kryetar i ndjekjes nÃ« Dukagjin, me kriminelat Asllan Lici, Toger Baba, Xhemal Selimi, Haxhi Hajdari etj., qÃ« tashma njiheshin si vrasÃ«s terroristÃ« nÃ« ato zona, do tÃ« masakronin malÃ«sorÃ«t me tÃ« cilÃ«t kishte lidhje Don Nikolli, merr malet dhe ikÃ« e shkon nÃ« Vrith. Vendi ku ishte vra Don Nikolli quhej Kujej. VrasÃ«si nÃ« ditÃ«t e para nuk dihej. Flitej se Zoji Themeli kishte shkue vetÃ« atje.
Mbas disa ditÃ«sh, po nÃ« Kuvendin FranÃ§eskan, vjen â€œmalÃ«soriâ€ qÃ« ishte kenÃ« para sa kohe dhe i kishte kÃ«rkue me dijtÃ« At Konrradit, sesa asht e lejueshme nga Feja dhe Ungjilli me vra Priftin â€œtradhÃ«tarâ€.
At Konrradi kishte marrÃ« vesht se me Don Nikollin asht kenÃ« malÃ«sori Nikoll Prekushi, pÃ«r tÃ« cilin nga forcat e ndjekjes flitej se i ka ba hjeksinÃ« Don Nikollit pÃ«r me e vra ndjekja, e cila thonte se â€œvrasÃ«si apo dorasiâ€ asht kenÃ« vetÃ« Nikoll Prekushi bashkÃ« me malÃ«sorin qÃ« tashti kishte ardhÃ« me u â€œrrÃ«fyeâ€ tek At Konrradi, emnin e tÃ« cilit, At Konrradi nuk mund ta tregonte nÃ« bazÃ« tÃ« ligjit tÃ« ruejtjes sÃ« sekretit tÃ« sakramendit tÃ« RrÃ«fimit, gja e njohun prej tÃ« gjithÃ«ve. KÃ«ta tÃ« dy ishin kenÃ« nÃ« shpellÃ« me Don Nikollin, por me e vra Don Nikollin nuk e ka vra Nikoll Prekushi por njÃ« tjetÃ«r i ndodhun aty, â€œi panjohuniâ€, qÃ« ka mbetÃ« i pazbuluem nga ruejtja e sekretit tÃ« RrÃ«fimit tÃ« tij me At Konrradin.
At Konrrad Gjolaj ishte shumÃ« i zemruem me pabesinÃ« e atyne malÃ«sorÃ«ve tÃ« cilÃ«t, kanÃ« vra pabesisht Don NikollÃ« Gazullin, tue krye kÃ«shtu njÃ« sherbim tÃ« flliqtÃ« tÃ« sigurimit tÃ« shtetit dhe jugosllavÃ«ve.
TÃ« gjitha variantet tjera qÃ« shpjegohen nga ato ana â€œjanÃ« vetÃ«m rrena me bishtâ€, theksonte shumÃ« i nervozuem At Konrradi, aqsa, kur fliste pÃ«r atÃ« vrasÃ«s, mbas plot 50 vjetÃ«sh qÃ« ai kishte ba pjesÃ« nÃ« grupin e atyne kriminelave qÃ« kanÃ« vra Dijetarin e Madh dhe Atdhetarin e flaktÃ«, Meshtar i divoÃ§Ã«m e Shqiptar i VÃ«rtetÃ«, Don Nikoll Gazulli, njÃ« Martir i KishÃ«s Katolike, i dridhej buza e i mbusheshin sytÃ« me lot dhe thonte:
â€œMe beso, ishte e para herÃ« qÃ«, mbasi RrÃ«feva atÃ« kriminel, kam shkue dhe jam RrÃ«fye pÃ«r vete.., mbasi po mos tâ€™ ishe tue krye njÃ« shÃ«rbim aq tÃ« madh ndaj atij tÃ« â€œpenduemiâ€ sot, Kisha do tÃ« mÃ« kishte edhe mue nÃ« fletÃ«n e zezÃ« tÃ« kriminelave tÃ« saj.â€ (At Konrrad Gjolaj 1996).
Ky akt mÃ« kujton letrÃ«n e lanun nga i Ndjeri kapiten Gjelosh Luli, dÃ«rgue Llesh Marashit nga shpella e Vrithit: â€œLlesh, po u nise tek unÃ« me ardhÃ« kÃ«tu, kujdes, se malÃ«sorÃ«t kanÃ« ndryshue shumÃ« dhe nuk janÃ« ma ata qÃ« kemi njoftÃ« na.â€ (Dosja e Llesh Marashit, Arkivi i MinistrisÃ« sÃ« Mbrendshme TiranÃ«, 1998).
Dijetari At Gjon Shllaku OFM., shkruente nÃ« vitin 1942, atÃ«herÃ«, kur ndoshta parandiente dishka dhe qÃ« u shpreh pÃ«r Bajram Currin, Luigj Gurakuqin dhe Dom Gjon Gazullin: â€œFatosa tÃ« vramÃ« dy herÃ«, njÃ« herÃ« kur i mbyten, dhe njÃ« herÃ« kur i lanÃ« nÃ« harresÃ«â€.
Koha vÃ«rtetoi Ate shka ShqiptarÃ«t sot me vÃ«shtirsi edhe e pranojnÃ«, se komunizmi ka shpartallue mjerisht cilÃ«sitÃ« e tyne morale, zakonore dhe shpirtnore tue i ba me ecÃ« me sy mbyllÃ« tÃ« kapun pÃ«r dore, nga komunistÃ«t ose bijtÃ« e tyne. Dhe, me i pyet kush: â€œKu veni?â€, tÃ« gjithÃ« â€œkujtojnÃ«â€ se janÃ« tue shkue nÃ« EuropÃ«. Po, a e njohin ShqiptarÃ«t sot fjalen â€œDrejtÃ«siâ€?!
(Prej librit F.Radovani â€œVllaznit Gazulli dhe Peshoria e Drejtesise Shqiptareâ€ 2011.)
â€œDREJTÃ‹SIA..!â€
NjÃ« fjalÃ« e ndigjueme ndÃ«r shekuj... Ndoshta nder prralla!
NjÃ« fjalÃ« krejt e pakuptueshme pÃ«r shumÃ« popuj!
NjÃ« fjalÃ« sa e â€œpanjohunâ€, aq â€œjashtÃ« koheâ€ pÃ«r Shtetin Shqiptar.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« asnjÃ« â€œKushtetutÃ«â€ Shqiptare nuk e shpjegon!
NjÃ« fjalÃ« e pÃ«rkthyeme pÃ«r qejfin e sunduesÃ«ve tonÃ«!
NjÃ« fjalÃ« qÃ« asht mohue nga vetÃ« â€œkrijuesitâ€ e saj toksorÃ«!
NjÃ« fjalÃ« qÃ« nÃ« tÃ« gjitha katedrat politike ngjason â€œbanaleâ€!
NjÃ« fjalÃ« qÃ« nÃ« universitete mÃ«sohet â€œpÃ«rmendshâ€.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« nÃ« disa organe shtetnore pÃ«rkthehet: â€œMe rrejtÃ«!â€.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« nÃ« shumÃ« Parlamente kuptohet: â€œMe mashtrue!â€.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« nÃ« shkolla shpjegohet e â€œshpikunâ€ nga grekÃ«t!
NjÃ« fjalÃ« qÃ« mendohet se asht â€œzhdukÃ«â€ me gjuhen latine.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« e pÃ«rdori edhe Pilati... Mandej, â€œlau duertÃ«â€.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« e njeh vetÃ«m njÃ« â€œliberâ€. Ma i pÃ«rkthyemi nÃ« BotÃ«!
NjÃ« fjalÃ« qÃ« nuk duhet tÃ« pÃ«rdoret ma nga klerikÃ«t e vÃ«rtetÃ«!
NjÃ« fjalÃ« qÃ« nuk njihet ndÃ«r kasaphana as nâ€™ mejhanÃ«!
NjÃ« fjalÃ« qÃ« pushtuesit e quejnÃ« privilegj tÃ« tyne!
NjÃ« fjalÃ« qÃ« udhÃ«heqÃ«sit e thonÃ«: â€œMa i forti, ma i drejti!â€
NjÃ« fjalÃ« qÃ« asht nÃ« â€œkasafortenâ€ e Presidenti tÃ« RepublikÃ«s.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« gjykatÃ«sve, kur e shqiptojnÃ«, â€œu merretâ€ goja.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« ndryshon me drejtimin e erÃ«s, thonÃ« avokatÃ«t.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« tÃ« gjithÃ« akademikÃ«t e pÃ«rkthejnÃ« si do â€œqeveriaâ€.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« tÃ« gjithÃ« shtetasit â€œnuk e besojnÃ«â€!
NjÃ« fjalÃ« qÃ« asht e kundÃ«rta e fjalÃ«s â€œdemokraciâ€.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« shpjegohet pÃ«r me u kuptue me fjalÃ«n â€œpadrejtÃ«siâ€.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« u thohet fÃ«mijÃ«ve pÃ«r me i zanÃ« gjumi!
NjÃ« fjalÃ« qÃ« kur u thohet fÃ«mijve ata nÃ«nkuptojnÃ« â€œthuprenâ€.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« kur u thohet pleqve ata, ndezin njÃ« cigare.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« nuk e besojnÃ« as diplomatÃ«t.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« gÃ«njeshtarÃ«t nuk e hjekun goje.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« duhet e para nÃ« fushata elektorale.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« po e kuptove drejtÃ« tÃ« merr edhe jeten.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« peshohet me monadha ari, ndÃ«r gjykata.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« vehet reklamÃ« edhe ndÃ«r pallate.., me drita.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« nuk e pÃ«rdorin kurrÃ« diktatorÃ«t.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« nuk e kanÃ« as fjalorÃ«t e shteteve tÃ« zhvillueme.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« pÃ«rdoret vetem nÃ« shtresat shoqnore tÃ« vorfna.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« matet me â€œrrypinâ€ e belit tÃ« njÃ« burri.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« kontrollohet me aparate nga hetuesit.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« vlenÃ« me zhdukÃ« AtdhetarÃ«t e vertetÃ«.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« asht e shkrueme nÃ« gjuhÃ«n shqipe, po nuk pÃ«rdoret.
NjÃ« fjalÃ« qÃ« kur thuhet duhen â€œmbyllÃ«â€ sytÃ«, mos me tÃ« kuptue!
NjÃ« fjalÃ« qÃ« pÃ«rfaqsohet edhe me vepra arti. Ashtu si fjala â€œLiriâ€
NjÃ« fjalÃ« qÃ« .., edhe pak vite nÃ« Shqipni â€œharrohetâ€!
Melbourne, 12 Maji 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. XXIX
Zamak i Flamuritâ€¦

DON DED MALAJ
(1917 â€“ 1959)

â€œE Premtja e ZezÃ« nÃ« Shqipni ka fillue mÃ« 29 nandor 1944, dhe ka me vazhdue derisa, tÃ« mbarojÃ« komunizmiâ€. (1959)
D.D.Malaj.
Rigonte pak shi.
Ishte data 24 prill 1959. Flitej per njÃ« gjyq po fillimi i gjyqit gati nuk merrej vesh prej duertrokitjesh dhe virrmave si nÃ« 1945-46, nga gjeneralÃ«t dhe oficerÃ«t e naltÃ« tÃ« MinistrisÃ« sÃ« Mbrendshme tÃ« ardhun nga Tirana pÃ«r kÃ«tÃ« gjyq, si dhe nga servilÃ«t dhe rrogtarÃ«t e komitetÃ«ve, dhe nga njÃ« mori agjentÃ«sh nÃ« sallÃ« e jashta sallÃ«s tÃ« shpÃ«rndamÃ« nÃ« katÃ«r anÃ«t e ShkodrÃ«s, pÃ«r me vÃ«rejtÃ« si po reagon populli ndaj kÃ«tij kleriku aq shumÃ« tÃ« pritun.
AltoparlantÃ«t e rrugÃ«ve tÃ« ShkodrÃ«s ishin tÃ« lidhun me kinema â€œRepublikaâ€. Transmetohej gjyqi i â€œarmikut tÃ« popullitâ€ Don DedÃ« Malaj, me grupin e tij.
Hymja nÃ« sallÃ«n e gjyqit e gjeneralit kriminel Hilmi Seitit bashkÃ« me ambasatorin jugosllav u pÃ«rshÃ«ndet nga tÃ« pranishmit si ngjarje me rÃ«ndÃ«si tÃ« madhe, pÃ«r mardhanjet â€œe miraâ€ mes dy vendÃ«ve tona.
E, nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« veÃ§antÃ«, kur bahej fjalÃ« pÃ«r Klerin Katolik, per tÃ« cilin shoku Tito ishte aq shumÃ« i lidhun me tiranin Ever Hoxhen.
Porsa, filloi gjyqi prokurori Rapi Mina, mbasi lexoi akt-akuzÃ«n e pÃ«rgatitun me aq kujdes ju drejtue tÃ« parit kryetarit tÃ« grupit Don DedÃ«s, me kÃ«tÃ« pyetje: â€œQÃ«, kur, je armik i komunizmit?â€, nÃ« sallÃ« ra njÃ« heshtje...
Don Deda iu pÃ«rgjegj: - â€œQysh se jam kenÃ« 9 vjeÃ§ pikÃ«risht, atÃ«herÃ«, kur kam shkue ndÃ«r bankat e shkollÃ«s sÃ« mÃ«suesit tem Don Alfons Tracki, aty mora vesht prej tij kÃ«tÃ« emÃ«n dhe prej asaj ditÃ«, nuk kam dashtÃ« me ia ndigjue zanin kurrma komunizmit. GjithÃ« jetÃ«n e kam urrejtÃ« dhe kam punue me tÃ« gjitha forcat e mija, aqsa mÃ« ka lejue Feja kundÃ«r tij.â€ (Dosja D.D.Malaj)
Ushtima dhe duhija e fjalÃ«s sÃ« Don DedÃ« Malaj, ra si njÃ« ortek nÃ« atÃ« sallÃ« gjyqi, me turr e gjamÃ«, e rrebtÃ« si rrÃ«feja qÃ« zbriste tue shkrepÃ« shkÃ«ndia nga Selca e Kelmendit, nga gjiu i BjeshkÃ«ve tÃ« NÃªmuna, bash ku gurgullon qumÃ«shti me shkumbÃ« e gjak pÃ«rzi e, ku, Nana LulÃ«, pÃ«rkrah burrit tÃ« saj Keq LucÃ«s (Malaj), qÃ« i vringÃ«llonin armÃ«t ndÃ«r mote e qÃ«, mÃ« 16 nandor 1917 i kishin falÃ« ShqipnisÃ« njÃ« vigan drangue malesh trim e guximtar.
NdÃ«rsa, At Konrrad Gjolaj po tÃ« njajtÃ«s pyetja, i pÃ«rgjegjet:
â€œQysh se fillova me marrÃ« mend ndÃ«r bankat e shkollÃ«s sÃ« Don Alfonsit, kam kuptue shka asht komunizmi dhe, prej asaj kohÃ« nuk kam dashtÃ« me ia ndigjue emnin. KurrÃ« nuk e kam dashtÃ« atÃ« ide!â€
Nuk ishin vetÃ«m kÃ«ta dy burra po ishin njÃ« grup burrash qÃ«, nuk u trembej syni e nuk i lonte Ã§erpiku pÃ«rballÃ« kriminelÃ«ve tÃ« pashoq, qÃ« nuk janÃ« ngopÃ« asnjÃ«herÃ« me gjak malÃ«sorÃ«sh e trimash tÃ« atyne visÃ«ve krenare.
NdÃ«r ato banka qÃ«ndronin me ballin nalt vÃ«llaznit LazÃ«r e Gjon Simon Parubaj, Vlash Zefi e Gjeto Luc Budashi. NÃ« njÃ« qoshe strukej si langue edhe njÃ« farÃ« Lulash Toma.
NÃ« ShkodÃ«r nuk bisedohej tjetÃ«r veÃ§ pÃ«r kÃ«tÃ« gjyq, qÃ« kishte fillue e shumÃ« vetÃ« nuk besonin se janÃ« tue ndigjue me veshÃ«, atÃ« shka asnjÃ« njeriu nuk i shkonte nÃ« mend se mund tÃ« flitej haptas.
Cili mujte mÃ« folÃ« kundÃ«r Bashkimit Sovjetik? Kush mujte me tregue se shka ka ba Stalini pÃ«r me formue kolkozÃ«t? Kush mund tÃ« fliste pÃ«r hekrat e ndryshkun qÃ« sillnin sovjetikÃ«t nÃ« Shqipni, tÃ« bojatisun sipÃ«r tue u krenue pÃ«r â€œndihmÃ«n e tyne tÃ« madheâ€, qÃ« po i jepnin ShqipnisÃ« socialiste? Kush, deri atÃ«herÃ« kishte mujtÃ« me folÃ« se ku shkojnÃ« mineralet e metalet e nÃ«ntokÃ«s shqiptare, dhe kush e merr valutÃ«n e tyne? Cili ka mujtÃ« me u thanÃ« fshatarÃ«ve hyni ndÃ«r kooperativa se ky sistem tÃ« qet fare, mos me ju bindÃ« urdhnave dhe ligjve tÃ« tija antidemokratike? Kush ka mujte me folÃ« pÃ«r punÃ«n, mundin, djersÃ«n e fshatarit dhe tÃ« punÃ«torit e pÃ«r shpÃ«rblimin qÃ« paguen shteti? Kush ka mujtÃ« me i thanÃ« Ever HoxhÃ«s, e klyshve tÃ« tij se, ju, jeni shfrytÃ«zuesit ma tÃ« egjÃ«r tÃ« mundit dhe djersÃ«s sÃ« popullit shqiptar qÃ« njeh historia?
Kush ua ka pÃ«rplase ndÃ«r sy terroristÃ«ve komunistÃ« se, ju, kÃ«rkoni me mÃ« pushkatue vetÃ«m e vetÃ«m se jam Prift Katolik dhe per asgja tjetÃ«r, mbasi unÃ« as nuk jam trathtar i atdheut dhe as spiju i popullit tem?
Na dukej andÃ«rr, po ishte njÃ« e vÃ«rtetÃ«! Fliste Don DedÃ« Malaj!
Nuk i lente gja mangut as miku i tij At Konrrad Gjolaj.
Me datÃ«n 27 prill 1959, Kryetari i gjyqit Mustafa Qilimi, dha vÃ«ndimin:
Don DedÃ« Malaj, me vdekje, me pushkatim. At Konrrad Gjolaj, me 25 vjet burg. LazÃ«r Simon Parubaj, me 20 vjet burg. Gjon Simon Parubaj, vÃ«llau i Lazrit, me 10 vjet burg. Vlash Zefi me 15 vjet burg. Gjeto Luc Budashi me 10 vjet burg dhe Lulash Toma me 5 vjet burg.
AtÃ« mbramje, kur doli nga gjyqi Don Deda, e hypÃ«n nÃ« njÃ« kamjon â€œzisâ€, njÃ« turmÃ« policÃ«sh e ulÃ«n galuc. NdÃ«rmjet dy rrypave tÃ« drrasÃ«s mbi spondÃ« kujtoj, dy sytÃ« e tij tÃ« bamÃ« kuq. Nuk shihej as e bardha e as bebja e synit e kaltÃ«rt, vetÃ«m dy njolla gjaku qÃ« asnjÃ«herÃ« nuk mund ti harroj. Me datÃ«n 12 maji 1959, u ndigjue se u ekzekutue vÃ«ndimi. Don DedÃ« Malaj u pushkatue nÃ« njÃ« fushÃ« buzÃ« liqenit tÃ« ShkodrÃ«s.
Pra, 14 ditÃ« para vizitÃ«s sÃ« Nikita S. Hrushovit nÃ« ShkodÃ«r! PÃ«r fat tÃ« keq nuk kam pasÃ« mundÃ«si me lexue fjalÃ«n e fundit para pushkatimit.
Me datÃ«n 10 tetor 1991, asht ba rivorrimi i eshtnave tÃ« tij nÃ« vorret e Sukave tÃ« DajÃ§it tÃ« Bregut tÃ« BunÃ«s, tÃ« famullisÃ« ku ka shÃ«rbye, me pjesmarrjen e mija e mija fshatarÃ«ve tÃ« atyne krahinave dhe tÃ« shumÃ« qytetarÃ«ve tÃ« ShkodrÃ«s, qÃ« nuk e kishin harrue gjyqin e tij historik.
FjalÃ«n e rastit me lot pÃ«r faqe dhe me ndÃ«rpremje tÃ« shpeshta pÃ«rmallimi e ka mbajtÃ« shoku dhe miku i paharrueshÃ«m i Tij, deri nÃ« ditÃ«n e fundit tÃ« jetÃ«s At Konrrad Gjolaj. Fjala e tij u mbyll kÃ«shtu:
â€œTi ishe lajmÃ«tar i fjalÃ«s sÃ« Krishtit! ArmiqtÃ« Tuej me britma e virrma qÃ« kanÃ« me i ndjekÃ« edhe pÃ«rtej vorrit, kÃ«rkuen me mbulue vrasjÃ«n Tande tÃ« pafajshme, nÃ« atÃ« breg liqeni.Nuk pat kush me tÃ« mbulue atÃ« gjoks tÃ« zgaqun dhe tÃ« shpuem me plumba prej dorÃ«s mizore tÃ« atyne katilave, veÃ§, atÃ« nade, herÃ«t, ra si vesa avulli i gjakut Tand mbi Ty, o i bekuem!â€
NÃ« vitin 1997, At Gjolaj, botoi librin â€œÃ‡inarÃ«tâ€, vepÃ«r tÃ« cilÃ«n ia kushton: â€œMisionarit prej Breslaut, MÃ«suesit tonÃ« nÃ« VelipojÃ«, Don Alfons TRACKIT. Shokut e Mikut tÃ« pÃ«rjetÃ«shÃ«m Don DedÃ« MALAJâ€. Kur kam mbarue daktilografimin e kÃ«tij libri dhe ia dorÃ«zova At Konrradi, mÃ« pyeti: â€œPo, parathanja ku asht?â€, unÃ« nuk kishe marrÃ« parathanje me materialin qÃ« mÃ« kishte dorÃ«zue. Ai, me buzÃ« nÃ« gaz dhe me ton tÃ« premÃ« mÃ« tha: â€œParathanjÃ«n e due prej teje!â€. UnÃ«, kam hezitue pak Ã§aste, mandej, pranova. NÃ« vitin 1998 mbasi pata rasÃ« me pa nÃ« arkiv dosjÃ«t jam takue me At Konrradin, dhe e kam pÃ«rgÃ«zue pÃ«r saktÃ«sinÃ« e fakteve qÃ« Ai ka shkrue mbas aq shumÃ« vitÃ«sh nÃ« librin e tij â€œÃ‡inarÃ«tâ€.
Kjo asht arÃ«syeja qÃ« nÃ« kÃ«tÃ« material qÃ« kam shkrue unÃ« nuk jam zgjatÃ« nÃ« shpjegime tÃ« hollÃ«sishme, mbasi nÃ« librin e At Konrradit, asht gjithshka e plotÃ« dhe e saktÃ«, megjithse, At Konrradi nuk ka pasÃ« kurr nÃ« dorÃ« asnjÃ« material arkivor, pÃ«rveÃ§ kujtesÃ«s sÃ« tij tÃ« mbrekullueshme, mendjÃ«s sÃ« hollÃ« dhe dashnisÃ« sÃ« pakufi pÃ«r mÃ«suesin dhe shokun e vet.
E vetmja gja qÃ« mÃ« ka ra nÃ« sy nÃ« shtjellimin e kÃ«tij proÃ§esi asht kenÃ« dÃ«shira e madhe e Sigurimit tÃ« Shtetit me zhdukÃ« kÃ«tÃ« pÃ«rson.
Pse u punue kaq shumÃ« vite kundÃ«r Don DedÃ«s e At Konrradit? Ku fillon mÃ«nia e shtetit komunist kundÃ«r Don DedÃ«s?
Urrejtja e Sigurimit tÃ« Shtetit nuk ka fillim. NÃ« vitin 1950, me qÃ«ndrimin e tyne tÃ« vÃ«ndosun dhe kundÃ«rshtar ndaj kÃ«rkesÃ«s sÃ« vjetÃ«r tÃ« shtetit Everit, pÃ«r nÃ«nshkrimin e Statutit tÃ« KishÃ«s Katolike shperthen urrejtja.
Lidhja e Don DedÃ« Malaj, At Konrrad Gjolaj, Don EjÃ«ll KovaÃ§it, At Zef SaraÃ§it, At Marin Sirdanit etj., me Don Kolec Prennushin, pÃ«r mos me aprovue nÃ«nshkrimin e kÃ«tij Statuti dhe mÃ«nyra sÃ«si kÃ«ta KlerikÃ« e kanÃ« kundÃ«rshtue haptas atÃ«, ka hapÃ« menjÃ«herÃ« dosjen konsultative tÃ« Sigurimit: â€œÃ‡farÃ« dhe si duhÃ«t tÃ« veprojmÃ« pÃ«r ti zhdukur kÃ«ta klerikÃ«?â€
Mbas nÃ«nshkrimit tÃ« Statutit nÃ« vitin 1951, pÃ«rveÃ§ tre tÃ« parÃ«ve qÃ« nuk kanÃ« firmue, nÃ« konferencÃ«n e PaqÃ«s nÃ« TiranÃ« nÃ« vitin 1952, nga Sigurimi u pÃ«rcaktuen edhe klerikÃ«t qÃ« ishin nÃ« kapÃ«rcyll, as andej as kÃ«ndej. Ata qÃ« nuk u bashkuen me turmÃ«n as nÃ« kÃ«tÃ« konferencÃ« edhe pse kishin firmue Statutin mbetÃ«n armiqÃ«, shumica e tÃ« cilÃ«ve pÃ«rfundoi nÃ« burgje e kampe interrnimi, ku dÃ«nimet sa vinin e randoheshin.
Deri nÃ« vitin 1956 duket, sikur ka njÃ« qetÃ«si! E vÃ«rteta asht ndryshej! Nuk kishte sesi tÃ« dÃ«nohej kulti i Stalinit tue pushkatue PriftÃ«n! Mardhanjet me Bashkimin Sovjetik kishin marrÃ« ngjyra tÃ« tjera mbas vdekjÃ«s sÃ« Stalinit. Hrushovi kÃ«rkonte mÃ«nyra tjera qeverisje sovjetike. Ai punoi qÃ« diktaturÃ«n stalinjane me e zÃ«vendsue me asfiksimin e armiqÃ«ve tÃ« tij.
Nuk ishte pÃ«r pushkatime por pÃ«r vdekjen e natyrÃ«shme tÃ« imponueme me mjete â€œpaqÃ«soreâ€, me â€œizolimeâ€ tÃ« plota. Nuk perjashtoheshin edhe satelitÃ«t e sovjetikÃ«ve qÃ« do tÃ« mbanin qÃ«ndrime tÃ« â€œmoderuemeâ€ si padroni. Kuadri i rij qÃ« i nÃ«vojitej klerit, tashti merrÃ«j nga bankat e shkollave socialiste ku filozofia marksiste-leniniste kishte pushtue edhe mendjet e njerÃ«zve nÃ« skutat ma tÃ« largÃ«ta tÃ« vendit. Dukej kohÃ« zbutje, por nÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« ishte kohÃ« grumbullimi energjie pÃ«r ofensivÃ«n pÃ«rfundimtare, pÃ«r atÃ« qÃ« vetÃ« kmunistet e moderuem e quajtÃ«n â€œtriumfi i plotÃ«â€ i sistemit socialist.
Hilmi Seiti mundohÃ«t me tÃ« njajtat metoda me veprue edhe me Don DedÃ« Malaj e At Konrrad Gjolaj, po atÃ« vit tue i kalue ndÃ«r duert e kriminelÃ«ve tÃ« njoftun: Nevzat Haznedari, Ali Xhunga, Hamdi Ulqinaku, Shyqyri Qoku, dhe tragjedia mbyllÃ«t me Xheudet Milotin, qÃ« mban me cigare dhe ilaÃ§e shkatÃ«rrimi tÃ« sistemit nervor tÃ« shkretin Don DedÃ« Malaj, deri atÃ« ditÃ« qÃ« asht dhanÃ« vendimi me 29 Prill 1959, Kryetari i gjyqit Mustafa Qilimi, dha vendimin per tÃ« gjithÃ« tÃ« akuzuemit, ndersa Don DedÃ« Malaj, u dÃ«nue me vdekje, me pushkatim. E mesa e Don DedÃ«s, ishte Drandja e vogel 13 vjeÃ§e, qÃ« u nis per TiranÃ« me u interesue per Axhen e vet. Me 1 Maji Drandja takoi tek tribuna Nexhmije Hoxhen, e njohun nga Populli me emnin kobra. Drandja i shpjegoi se â€˜nuk kam asnjÃ« njeri nÃ« kÃ«te BotÃ«â€™. Nexhmia iu pergjegj: â€œPse tâ€™ ia falesh jetÃ«n atij, ai Ã«shtÃ« armik i popullit. Ti nuk ke mundÃ«si tâ€™ interesohesh pÃ«r tÃ©, mese do e mbash atÃ©?â€ Drandja iu pergjegj: â€œAtÃ© e mban burgu, sâ€™ ka gja, veÃ§ tÃ« jenÃ« i gjallÃ«, aman tÃ« lutem ma ban kÃ«te nderÃ«, se nuk kam as nanÃ« as babÃ«, veÃ§ kÃ«te axhÃ«!â€ E shkreta Drande u mundue me e prekÃ« nâ€™ zemer!!
Me 9 Maji Drandes, i erdhi pergjegja e kobres nga Kuvendi Popullor TiranÃ«: â€œLutja yte refuzohet.â€(Dosja 2199).
11 MAJI 1959 Don DedÃ« MALAJ u pushkatue brinjÃ« Liqenit tÃ« Shkodres, ku gropa e Varrimit Don DedÃ«s u ruejt nga njÃ« Vlla Mysliman, qÃ« e kishte nÃ« kopshtin e vet. Sot, nÃ« kÃ«te 60 vjetor ShqiptarÃ«t besoj se me â€œRilindjenâ€ e komunizmit, kujtojnÃ« edhe thanjen e Madhe Profetike tÃ« Don Ded Malaj:
â€œE Premtja e ZezÃ« po vazhdon pafund me komunizmin vrastar!â€
Don DedÃ« Malaj me gjyqin e Tij hyni nÃ« vazhdÃ«n e lÃ«gjendave tÃ« Trojeve shqiptare qÃ« brezat e ardhÃ«shÃ«m do tÃ« kÃ«ndojnÃ« me â€œlahutÃ«nâ€ e tyne, ndÃ«r vargje tÃ« pafund.
NÃ« vitin 1941, nÃ« Gjenacanin e Fugures sÃ« ZojÃ«s sÃ« Shkodres, bash perballÃ« Saj u betue dhe u Shugurue Meshtar nÃ« Itali Don Deda. U kÃ«thye nÃ« Shqipni ka sherbye nÃ« VelipojÃ«, Mal tÃ« Jushit e sÃ« fundi, nÃ« DajÃ§ tÃ« Bregut tÃ« BunÃ«s.
E kush nuk e kujton At vigan tÃ« Alpeve tona?!
DON DEDÃ‹ MALAJ asht nder brilantÃ«t e Klerit Katolik Shqiptar, i cili me njÃ« guxim tÃ« panjohun deri nÃ« gjyqin e Tij, qÃ« u zhvillue nÃ« Kinema â€œRepublikaâ€ tÃ« Shkodres, nÃ« Prill tÃ« 1959, u tregoi armiqÃ«ve tÃ« Maleve tona tÃ« Veriut se, â€œMalÃ«sori ynÃ© per FÃ© e AtdhÃ© e ban vdekjen si me lÃ©!â€
Kjo FormulÃ« shekullore e daltueme nder mendjet e zemrat e Atyne Trimave tÃ« Alpeve tona, qendronte si njÃ« mburoje e hekurt e daltueme kunder tÃ« gjithÃ« atyne qÃ« nder shekuj punuene me asgjesue Ata Male Kreshnike.
Edhe pse kanÃ« kalue ma shumÃ« se 60 vjet nga vrasja mizore e DON DEDÃ‹ MALAJ, Ai mbetÃ«t i pavdekÃ«shÃ«m nÃ« historinÃ« e salvimit e tÃ« martirizimit tÃ« KishÃ«s Katolike nÃ« ShqipninÃ« e robnueme.
Don DedÃ« Malaj asht ndÃ«r klerikÃ«t ma tÃ« torturuem dhe tÃ« masakruem. Ai mbetÃ«t ndÃ«r ma tÃ« sakrifikuemit pÃ«r triumfin e Idealit tÃ« FesÃ« sÃ« Krishtit nÃ« Shqipni. Ai vdiq pÃ«r KishÃ«n Katolike, Popullin Shqiptar dhe PapÃ«n!
Tue vdekÃ« pÃ«r FÃ¨ e AtdhÃ©, Don Ded MALAJ, u Perjetsue nder Shekuj.
Sot Populli Shqiptar Trimin e SelcÃ«s e rreshton me Herojtâ€™ e KishÃ«s sonÃ«, me ZamakÃ«t e bardhÃ« tÃ« Flamurit tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 14 Maji 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. XXX

Zamak i Flamuritâ€¦

DON ZEF MARKSEN
(1901 â€“ 1946)

"Vdes i lum, tue mendue se do tÃ« kujtohem prej ShqiptarÃ«ve, si MeshtÃ¡r i FesÃ« sÃ« Krishtit".(1946)

Dashunia e Popullit Gjerman per Popullin Shqiptar asht kenÃ« e vjeter dhe, mbi themele tÃ« patundÃ«shme as nga vitet dhe as nga luftat. Faktet tregojnÃ« se Ata, gjithnjÃ« kanÃ« mendue dhe punue per tÃ« miren e Popullit tonÃ«.
Ardhja e misionarve gjerman atÃ«herÃ« kur Shqipnia nuk kishte as rruga nder zonat ku shkojshin misionarÃ«t e huej, pikrisht atje ku Ata mendonin me punue per me i ndryshue jetesen atyne krahinave, tregon sakrificat e tyne tÃ« mÃ«dhaja dhe shumÃ« domethanÃ«se per tÃ« gjitha kohÃ«t. Ndersa tek Ata misionarÃ« qÃ« erdhen nÃ« Shqipni per sherbimet fetare dhe kulturore, ka dhe dishka ma teper: NÃ« boten tonÃ« primitive edhe pse ishim nâ€™ EuropÃ«, sâ€™kishte asnjÃ« siguri jete as pune as per tâ€™ huejtÃ« dhe, as per vetÃ« ne ShqiptarÃ«t.
E pra, nder kÃ«ta kushte pasigurije erdhen nÃ« Shqipni Don Alfons Tracki dhe Don Zef Marksen, tÃ« cilÃ«t e konsideruene ShqipninÃ« e Gjergj Kastriotit pa ma tÃ« voglin hezitim â€œnjÃ« Atdhe i DytÃ« i Tyneâ€!
Don Zef Marksen asht le nÃ« Worrigen tÃ« GjermanisÃ«, pranÃ« KÃ«lnit, humbi pa datÃ«, pa gjurmÃ«, nÃ« valÃ«n e mizorisÃ« komuniste kundÃ«r klerit katolik Shqiptar, kur as nuk mund tÃ« mendohej se kishte tjeter qendrim per tâ€™ huej.
Ndermjet kÃ«tyne dy kohÃ«ve shohim tek Ky misionar njÃ« jetÃ« shembullore, e aq tÃ« perkushtueme per FenÃ« e Krishtit, sa me tÃ« vertetÃ« kuptohej shumÃ« me vÃ«shtirsi nga MalÃ«sitÃ« tona tÃ« vuejtuna nder shekuj. Ai nga Gjermania ka shkue me sherbye per me sjellÃ« Ungjillin nÃ« krahinen e vorfen tÃ« Matit, dhe kryesisht nÃ« KthellÃ«, tue u mundue me lidhÃ« mbrapambetjen e tyne tÃ« njÃ« jete shumÃ« tÃ« mbyllun, me boten e hapun Europjane PerÃ«ndimore. Po mos harroni se ata krahina as, nuk kishin asnjÃ« ide ku shtrihen ata vise. Kjo do tÃ« sillte edhe ndryshimin e tyne tÃ« jetesÃ«s sÃ« vorfen, tue mÃ«sue mendsinÃ« e tÃ« tjerve qÃ« ishin shumÃ« ma tÃ« zhvilluem dhe tÃ« perparuem nÃ« jetesÃ«. Dhe, per me ndryshue jeten e vorfen, tue e ba ma tÃ« kandÃ«shme dhe tÃ« pelqyeme Ai punoi me krijue bindjen se kjo ka vetem njÃ« mundÃ«si: Vetem shkollimi!
Rruga e zgjedhun nga Misionari Don Zef Marksen nÃ« perhapjen e shkollave nÃ« trevat e Matit, njÃ« zonÃ« malore e shkÃ«putun nga Bota dhe e harrueme me dashje nga qeveritarÃ«t e ShqipnisÃ«, tÃ« cilÃ«t si sot, e gjithnjÃ« nen urdhnat e komunistave Jugosllav tÃ« â€œBallkanit hapurâ€, kerkonin mbrapambetjen dhe errsinen shekullore me e perjetsue edhe disa shekuj tÃ« tjerÃ« nÃ« Shqipni.
Don Zef Marksen mbas vitit 1945 vazhdon me kenÃ« Meshtar nÃ« DurrÃ«s, ku nÃ« vitin 1946, nÃ« moshen 46 vjeÃ§are, Sigurimi i shtetit i ven prangat edhe pse nuk kishte asnjÃ« provÃ«, tue e akuzue si â€œagjent i Gestapos Gjermaneâ€. Si zakonisht, hetuesia vazhdon perpjekjen e saj me e fajsue edhe pse per AtÃ« Meshtar nuk kishte asnjÃ« dÃ«shmitar kjoftÃ« edhe i rremÃ«, si ngjante shpesh.
Flitet se Gjykata (??) e dÃ«noi dy vjet burg. Po saktÃ«sisht nuk dihet! Dihet se njÃ« natÃ« vonÃ« dy agjenta sigurimi, shkuen dhe e moren Don Zefin, gjoja pse ishte gjerman dhe, mendonin me e kthye nÃ« Gjermani bashkÃ« edhe me dy gjerman tÃ« dÃ«nuem, qÃ« â€œdo tÃ« vazhdonin dÃ«nimin nÃ« Gjermani Lindoreâ€.
TÃ« tre gjermanÃ«t sÃ« bashku i hypen nÃ« njÃ« makinÃ« nÃ« oborrin e burgut, dhe prej asaj nate tÃ« zezÃ« nuk i pau askush ma. GjatÃ« udhtimit u hap fjala se nÃ« njÃ« pyll, gjoja i kanÃ« zbritÃ« per nevoja personale dhe, aty Ata kanÃ« tentue me u arratisÃ«. Rojet tue pa veprimin e tyne kanÃ« gjuejtÃ« me armÃ« e i kanÃ« vra.
Si zakonisht: PÃ«rrallÃ« komunistash por, me mbret, shkrue nga Dr.P. Pepa.
Vrasja e Tyne jo vetem asht e paarsyeshme, po mbetet edhe misterioze. Kur Don Zef Maksen doli nga biruca e sigurimit, ku nuk do tÃ« kthehej kurrma, Ai u pershndet me shokÃ«t e burgosun, e Atyne, Ju la porosi qÃ« kujtohet sot: "Vdes i lum, tue mendue se do tÃ« kujtohem prej ShqiptarÃ«ve, si Meshtar i FesÃ« sÃ« Krishtit". Pra, Don Zefi ishte i bindun se po shkonte me vdekÃ«!
Ja, bindja e Tij tregon se Misionari i Nderuem Gjerman, e njifte mirÃ«, madje shumÃ« mirÃ« diktaturen sllavokomuniste tÃ« terroristave anadollakÃ«, qÃ« edhe pse nuk kishin asnjÃ« pikÃ« gjak shqiptarit, nÃ« trupin e tyne, u mundonin me u tregue se janÃ« tjera bisha tâ€™ egra, prej atyne perbindshave qÃ« njifte shumÃ« mirÃ« me kocka e zhele me yll nÃ« ballÃ«, i gjithÃ« Populli i vujtun Shqiptar!
Misionari i Nderuem, kerkonte nga ShqiptarÃ«t vetem njÃ« Vorr me njÃ« Kryq druni. Dij se: Don Zef Marksen Ju kushtue deri nÃ« fund jetÃ«s sÃ« Misionarit: Atdheut tÃ« DytÃ« ShqipnisÃ« dhe, Flamurit tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 17 Maji 2022.

by **Laert** » 21 May 2022, 15:35

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr.XXXI.
Zamak i Flamuritâ€¦

DIJETARI PA VORR,
AT BERNARDIN PALAJ O.F.M.
(1894 â€“ 1946)

â€œAt Bernardini, mund tÂ´ma kalojnÃ« edhe mueâ€œ. At Gjergj Fishta.

At Bernardin Palaj asht le nÃ« MalÃ«si tÃ« Dukagjinit, janÃ« ata Male kreshnike qÃ« i kanÃ« dhanÃ« jo pak â€œUshtarÃ« besnikÃ« Atdheut e FesÃ« sÃ« tâ€™ Parvet tâ€™ vetâ€.
2 Gusht 1918 At Bernardin Palaj O.F.M., u shugurue Meshtar FranÃ§eskan.
Edhe njÃ« Dijetar i madh i ShqipnisÃ« qÃ« filloi nÃ« 1918, me daltue me maje tÃ« penÃ«s sÃ« vet nder Alpet tona â€œVisaret e Kombitâ€!
Viti 1944 nÃ« Shqipni, per DijetarÃ«t dhe KlerikÃ«t Katolik Shqiptar, ka hapÃ« vetem gropa varrimi pa emen, pasnjÃ« shenjÃ« tek koka dhe pa Kryqa.
PranÃ« Spitalit tÃ« Shkodres ishte edhe konvikti â€œMalet Tonaâ€, njÃ« ndertesÃ« qÃ« shpejtÃ« u kthye nÃ« hetuesi, se i duhej Sigurimit tÃ« shtetit me kenÃ« pranÃ« Spitalit per â€œautopsiâ€ tÃ« perditÃ«shme dhe dokumenta vdekjesh fallco.
Ishte viti 1946 kur asht arrestue edhe njÃ« shkodranÃ« qÃ« per fat ka jetue deri nÃ« vitin 1999, kur shumica e MartirÃ«ve tanÃ« e kishin mbyllÃ« jeten e vet. Ky ishte Loro Vata, nder Burrat e nderuem Atdhetar dhe i paharrueshem per qendresen nder tortura dhe nÃ« vuejtjet e pafund nder kampet e shfarosjes.
Atdhetari Loro Vata ishte burrÃ« i njohun edhe per virtyte tjera jo tÃ« pakta.
NjÃ«tjeter vlerÃ« e Loros qÃ« ndoshta, nder shumÃ« tÃ« tjerÃ« edhe mungonte, ishte saktÃ«sia e ruejtjes sÃ« ngjarjeve nÃ« kujtesen e Tij, qÃ« kur fliste tÃ« dukej sikur po i lexon ata kujtime nÃ« ndonjÃ« ditar sekret personal.
UnÃ« pata fatin e madh me u njoh afer me Loron mbas vitit 1992, kur unÃ« porsa kishe fillue me shkrue per vitet e paharrueshme e tÃ« mnershme tÃ« diktaturÃ«s komuniste dhe â€œluftÃ«s sÃ« kllasaveâ€ nÃ« Shkoder.
NjÃ« ditÃ« u takueme rastÃ«sisht tek Dugajtâ€™ e Reja, dhe u ulÃ«m me Loron me pi nga njÃ« kafe tek klubi poshtÃ« shtÃ«pisÃ« Plevneshve. Loro filloi biseden e Tij nga vitet 1945 dhe 1946, pak ditÃ« mbas arrestimit kur Loro Vata dergohet nÃ« hetuesinÃ« tek konvikti â€œMalet tonaâ€. Aty merrej nÃ« pyetje nga njÃ« hetues katil i njohun i Sigurimit shtetit Shkodres, krimineli Fadil Kapisyzi.
Qelia ku ishte i pranguem Loro, ishte pranÃ« dhomÃ«s ku Fadili, merrte nÃ« pyetje edhe tÃ« arrestuemit tjerÃ«. E mos harroni se ajo hetuesi nÃ« Shkoder ishte nder kryesoret nder 26 hetuesitÃ« kriminale. NÃ« krahun tjeter tÃ« asaj dhomÃ« Fadili, i kishte vue pranÃ« Loros njÃ« zonjÃ« shkodrane, sÃ« ciles i kishin pushkatue burrin dhe kÃ«te po e torturonin pafaj vetem per me e dÃ«nue. Kjo ishte zonja Bedrije Ashikja, e motra e Ahmet Ashikes, qÃ« i njoha tÃ« dy.
Tregon Loro: Shpesh Bedrijen vinte dhe e merrte hetuesi Dul Rrjolli, dhe e vente me pastrue zyret. Loro po mÃ« tregonte per ditÃ«t e para tÃ« Dhjetorit 1946, kur Bedrija mbasi mora fshisen dhe koven e ujit shkoi tek dhoma e Fadilit me e pastrue zyren e tij. Dy kriminelat, Fadili me Dulin kishin dalÃ« perpara ndertesÃ«s dhe po pinin cigare si zakonisht.
Nuk kishin kalue pak minuta mbasi Bedrija po pastronte dhomen e Fadilit, u ndigjue njÃ« virrmÃ« e fortÃ«, qÃ« u kÃ«put pa u kuptue pseâ€¦ As nuk mund tÃ« merrej me mend arsyeja e asaj brime aq tÃ« fortÃ«!
ShumÃ« shpejtÃ« nuk vonoi pak kohÃ« dhe mÃ«rrijti nga oborri Dul Rrjolli, i cili mbasi e pyeti Bedrijen: â€œPse e preke thesin, a tÃ« thashÃ«, se mbas derÃ«s mos pastro! Moj e poshter.., moj bushter!â€, dhe Duli, vazhdoi me e sha, tue e terhjekÃ« rrÃ«shanÃ« Bedrijen, qÃ« nuk i ndigjohej fare zani, por tue e sha me fjalorin e njohun tÃ« tyne, eci derisa e holli nÃ« qeli tÃ« saj.
MÃ«rrijti aty prej jashtÃ« edhe Fadili, dhe vazhdoi edhe ai si Duli. NÃ« fund Fadili e porositi me nervozitet Bedrijen: â€œGuxo e tregoi kujt se shka ke pa, se edhe ty do tÃ« kalbi nÃ« njÃ« gropÃ« me te, moj ..!â€ I mbylli deren e iku.
Loro tregoi se atÃ« natÃ« ishe i sigurtÃ« se ata kriminela i pergjojnÃ«, prandej, as nuk i kishte dhanÃ« asnjÃ« sinjal Bedrijes per me marrÃ« vesht shka kishte ngja atÃ«ditÃ«, nÃ« zyren e torturave tÃ« Fadilit, kur kjo po fshinte.
TÃ« nesermen heret mÃ« zgjoi vetÃ« Bedrija: â€œLoro, Loro, a e di shka ka ngja dje nÃ« zyre tÃ« hetues Fadilit?â€ â€“ UnÃ«, i pergjegja jo!
Po nÃ« tÃ« vertetÃ«, gjatÃ« natÃ«s, unÃ« veshtrova nga oborri dhe, aty nga e vona, disa roje hapne njÃ« gropÃ« nÃ« errÃ«sinÃ«n e natÃ«s tek qerrsija, qÃ« ishte tek muri i hetuesisÃ« dhe hollen aty njÃ« thes ngjyrÃ« kafe tÃ« mbyllÃ«t, dhe i pashÃ« mirÃ« kur me lopata e mbuluen me dhe dhe ikÃ«n nÃ« dhomat e veta.
Kuptova se dikush kishte vdekÃ« nÃ« tortura! Po, se kush mund tâ€™ ishte Ai aq i pafat qÃ« me perfundue aty, as nuk i kishte shkue mendja Loros.
Bedrija i kishte tregue Loros, se: â€œTÃ« dy mÃ« porositne qÃ« mos me pastrue mbas derÃ«s sÃ« Fadilit. UnÃ« vetem shikova aty. E shka me pa?
â€œGjatÃ« torturave me korrent elektrik, Fadilit dhe Dulit u ka mbetÃ« i vdekun nÃ« dorÃ« At Bernardin Palaj, dhe ashtu me tela nder veshÃ« dhe nder duer, e kishin ba si thes nÃ« zhgunin e vet ngjyrÃ« kafe. UnÃ« pa dijtÃ« gja, tue pastrue mbasdere, kur e pashÃ« vrrita dhe nga tmerri dhe, mÃ« ka ra tÃ« fikÃ«tâ€¦
Ka ardhÃ« Duli dhe mÃ« ka hjedhÃ« ujÃ«, e mbas pak kam ardhÃ« nÃ« vete. GjithÃ« diten jam qenÃ« e tmerrueme, as nuk mÃ« ka kalue buka!
NjÃ« tmerr i vertetÃ«, me e pa Fratin e shkretÃ« ashtu!!â€

***

E mbytja e At Bernardin Palaj nÃ« torturÃ«, vazhdon mos me u shkrue si ishte e verteta nga askush! NjÃ« Dosje e mbyllun pa shpresÃ« me u tregue e verteta!
Keni â€œharrueâ€ sa vjet janÃ« ba tue tregue pÃ«rralla me mbret e tetanozâ€¦
E sa mija e mija MartirÃ« tâ€™ Atdheut janÃ« tÃ« mbuluem me pÃ«rralla e rrena!

HIQNI DORÃ‹ NGA MASHTRIMET !
Kerkoni me dijtÃ« dhe me tregue tÃ« verteten!

Nuk ua hiqni dekoratat â€œHeronjveâ€ VrasÃ«s dhe TradhÃ«tarÃ« kriminela!
Ata katila barbar i mbrojnÃ« bijtâ€™ e tyne! I kanÃ« ba si veten e tyne!
E, kur pat pyet Dulin njÃ« shok i veti nÃ« konfidencÃ«: â€œÃ‡ka po bani nÃ« kÃ«te popull kÃ«shtu, o Dul!?â€
Duli iu pat pergjegjÃ«: â€œKur ishim fÃ«mijÃ«, nder mejtepe, nga HoxhallarÃ«t e patme ndigjue fjalen Zot! Po kÃ«ta qÃ« po rriten qÃ«, as nuk e kanÃ« ndigjue as, nuk e dijnÃ« AtÃ« Emen? Mendoni se Ã§ka do tÃ« bajnÃ« kÃ«ta mbi kÃ«te Popull!â€
Koha po i verteton tÃ« gjitha parashikimet e tyne!
E ma i keqi parashikim asht mashtrimi dhe rrenat e pafund!
Nuk bahet fjalÃ« vetem per njÃ« dijetar Klerik!
Sot Shqipnia asht e mbulueme me Gropa pa Emen!
E perderisa, nuk hapen Dosjet, vazhdojnÃ« msheftÃ«sitÃ« e kriminelave!
Vllazen e Motra Shqiptar tÃ« vertetÃ«!
Shqipnia asnjÃ«herÃ« pa u hapÃ« Dosjet, nuk ka me pasÃ« â€œPajtim Kombtarâ€!
TÃ« gjitha katastrofat pasuese tÃ« gjendjes sÃ« sotme tÃ« mjerueshme, kanÃ« njÃ« burim dhe vetem njÃ«: â€œMos arritja e Pajtimit Kombtar!â€
E ky burim i mershÃ«m po ju sjellÃ«, ato pasoja qÃ« po jetojnÃ« ShqiptarÃ«t sot!
Virtytet e Atyne AtdhetarÃ«ve qÃ« dhane jeten per Atdhe nuk mund ti venitni!
Ata nuk ishin as kriminela, as terrorista dhe as barbar tÃ« â€œPa Atdhe e Feâ€!
Ata sakrifikuene gjithshka vetem per njÃ« Atdhe tÃ« bashkuem, tÃ« bukur dhe tÃ« ndertuem bash mbi Ata Troje tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut dhe, mbi shtrojen aq tÃ« bukur tÃ« mbulesÃ«s sÃ« NanÃ« Terezes, Aty ku janÃ« perjetÃ«sisht ZamakÃ«t e Flamurit tonÃ« tÃ« shtrenjtÃ« dhe tÃ« paprekshem!
Melbourne, 21 Maji 2022

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. XXXII
Zamak i Flamuritâ€¦

DON LUIGJ PRENDUSHI
(1896 â€“ 1947)

NjÃ« jetÃ« nÃ« vorfni tue i sherbye FesÃ« Katolike dhe Popullit vujtun Shqiptar.
Asht nÃ« klerikÃ«t model tÃ« Shekullit XX, atij shekulli qÃ« asnjÃ«herÃ« nuk ka per tâ€™u shlye nga historia e pafund e krimeve ma tÃ« shemtueme tÃ« komunizmit.
Askush nÃ« BotÃ« nuk ka me dijtÃ« asnjÃ«herÃ« atÃ« periudhÃ« tÃ« mnershme dhe tÃ« panjoftun komuniste, qÃ« ka kalue Populli Shqiptar nga viti 1944 e deri me 1991, nen diktaturen barbare tÃ« kriminelave vrastar e torturues tÃ« pashoq nÃ« krejtÃ« Lindjen komuniste, tÃ« katilave tÃ« pashpirtÃ« Ever Hoxha e Ramiz Alia, dy kriminela fanatikÃ« anadollakÃ« qÃ« nuk kanÃ« kopjo nâ€™ asnjÃ« vend. TÃ« dy pa njÃ« pikÃ« gjak Shqiptari, dhe qÃ« sot vazhdojnÃ« me kenÃ« tÃ« paprekun nÃ« asnjÃ« drejtim dhe veprim prej â€œDrejtÃ«sisÃ« sÃ« Fanatizmit Antikatolikâ€, po dhe tÃ« â€œnderuemâ€ nga vazhdimsia orientale e â€œrilindjesâ€ komuniste, e cila ka perjashtue nga â€œHistoria e Popullit Shqiptarâ€ komplet Veriun, tue fillue nga ngjarjet e pashlyeshme tÃ« vitit 1911, nÃ« Hot me Ded Gjoâ€™ Lulin, dhe tue u mbyllÃ« me â€œepitetin e gjetun tÃ« kryeministrit Edvin Ramaâ€“unÃ« jam katolikâ€, qÃ« me veprat e tija tÃ« sotme antikombtare e antinjerzore, ShqiptarÃ«t persa shekuj me urrejtÃ« jo vetem besimin katolik po, edhe shpellat parahistorike ku kanÃ« jetue para gati dymijÃ« vjetÃ«sh Ata, kur Shen Pali shkeli Tokat tona.
Si justifikojnÃ« pasuesit e sotem tÃ« â€œkomunistave tÃ« rilindurâ€ nÃ« Shek. XXI- vllavrasjet e KlerikÃ«ve Katolik ShqiptarÃ«, qÃ« u kanÃ« zhdukÃ« edhe â€œDosjetâ€?
E nuk flasim per njÃ« a po dy KlerikÃ« Katolik, po per disa ku ban pjesÃ« edhe i Ndjeri Don Luigj Prendushi, e pse nuk ka Don Luigji â€œDosjeâ€?
â€“ Nuk mund tÃ« tregohet e verteta, se jo vetem nuk besohet por, asht dyfishi i krimit ndaj KÃ«tij Kleriku tÃ« pafaj qÃ« Sigurimi i Shtetit, me firmen e diktatorit barbar e kriminel Ever Hoxha, ka zhdukÃ« deri nÃ« vitin 1972, mbi 42.000 ShqiptarÃ«.
NÃ« vitin 1992, njÃ« oficer dhe agjentâ€™ i vjeter i Sigurimit tÃ« Shtetit, nÃ« TiranÃ« mÃ« ka pyet: â€œA di me mÃ« tregue, a ka tÃ« bajnÃ« me Fisin tuej tÃ« Prennushve, njÃ« Klerik Katolik i quejtun Don Luigj Prendushi?â€ â€“ UnÃ« ju pergjegja jo!
Kur kam lexue Emnin e Nderuem tÃ« Don Luigjit, kam pa jo vetem mbiemnin ndryshej (jo me dy nn, por me nd, Prendushi) e jam interesue per me dijtÃ« edhe Familjen sÃ« ciles, i perket Viktima e pafaj e vrame nÃ« Maji 1947.
Don Luigj Prendushi asht i biri Pashko Prendushit dhe LuÃ§it Toska. Asht le nÃ« Shkoder me 8 Janar 1896, e deri nÃ« vitin 1921, ka studjue nÃ« Piemonte tÃ« ItalisÃ«, nga klasa e parÃ« e derisa asht Shugurue meshtar me 12 Mars 1921.
Asht kthye nâ€™ Atdhe dhe ka sherbye nÃ« dioqezen e SapÃ«s dhe tÃ« Shkodres. Ka sherbye famullitar nÃ« fshatrat e Mazrrekut, Nenshatit, Shllakut, PukÃ«s. NÃ« fund ishte nÃ« Dush, kur u arrestue si â€œspijun i Vatikanitâ€, me idenÃ« e tyne se do ta lidhin me At Mati Prennushin, qÃ« ishte i arrestuem nÃ« burgun e KishÃ«s sÃ« Fretenve nÃ« Shkoder. E torturojnÃ« aqsa nuk ka as â€œDosjeâ€ dhe, e gjykojnÃ« me vdekje, e pushkatohet pa pranue asgja nga akuzat me 24 Janar 1947.
Mbas 46 vjetÃ«sh Don Luigj Prendushi u rivorros nÃ« RrÃ«maji tÃ« Shkodres.
TÃ« gjitha tÃ« dhanat e sakta tÃ« biografisÃ« mâ€™i ka dhanÃ« Dr. Pjeter Pepa, kur i kam kerkue me dijtÃ« se, â€œkush ishte Ky Klerik dhe pse asht pushkatue?â€
Asht e pabesueshme me mendue si janÃ« arrestue, masakrue dhe jo vetem qÃ« janÃ« pushkatue tÃ« pafajshem njerzit nÃ« njÃ« qytet me 29.000 banorÃ« si ishte Shkodra aso kohe, po asht vazhdue terrori mbi 47 vjetÃ«, tue u dhunue njeriu prej â€œluftÃ«s sÃ« kllasaveâ€, i cilitdo besim kjoftÃ«, vetem si qytetar ShkodranÃ«.
A dihet e saktÃ« shifra e tÃ« arrestuemve dhe tÃ« pushkatuemve nÃ« krahinen e Veriut, deri naltÃ« nÃ« Vermosh atÃ« kohÃ« kur terroristi Ever Hoxha, kerkonte me dijtÃ« edhe â€œvullnetin e tyre tÃ« fundit para pushkatimitâ€ nÃ« ato krahina?
Jo, jo, nuk dihet se â€œas nuk duhet me u zanÃ« nÃ« gojÃ« ajo shifer e mnershmeâ€, qÃ« po tÃ« dihej, ose tÃ« botohej edhe sot, mbas 32 vjetÃ«sh gjoja â€œtÃ« lirÃ«â€, besoj plotsisht i bindun se kushedi sa tÃ« RinjÃ« ShkodranÃ«, fillojnÃ« me u kurue per humbje qetÃ«sije nervore, e frike tÃ« pasherueshme nga arrestimi komunist.
E ajo qÃ« asht ma shkatrrimtare e RinisÃ« Shqiptare asht gjendja mashtruese e sotme, kur â€œshpresat nÃ« ndryshimet politike tek ShqiptarÃ«t ishin tÃ« mÃ«dha dhe tÃ« besueshmeâ€, mbasi ajo qÃ« ka ngja tash nÃ« ShqipninÃ« e Shek. XXI, nga â€œmos dÃ«nimi i krimeve tÃ« komunizmitâ€ nuk ka ngja nâ€™ asnjÃ« vend komunist.
â€œPÃ«rmbysjetâ€ fallco, ndryshimet me trashigimtarÃ«t e vet, gÃ«njeshtrat e pa cipÃ« tÃ« Presidentave dhe tÃ« kryeministrave tÃ« pamoral dhe purokomunista, tue u mbÃ«shtetÃ« tek skandalet dhe korrupsioni me Europen PerÃ«ndimore, si dhe siguria e tyne per njÃ« grusht â€œeuroâ€, janÃ« vetem â€œE ARDHMJA YNÃ‹â€!
Vllazen e Motra ShqiptarÃ«! Ajo qÃ« ka ngja nÃ« Shqipni ishte Gjenocid! JanÃ« zhdukÃ« Fise tÃ« tana me fÃ«mijÃ«, nipa e sternipa e SOT: Nuk kanÃ« as Vorreza!
Mos e harroni kurr prejardhjen Tuej! Gjaku i derdhun rrÃ«kajÃ« nder Trojet e Atdheut, ju thrret: Rini Shqiptare, je kenÃ« e je, Zamaku i Kastriotit tonÃ«!
Melbourne, 24 Maji 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. XXXIII

Zamak i Flamuritâ€¦ - DON ANTON MUZAJ
(1921 â€“ 1948)

Ishte nga Kosova, djali i DedÃ«s dhe i Diljes dhe, asht le me 15 Maji 1921. Ata prind kishin edhe kater djelm e njÃ« vajzÃ«. Antoni shkollen fillore e ka krye nÃ« Prizrend, ndersa shkollen e mesme nÃ« Jezuitet e Shkodres.Jetonte pranÃ« ArgjipeshkvisÃ« sÃ« Shkodres. Argjipeshkvi i Shkodres Imz. Gasper ThaÃ§i tue pa thirrjen e Tij shpirtnore, e dergon per studime teologjike nÃ« RomÃ« Itali. Urdhnat e MeshtarisÃ« i merr nÃ« Propaganda Fide nÃ« RomÃ« nÃ« vitin 1945.
NÃ« vitin 1946 kthehet nÃ« Shqipni, dhe zevendson Don TomÃ« Lacaj qÃ« ishte nÃ« burg i dÃ«nuem 101 vjet heqje lirije. Aso kohe Imzot ThaÃ§i ishte arrest nÃ« shtÃ«pi, nen kontroll tÃ« fortÃ« tÃ« Sigurimit komunist. Vdiq krejtÃ« papritmas.
Don Anton Muzaj porsa u emnue pranÃ« ArgjipeshkvisÃ« sÃ« Shkodres, u pat dyshue nga Sigurimi i shtetit si â€œAgjent i Vatikanitâ€, sigurisht pa asnjÃ« fakt.
Per natyrÃ« Don Antoni ishte jo vetem i kulturuem po, dhe shumÃ« i zellshem nÃ« kryemjen e detyrave fetare. Aktiviteti i Tij pranÃ« ArgjipeshkvisÃ« u mbyll shumÃ« shpejtÃ« edhe pse Sigurimi nuk kishte asnjÃ« fakt, me 2 Maji 1947 tue u nisÃ« vetem nga pervujtnia e Tij dhe zelli meshtarak e arrestojnÃ«, dhe hetimi i bahet nÃ« hetuesinÃ« e mnershme tÃ« burgut tÃ« KishÃ«s sÃ« Fretenve Shkoder.
Kujtohet nga bashkvuejtÃ«sit e asaj kohÃ« per tortura tÃ« tmershme ndaj Tij.
Nuk kam kenÃ« ma shumÃ« se 16 vjeÃ§ kur kam pasÃ« rasen me ndigjue nga njÃ« grue bashkvuejtÃ«se e Tij, me emnin Ana Daja, qÃ« edhe Ajo ka kalue sa muej nÃ« heuesinÃ« ma tÃ« mnershme tÃ« Lindjes komuniste, qÃ« ishte kuvendi i madh i Fretenve nÃ« Shkoder, e ku nuk ka mbetÃ« asnjÃ« torturÃ« pa u ba mbi njerzit, qÃ« kanÃ« pasÃ« rrezikun e zi me hy nÃ« duertâ€™ e atyne barbarve tÃ« Sigurimit.
Edhe Ajo ishte kenÃ« krejt e re, kur Dulaqet e Asllan Licat e kanÃ« torturue, po nÃ« kujtesen e Saj nuk shlyhej kurr shoferi i atij Sigurimi vrasÃ«si Ahmet Suji.
Ky kriminel merrej me intelektualÃ«t shkodranÃ«, klerin dhe vajzat e reja.Kur
KlerikÃ«t e tÃ« gjitha besimeve hynin nder duert e tija, nÃ« mos vdisnin nÃ« ato tortura qÃ« ky ju bante atyne, do tÃ« vdisnin mbas pak muejsh qÃ« dÃ«noheshin.
Ana tregonte se kishte pa me sytÃ« e vet njÃ«ditÃ« Don Antonin, tÃ« zhytun deri nÃ« fyt nÃ« ujin e njÃ« shatrivani qÃ« ishte nÃ« oborrin e kuvendit Fretenve, bash aty ku siper tek muri i kuvendit ishte ora diellore. Nuk i kishte besue syve se atÃ«ditÃ« ishte shumÃ« tÃ« ftohÃ«t dhe, rreth Don Antonit lundronin copa akulli.
Aq i ishin terratisÃ« AnÃ«s sytÃ« kur e ka pa Don Antonin, qÃ« i dukej sikur nuk ishte i gjallÃ«, mbasi e njifte qyshÃ« perpara si Meshtar i persosun nÃ« sherbim tÃ« FesÃ« dhe tÃ« Popullit nÃ« tÃ« gjitha drejtimet. I kishte thanÃ« njÃ« rojes: TÃ« lus me shkue e me pa Don Antonin tek shatrivani, se mÃ« duket se nuk asht i gjallÃ«! Roja kishte shkue dhe e ka gjetÃ« tue dhanÃ« ShpirtÃ«. BashkÃ« me njÃ« roje tjeter e kanÃ« nxjerrÃ«, e kishin mÃ«shtjellÃ« me njÃ« batani dhe e kanÃ« Ã§ue rrÃ«shanÃ« tek dhoma e Tij, mbasi nga tÃ« ftohtit nuk i komandonte kambÃ«t.
Mbas asaj ditÃ« Ana, nuk e kishte pa ma. Don Antoni ishte keqsue ma shumÃ« dhe nga mungesa e ushqimit. Mosha e re 26 vjeÃ§are ishte thye pergjithmonÃ« nga smundja e randÃ« e tuberkulozit, e Don Antoni vetem i lutej Zotit...
Dosja 1203 (â€œTragjedia e Klerit Katolik Vol I , nga Dr. Pjeter Pepa, 2007â€)
NÃ« dukje kjo Dosje ka kryesisht hetimet e At Donat Kurtit eDon Mark Hasit. Po, nÃ« permbajtjen e saj ajo shpjegon mjaft detaje pse u arrestue dhe si u ba akuza ndaj Don Anton Muzaj, prej hetuesit njoftun tÃ« atij sigurimi terrorist, kriminelit Pjerin KÃ§ira. Gjithshka fillon pak kohÃ« para vdekjes sÃ« papritun tÃ« Imz. Gasper ThaÃ§it dhe, vazhdon me shpikjet e kota tÃ« Sigurimit shtetit per Don Anton Muzaj, Don Mark Hasin, At Donat Kurtin dhe tÃ« tjerÃ«, qÃ« nuk kanÃ« fare lidhje me Don Antonin, po tÃ« montuem nga Pjerin KÃ§ira.
Don Anton Muzaj i arrestuem prej datÃ«s 2 Maji 1947, nÃ« procesin e hetuesit Pjerin KÃ§ira, me daten 27 Nandor 1947 akuzohet: Sikur Don Antoni asht kenÃ« antar i OrganizatÃ«s â€œBashkimi Shqiptarâ€, dhe ka punue per me rrÃ«zue pushtetin popullor nepÃ«rmjet rinisÃ« shkodrane. Asht organizator kryesor i funeralit Imz. Gasper ThaÃ§it nÃ« Shkoder.
Akuza e fundit lidhet edhe me kohen kur Don Antoni asht kenÃ« nÃ« Shqipni, ndersa akuzat tjera nuk janÃ« tÃ« verteta se Don Antoni, deri nÃ« 1946 asht kenÃ« nâ€™ Itali. Don Antoni akuzohet edhe per Letrat e PapÃ«s, kohÃ« nÃ« tÃ« cilen as atÃ«herÃ« nuk ishte fare nÃ« Shqipni. Don Antoni nuk pranon as akuzen qÃ« i ban hetuesi Pjerin KÃ§ira, se gjoja Ky klerik ka shty rininÃ« shkodrane me ikÃ« prej shkollave, per me marrÃ« pjesÃ« nÃ« funeralin e madh tÃ« Argjipeshkvit.
NÃ« fund Dosja mbyllet me akuzen fallco se: â€œÃ‡lirimin e vendit e ka pritÃ« keq. Ka derdhur vrerÃ« kunder reformave tÃ« pushtetit popullor dhe, se ka punuar gjithnjÃ« sipas udhÃ«zimeve qÃ« i jepte Ipeshkvi ThaÃ§i. NÃ« hetuesi ka rezistuar.
Mundohet tÃ« largojÃ« veten nga pÃ«rgjegjÃ«sia. Dosja mbyllet me ketÃ« fund:
â€œELEMENT BESNIK I VIJÃ‹S SÃ‹ TRADHÃ‹TISÃ‹â€! (Hetuesi Pjerin KÃ§ira).
Hetimet e grupit kanÃ« vazhdue edhe perdisa muej tÃ« tjera, mbasi sejcili nuk binte dakord me shpifjet qÃ« Sigurimi i shtetit u mundonte me i ngarkue tÃ« gjithÃ« grupit klerikÃ«ve, edhe pse vetÃ« hetuesit ishin tÃ« bindun nÃ« pafajsi.
Edhe pse gjendja shndetsore e Don Anton Muzaj tashti ishte randue shumÃ« kryesisht nga mosmjekimi i tuberkulozit dhe mungesa e ushqimit, hetuesia vazhdonte me kambngulje me gjetÃ« rrethana tÃ« reja per me e akuzue Ate.
NjÃ«ditÃ«, gjoja se po e ndihmojmÃ« Don Antonin, tue i dhane mundÃ«sinÃ« qÃ« me shkue me jetue â€œi lirÃ«â€, i krijuene kushte jetese nÃ« njÃ« dhomÃ« qÃ« ishte pa dysheme dhe pertokÃ« pranÃ« KishÃ«s Kathedrale, mbasi Argjipeshkvija ishte e zanun me disa familje oficerash sigurimi. Aty qendroi derisa njÃ«ditÃ« vdiq.
Don Anton Muzaj vdiq nÃ« vetmi nÃ« vitin 1948. Policia e Sigurimit shtetit e mori dhe e vorrosi nÃ« njÃ« GropÃ« paemen dhe nÃ« njÃ« vend tÃ« mÃ«sheftÃ«.
Askush nuk u lejue me marrÃ« pjesÃ« nÃ« vorrimin e Atij Kleriku tÃ« pafajshem.
E ndoshta, sot qÃ« unÃ« po e kujtoj per vdekjen e Tij jo vetem tÃ« vetmueme, po edhe nÃ« mjerim tÃ« plotÃ«, pa pasÃ« pranÃ« njÃ« njeri me i dhanÃ« njÃ« gotÃ« ujÃ«, jam i sigurt se pak kush beson se,â€œshka ka ba antishqiptari mbi Shqiptarinâ€!
E pra, edhe i Pafajshem po, por edhe i smurÃ« e pa ushqim dhe as mjekime...
E i shtrimÃ« pertokÃ«, me sy kah qielli vetem thonte: â€œZot bane mirÃ«!â€.
NÃ« kujtimet e Saja Ana Daja shkruen: â€œMe Don Anton Muzaj, vetem njÃ« mur tullash na i ndante qelitÃ« tona. Ndigjojshe me tmerr britmate Tij. E lenin me orÃ« tÃ« tana nÃ« kambÃ« derisa i binte tÃ« fikÃ«t. Mandej e lagshin me ujÃ«. Dhe prap tortura. ShpeshÃ« herÃ« mÃ« thonte: â€œUnÃ« nuk dal gjallÃ«, po tâ€™ jeshÃ« ti Ana dishmitare, se po vdes vetem per FenÃ« e Krishtit!â€
Vdiq si rrjedhojÃ« e torturave mbas pak javÃ«sh nÃ« moshen 28 vjeÃ§ar.â€
Vdiq 28 vjeÃ§! Ishte nÃ« moshen ma tÃ« bukur tÃ« jetÃ«s...
Po, po, me bindje tÃ« plotÃ« se po vdiste per Idealin e Tij tÃ« ShenjtÃ«: â€œPer FenÃ« e Krishtit!â€. E pra, pa e fillue mirÃ« detyren qÃ« i kishte vue Vedit,mbylli jeten.
Sa larg asht sot Rinia Shqiptare, prej Atyne Shkambijve tÃ« Pathyeshem!
E perditÃ« e ma larg po shkon, per mos me u kthye kurrma!
Vuejtjet dhe sakrificat e Klerikve katolik tÃ« kalueme nÃ« Sigurimin e shtetit komunist, duhet tâ€™ Ju rikujtohen kur bahet fjalÃ« per â€œrilindjen komunisteâ€.
Mos harroni asnjÃ«herÃ« se aty ku, nuk janÃ« prekÃ« as me pupul diktatorÃ«t dhe terroristat e pashpirtÃ« tÃ« atij pushteti kriminal, bijtâ€™ e tyne sot janÃ« gati me persÃ«ritÃ« historinÃ« e tmershme qÃ« ka kalue Populli Shqiptar per 47 vjet!
DiktatorÃ«t lindin dhe vdesin tue pi Gjakun e Popullit tÃ« vet tÃ« Pafajshem!
Po, as bijtÃ« e tyne nuk i lanÃ« asgja mangut, e mos harroni se shpesh kÃ«ta, ua kalojnÃ« dhe sterkalojnÃ« edhe krimeve tÃ« prindve tÃ« tyne tÃ« shemtueme.

***

Sot perkujtojmÃ« me dhimbje tÃ« madhe njÃ« vdekje shumÃ« tÃ« randÃ«!
NjÃ« djalÃ« i rij dhe i pafajshem, masakrohet nga Sigurimi shtetit komunist.
Rreshtohet me MartirÃ«t e Pavdekshem tÃ« Popullit Shqiptar.
Po, njÃ«ditÃ«, Mikun e vet Rinia Shqiptare, do ta rreshtojnÃ« me dhimbje me
ZamakÃ«t e freskÃ«t tÃ« Flamurit tÃ« Gjergj Kastriotit Skenderbeut.
Melbourne, 27 Maji 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. XXXIV.
Zamak i Flamuritâ€¦

DON NIKOLL SHELQETI
(1892 â€“ 1948)

Nikoll Shelqeti asht le nÃ« Shelqet pranÃ« Vaut DejÃ«s, me 31 Tetor 1892 nga prindÃ«t HilÃ« e Diela Shelqeti. Mbas mÃ«simeve tÃ« para qÃ« mori nÃ« Shkoder, per me plotsue atÃ« deshirÃ« Shpirtnore qÃ« kishte qyshÃ« fÃ«mij, vazhdoi dhe perfundoi studimet teologjike me rezultate tÃ« shkelqyeshme nÃ« njÃ« prej Universiteteve teologjike tâ€™ AustrisÃ«. Mbasi asht kthye nÃ« Atdhe ka sherbye si meshtar nÃ« fshatrat e ZadrimÃ«s, ku ka lanÃ« nder ato zona kujtimet ma tÃ« mira si mÃ«sues shpirtnuer i perkushtuem. Me sjelljen e Tij meshtarake plotson tÃ« gjitha kushtet e arrestimit dhe, Sigurimi i shtetit komunist nuk i kursen prangat as per Don Nikollin me 20-XII-1946. E sjellin edhe Don Nikollin me vazhdue hetuesinÃ« nÃ« qendren e torturave tÃ« burgut KishÃ«s sÃ« Fretenve, nÃ« qytetin e Shkodres. Asht viti i terrorit 1946, kur ShqiptarÃ«t tÃ« nenshtruem nga diktatura e pergjakÃ«shme komuniste, po provonin ata tmere qÃ« as nuk i kishin ndigjue as lexue gjithÃ« jeten e tyne.
Jo ma pak se tÃ« tjerÃ«t klerikÃ« katolik masakrohet edhe Don Nikoll Shelqeti.
Asht krejtÃ«sisht i pafajshem po, dhe aq burrnor sa nuk pranon asnjÃ« akuzÃ«. Nga dita e parÃ« e arrestimit nÃ« vitin 1946 dhe, deri nÃ« Janarin e vitit 1948 nuk ju ndane njÃ«ditÃ« hetimet dhe torturat ku ishin ma tÃ« mnershmet.
NÃ« Janarin e 1948, edhe Don Nikoll Shelqeti akuzohet me grupin e klerikve katolik, qÃ« kryesohej nga PrelatÃ«t Imzot Frano Gjini, Imz. Nikoll Deda dhe ProvinÃ§iali i Fretenve At Mati Prennushi, edhe pse Don Nikolli nuk kishte me Ata asnjÃ« lidhje nâ€™ akuza. Mjaftonte vetem Veladoni per tÃ« gjitha akuzat!
Kenja klerik katolik i nderuem e perfshinÃ« dhe kÃ«te nÃ« Dosjen 1302/I- 1948.
Po persÃ«ris se: ProÃ§esÃ«t e bame ndÃ«r gjyqet e hapuna tÃ« ShkodrÃ«s janÃ« dÃ«shmi e mirÃ« dhe mbahÃ«n mend nga qytetarÃ«t, por proÃ§esÃ«t e â€œmbyllunaâ€, qÃ« sot edhe ato janÃ« tÃ« hapuna dhe publike, pÃ«r fat tÃ« keq, dÃ«shmojnÃ« se shumÃ« vetÃ« atÃ«herÃ«, kanÃ« mendue se komunizmi asht i â€œpÃ«rjetÃ«shÃ«mâ€ dhe asnjÃ«herÃ«, nuk kanÃ« mendue se do tÃ« dalÃ« nÃ« shesh e vÃ«rteta e vÃ«primeve tÃ« tyne. E tue lexue disa pjesÃ« tÃ« asaj Dosje, edhe sot mbas 80 vjetÃ«sh nuk gjej asnjÃ« arsye as shkak bindÃ«s,â€œpse u dÃ«nue me kÃ«te grup edhe Don Nikolli?!â€
Shkaku i vertetÃ« sigurisht qÃ« dihet, po faktet e mavonshme tregojnÃ« saktÃ« se, me sa djallzi vepronte Sigurimi i shtetit kriminal shqiptar nder kushtet e asaj kohÃ«, â€œper me zhdukÃ« nga faqja e dheut KlerikÃ«t katolik tÃ« Pafajshemâ€.
NÃ« Dosje shenohet kjo thanje nÃ« gjyqin e mbyllun tÃ« Tij nÃ« mensÃ« nÃ« kuvend tÃ« fretenve: â€œI pandehuri Dom Nikoll Shelqeti tha: Para PÃ«rendisâ€™ e robit nuk jam per njÃ« dÃ«nim tÃ« tillÃ« se sâ€™kam ba gja, por pÃ«rkundrazi njerÃ«zve tÃ« LÃ«vizjes N.Ã‡l., i kam udhÃ«heq e ndihmue dhe u kam predikue nÃ« favor tÃ« qeverisÃ«.â€ Dhe, nÃ« mbyllje tÃ« gjyqit shenohet edhe vendimi i dhanun:
8.Dom Nikoll Shelqeti, i biri HlÃ«s dhe i DilÃ«s, vjec 55, i pa martuar, i pa dÃ«nuar, i varfer, ka mbaruar TheologjinÃ« dhe fillosofinÃ« nÃ« Austri, me profesjon prift e famullitar, lindur nÃ« Shelqet, i reshtuar me dt. 20/XII/46.
Per tÃ« pandehurit: Dom Nikoll Shelqeti, dÃ«nohet me 3 vjet privim lirie e punÃ« tÃ« detyruar. TÃ« dÃ«numÃ«ve u ngarkohen 162 lek shpenzime gjyqi. Ky vendim i referohet Gjykates NaltÃ« Ushtarake per aprovim persa u perket tÃ« dÃ«numve me vdekje, kurse per tÃ« tjerÃ«t mundet tÃ« bÃ«het ankim po nÃ« GjykatÃ«n e NaltÃ« Ushtarake brenda tetÃ« ditve nga data 8/I/1948, qÃ« u shpall vendim. Shkoder, me 8/I/1948.â€ Gjithshka shumÃ« e kjartÃ«.
Gjykata e naltÃ« e TiranÃ«s nuk bani asnjÃ« ndryshim nÃ« vendimin e dhanun nga Gjykata ushtarake e Shkodres. Mbas pak ditÃ«sh Don Nikolli, u dergue me vazhdue dÃ«nimin nÃ« kampin e shfarosjes sÃ« Bedenit tÃ« KavajÃ«s.
Atje Don Nikolli ju bashkue grupit tÃ« burgosunve KlerikÃ« katolik, qÃ« ishin nÃ« atÃ« kamp per tÃ« cilin asht shkrue dhe do tÃ« shkruhet edhe ma vonÃ«, por e verteta e saktÃ« e vujtjeve, torturave, urisÃ« dhe mÃ«nyrave tÃ« shfarosjes qÃ« ju janÃ« ba tÃ« burgosunve nÃ« kampin e shfarosjes sÃ« Bedenit, jo vetem nuk asht shkrue plotsisht, po asht e vÃ«shtirÃ« me pranue se do tÃ« shkruhet ma vonÃ«.
Jemi para njÃ« fakti: Don Nikoll Shelqeti doli nÃ« punÃ« me tÃ« gjithÃ« tÃ« tjerÃ«t dhe pa asnjÃ« ankesÃ« shÃ«ndeti, mori lopaten dhe vazhdoi me punue normen.
Nga llomi dhe balta e ngjitun per kÃ«pucÃ«, Don Nikollit i rrÃ«shqiti kamba dhe u rrÃ«zue nÃ« kanalin qÃ« po hapej nga tÃ« burgosunit. Nuk kje askush aty afer per me e ndimue me u ngritÃ« nga balta e ngjeshun me lopata. U gjetÃ«n aty vetem policÃ«t e kampit tÃ« cillÃ«t jo vetem nuk e ndihmuene, po e zhyten edhe ma keq nÃ« baltÃ«, tue i marrÃ« edhe jeten Priftit tÃ« pafajshem...
Don Nikoll Shelqeti, qÃ« u dÃ«nue â€œ3 vjet burg heqje lirijeâ€, e nuk doli kurrma nga hekrat rrethues tÃ« burgut. Po, sa u ba numri i tÃ« burgosunve tÃ« zhdukun tÃ« â€œPafajshemâ€ qÃ« pÃ«rfunduen nâ€™ Gropa paemen, e nuk dihet as ku kalben Ata Shqiptar fatzezÃ«? As sâ€™ ka me u dijtÃ« asnjÃ«herÃ« as vendi vorrosjes Tyne!
Moti i mirÃ« shifet nÃ« mengjes! JanÃ« bijtÃ« e tyne ata qÃ« drejtojnÃ« ShqipninÃ«.
Na vetem kujtojmÃ« ZamakÃ«t e Flamurit Kastriotit Skenderbeut!
Melbourne, 30-Maji-2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 35.
Zamak i Flamuritâ€¦

PAFAJSIA E â€œVONUEMEâ€ E
DON EJELL KOVAÃ‡I
(1920 â€“ 1958)

â€œGJURMÃ‹T TÃ‹ Ã‡OJNÃ‹ NÃ‹... SIGURIMIN E SHTETIT KOMUNISTâ€ Nga libri F.R. 2010.

Nuk e kuptonim thanjen: â€œKoha kalon e me te kalojmÃ« edhe na...â€, mbasi na dukej se hagrepÃ«t e sahatit kishin mbetÃ« nÃ« njÃ« vend, tÃ« dy kishin ra tek nr. 6.00. Mbasi njerzit Ã§oheshin nÃ« mengjez nÃ« oren 02.00 dhe vraponin me shishe nÃ« dorÃ« nÃ« rradhat e qumÃ«shtit, dhe vetÃ«m atÃ«herÃ«, kur vlohej kilja e qumÃ«shtit, na dukej se u krye detyra e madhe me fÃ«mijÃ«, po kur vinte dreka prap hapej kapitulli i pafund i telasheve tÃ« darkÃ«s. Monotonia na kishte pushtue tÃ« gjithve, mendja vetem rrinte tek grazhdi, si kafshve sepse, secili mendonte vetÃ«m â€œÃ§ka do tÃ« hamÃ«!?â€
Ecjet, shkuemjet nÃ« punÃ« e kthimi nÃ« shtÃ«pi, na kishin kthye nÃ« kenje tÃ« kota dhe tÃ« pakuptueshme, tue persÃ«ritÃ« tÃ« njajten thanje me ata qÃ« pÃ«rshÃ«ndeteshim sa herÃ« na qitte rruga pÃ«rballÃ« njenitjetrit. Edhe pse kishte rasÃ« qÃ« njÃ« fÃ«tyrÃ« pÃ«r disa kohÃ« zhdukej, as kjo nuk na binte nÃ« sy, aqsa, shpeshÃ« mund tÃ« na e kujtonte â€œmungesenâ€ vetÃ«m ndonjÃ« leter me shirita tÃ« zezÃ« qÃ« vendosej ndÃ«r shtylla tÃ« rrugave kryesore.
Deri nÃ« vitin 1951 edhe Kleri Katolik vazhdoi qendresen e vet tue mos u pajtue me politiken komuniste tÃ« qeverisÃ« shqiptare, e cila ka punue vazhdimisht pÃ«r shkÃ«putjen e Klerit Katolik nga Vatikani, gja qÃ« do tÃ« sillte si pasojÃ« edhe shkÃ«putjen shpirtnore nga Europa, mbasi Kisha Katolike nÃ« Shqipni ishte kÃ«shtjella e fundit qÃ« vazhdonte lidhjet me PÃ«rendimin dhe, duhet pranue se nuk kishte tashma asnjÃ« institucion tjetÃ«r qÃ« nuk pajtohej me politiken qeverisÃ«. Mardhanjet me AnglinÃ« e Shtetet e Bashkueme ishin ndÃ«rpre qÃ« nÃ« 1946. Italia dhe Franca ishin ma shumÃ« tÃ« lidhuna me interesat e komunistÃ«ve sesa me prirjen qÃ« tÃ« ruenin lidhjet tona me EuropÃ«n PÃ«rendimore.
NÃ« vitin 1950, Kleri Katolik Shqiptar asht i vetmi nÃ« Shqipni qÃ« ka kundÃ«rshtue Projekt Statutin e KishÃ«s Katolike nÃ« Shqipni, qÃ« i ofroi pÃ«r aprovim qeveria komuniste e Ever HoxhÃ«s, simbas udhzimeve tÃ« qeverisÃ« sovjetike tÃ« drejtueme nga diktatori Stalin. Besimet tjera janÃ« pajtue me Statutet e tyne qÃ« i afronin edhe ma shumÃ« me Lindjen.
Nga Kisha Orthodokse Shqiptare, ishte i vetmi Peshkopi Kristofor Kissi, qÃ« kundÃ«rshtoi humbjen e PavarsisÃ« sÃ« KishÃ«s Orthodokse, tÃ« shpallun nga vetÃ« ata, prandej, pÃ«r kÃ«te Peshkopi Kissi, u pushkatue (apo u helmue) mbasi Ai nuk ishte dakord qÃ« Shqipnia me u shkÃ«putÃ« pÃ«rfundimisht nga Europa. Por, duhet theksue se Peshkopi Kissi ishte shumÃ« ma afer me Kishen Katolike se me Kishen Orthodokse Sllave Ruse dhe, pikÃ«risht, ky fakt asht ai qÃ« Peshkopin Kissi e Ã§oi nÃ« zhdukje!
Mbledhjet janÃ« zhvillue nÃ« ArgjipeshkvinÃ« Metropolitane tÃ« Shkodres, tue u zbatue me shumÃ« rigorozitet rregullat e parashikueme nga kleri, tÃ« cilin aso kohe e drejtonte Ipeshkvi i Pultit, i vetmi i mbetun gjallÃ« nÃ« Shqipni mbas zhdukjes sÃ« Prelatve tÃ« tjerÃ«, tue pÃ«rfshi me ta edhe Regjentin e vetem tÃ« Delegacionit Apostolik nÃ« Shqipni, Imzot Frano Gjinin, ish Abat i MirditÃ«s, pushkatue me 11 Mars 1948. Sherbimet e Famullitarit tÃ« Shkodres i kryente Don Ernesto Ã‡oba.
Mbas vitit 1995, ma i sakti klerik qÃ« kam bisedue me Te, asht kenÃ« njÃ« nga protagonistÃ«t kryesor tÃ« atyne ngjarjeve At Konrrad Gjolaj OFM., qÃ« jo vetÃ«m ka kenÃ« prezent nÃ« dy mbledhjet e para deri nÃ« korrikun e 1950, po, edhe dinte edhe ngjarjet pasuese me imtÃ«si e saktÃ«si, tÃ« cilat Ai i ka shkrue nÃ« librin e Tij â€œÃ‡inarÃ«tâ€, po ishte pikÃ«risht edhe njÃ« nga Ata pak klerikÃ« tÃ« nderuem qÃ«, nuk ka pranue me vue firmen e Tij nÃ« atÃ« dokument qÃ« tÃ« tjerÃ«t kanÃ« aprovue me 26 qershor 1951. TjerÃ« pÃ«rsona qÃ« kanÃ« shkrue e vazhdojnÃ« me shkrue edhe sot, tue mos pasÃ« kenÃ« fare prezent nÃ« zhvillimin e atyne ngjarjeve, shpesh tue i transformue e pse jo, edhe tue i deformue me ndonjÃ« qellim jo tÃ« mirÃ«. E, kÃ«shtu, si mue mos harroni se i ka ngja shumÃ« e shumÃ« pÃ«rsonave, tue pÃ«rfshi edhe Ata AtdhetarÃ« tÃ« Nderuem, pÃ«r tÃ« cilÃ«t kanÃ« shkrue spijunÃ«t e sigurimit, pseudoshkrimtarÃ«t servil, Rakip Beqja, Jup Kastrati, Viron Koka, Skender Drini, Ilo Bodeci etj.
At Gjolaj, franÃ§eskan i njohun nÃ« Shkoder, me njÃ« kujtesÃ« pÃ«r tâ€™u admirue shpjegonte me fakte zhvillimin dramatik tÃ« atyne ngjarjeve tÃ« vitÃ«ve 1950 qÃ«, ma vonÃ« u bane shkak pushkatimi tÃ« klerikve qÃ« nuk ishin dakord me nÃ«nshkrimin e Statuti tÃ« paraqitun nga qeveria.
Asht fakt se Don Kolec Prennushi nuk iu frigue vdekjes nga komunistÃ«t. PÃ«r kÃ«te fakt nÃ« librin â€œÃ‡inarÃ«tâ€, At Konrrad Gjolaj, qÃ« ishte i pranishÃ«m vetÃ«m ndÃ«r dy mbledhjet e para tÃ« bame nÃ« ArgjipeshkvinÃ« e Shkodres, shkruen nÃ« faqe 125: â€œDon Koleci tha: KÃ«ta do tÃ« na kÃ«rcÃ«nojnÃ« se do tÃ« mbyllim Kishat tueja, nÃ« kjoftÃ« se nuk e aprovoni kÃ«te Projekt Statut, kÃ«shtu si asht kÃ«tu. Ky Projekt nuk duhet aprovue prej nesh, se edhe mbas aprovimit tÃ« tij kÃ«ta kanÃ« me i mbyllÃ« Kishat prapseprap. Jam i sigurt se do tâ€™ na thonÃ« se, do tâ€™ ju vrasim, por asht ma mirÃ« me e ba shka kanÃ« ndÃ«r mend sot, se ma vonÃ«. Le tÃ« na vrasin ma mirÃ« sot me faqe tÃ« bardhÃ«, se me firmue dhe, nesÃ«r, prap kanÃ« me na mbytÃ«, por na do tÃ« vdesim me faqe tÃ« zezÃ«. E, nuk duhet me harrue se me kÃ«ta, na jemi hupÃ« se hupÃ«. Komunistat kÃ«shtu kanÃ« ba ku kanÃ« marrÃ« pushtetin, nÃ« Rusi, SpanjÃ« e kudo. Na nuk jemi tÃ« parÃ«t qÃ« po i njohim se kush janÃ«. KÃ«ta janÃ« gjithkund njÃ«soj!UnÃ« do tÃ« qendroj nÃ« kÃ«ta mendime, fjalÃ« tjetÃ«r sâ€™ kam!Zgjedhja e ipeshkvijve nga qeveria, asht shkatrrim i KishÃ«s.â€
NdÃ«rsa, pÃ«r ata qÃ« shkruejnÃ« pa baza pÃ«r atÃ« kohÃ« dhe ngjarjet e atyne vitÃ«ve At Konrradi, thonte: â€œShkruejn pÃ«r Statutin e KishÃ«s, ashtu si pÃ«r Pjerin KÃ§irÃ«n, qÃ« gjoja ka kerkue prift, si me pas kenÃ« aty me te, kur, asnjeni nga ata qÃ« shkruejn pÃ«r kÃ«te punÃ« jo, vetÃ«m, nuk janÃ« kenÃ« tÃ« arrestuem nÃ« hetuesi me Pjerinin, po, njeni prej tyne aso kohe as nuk ka kenÃ« fare nÃ« burg.â€.
Ã‡eshtja thÃ«melore mbi tÃ« cilÃ«n bazohej ky kundÃ«rshtim i â€œProjekt Statutit tÃ« KishÃ«sâ€ nga Kleri Katolik Shqiptar ishte siÃ§, mÃ« ka shpjegue At Konrradi, nga argumentÃ«t e paraqituna prej Don Kolec Prennushit, se: â€œKisha Katolike nuk mund tÃ« jetÃ« kurr nacionale, ndonse, Ajo nuk asht kundÃ«r nacionalizmit. Ajo sâ€™ pranon asnjÃ«herÃ« identifikimin e FesÃ« me Kombin. NÃ« pamjen e tyne kristjane dhe teologjike ky identifikim asht i papranueshem dhe jashta kohe, sÃ«pse, Feja do tÃ« shndrrohej nÃ« ideologji, qÃ« nuk asht tjetÃ«r veÃ§se tjetÃ«rsim i Dogmave tÃ« VÃ«rteta tÃ« KishÃ«s sonÃ« Katolike dhe Apostolike, Dogma tÃ« cilat, asnjÃ«herÃ« nuk janÃ« kundÃ«r dashnisÃ« qÃ« besimtarÃ«t ShqiptarÃ« kanÃ« pÃ«r nacionalen e tyne.â€.
Qendrimi i Tij u mbÃ«shtet edhe nga Don DedÃ« Malaj, Don EjÃ«ll KovaÃ§i dhe At Konrrad Gjolaj, tÃ« cilÃ«t, me 26 qershor 1951, kur tÃ« gjithÃ« KlerikÃ«t tjerÃ« shkuen e nÃ«nshkruen â€œStatutin e KishÃ«s Katolike Shqiptareâ€, emnat e nderuem tÃ« tre klerikve tÃ« sipÃ«rpÃ«rmendun nuk shkuen fare nÃ« mbledhje dhe, as ma vonÃ« nuk pranuen me e nÃ«nshkrue atÃ« Statut.
NÃ« faqe 127, At Gjolaj shenon: â€œFjala e Don DedÃ« Malaj ra si tÃ« binte rrfeja, kur nguli kambÃ« qÃ« as mos tÃ« pranojmÃ« me diskutue ma pÃ«r shkÃ«putje me PapÃ«n dhe emnime ipeshkvijsh nga Qeveria e TiranÃ«s. Po tÃ« pranojmÃ« kÃ«te, tha Don Deda na kemi mbarue si mos ma keq. Kush mendon ndryshej le tÃ« flasÃ«.
U pÃ«rpilue njÃ« leter nÃ« katÃ«r kopje, e u firmue prej tÃ« gjithve:
â€œNa nuk aprovojmÃ« as Projekt as Statut, ku shkÃ«putemi prej Vatikanit dhe ku shkelen Dogmat e FesÃ« dhe tÃ« KishÃ«s Katolike.â€ Kjo iu drejtue DegÃ«s sÃ« PunÃ«ve tÃ« Mbrendshme nÃ« Shkoder, KryeministrisÃ« TiranÃ«, MinistrisÃ« sÃ« PunÃ«ve tÃ« Mbrendshme TiranÃ«, dhe njÃ« Argjipeshkvija Shkoder.
U ngarkuen me dorzue letrat: Don Zef Bici, At Filip Mazrreku, Don Mark Dushi dhe At Rrok Gurashi.
Pritej pÃ«rgjegja e kÃ«saj letre qÃ« nuk erdhi asnjÃ«herÃ«.â€
Po, pÃ«rsÃ«risÃ« edhe njÃ«herÃ«, se nuk jam aspak dakord me vue nÃ« kandarin e kÃ«tyne pÃ«rsonave â€œasnjÃ«â€ nga ata qÃ« kanÃ« ba kjoftÃ« edhe tri ditÃ« hetime nÃ« sigurimin komunist, ku njerzit kanÃ« pranue akuza tÃ« paimagjinueshme prej nesh qÃ«, nuk e kemi provue dajakun apo torturen deri nÃ« shpÃ«rbamjen e plotÃ« si â€œnjeriâ€, mbasi nuk duhet harrue se mbrenda rrobave tÃ« njÃ« oficeri tÃ« sigurimit ishte e ndryeme: Urrejtja klasore, urrejtja fetare, urrejtja krahinore, smira e kulturÃ«s, smira e edukatÃ«s familjare, ishte inferioriteti i njohtun i Ã§obanit tÃ« dhenve ndaj njÃ« profesori apo kleriku universitar, ishte padija shekullore e njÃ« fshatari lab pÃ«rballÃ« njÃ« profesori deputet qÃ« edhe kishte luftue kundÃ«r fashizmit me pushkÃ« nÃ« dorÃ«, siÃ§ ishte i Ndjeri Prof. KolÃ« Prela apo Prof. PrenkÃ« KaÃ§inari e Arshi Pipa, qÃ« vinin me njÃ« bagazhÃ« kulture nga universitetet ma tÃ« njohuna tÃ« EuropÃ«s PÃ«rendimore.
Ishte njÃ« â€œgjeneralâ€ injorant si Ever Hoxha, qÃ« donte me zhdukÃ« tÃ« gjithÃ« oficerat qÃ« kishin mbarue AkademitÃ« ushtarake ndÃ«r vende tÃ« njohuna tâ€™EuropÃ«s por, qÃ« duheshin pushkatue se nuk u bane spijunÃ«t e tij.
E, mos harroni se edhe kishte nga ata oficerÃ« sigurimi qÃ« arrestonin njÃ« qytetar shkodranÃ«, pÃ«r me shkue nÃ« darkÃ« dhe me i plaÃ§kitÃ« kostumin qÃ« kishte pasÃ« tÃ« veshun paradreke apo butonat e arit, kur spijuni po i priste fletÃ« â€“ arrestin, siÃ§ kanÃ« veprue vagabondÃ«t e sigurimit me tÃ« ndjerin KolÃ« Kurti, njÃ« tÃ« djelÃ« tÃ« zezÃ« tek Kafja e Madhe nÃ« Shkoder.
Bana njÃ« shkÃ«putje, mbasi pÃ«r fatin e keq kÃ«ta njerÃ«z u ndodhÃ«n edhe nÃ« gjiun e klerit katolik, tÃ« cilÃ«t, u ndanÃ« si shapi nga sheqeri me rastin e diskutimit tÃ« Projektit tÃ« Statutit, dhe pÃ«rfundimisht mbetÃ«n nÃ« ata pozita deri nÃ« vdekjen e tyne. SiÃ§, thonte At Gjolaj: â€œKush u thye u thye po, nuk u pÃ«rkul, ndÃ«rsa, kush u pÃ«rkul e pagoi ma shtrejtÃ« se ai qÃ« u thye, mbasi vÃ«rtetÃ« vonuen me e pague pÃ«rkuljen por, kur e paguen shkuene me krye si Ata qÃ« u thyen po, kÃ«ta shkuen me faqe tÃ« zezÃ«.â€
Do tÃ« shpjegoj njÃ« fakt me tÃ« cilin u njohta nÃ« vitin 1996.
Me datÃ«n 31 korrik 1951, â€œu shpall nga Qeveria e TiranÃ«s nÃ« gazetat kryesore se, Kleri Katolik ka aprovue â€œStatutin e KishÃ«s Katolike Shqiptareâ€ tÃ« cilin, e ka aprovue edhe Kuvendi Popullor.
NÃ« librin â€œÃ‡inarÃ«tâ€, At Gjolaj shkruen: â€œDesht me mÃ« ra pika kur doli njÃ« ditÃ« nÃ« gazetÃ«, se u aprovue â€œStatuti i KishÃ«s Katolike Shqiptareâ€.
NÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« Qeveria bani lÃ«shime tÃ« mÃ«dha po, as unÃ«, as Don Deda, nuk kishim besim tek ajo Qeveri, prandej edhe nuk e firmueme asnjeni.
Nuk e kishte firmue as Don EjÃ«ll KovaÃ§i.â€ (fq. 127)
NÃ« vitin 1950, qeveria komuniste e TiranÃ«s, ban pÃ«rpjekjÃ«n e dytÃ« pÃ«r shkÃ«putjen e KishÃ«s Katolike nga Vatikani. KÃ«te herÃ« asht Don Kolec Prennushi, Don DedÃ« Malaj, Don EjÃ«ll KovaÃ§i, Don JakÃ« Gazulli, At Marin Sirdani, At Konrrad Gjolaj, Don Ndre Lufi dhe tÃ« tjerÃ«, qÃ« kundÃ«rshtojnÃ« â€œProjekt â€“ Statutin e KishÃ«s Katolike Shqiptareâ€, i cili, u aprovue vetÃ«m nÃ« vitin 1951.
Don Nikoll Sheldija nuk shkon as Ky nÃ« mbledhje pÃ«r shkak tÃ« gjendjes sÃ« randÃ« shndetsore, gja qÃ« solli nÃ« Marsin e 1952 vdekjen e Tij.
Ky nuk firmoi Statutin, as kur ia derguen nÃ« shtÃ«pi. PÃ«r kÃ«te veper â€œarmiqsoreâ€ me qÃ« ishte varrosÃ« nÃ« Kishen Monumentale tÃ« Vaut tÃ« DejÃ«s, kur anadollaku Fadil Ymeri i vuni dinamitin asaj KishÃ« dhe e holli nÃ« erÃ« nÃ« 1967, shkatrroi edhe vorrin e Don Nikollit, i cili humbi me afreskit e KishÃ«s.
Don Marjan Arta asht ndÃ«r MartirÃ«t e MÃ«dhaj qÃ« propagandoi mos firmimin e Statutit, pÃ«r kÃ«te sigurimi i friguem se mos pengon tÃ« tjerÃ«t me firmue, e arreston me datÃ«n 26 mars 1951 dhe si gjithnjÃ«, pÃ«rpilon akuza false dhe, e dÃ«non me 15 vjet burg e punÃ« tÃ« detyrueme. Mbas lirimit nga burgu, njÃ« mik i Tij, i besimit Musliman nÃ« VlonÃ«, e mbajti Don Marjanin nÃ« shtÃ«pi derisa vdiq nÃ« vitin 1986. Ky qendrim i Atij Burri vlonjat duhet njohtÃ« dhe respektue, mbasi po nÃ« VlonÃ«, nÃ« vitin 1967 nuk u mbyll as kuvendi i Motrave Stigmatine, e kjo vepÃ«r e Popullit VlonÃ«s pason shumÃ« tÃ« tjera, qÃ« ndokush do me i harrue kur nÃ« gjithÃ« anÃ«t e ShqipnisÃ«, Motrat u nxoren jashta kuvendeve qÃ« nÃ« vitin 1946 dhe u shkatrruen me thÃ«mel edhe shkollat e Tyne.
Don DedÃ« Malaj, At Konrrad Gjolaj dhe Don EjÃ«ll KovaÃ§i janÃ« konsiderue si kundÃ«rshtarÃ« tÃ« nÃ«nshkrimit tÃ« Statutit qÃ« nÃ« ditÃ«n e parÃ« tÃ« firmosjes nga pjesa e tjetÃ«r e klerit me datÃ«n 26 qershor 1951.
Publikimi i firmosjes sÃ« Statutit u ba vetÃ«m mbas dekretit pÃ«r aprovimin e â€œStatutit tÃ« KishÃ«s Katolike Shqiptareâ€, nga Presidiumi i Kuvendi Popullor tÃ« RepublikÃ«s Popullore tÃ« ShqipÃ«risÃ«, nÃ« TiranÃ«, me datÃ«n 30 korrik 1951, dekretligji nr. 743, i nÃ«nshkruem nga Kryetari Dr. Omer Nishani dhe sekretari Sami Baholli (d.v.).
Gazeta â€œZeri i Popullitâ€ ishte e para qÃ« botoi njoftimin dhe vuni nÃ« fletÃ«t e saja tekstin e plotÃ« tÃ« Statuti, ku nuk mungonin as komentet e gazetarve pÃ«r kÃ«te â€œfitoreâ€ tÃ« arritun nga partia komuniste e kryesisht nga antikatoliku i â€œbetuarâ€ E. Hoxha me pasuesit e tij anadollakÃ«.
Por, duhÃ«t theksue se edhe nga KÃ«ta MeshtarÃ« dolÃ«n MartirÃ«, si: Don Mikel Beltoja e Don Marin Shkurti, qÃ« u torturuen dhe u pushkatuen, tue thirrÃ«: â€œRrnoftÃ« Kisha Katolike Shqiptare, rrnoftÃ« Krishti Mbretâ€.
Shteti komunist gjenÃ« shkak me arrestue Don Simon Jubanin, por nÃ« tÃ« njajtÃ«n kohÃ« helmatisÃ« dhe zhdukÃ« vÃ«llaun e tij Don Lazrin, edhe Ai klerik i Nderuem e, kÃ«shtu, vepron me klerikun e nderuem Don Matish Lisna, tÃ« cilin e mbyti nÃ« moshÃ«n 34 vjeÃ§are, vetÃ«m se fjala e Tij nga predikatoria arriti me joshÃ« dhe me afrue pranÃ« KishÃ«s sÃ« Madhe, qindra e mijra tÃ« rijÃ« tâ€™etshem me mÃ«sue tÃ« vÃ«rteten e Ungjillit.
NjÃ«kohsisht me veprimet e tyne tÃ« mÃ«shfta e djallÃ«zore, sigurimi zbulon edhe fÃ«tyren e vet tÃ« vÃ«rtetÃ« terroriste, tÃ« cilÃ«n, e tregon simbas rastit dhe momentit politik qÃ« i dikton si gjithnjÃ« byroja politike e PPSh.
Ma parÃ« se me kalue nÃ« tjera fakte pÃ«r katilin mizor e anadollak â€œshokunâ€ Ever Hoxha, mendoj me ba njÃ« skjarim tÃ« fjalÃ«s sÃ« shpallun nga ai vet, se: â€œjam anadollak!â€, pra, jo, e vume me qellim tÃ« keq ose e krijueme apo e sajueme nga tÃ« tjerÃ«t, nÃ« emnin e tij, emen i cili, siÃ§, thotÃ« Populli: â€œMos kjoftÃ« pÃ«rmendÃ« ma!â€ Ai asht i pari â€œdrejtuesâ€ i shtetit shqiptar qÃ« mbas vitit 1912, i ka qendrue besnik parimeve tÃ« Haxhi Qamilit, tÃ« cilin e kemi edhe sot nÃ« Fjalorin Enciklopedik Shqiptar, tÃ« botuem nga Akademia e Shkencave nÃ« TiranÃ« nÃ« 1985, nÃ«n kujdesin e Ramiz AlisÃ«,edhe ky, mbasardhÃ«s i denjÃ« i Haxhi Qamilit dhe Haxhi Lleshit.
Me rasÃ«n e festÃ«s sÃ« 28 Nandorit 1912, qÃ« po pÃ«rkujtohej nÃ« VlonÃ«, nÃ« vitin 1962, me paturpÃ«sinÃ« ma tÃ« madhe nÃ« banketin e madh tÃ« shtruem pÃ«r nderÃ« tÃ« Luftarve tÃ« LirisÃ« dhe tÃ« PavarsisÃ« nÃ« VlonÃ«, ku kishte gjallÃ« ende edhe nga LuftarÃ«t Trima tÃ« MalÃ«sisÃ« sÃ« Veriut, si zonja e nderueme e MalÃ«sisÃ« sÃ« Hotit NorÃ« Kolja, e reja DedÃ« Gjoâ€™Lulit, e cila mÃ« ka tregue vetÃ« Ajo, kur po punonim portretin e Saj nÃ« ShtÃ«pinÃ« e KulturÃ«s nÃ« Shkoder, pak ditÃ« mbasi ishte kthye nga Vlona, se â€œi madhiâ€ atje kishte thanÃ« tue kenÃ« nÃ« krye tÃ« sofres se â€œne jemi vÃ«llezÃ«r gjaku me turqitâ€, shprehje e cila u pasue edhe nga trashigimtarÃ«t e fronit tij deri tek â€œdemokratÃ«tâ€, kur burrnisht dhe pa ndrojtje zotni Mark Bregu nga Shkodra, u dha kÃ«tyne anadollakve pÃ«rgjegjen e meritueme nÃ« shtyp.
Asht e vertetÃ« se turqit edhe kanÃ« dhunue gra e vajza shqiptare, asht e vÃ«rtetÃ« se kanÃ« lanÃ« edhe trashigmtarÃ« kÃ«tu. Asht e vÃ«rtetÃ« se edhe Ever Hoxha asht djali i bylykbashit tÃ« Gjinokastres, dhe jo i burrit tÃ« nanÃ«s sÃ« tij, por si duket nÃ« 1908 kur e ka lindÃ« e ama, bylykbashi paska kenÃ« turk anadollit e, kjo gja, vÃ«rtetohet nga vetÃ« Enver Hoxha, qÃ« â€œvÃ«llezÃ«rit e vetâ€ i ka turq nga Anadolli, ashtu si Ramiz Alia etj., qÃ« e kanÃ« pÃ«r â€œnderâ€ me kenÃ« nÃ« krye tÃ« shtetit shqiptar, si pasues tÃ« turqve anadollakÃ«, me â€œvÃ«llazen dhe motraâ€ nÃ« Turqi e gjithkah deri nÃ« Bosnje, pÃ«rveÃ§ se ShqiptarÃ«, jo!
TÃ« ishin tÃ« tillÃ« vetem pÃ«r emen gjysma e sÃ« keqes, po pÃ«r fatin e keq tÃ« tonin, kÃ«ta anadollakÃ« sot nuk janÃ« tÃ« tillÃ« vetÃ«m se i pÃ«rkasin besimit musliman, (se, besimin kÃ«ta nuk e njohin) por janÃ« pasues tÃ« pandreqshÃ«m tÃ« trashigimisÃ« sÃ« gjakut, zakoneve, veseve dhe fanatizmit tÃ« pushtuesve dhe robnuesve turq tÃ« Anadollit.
Prandej, lufta e Ever HoxhÃ«s kundÃ«r AtdhetarÃ«ve, intelektualve, Klerit Katolik dhe popullsisÃ« sÃ« ShqipnisÃ« Veriut, asht kenÃ« e pandÃ«rpreme asnjÃ«herÃ«, po ajo luftÃ« pÃ«r zhdukjen e Tyne ka pasÃ« ndryshime â€œmaskashâ€ nga sigurimi i shtetit qÃ« realizonte planet djallzore me veprat e veta.
I kishte kalue koha agjitacionit e propagandÃ«s kundÃ«r pushtetit.
Burgjet tona vazhdonin me kenÃ« plot e pÃ«rplot me â€œarmiqtÃ« e popullitâ€, qÃ« ma shumÃ« vdisnin aty nga lodhja, sÃ«mundjet dhe urija, sesa liroheshin kur plotÃ«sonin dÃ«nimet e randa e tÃ« pafund.
NdÃ«r kampet e tÃ« interrnuemve nuk kishte asnjÃ« â€œlÃ«vizjeâ€ gja, qÃ«, ua kishte fshi pÃ«rgjithmonÃ« Atyne familjeve shpresÃ«n se ndonjÃ«herÃ« mund tÃ« rikthehÃ«n ndÃ«r votrat apo kullat e shkretnueme tÃ« vetat.
AtÃ«herÃ«, mendja e Ã§thurun duhet tÃ« mendonte tjera variante pÃ«r luftÃ«n kundÃ«r Klerit Katolik, qÃ« kishte mbetÃ« tashma e vetmja â€œopozitÃ«â€ e ditun qÃ« nuk pranonte shkÃ«putjen pÃ«rfundimtare tÃ« ShqipnisÃ« nga Europa. A ishte i knaqun katili Enver Hoxha me 64 firma tÃ« dhunueme tÃ« Klerit Katolik, kur dihej se edhe ma shumÃ« se 35 vetÃ« prej tyne kishin firmue Statutin e KishÃ«s nga frika se jo, nga bindja e tyne? Sigurimi i shtetit nuk e kishte krye â€œsi duhetâ€ detyren e vet qÃ« i kishte ngarkue partia!
Shqipnia ishte edhe ajo njÃ« â€œrepublikÃ« populloreâ€ jo nÃ« nivelin e shteteve tjera tÃ« EuropÃ«s Lindore, por â€œaty afÃ«râ€, mbasi kÃ«te e pat shpreh pasardhÃ«si i tij Nikita S. Hrushovi, kur erdhi nÃ« TiranÃ«, nÃ« 1959 dhe, tha nÃ« aeroportin e Rinasit, se: â€œKÃ«tu, mund tÃ« flitet me kapelÃ« nÃ« kokÃ«, se ju, jeni popull musliman.â€ E, udhÃ«heqsit tonÃ« u â€œgajasÃ«n sÃ« qeshuriâ€.
KÃ«shtu filloi arratisja e tyne masive dhe shpartallimi i MalÃ«sive tona nÃ« tÃ« gjitha drejtimet, sÃ«pse, MalÃ«sori, tue u ndodhÃ« para vorfnisÃ« dhe presionit tÃ« sigurimit, filloi me humbÃ« edhe Ato tradita qÃ« i kishte ruejtÃ« ndÃ«r shekuj. Kjo ishte â€œfitoriaâ€ ma e madhe e shovenistve komunist sllav nÃ« krejtÃ« historinÃ« e tyne tÃ« luftave kundÃ«r tÃ« drejtave pÃ«r vetvendosje tÃ« Popullit Shqiptar! Braktisja e Atdheut dhe e Trojeve tÃ« Tyne nga MalÃ«sorÃ«t e Veriut, asht kenÃ« dhe vazhdon me kenÃ« edhe sot rrenimi kombÃ«tar i ShqipnisÃ« Europjane! A ka turp ma tÃ« madh sot pÃ«r ShqiptarÃ«t, Presidentin e ShqipnisÃ«, Kryeministrin e saj dhe Kuvendin Popullor, qÃ« vazhdon tÃ« drejtohet ende nga njÃ« â€œHaxhi Lleshâ€ me fustan modern?
NÃ« vitÃ«t 1957 â€“ 58 edhe na si majmunat e â€œkampitâ€ socialist, e dÃ«nueme kultin e Stalinit, madje, zbutÃ«m edhe qendrimin ndaj fqinjve, tue mos vue gojÃ« nÃ« politiken e Titos, mikut tÃ« vjeter tÃ« komunistÃ«ve tonÃ«!
Mungesa e gjyqeve politike kundÃ«r Klerit Katolik nÃ« Shqipni aty nga vitÃ«t 1952 e deri kah vitÃ«t 1957, filloi me krijue nÃ« popull idenÃ« e njÃ«farÃ« ndryshimi tÃ« kursit diktatorial tÃ« komunizmit edhe tek na, si nÃ« vendet tjera tÃ« EuropÃ«s Lindore.
Me kÃ«ta ndryshime a mund tÃ« pajtohej diktatori Ever Hoxha?
Me pranue ky ata ndryshime qÃ« po banin tÃ« tjerÃ«t, a i mbushej kÃ«tij rradakja, se njÃ«ditÃ« mundet me humbÃ« postin e bashkÃ« me te kolltukun pÃ«rsonal, pÃ«r tÃ« cilin ky vriste edhe djalin e vet?
Mund tÃ« mendohet se kÃ«to bisha qÃ« nuk mund tÃ« jetonin pa pi gjak klerikÃ«sh tÃ« pajtoheshin me ata â€œndryshimeâ€ qÃ« po ngjanin nÃ« vendet tjera tÃ« EuropÃ«s Lindore, qÃ« as nuk mund tÃ« krahasohet diktatura komuniste e tyne me ate qÃ« bante tek ne sigurimi i shtetit i Ever HoxhÃ«s? Sikur tÃ« ngjante kjo, komunizmi do tÃ« ishte nÃ« grahmat e fundit, ai do tÃ« vdiste qÃ« nÃ« vitin 1953, njÃ«heresh me Stalinin. Po kjo nuk mund tÃ« ngjante se diktatura ishte e pashoqe edhe pa Stalinin.

DOSJA E NJÃ‹ 38 VJEÃ‡ARI NR. 2229

QelÃ«z PukÃ«, 1958.
Asht njÃ« fshat qÃ« komunistÃ«t nÃ« vitin 1958 kanÃ« mendue si e si me e shnderue, me ia marrÃ« fÃ«tyrÃ«n atyne fshatarve tÃ« vorfÃ«n. Toka e vjeter e Atyne Burrave tÃ« PukÃ«s, qÃ« kanÃ« mujtÃ« me pasue Fisin e Madh tÃ« Mirakajve, asht njÃ« TokÃ« e Bekueme nga vetÃ« Dora e Zotit, mbasi po tâ€™ishin tÃ« mallkuem, me sa qindra vetÃ« janÃ« vra, interrnue e masakrue nga komunistÃ«t nÃ« ato krahina, apo vetÃ«m nÃ« Fisin e Mirakajve . Sot, Shqipnia nga Ai fis i Nderuem nuk do tÃ« kishte asnjÃ« trashigimtarÃ« tÃ« Tyne qÃ« vazhdon me ruejtÃ« nÃ« Gjakun e vet traditat e tÃ« ParÃ«ve.
Edhe Meshtari i ri Don EjÃ«ll KovaÃ§i, asht njÃ« i njohun i Tyne, madje, edhe i â€œlidhunâ€ me kohÃ«, me Ata tÃ« Atij Fisi, qÃ« kanÃ« marrÃ« malet.
KÃ«shtu sigurimi mendonte me zhdukÃ« edhe Meshtarin e ri.
Ky motivacion asht fillimi i Kalvarit pÃ«r Don Ejllin.
Don EjÃ«lli asht nga Hajmeli i ZadrimÃ«s, u le me 5 Prill 1920 nga prindÃ«t Pjeter e Shaqe KovaÃ§i. Ishte edhe Ky i brezit tÃ« vitit 1946, kur u mbyllÃ«n seminaret nÃ« Shkoder, ku kishte pÃ«rfundue studimet teologjike me vazhden e Atyne klerikÃ«ve tÃ« cilÃ«t pjesa ma e madhe u shfarosen, se guxuen me u Shugurue UshtarÃ« tÃ« Krishtit, kur nÃ« pushtet ishin ata qÃ« kishin deklarue se ne jemi bashkpunÃ«torÃ«t e dreqit. Posa asht Shugurue, asht emnue nÃ« Koman. E marrin ushtar dhe mbasi kthehet nga ushtria emnohet nÃ« QelÃ«z tÃ« PukÃ«s. Kishte guxue me deklarue se â€œKisha Katolike Shqiptare po u shkÃ«put nga Vatikani, tue pranue kerkesat e qeverisÃ« automatikisht bahet Orthodokse, prandej edhe Statuti i qeverisÃ« nuk mund tÃ« aprovohet nga Kleri Katolik Shqiptar.â€ (dosja 2229, viti 1998 TiranÃ«)
Arrestohet nÃ« 1949 dhe lirohet me shpresÃ« nga shteti komunist se ka â€œndrrueâ€ mendim e, do tÃ« firmojÃ« edhe Ky me tÃ« tjerÃ«t e asaj kohÃ«.
NÃ« qershorin e vitit 1951, nuk shkon fare nÃ« mbledhje tÃ« Klerit, kÃ«shtu as nuk e firmon fare dokumentin e aprovimit tÃ« Statutit.
NÃ« vitin 1953, e arrestojnÃ« prap dhe e akuzojnÃ« si tÃ« gjithÃ« tÃ« tjerÃ«t pÃ«r â€œagjitacion e propagandÃ« kundÃ«r pushtetitâ€ tue, i premtue se do tÃ« lirohet nÃ«se do tÃ« firmojnÃ« Statutin e KishÃ«s, por kÃ«te herÃ« tue i vue kusht edhe â€œbashkpunimin me organet e sigurimit tÃ« shtetit.â€. Me qÃ« nuk pranon asnjenÃ«n vepÃ«r, e lidhin me â€œbisedatâ€ qÃ« gjoja ka krye kur ishte ndÃ«r ato male Pal BibÃ« Mirakaj dhe, e dÃ«nojnÃ« me 5 vjet burg.
Me datÃ«n 21 gusht 1958, sigurimi arreston pÃ«r herÃ« tÃ« tretÃ« Don EjÃ«ll KovaÃ§in, tÃ« cilit kÃ«te herÃ« ia ven hekrat vetÃ« krimineli gjeneral Hilmi Seiti, kryetar i degÃ«s sÃ« mbrendshme tÃ« Shkodres.
Ai ka pregatitÃ« edhe akuzen pÃ«r tÃ« cilÃ«n e ka arrestue, tue vue nÃ« plan tÃ« parÃ« vepren kriminale, se: â€œDon EjÃ«ll KovaÃ§i, nÃ« bashkpunim me spiunÃ«t e diversantÃ«t kanÃ« organizuar dhe zhvilluar me qellime terroriste natÃ«n e datÃ«s 26 nÃ«ntor 1951, brenda nÃ« kishen e katundit QelÃ«z, vrasjen e aktivistit tÃ« organeve tÃ« sigurimit tÃ« shtetit, shokut Mark. Ka kryer vepren e pregatitjes pÃ«r tâ€™u arratisur jashtÃ« shtetit nÃ« bashkÃ«punim.
NÃ« grup me: Nik Gjon Pepa, Angjelina KovaÃ§i, DodÃ« Pal Marashi dhe GjokÃ« LazÃ«r Kola.â€ (po aty, Dosja 2229 Arkivi i Min Mbrend.)
NdÃ«r 600 faqe proces tÃ« bame nÃ«n kujdesin e vetÃ« terroristit dhe vegles besnike tÃ« Ever HoxhÃ«s, gjeneral Hilmi Seitit, vazhdon torturat ma tÃ« mnershme aqsa, bie nÃ« sy menjÃ«herÃ« sa fillon me lexue, se Meshtari i masakruem asht ma i knaqun me vdekÃ« sesa me vazhdue me u torturue. Duhet skjarue edhe njÃ« fakt, se nga presioni kundrejt Motres sÃ« Tij qÃ« vazhdon edhe ajo me u torturue ma keq se i vÃ«llai, mbasi mundohet me qendrue pÃ«r disa ditÃ«, Don EjÃ«lli kerkon me evitue ate Ã§ka sigurimi i bante shumÃ« femnave tÃ« prangueme ndÃ«r hekra tÃ« lidhuna kambÃ« e duer dhe mbasi i torturonte pÃ«r vdekje i pÃ«rdhunonte nÃ« prani tÃ« burrave tÃ« tyne, baballarve apo vÃ«llazenve tÃ« vet. Kjo vepÃ«r terroriste e sigurimit e kryeme me kafshÃ«t e veta ka Ã§ue nÃ« plumb kushedi sa Burra tÃ« Nderuem, qÃ« nuk kanÃ« mujtÃ« me pranue dhunimin e vajzave tÃ« tyne por, kanÃ« firmue Ã§ka i asht kÃ«rkue dhe kanÃ« mbyllÃ« kapitullin e jetÃ«s, tue u konsiderue â€œtÃ« dobÃ«t, pa karakter ose edhe tÃ« poshter qÃ« i janÃ« shpifÃ« dikujtâ€, vetÃ«m mos me pa me sytÃ« e Tyne atÃ« poshtersi, qÃ« sigurimi ka krye nÃ« praninÃ« e viktimÃ«s.
Para njÃ« fakti tÃ« tillÃ« e vuni edhe krimineli Hilmi Seiti, Priftin e pafaj, tue e detyrue me pranue edhe akuzat morale qÃ« i kishte mendue nÃ« zyret e ministrisÃ« sÃ« mbrendshme, me tÃ« cilat donte me fitue edhe spaletat e gjeneral â€œkolonelitâ€ si spijun i sprovuem i Ever HoxhÃ«s.
PikÃ«risht, nÃ« shumÃ« raste kur gjykatsit, prokurorÃ«t apo hetuesit ia kishin arritÃ« qellimit me e â€œthyeâ€ qendresen e viktimÃ«s sÃ« prangueme, janÃ« tÃ« njohtuna shumÃ« prej kÃ«tyne fakteve, qÃ« viktima pajtohet me tÃ« gjithÃ« forcen e vullnetit tÃ« vet me â€œvdekjenâ€ dhe shkapÃ«rcen nÃ« kahun e kundÃ«rt e tÃ« papritun nga ideatorÃ«t, deri atÃ«herÃ«, tÃ« knaqun me ecuninÃ« e procesit tÃ« dhunuem prej tyne. Kjo e papritun ngjau edhe nÃ« gjyqin qÃ« po zhvillohej me aq pompozitet nÃ« kinema â€œRepublikaâ€ tÃ« Shkodres, kur pa u kujtue fare nga askush se mund tÃ« ndodhin njÃ« akt i tillÃ« guximi aty, porsa Prifti pohon akuzen morale, ngritet nÃ« kambÃ« mbrenda kafazit rrethues tÃ« tÃ« pandehunve Motra TrimneshÃ« e Priftit Angjelina, dhe i drejtohet vllaut tÃ« saj qÃ« totalisht ishte plandosÃ« nÃ« frikÃ«n e asaj qÃ« mund tÃ« ngjante pak minuta ma vonÃ« nga bishat e sigurimit ndÃ«r zyret e tyne, ku dhunimi ishte tortura ma e lehta qÃ« kanÃ« provue vajzat Shqiptare, dhe i thotÃ«: â€œ Trego o Don EjÃ«ll, sÃ«si e ke pranue akuzen. Kur Hilmia tÃ« kishte futÃ« revolen nÃ« gojÃ« dhe i thonte se, po nuk e pranove, do ti derdh trutÃ« kÃ«tu ndÃ«r sytÃ« e motres tate, e ti firmove.â€ Edhe kÃ«te e ndigjuem ndÃ«r altoparlanta tÃ« FushÃ«s sÃ« Ã‡elÃ«s, kur menjÃ«herÃ« mbas atij zani si pushka tÃ« AngjelinÃ«s, kryetari i gjyqit mbylli seancÃ«n pÃ«r me i dhanÃ« atÃ« mbasdreke Don EjÃ«llit dÃ«nimin me vdekje dhe Motres sÃ« Tij tÃ« Nderueme AngjelinÃ«s, 25 vjet heqje lirije.
Deri kÃ«tu jemi nÃ« mbrendinÃ« e Dosjes Nr. 2229 qÃ« ndodhet nÃ« Arkivin e MinistrisÃ« sÃ« Mbrendshme nÃ« TiranÃ«, tÃ« cilÃ«n unÃ« e kam pa nÃ« vitin 1998. Shkrimtaruci Ilo Bodeci, ish spijun i sigurimit tÃ« shtetit dhe, qÃ« emni i tij asht i njohtun edhe nga Mirdita, nÃ« vitin 1969, dy vjet mbas shpalljes sÃ« luftÃ«s pamÃ«shirshme kundÃ«r FesÃ«, mÃ« shemtimin e shekullit â€œRevolucionin Ideologjik e Kulturalâ€ tÃ« 1967, qÃ« drejtohej nga pasuesi i Ever HoxhÃ«s skilja e njohtun Ramiz Alia, Ilo nxori nÃ« qarkullim njÃ« liber shumÃ« â€œtÃ« njohtunâ€ nga rreth 12.000 lexues shqiptarÃ«, mbasi kaq ishte tirazhi i tij, me titull â€œGjurmat tÃ« Ã§ojnÃ« nÃ« qelÃ«â€, mbasi nÃ« njÃ« kohÃ« me te, â€œshokÃ«tâ€ spijun tÃ« sigurimit tÃ« shtetit, botuen disa libra tÃ« tillÃ«, qÃ« pasonin Rakip Beqon me parathanje tÃ« Jup Kastratit, Hulusi Hakon me librin â€œAkuzojmÃ« fenÃ«â€. Skender Drinin, me njÃ« liber kundÃ«r klerit katolik apo, Viron Koken, dhandrrin e Shkodres dhe sa e sa tÃ« tjerÃ«. Fakti asht se Ilo Bodeci, ngjarjen e shkruen nÃ« pÃ«rputhje tÃ« plotÃ« me dosjen 2229.
Studimi i dosjeve tÃ« Arkivit tÃ« MinistrisÃ« Mbrendshme apo edhe atij tÃ« Shtetit nÃ« TiranÃ«, asht njÃ« punÃ« shumÃ« e vÃ«shtirÃ«, shumÃ« e me pÃ«rgjegjÃ«si, shumÃ« e lodhshme nga ana psiqike edhe fizike, mbasi do tÃ« pÃ«rballosh njÃ« â€œstresâ€ deri nÃ« vuejtje tÃ« mbrendshme shpirtnore, nÃ«se nÃ« dosjen qÃ« ke nÃ« dorÃ« ke tÃ« bash me ndonjÃ« njeri tÃ« tandin, tÃ« njohtun apo qÃ« ke pasÃ« rasÃ«n me ndigjue pÃ«r â€œpafajsinÃ«â€ e Tij. â€œFjala e funditâ€ pra asht i vetmi dokument i vÃ«rtetÃ« dhe i saktÃ« i gjithÃ« dosjes sÃ« tÃ« pushkatuemit. KÃ«te unÃ« e kam verifikue pothuej nÃ« tÃ« gjitha aktet e ruejtuna nÃ« Arkiv. Ai asht dokumenti bazÃ« mbi tÃ« cilin duhet tÃ« mbÃ«shteten studjuesit tonÃ«, mbasi aty asht â€œRrÃ«fimi, Pendimi, Pendesa e Falja.â€ Aty dhe vetÃ«m Aty,
Kenja Njerzore fillon hapat e Para me shkue drejtÃ« rrugÃ«s sÃ« panjohtun me u takue me Krijuesin e Vet. Ky asht njÃ« fakt qÃ« provohet vetÃ«m nga â€œFjala e funditâ€ ku, tÃ« gjithÃ« papÃ«rjashtim thonÃ«: â€œJam i pafajshÃ«m, po, i fali ata qÃ« mÃ« kanÃ« dÃ«nue dhe ata, qÃ« do tÃ« shtijnÃ« mbi trupat tonÃ«!â€
Kjo asht vdekja ma heroike dhe Burrnore, ndonse komunistÃ«t asnjÃ«herÃ« nuk kanÃ« me mujtÃ« me e rrokÃ« kÃ«te frazÃ« nÃ« menden e tyne tÃ« Ã§apÃ«rdisun nga ateizmi materialist, apo shpirti i mbytun nÃ« llomin e krimit, ku vetÃ«m kanÃ« shkue tue u thithÃ« pÃ«rmbrenda, po kurrÃ« me dalÃ«!
Nuk kanÃ« me mujtÃ« kurrÃ« me kuptue faktin se â€œateistÃ«t komunistÃ«â€, kur mbyllin sytÃ«, ata vdesin pÃ«rgjithmonÃ«, sÃ«pse janÃ« kufoma tÃ« pajetÃ« qÃ« nga ai moment qÃ« janÃ« pushtue nga idetÃ« marksiste e leninste, nga tesÃ«rat e PPSh, apo enveriane! Kjo asht edhe arÃ«syeja qÃ« punojnÃ« nÃ« fshehtÃ«si tÃ« plotÃ«, nga frika e sÃ« vÃ«rtetÃ«s, prandej edhe gjyqet e tyne u zhvillonin ndÃ«r dhomat e errta e padritÃ«, me tÃ« â€œftuarâ€mbasi Drita e sÃ« VÃ«rtetes i vÃ«rbonte.
NdÃ«rsa Ata MartirÃ«, qÃ« sot shumÃ« vetÃ« nga kÃ«ta xhelat i kujtojnÃ« tÃ« vdekun, pse njÃ«ditÃ« i kanÃ« vra me dorÃ«n e vet, madje edhe i janÃ« afrue dhe i kanÃ« ra edhe mbas kokÃ«s sÃ« gjakosun, me i shkapernda trutÃ« e Tyne pÃ«rtokÃ«, shumÃ« prej vrasÃ«sve katilÃ« ende as sot, nuk kujtohen se Ata, prap vazhdojnÃ« me jetue, sÃ«pse Ata HeronjÃ«, qÃ« nÃ« momentin e pushkatimit bahen tÃ« PavdekshÃ«m, mbasi drejtimi Shpirtnuer i Tyne ecÃ«n nga Drita!
KÃ«tu qendron misteri!
AtÃ«herÃ«, tue iu referue prap â€œDosjes 2229â€ tÃ« Don EjÃ«llit, qÃ« besoj se asht prap e ruejtun, pÃ«r cilÃ«n arÃ«sye aty sot mungon â€œFjala e funditâ€ e Priftit â€œkriminel, vrasÃ«s ordiner e imoral?â€
Kush e zhduku kÃ«te dokument nga dosja?
Pse nuk dimÃ« sot, pikÃ«risht â€œRrÃ«fimin e funditâ€ tÃ« Tij?
Pse nuk kemi pikÃ«risht atÃ« dokument ku Ai, zbulohet, pendohet ose jo, pÃ«r â€œvrasjenâ€ apo â€œshkangullin moralâ€ qÃ« ka krye?!
Apo edhe Don EjÃ«lli i ka falÃ« shpifsit, vrasÃ«sit dhe torturuesit e Tij nÃ« atÃ« moment kur ka deklarue me siguri, se â€œpo vdes i pafajshÃ«mâ€.
Mos ndoshta Ever Hoxha e ka tÃ« â€œpalosunâ€ ndÃ«r â€œvepratâ€ e veta?
Sikur, lexuesi i dosjes tÃ« shihte kÃ«te rresht tÃ« thanun nga goja e Tij nÃ« momentin e fundit, cila do tâ€™ ishte vlera e 600 faqeve tÃ« shkrueme nga Hilmi Seiti dhe shokÃ«t e tij? Po, vlera e librave qÃ« spijunÃ«t si Ilo me shokÃ« â€œGjurmat na Ã§ojnÃ« nÃ« qelÃ«â€ ku, do tÃ« qendronte atÃ«herÃ«?
Edhe kjo ka shpjegimin e vet.
Pavdeksia e tÃ« Pafajshmit, fillon me tÃ« vÃ«rtetÃ«n.
UnÃ« besoj vetÃ«m tek e vÃ«rteta!
Aty mÃ« Ã§ojnÃ« gjithnjÃ«, gjurmÃ«t e Don EjÃ«ll KovaÃ§it!
Don EjÃ«ll KovaÃ§in nuk e kam njohtÃ« kurr! As Motren e Tij Angjelina.
Mbas dÃ«nimit tÃ« tij me vdekje, u fol se â€œnjÃ« firmÃ«â€ qÃ« nuk kishte pranue me nÃ«nshkrue nÃ« dokumentin e Statutit tÃ« KishÃ«s Katolike, e kishte Ã§ue nÃ« pushkatim. Mosha 38 vjeÃ§are e Tij ishte mjaft prekse.
Koha shumÃ« njerÃ«z i kalbÃ«! Ashtu, mbas tri vjetÃ«sh nÃ« vitin 1961 kalbi edhe vetÃ« autorin e procesit tÃ« tij, bashkÃ« me spaletat e gjeneralit! Pushka e futun nÃ« gojen e Priftit e Ã§oi â€œme nderimeâ€ nÃ« vorrin e vdekjes sÃ« tij tÃ« turpÃ«shme dhe tÃ« pÃ«rjetshme.
Iku bashkÃ« me urimin prej zemre tÃ« mbi 50.000 familjeve tÃ« Veriut: â€œDreqi ia pastÃ« marrÃ« shpirtin atij katil!â€ Nuk merret askush me vdekjen e Hilmi Seitit, mbasi tÃ« gjithÃ« mendojnÃ« njÃ«soj sot nÃ« Shkoder: â€œI bani hysmetin dhe i ndjeu lezetin.â€
ShumÃ« tÃ« tjerÃ« edhe tÃ« tretun ndÃ«r zallishta apo skuta pa asnjÃ« ShenjÃ« tek koka janÃ« qÃ« vazhdojnÃ« me jetue. Toka qÃ« i ka mbulue nuk ka mujtÃ« me i kalbÃ«, nuk i tretÃ« kurrÃ«, ndonse, pÃ«r 50 vjet u punue pÃ«r me fshi nga kujtesa Emnat e Tyne.
Aty sejcili ka tÃ« shkrueme mbi stomin e atij dheu tÃ« lamÃ« me gjakun e Tyne tÃ« kulluem fjalÃ«t e At Anton Harapit para pushkatimit: â€œLumninÃ« e jep vdekja, kunoren ia ven vorri!â€
VallÃ«, ku u pushkatue Meshtari i salvuem Don EjÃ«ll KovaÃ§i?
Mu nÃ« qender tÃ« qytetit tÃ« Shkodres, nÃ« kinema â€œRepublikaâ€, ku Motra e vet Angjelina, i vuni mbi â€œvorrâ€ kunoren e PafajsisÃ«!
Aty, bani â€œRrÃ«fimin e funditâ€ me At Leonard Shajakun, i cili, nuk pranoi me folÃ« fare, mbasi edhe Ai i tregoi kriminelÃ«ve se: â€œDuhet ta dini se Kisha nuk njeh asnjÃ« Meshtar qÃ« ka kallxue RrÃ«fimin, prandej mos e kÃ«rkoni kÃ«te, se nuk do ta gjeni as ju tek unÃ«!â€.
Aty e vojoi At Marjan Prela me fjalÃ«t e Krishtit, dhe u interrnue.
Aty e pasoi edhe Don DedÃ« Malaj e At Konrrad Gjolaj mbas njÃ« viti, tue ndjekÃ« rrugen e vetflijimit, por jo â€œshkÃ«putjen nga Vatikani e Papa. AsnjÃ«ni AsnjÃ«herÃ«!â€. Deri nÃ« momentin e fundit me 11 Maji 1959, qÃ« edhe Don Deda nuk ka nÃ« dosjen e Tij â€œFjalen e funditâ€ si Don EjÃ«lli.
Ata qÃ« do ta dishmojnÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ«n jetojnÃ«, vuejnÃ« por, njÃ«ditÃ« do tÃ« gjejnÃ« momentin me ba tÃ« ditun AtÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« ashtu si dikur, 2000 vjet ma parÃ« paraardhÃ«sit e MartirÃ«ve TonÃ«, Apostujt e Krishtit, qÃ« na kanÃ« lanÃ« tÃ« shkrueme fjalÃ«t e Tija: â€œKerkoni se keni me gjetÃ«!â€.
Kishe ndigjue nga njÃ« mik i emi, se mbasi doli Motra e priftit nga burgu, kur po fejohej me Tefen, qÃ« banonte nÃ« rrugen e Gurazezve pranÃ« meje, Tefa ishte interesue pÃ«r tÃ« vÃ«rtetÃ«n e burgosjes sÃ« AngjelinÃ«s sidhe, pÃ«r zhvillimin e ngjarjeve tÃ« asaj kohÃ«. PÃ«r me u sigurue, kishte pyet njÃ« njeri tÃ« vetin, oficerin e sigurimit tÃ« shtetit nÃ« MinistrinÃ« e Mbrendshme nÃ« TiranÃ«, njÃ« nga ma tÃ« njohunit pÃ«r masakrimin e klerikÃ«ve, Ã‡esk Shoshin.
Ã‡esku nÃ« vitin 1958 ishte nÃ« kooperativen e DajÃ§it tÃ« Bregut tÃ« BunÃ«s dhe merrej me pregatitjen e skenarit tjetÃ«r tÃ« sigurimit, pÃ«r vrasjen e Don DedÃ« Malaj, prandej, edhe ishte nÃ« dijeni pÃ«r gjyqin e Don EjÃ«llit.
Ã‡esk Shoshi i ka thanÃ« TefÃ«s: â€œSa pÃ«r Ã§ka asht thanÃ« nÃ« gjyqin e Don EjÃ«llit, ti preju mbas meje dhe martoju qyshÃ« nesÃ«r me AngjelinÃ«n Motren e Tij, mbasi tÃ« gjitha janÃ« kenÃ« trillime tÃ« HilmisÃ«, vetÃ«m e vetÃ«m me vra Don EjÃ«llin me njÃ« akuzÃ« qÃ« me e urrejtÃ« populli i PukÃ«s.â€
Po sot, Populli i PukÃ«s, QelÃ«zes dhe Hajmelit, vendlindjes sÃ« Don EjÃ«llit, Ã§ka do tÃ« thonÃ« pÃ«r atÃ« turp qÃ« Ever Hoxha sajoi me sigurimin me ua lanÃ« nÃ« derÃ«, me Bariun shpirtnuer? LÃ© tÃ« flasÃ« 90 vjeÃ§ari Gjergj Zef Pashuku (Zadeja) qÃ« sot rron nÃ« Hajmel: â€œIshe anÃ«tar i atij gjyqi, po sâ€™ na pyeti kush as pÃ«r osh as pÃ«r balosh! Na merrshin sa pÃ«r numur. E dijshim mirÃ« se gjithÃ§ka ishte e sajueme, po kush guxonte me folÃ«, se tÃ« ikte kryet.
Ishte caktue prej naltÃ« me u vra Prifti. Ky ka kenÃ« dhe denimi em, se unÃ« e Don EjÃ«lli ishim prej njÃ« katundi e moshatarÃ«." (Nandor 2010).
Besoj, kjo thanje e anÃ«tarit tÃ« atij gjyqi asht njÃ« provÃ« e madhe e PafajsisÃ« sÃ« Don EjÃ«ll KovaÃ§it, pÃ«r ata qÃ« donÃ« me kuptue tÃ« vÃ«rtetÃ«n!
GjurmÃ«t e pashlyeme tÃ« Don EjÃ«llit, aty nga viti 1993, mÃ« Ã§uen tek At Dioniz Maka, FranÃ§eskan i vjetÃ«r qÃ« i kishte kalue tÃ« 80- tat.
Para vitit 1991 pothuej nuk kam pasÃ« rasen me u njohtÃ« afer me At Dionizin, ndonse kur kam pasÃ« ndigjue emnin e Tij, gjithmonÃ« e kujtojshe pÃ«r mirÃ«. Ai respekt i ruejtun prej meje mÃ« ka shtye qÃ« nÃ« vitin 1993 me u takue me Te, mbasi mÃ« interesonte mendimi i Tij nÃ« lidhje me atÃ« ngjarje aq shumÃ« tÃ« pÃ«rfolun nÃ« Shkoder nÃ« vitin 1958, kur u zhvillue gjyqi i priftit Don EjÃ«ll KovaÃ§i, sepse At Dionizi ishte ndÃ«r tÃ« paktit klerikÃ« qÃ« vazhdonte me shetitÃ« dhe me sherbye prap mbas vitit 1991, ndÃ«r ata fshatra tÃ« PukÃ«s ku asht zhvillue ngjarja e veshun nga sigurimi i shtetit pÃ«r veladonin e paster tÃ« Don EjÃ«llit. Sigurisht, kishe bindje se At Dionizi e ka gjurmue tÃ« vÃ«rtetÃ«n e asaj ngjarje tÃ« sajueme nga komunistÃ« e po aq tragjike sa veprat kriminale.
NÃ« vitin 1993 jam takue me Te dhe mbasi u hap biseda e gjyqit Don EjÃ«llit, At Dionizi mÃ« ka shpjegue rrethanat historike dhe sesi asht pregatitÃ« nga Ministria e Mbrendshme nÃ« TiranÃ«, skenar i ngjarjes nÃ« bashpunim me terroristin Hilmi Seiti, kryetar i degÃ«s sÃ« mbrendshme nÃ« Shkoder nÃ« vitin 1958. Ishte koha kur kleri kishte nÃ«nshkrue Statutin e KishÃ«s qÃ« nÃ« vitin 1951. NdÃ«r tÃ« paktit klerikÃ« qÃ« nuk e ka nÃ«nshkrue atÃ« Statut, ishte edhe Don EjÃ«ll KovaÃ§i me Don DedÃ« Malaj e At Konrrad Gjolaj, qÃ« edhe Ata pasojnÃ« shumÃ« shpejt Don EjÃ«llin. Ato ditÃ« ka ardhÃ« nga Tirana nÃ« Shkoder koloneli i ministrisÃ« Mehdi Bylbyli dhe bashkÃ« me Hilmi Seitin kanÃ« shkue nÃ« PukÃ«, dhe prej atje kolonel Bylbyli ka shkue dhe asht lidhÃ« me Markun, kryetarin e kÃ«shillit popullor apo operativ sigurimi, gjoja me ndjekÃ« disa tÃ« arratisun tÃ« cilÃ«t, kur ishin bashkÃ« pranÃ« bregut tÃ« lumit, aty kolonel Bylbyli e ka vra Markun dhe prej atje e ka Ã§ue tek Ã§ela e priftit, kohÃ« nÃ« tÃ« cilen Don EjÃ«lli nuk ishte fare aty.
Kjo ngjarje e zhvillueme naten u ba objekt i gjyqit qÃ« naten e â€œbanteâ€ ditÃ« e tÃ« kunderten. Hetimet e zhvillueme nÃ« Shkoder nÃ«n kujdesin e Hilmi Seitit, sollÃ«n dramen e Priftit, i cili, pa pikÃ« faji, u pushkatue tue u njollosÃ« nga sigurimi i shtetit me akuzat ma tÃ« pabesueshmet prej Popullit tÃ« Shkodres, tÃ« cilat i denoncoi aty nÃ« prani tÃ« Hilmi Seitit motra trime e Don EjÃ«llit, Angjelina tregoi sesi Hilmia gjatÃ« hetimeve firmat e Don EjÃ«llit nÃ« proces ia ka marrÃ« me revolver nÃ« gojÃ«: â€œO firmo, ose tÃ« holla trutÃ« nÃ« erÃ«.â€.
E ky episod i atij gjyqi bani qÃ« Angjelina fitoi mbi shpifjet e kurdisuna kunder Priftit, VÃ«llaut tÃ« Saj tÃ« pafaj qÃ« u pushkatue.
At Dionizi, pÃ«r disa kohÃ« kishte shkue ndÃ«r shtÃ«pijat ku sigurimi dhe Hilmi Seiti aso kohe kishin ba presion me publikue ngjarjen e sajueme prej tyne si tÃ« vÃ«rtetÃ«, madje, At Dionizi kishte takue dhe familjar tÃ« Markut, tÃ« cilÃ«t, i kanÃ« tregue emnin e kolonel Mehdi Bylbylit, qÃ« e ka vra Markun atÃ« natÃ« kur ishte me te tue shkue bregut tÃ« lumit. NjÃ« fshatar i kishte tregue mÃ«nyren sesi kufomen e Markut e kanÃ« bajtÃ« e Ã§ue tek qela, por At Dionizi atÃ« fshatarÃ« nuk e tregonte, mbasi ai ishte pendue pÃ«r shpifjet ndaj Don EjÃ«llit, dhe tÃ« vÃ«rtetÃ«n ai ia kishte tregue nÃ« RrÃ«fim.
Po kÃ«shtu ka ngja edhe me At Leonard Shajakun nÃ« sallen e gjyqit po per kÃ«te Ã§eshtje. Ata dinin shumÃ« ma tepÃ«r se flasin, por nuk mund tÃ« publikojnÃ« shumÃ« tÃ« vÃ«rteta qÃ« i kanÃ« sekrete RrÃ«fimi. Asht pikÃ«risht ajo kohÃ« kur Hilmi Seiti, tue pa deshtimin e vet dhe tÃ« sigurimit tÃ« shtetit e PPSh qÃ« drejtonte sigurimin pÃ«rballÃ« klerikve katolikÃ«, qÃ« vetsakrifikohen heroikisht, po nuk flasin pÃ«r kÃ«ta sekrete tÃ« RrÃ«fimit, kanÃ« interrnue edhe franÃ§eskanin At Marjan Prela, njÃ« tjeter figurÃ« e njÃ« Meshtari Atdhetar, edhe Ky figurÃ« shumÃ« e njohtun nÃ« Shkoder.
NÃ« vitin 1996 kam bisedue gjatÃ« pÃ«r kÃ«te temÃ« tÃ« RrÃ«fimit, qÃ« asht ndÃ«r MbrekullitÃ« e KrishtÃ«nimit Botnor me At Konrrad Gjolaj, i cili dinte edhe Ai njÃ« ndÃ«r shumÃ« vrasje tÃ« kurdisuna dhe tÃ« kryeme nga spijunÃ«t qÃ« jugosllavÃ«t kishin rrekrutue qÃ« nÃ« vitÃ«t e fundit tÃ« LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore, tÃ« ndodhun ndÃ«r male tÃ« Veriut tÃ« ShqipnisÃ«. Ky vrasÃ«s pÃ«r njÃ« grusht pare tÃ« flliqta, kishte ardhÃ« me u RrÃ«fye me At Konrradin, qÃ« atÃ«herÃ« ishte nÃ« Kuvendin e FranÃ§eskanÃ«ve nÃ« Shkoder. Edhe kur fliste pÃ«r te, mbas plot 50 vjetÃ«sh qÃ« ai kishte ba pjesÃ« nÃ« grupin e atyne kriminelave qÃ« kanÃ« vra Dijetarin e Madh dhe Atdhetarin e flaktÃ«, Meshtar i divoÃ§em e Shqiptar i VÃ«rtetÃ«, Don Nikoll Gazulli njÃ« Martir i KishÃ«s Katolike, i dridhej buza e i mbusheshin sytÃ« me lot. Me beso, thonte At Konrradi, ishte e para herÃ« qÃ« mbasi RrÃ«feva atÃ« kriminel, kam shkue dhe jam RrÃ«fye pÃ«r vete, mbasi po mos tâ€™ishe tue krye njÃ« shÃ«rbim aq tÃ« madh ndaj atij tÃ« â€œpenduemiâ€ sot, Kisha do tÃ« mÃ« kishte edhe mue nÃ« fleten e zezÃ« tÃ« kriminelave tÃ« saj.
Sakramendi i RrÃ«fimit asht njÃ« temÃ« tjeter e veÃ§antÃ« ku sakrificat e klerikÃ«ve pÃ«rballÃ« atyne torturave tÃ« mnershme qÃ« ka ushtrue sigurimi i shtetit mbi trupat e priftÃ«nve, ishin pa rezultat, mbasi nÃ« 46 vjet tÃ« sistemit komunist nÃ« Shqipni, ASNJÃ‹ klerik nuk ka nxjerrÃ« njÃ« sekret RrÃ«fimi, madje, kjo nuk ka ngja as edhe prej atyne pak klerikve qÃ« edhe i kanÃ« sherbye sigurimit. Ata kanÃ« pranue me â€œshpifÃ«â€ por jo, me nxjerrÃ« sekretin kjoftÃ« edhe tÃ« njÃ« rasti, gja qÃ« ka e ngritÃ« edhe ma naltÃ« vlerÃ«n e tÃ« gjithÃ« Klerit pÃ«rballÃ« genocidit tÃ« pashembullt komunist tÃ« Ever HoxhÃ«s.
At Dionizi kishte njÃ« memorie tÃ« shÃ«ndoshtÃ« e shumÃ« tÃ« saktÃ«. Shpjegimi i At Dionizit nÃ« saktÃ«simin e ngjarjes sÃ« QelzÃ«s, tÃ« krijueme nga vetÃ« sigurimi i shtetit komunist, gjithmonÃ« i drejtuem nga Ever Hoxha, ka njÃ« vlerÃ« qÃ« asht aq e madhe jo, vetÃ«m, pÃ«r nxjerrjen e PafajsisÃ« sÃ« Martirit Don EjÃ«ll KovaÃ§i, por edhe pÃ«r kuptimin e sÃ« vÃ«rtetÃ«s sesi asht luftue dhe punue pÃ«r 50 vjet, me njollosÃ« me tÃ« gjitha llojet e shpifjeve, intrigave, poshtÃ«rsinave e makinacioneve Kishen Katolike nÃ« Shqipni.
Kur kam pyet At MÃ«shkallÃ«n pÃ«r kÃ«te ngjarje, mÃ« ka thanÃ«:
-â€œKleri Katolik Shqiptar asht kleri ma heroik qÃ« ka me cilÃ«sue historia nÃ« rrugÃ«n dymijÃ« vjeÃ§are tÃ« Krishtit. PÃ«rsa i pÃ«rket qÃ«ndrimit tÃ« ndonjenit qÃ« e kanÃ« ligÃ«shtue nÃ« tortura tÃ« pashembullta, si Don Engjullin e ndonjÃ« tjetÃ«r, nuk duhÃ«t me harrue fjalÃ«t e Kardinalit Minzenti, nÃ« Revolucionin Hungarez tÃ« vitit 1956 e, sigurisht, torturat e Sigurimit Hungarez as nuk mund tÃ« krahasohÃ«n asnjÃ«herÃ« me torturat e Sigurimit Shqiptar.â€ (F.R. â€œAt P.MÃ«shkalla SJ, fq. 32, 2007).

DERI KUR, TUE NGRANÃ‹ â€œTURP E BUKÃ‹â€ ?

64 vjet, Meshtari Shqiptar, Don EjÃ«ll KovaÃ§i i vramÃ« Pafaj.
Veladoni i Tij i njollosun me shpifje dhe i mbuluem me llom!
Deri kur, o VÃ«llazen e Motra, tue ngranÃ« â€œturp e bukÃ«â€?
Kush nuk thotÃ« publikisht tÃ« vÃ«rtetÃ«n pÃ«r Don EjÃ«ll KovaÃ§in, vazhdon me hangÃ«r nÃ« grazhd: â€œTurp e bukÃ«â€, me vetÃ«dije!
Kjo pyetje i drejtohet Ã§do njeriut qÃ« pranon se asht Shqiptar!
Kudo kjoftÃ« e, kushdo kjoftÃ«!
Kjo pyetje i drejtohet Ã§do qeveritari, prej ma tÃ« naltit, Presidentit e deri tek ma i largÃ«ti nga zyra e tij, kudo kjoftÃ« nÃ« sherbim tÃ« shtetit tonÃ«!
Kjo pyetje i drejtohet tÃ« gjitha komuniteteve Fetare qÃ« mund tÃ« pÃ«rfaqsojnÃ« kjoftÃ« edhe njÃ« besimtar tÃ« tyne Shqiptar!
Kjo pyetje i drejtohet Ã§do Shqiptari me Fe e pafe, qÃ« ka njÃ« Atdhe!
Kjo pyetje i drejtohet Ã§do njeriu, qÃ« sot e vret ndÃ«rgjegja sado pak ndaj vrasjes sÃ« tÃ« Pafajshmit Shqiptar, Don EjÃ«ll KovaÃ§i.
Kjo pyetje i drejtohet kujdo qÃ« holli njÃ« â€œgurÃ«â€, apo guralec kundÃ«r Tij.
Kjo pyetje i drejtohet tÃ« gjithÃ« atyne qÃ« janÃ« tÃ« veshun me petkun e Tij, por â€œtÃ« njollosunâ€ pafaj, e qÃ« vazhdojnÃ« me heshtÃ«.
Kjo pyetje i drejtohet tÃ« gjithÃ« atyne Shqiptarve, qÃ« vazhdojnÃ« me jetue pa â€œshlyeâ€ shpifjet e bame kundÃ«r Tij, kudo kjofshin ata!
Kjo pyetje i drejtohet tÃ« gjithÃ« atyne fshatarÃ«ve tÃ« Hajmelit e tÃ« QelÃ«zes sÃ« PukÃ«s, qÃ« dinÃ« pafajsinÃ« e Priftit tÃ« vet, e nuk â€œflasinâ€ me zanin e DrejtÃ«sisÃ« pÃ«r viktimen e vrame tÃ« Gjakut Tyne!
Kjo pyetje i drejtohet cilitdo Shqiptar, qÃ« Ever Hoxha i dhunoi â€œMotren e Tijâ€ tÃ« prangueme. Atyne Shqiptarve, qÃ« Vajzat, GratÃ« e arrestueme, tâ€™ izolueme, tâ€™ interrnueme apo tÃ« dÃ«bueme, i kanÃ« njohÃ« â€œMotra tÃ« vÃ«rtetaâ€ tÃ« Truellit ShqiptarÃ«, kudo kjofshin Ato.
Flas per Ata ShqiptarÃ« qÃ« e ndijnÃ« veten Zamak i Flamurit Kastriotit!

ShqiptarÃ«! Pajtimi KombÃ«tar, nuk arrihet kurrÃ« pa PaqÃ« e DrejtÃ«si!
Viktimat e Pafajshme nuk kalben pa u shpallÃ« â€œE VÃ«rtetaâ€
E VÃ«rteta qÃ© ku asht e shkrueme!
Don EjÃ«ll KovaÃ§it dhe Motres sÃ« Tij Angjelina,
Nga Tribuna e DrejtÃ«sisÃ« Shqiptare:
KÃ«theni nderÃ«n e marrun!
Nandor 2010.
Melbourne, 1 Qershor 2022.

by **Laert** » 14 Jun 2022, 08:02

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. XXXVI.
Zamak i Flamuritâ€¦ DON DED PLANI(FOTO MUNGON)
(1889 â€“ 1948)

Don Ded Plani asht le nÃ« Shkoder me 1889. MÃ«simet e para Deda i mori nÃ« Seminarin e njohun Papnuer tÃ« Jezuitve tÃ« Shkodres, njÃ« nder shkollat ma tÃ« mira tâ€™atij qyteti e tÃ« ShqipnisÃ«. Kolegji Saverian dhe shkolla e Fretenve ishin dy qendra edukimi tÃ« rinisÃ« qÃ« vÃ«shtirÃ« se persÃ«riten ma nÃ« Shqipni.
Thirrja shpirtnore per Meshtar e dergoi Deden drejtÃ« Universitetit njohun dhe tÃ« hapun dy kapakÃ«sh, per studentat e shkelqyeshem Shqiptar nâ€™ Austri, pikrisht nâ€™ Insbruck, ku mbas viteve 1907 studionin shumÃ« ShqiptarÃ«.
Atje Ded Plani perfundoi studimet teologjike shkelqyeshem e, me kerkesen e profesorave tÃ« Tij, atje edhe u Shugurue Meshtar. Binte nÃ« sy pervujtnia.
MenjÃ«herÃ« mbas shugurimit e kthye nÃ« Shqipni dhe shkoi me i sherbye FesÃ« nÃ« Malet e Dukagjinit. Filloi nÃ« Gimaj dhe vazhdoi nÃ« fshatrat e ShalÃ«s, tÃ« Pogut dhe tÃ« Rragamit, ku ka lanÃ« kujtimet ma tÃ« mirat si klerik katolik.
Sigurimi i shtetit komunist tue vrejtÃ« si gjithnjÃ« aktivitetin e klerikve katolik me synin e vrastarit dhe kriminelit Ever Hoxha, qÃ« i udhÃ«zonte ata, nÃ« vitin 1947 e arrestojnÃ« Don Ded Planin, tue i veshÃ« e shpifÃ« ashtusi tÃ« gjithÃ« atyne qÃ« kanÃ« ra nÃ« kthetrat e tyne akuza politike, dhe per njÃ« vit rresht Don Deda mbahet nder podrumet e errta tÃ« hetuesisÃ«, torturohet ashtusi tÃ« gjithÃ« ata qÃ«, tue i kerkue firmosjen e provave tÃ« fajsisÃ« politike, nder Ã§ementot dhe lagshtinat e pathame tâ€™ atyne birucave Don Deda, humbi edhe shndetin.
Jo pak, po njÃ« vit plot, ma shumÃ« Don Deda kaloi kohen nÃ« spitalin e burgut sesa nÃ« birucat e Sigurimit shtetit, ku vetem vinte tue ju shkurtue jeta. Nder dishmitarÃ«t qÃ« ka lanÃ« pershtypjet e veta persa ka pa â€œtue torturue Don Ded Planin nÃ« mÃ«nyrÃ« shtazoreâ€, asht kenÃ« edhe i arrestuemi At Konrrad Gjolaj.
At Konrradi kujtonte nder vuejtjet e Don Ded Planit, kur afrohej mbramja â€œvirrmat e Tija, qÃ« tmerronin bashkvuejtÃ«sit tjerÃ« nder biruca tÃ« sigurimitâ€, ku pÃ«rveÃ§ dhimbjeve nga goditjet e vrastarve, i shtoheshin edhe dhimbjet e keqsimit tÃ« shndetit, qÃ« mbas pak orve e dergonin nder shtreten spitalit. E kjo, nuk ishte njÃ« apo dy raste, po ishte njÃ« vit qÃ« kerkohej zgjatja e vujtjeve per me i marrÃ« dokumentin e firmosun me dhunÃ« â€œqÃ« sâ€™e moren asnjÃ«herÃ«â€, deri me daten 30 Prill 1948, kur nÃ« vetmi Don Ded Plani dha Shpirt!
Ashtu si shumÃ« intelektual dhe klerikÃ« tÃ« tjerÃ« qÃ« Sigurimi shtetit terrorist ka zhdukÃ« nÃ« vitin 1948, pa Dosje, pa foto e pa emnat e kriminelave hetues, ashtu ai Sigurim i shtetit vrastar, ka zhdukÃ« edhe klerikun e nderuem tÃ« njÃ« Epoke tÃ« PerjetÃ«shme dhe tÃ« Pavdekshme tÃ« Shkodres Martire, ku kujtohen Zamaket e bardhÃ« tÃ« Flamurit tÃ« Gjergj Kastriotit Skenderbeut.
Melbourne, 6 Qershor 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. XXXVII
Zamak i Flamuritâ€¦

PSE E VRAu SIGURIMI I SHTETIT DON LUIGJ PICIN(1907 â€“ 1946)?

Kam pasÃ« rasen me njoftÃ« tÃ« vllaznit me nipa e mesa tÃ« persekutuem tÃ« klerikut Don Luigj Pici, prej tÃ« cilve ruej kujtimet ma tÃ« mira. Nga vllau i Tij
Rudolfi, mÃ«sova se Don Luigji ka le nÃ« Ulqin tÃ« JugusllavisÃ« nÃ« vitin 1907.
Mbasi ka perfundue shkollen e mesme tek Seminari Papnuer nÃ« Shkoder, ka vazhdue studimet teologjike nÃ« Padova tâ€™ ItalisÃ«, ku ka pasÃ« rasen edhe me u ndikue nga idetÃ« socialiste italiane. Mbas kthimit nÃ« Shqipni, asht njoh me mjaftÃ« tÃ« rinjÃ« qÃ« kishin lidhje me grupet komuniste, qÃ« aso kohe kishin edhe shpresat e fitores sÃ« marrjes sÃ« Pushtetit gja qÃ« u realizue.
Don Luigj Pici u shugurue Meshtar nÃ« 1926 dhe ka sherbye nÃ« Mal Kolaj, prej aty shkoi nÃ« ReÃ§, ku ka vazhdue me kenÃ« famullitar deri nÃ« vitin 1946.
NÃ« periudhen e luftÃ«s ashtusi klerikÃ«t tjerÃ«, ka ndihmue tÃ« rinjtÃ« kur kishte rasen e shpetimit tyne nga burgosjet dhe interrnimet si rini komuniste.
Mbas vitit 1944 i propozohet detyra e Nen/Kryetarit tÃ« Komitetit Ekzekutiv tÃ« Qarkut tÃ« Shkodres, si dhe e Kryetarit tÃ« Frontit Demokratik. Mori kÃ«te tÃ« dyten, mbasi kishte mundÃ«sinÃ« me ndihmue ma shumÃ« rininÃ« fshatare per me u shkollue, gja per tÃ« cilen nuk u kursye deri nÃ« fundin e jetÃ«s sÃ« Tij.
NÃ« vitin 1946 Don Luigjit i kerkohet me dalÃ« dishmitar nÃ« gjyqin e bujshem tÃ« At Giovani Faustit, ku Don Luigj Pici flet tÃ« verteten burrnisht nÃ« sallÃ«.
AtÃ« qendrim e persÃ«ritÃ« edhe nÃ« Kishen e ReÃ§it dhe kudo, qÃ« i kerkohet me folÃ« per tÃ« verteten e qendrimit Tij dhe tÃ« klerikve tÃ« tjerÃ«, qÃ« ishin akuzue me Organizaten â€œBashkimi Shqiptarâ€. Sigurisht kjo nuk mund tÃ« pajtohej me rrugen antiklerikale tÃ« Sigurimit tÃ« shtetit diktatorial, gja qÃ« mÃ«shehtas njÃ« natÃ« dy agjenta sigurimi shkojnÃ« gjoja per pak punÃ« tek qela, e marrin me vete Don Luigjin dhe tek njÃ« kthesÃ« rruge e vrasin pabesisht, tue i hjekÃ« nga goja dhe dhambet e artÃ«. Gjoja asht vra me i vjedhÃ« â€œdhambet e artÃ«â€.
Don Luigjin dy vrastarÃ«t e sigurimit e vorrosin nÃ« njÃ« GropÃ« paemen.
Aso kohe ishte krejt e pakuptueshme vrasja e kÃ«tij Prifti tÃ« pafajshem, qÃ« u vra nga agjentat e sigurimit tÃ« shtetit tue u veshÃ« me ngjarje tÃ« pakenuna.
Vrasja e Tij vetem ju sherbente organeve kriminale e vrastare tÃ« diktaturÃ«s.
Ndersa dishmitarin e vrasjes Caf Jonuzin e dÃ«nojnÃ« me 27 vjetÃ« burg, sepse publikoj qellimin e vertetÃ« per tÃ« cilin Sigurimi i shtetit e vrau Don Luigjin.
Duhet dijtÃ« njÃ« fakt: A mund tÃ« pranonte Ever Hoxha nÃ« rradhet e atyne tÃ« zgjedhunve pushtetarÃ« qÃ« kishte per qejfin e tij, edhe njÃ« klerik katolik me betimin e Tij nÃ« Elterin ShenjtÃ« se deri nÃ« vdekje do ti sherbej FesÃ« Katolike dhe Popullit Katolik Shqiptar, per tÃ« cilin ai diktator terrorist ishte betue qÃ« me tÃ« gjitha mjetet e diktaturÃ«s njÃ« orÃ« e ma parÃ« me e qitÃ« faret? Mandej, si do tÃ« justifikohej para â€œshokutâ€ Tito, kur â€œshokÃ«t jugosllavÃ«â€ Everit i kishin besue detyren sekrete tÃ« â€œzhdukjes me themel tÃ« FranÃ§eskanve ShqiptarÃ« e tÃ« kuvendi tÃ« Tyne nÃ« Shqipni, tue fillue me At Anton Harapin e deri tek ma i fundit Provicial At Mati Prennushiâ€, qÃ« nÃ« qelen e Tij kishte grumbullue sa e sa MalÃ«sorÃ« e KlerikÃ«, per me nÃ«nshkrue â€œMemorandumin e GerÃ§Ã«sâ€? Po, a ishin nder Malet tona tÃ« gjithÃ« Ata klerikÃ« katolikÃ« dhe Burra tÃ« MalsisÃ«, qÃ« pa Ju tutÃ« syni nÃ« 1911 nen drejtimin e Ded Gjoâ€™ Lulit tÃ« pavdekshem, dhe nÃ« 1944, nen drejtimin e Trimit Gjelosh Luli, ishin betue qÃ« â€œMalet tona mos me ju nenshtrue diktaturÃ«s sllavokomuniste tÃ« tiranve barbar Ever e Tito?â€
Po, pse a nuk e dinin MalÃ«sorÃ«t tonÃ« se po pÃ«rgatitet vorrimi i perjetshem i ShqipnisÃ« sÃ« Gjergj Kastriotit nga tre xhullijt Ever, Tito, Stalin, ashtusi sot nga komunistÃ«t hajdutÃ« tÃ« Haxhiqamilistit droguem Edi Rama, qÃ« shkon si klysh i shitun e tradhÃ«tar i Atdheut nÃ« â€œBallkanin e hapurâ€, tue kerkue me tÃ« gjitha mjetet zhdukjen e Groposjen paemen tÃ« Shtetit e Popullit Shqiptar?
Pra, ajo politikÃ« antishqiptare e vitit 1946, asht tue u vazdue prap edhe sot.
Me kujdes tÃ« madh ishin fshatarÃ«t qÃ« ruejtÃ«n vendin e vorrosjes sÃ« Priftit, e nÃ« Qershorin e vitit 2004, u ba Vorrimi i Eshtnave tÃ« Don Luigj Picit nÃ« RrÃ«maji, ku kemi marrÃ« pjesÃ« shumÃ« qytetarÃ« nÃ« nderimin e Tij tÃ« fundit.
Don Luigj Pici u vra pabesisht nga Sigurimi i shtetit komunist vetem pse Ai pat burrninÃ« me tregue botnisht, se KlerikÃ«t katolik qÃ« u akuzuen nÃ« gjyqin e OrganizatÃ«s antikomuniste â€œBashkimi Shqiptarâ€ nÃ« vitin 1946, ishin pafaj dhe u pushkatuen tÃ« gjithÃ« vetem nga urrejtja kunder Tyne e Shqiptarve. Don Luigj Pici u qendroi besnik tÃ« gjithÃ« Atyne, Avokat Muzafer PipÃ«s, Prof. Kol PrelÃ«s dhe burrnisht pa Ju tutÃ« syni, dha jeten e vet, dhe u vra i pafaj si Zamak i Flamurit Gjergj Kastriotit Skenderbeut.
Melbourne, 10 Qershor 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 38.
Zamak i Flamuritâ€¦

AT SERAFIN KODA O.F.M. VDES Nâ€™ TORTURA
(1893 â€“ 1947)

At Serafin Koda O.F.M., asht njÃ« nga Fretnit Shqiptar qÃ« me qendrimin e Tij burrnor nÃ« hetuesinÃ« barbare komuniste, tregon saktÃ«sisht se kush ishte e vazhdon me kenÃ« edhe sot, sigurimi kriminal i shtetit shqiptar. Asht shumÃ« e vÃ«shtirÃ« me kuptue sot sesi mund tÃ« arrestohej njÃ« klerik katolik i pafaj, e pa asnjÃ« provÃ« hetuesit e pashpirtÃ« â€œi fusin thojt nÃ« fyt, tue i hapÃ« venat dhe i marrin frymen e fundit tue mbytÃ«â€, dishmon Imz. Frano Illia. Dosja ka aq pak material sa as Dr. Pjeter Pepa, nuk ka fakte tjera per mbytjen e Tij.
Dihet se ishte me origjinÃ« nga Janjeva e Shkupit, dhe se prindÃ«t e Tij ishin Gaspri dhe Antonjeta, qÃ« ky djalÃ« ju ka le me 25 Prill 1893. Asht shugurue me 30 Korrik 1915, dhe asht emnue nÃ« Dushman, Vukel dhe nÃ« LezhÃ«. Kishte lidhje shumÃ« korrekte me fretnit ShqiptarÃ« tÃ« atyne zonave. NjÃ« nga misionarÃ«t e vertetÃ« me tÃ« gjitha virtytet qÃ« ia kerkonte veshja e Fratit.
NÃ« vitin 1945, mbas vdekjes sÃ« Imz. Luigj BumÃ§it nÃ« LezhÃ«, At Serafini lidhet ma shumÃ« me Don Ndre Lufin, njÃ« meshtar i persosun dhe trim si Ai. Lidhjet e tyne kanÃ« vetem karakter fetar dhe vetem synime misionarÃ«sh.
As nuk shpjegohet asnjÃ«herÃ« piksynimi i sigurimit shtetit komunist, qÃ« nÃ« vitin 1947, pa fletÃ«-arrest apo dokument tjeter, At Serafin Koda, arrestohet e torturohet barbarisht nga hetuesit kriminel tÃ« sigurimit tÃ« LezhÃ«s.
Akuzohet pa asnjÃ« fakt se gjoja me fretnit tjerÃ« kanÃ« organizue komplot dhe se, kanÃ« mendue me veprue kunder pushtetit anadollak tÃ« Ever HoxhÃ«s. Ky aktivitet gjoja ishte organizue nÃ« Kuvendin e Fretenve tÃ« LezhÃ«s.
At Serafin Koda jo vetem ishte i pafaj, por as nuk pranon me nenshkrue asnjÃ« dokument qÃ« i kerkohej nga hetuesit kriminela, me tÃ« cilÃ«t tue kenÃ« tÃ« firmosun nga Ky, arrestoheshin kushedi sa vetÃ« tjerÃ« tÃ« pafajshem. E kjo praktikÃ« e hetuesisÃ« nuk ishte e panjohun per At Serafin Koden, i cili asht i bindun me sakrifikue dhe jeten dhe mos me rrezikue njeri me firmen e Tij.
Dihet shumÃ« i saktÃ« fundi i jetÃ«s sÃ« Tij, nga thojtÃ« e hetuesit, qÃ« i ka nxjerrÃ« trakenÃ« dhe i ka marrÃ« jeten At Serafin KodÃ«s, tue kenÃ« krejtâ€™ i pafajshem.
AtÃ«herÃ« kur hetuesit barbar i marrin jeten Fratit pafajshem Ai ishte 54 vjeÃ§.
E varrosin dikund afer njÃ« peme qÃ« njÃ« infermjere e ruen nÃ« kujtesen e saj.
Ajo e dinte mirÃ« se At Serafin Koda perjetoi nâ€™ atÃ« TokÃ« tÃ« bekueme bashkÃ« me shokÃ«t e vet jo vetem, vorfninÃ« e tejskajshme tÃ« Atyne Trojeve, por edhe atÃ« diktaturÃ« shfarosÃ«se dhe tÃ« pashpirtÃ« tÃ« sigurimit shtetit komunist, qÃ« i la gjurmÃ«t e veta tÃ« pashlyeshme me krime, tortura, vrasje dhe shfarosje.
Rregjimi komunist nÃ« Shqipni nuk asht as sot i njohun nga Rinia Shqiptare, jo pse mungojnÃ« faktet dhe provat e vertetsisÃ« se krimeve tÃ« tyne, por ata krime ishin aq tÃ« shumta sa, â€œas njÃ« e katerta e tyne, nuk janÃ« pasqyrue tash sa vjet, qÃ« asht kenÃ« mundÃ«sia e dokumentimit dhe e dÃ«nimit tyne!â€ E mos harroni se ndoshta, edhe krimineli qÃ« i mori Shpirtin At Serafin KodÃ«s, sot shetitÃ« i lirÃ« nÃ« LezhÃ« apo nÃ« Tiranen e njohun si qendra e krimeve tÃ« tyne.
Ishte data 10 Maji 1947, kur At Serafin Koda, Frati i pafaj ishte shtri pertokÃ« nâ€™ atÃ« Ã§imento tâ€™ akullt, e tÃ« lame me gjakun e paster tÃ« Tij. Nuk merrte as nuk jepte me asnjÃ« njeri vetem ishte i lidhun e komunikonte me Qiellin, qÃ« ishte hapÃ« e priste fluturimin e Fratit drejtÃ« Tij. Prej buzve tÃ« shkrumueme tÃ« At Serafinit vetem kuptohej Lutja e Tij, per me u pranue nÃ« AtÃ« Mretni, per tÃ« cilen At Serafini, kishte punue dhe i kishte kushtue gjithÃ« jeten e Tij.
Nuk kishte as kush ti jepte pak ujÃ«, me lagÃ« fytin qÃ« vetem kullonte gjak!
Prova tÃ« mnershme dhe tÃ« pabesueshme qÃ« shqiptari barbar i bani sivllaut tÃ« vet tÃ« pafajshem Shqiptar, vetem pse ishte Atdhetar e Klerik katolik!!
At Serafin Koden njÃ«ditÃ« e nxorÃ«n nga Gropa paemen dhe e varrosen aty tek Kisha, ku Ai ka sherbye me adhurimin ma tÃ« madh dhe tÃ« perkushtuem, aty ku me bindjen e Tij tÃ« plotÃ«, Ai ishte i sigurt se do tÃ« pushojnÃ« PergjithmonÃ« dhe, me tÃ« vertetÃ«, Ai u varrosÃ« tek Kisha e Fretenve nÃ« LezhÃ«. Ishte kujtesa e infermjeres qÃ« ruejti per aq kohÃ« tÃ« gjatÃ« vendin e groposjes sâ€™ At Serafinit e qÃ«, njÃ«ditÃ« arka me Eshtnat e Tij, ka tek koka Kryqin, qÃ« i besoj aq shumÃ«.
Jemi sa vite mbas asaj date tÃ« mesnatÃ«s sÃ« 10 e 11 Majit 1947. Asaj nate kur At Serafin Koda dha ShpirtÃ«, dhe i bindun se do tÃ« shohin MretninÃ« e Qiellit e la kÃ«te BotÃ« plot me lot e vuejtje, qÃ« nuk pershkruhen kÃ«so jete.
Pusho i qetÃ« Vlla i nderuem Shqiptar!
ShqiptarÃ«t e vertetÃ«, mbi Token e lame me Gjakun e Tuej, sot vendosin njÃ« Zamak qÃ«, i perket Flamurit tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 14 Qershor 2022

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e XXXIX
e Zamakut Flamurit tÃ« Kastriotit...

QENDRESA E AT PALIT
AT PAL DODAJ (1880 â€“ 1951)

Janjeva e At Shtjefen GjeÃ§ovit nuk u mjaftue vetem me AtÃ« dijetar, po i dha Trojeve tona edhe njÃ« prej FranÃ§eskanve nder ma tÃ« mÃ«dhajt tÃ« Shek. XX, At Pal DODAJ, qÃ« asht le me 3 Shtator 1880 nÃ« DioÃ§ezen e Shkupit, djalin e Sebastianit dhe Ana Paliqit, prind tÃ« njohun tâ€™ atyne viseve me plot histori.
Pali ju kushtue rrugÃ«s sÃ« Troshanit per me mÃ«rrijtÃ« tek qellimi Shpirtnor, per tÃ« cilin Ai punoi dhe sakrifikoi gjithÃ« jeten e vet, njÃ« model i vertetÃ«.
Mbasi mori mÃ«simet e para nÃ« shkollen e Troshanit e nÃ« Shkoder, vazhdoi tÃ« naltat nÃ« Itali e i perfundoi nÃ« Austri. U Shugurue meshtar me 19 Janar 1902. Bije nÃ« sy aftÃ«sia e At Palit si Guardian, Definitor, dy herÃ« asht kenÃ« dhe Minister Provincial nÃ« vitet 1920 â€“ 1926. Dhe per disa kohÃ« ishte edhe Sekretar i Provinces, mbas nderpremjeve qÃ« u bane ata vite. Ishte nder ata organizatorÃ« tÃ« perkushtuem tÃ« riorganizimit Serafik dhe, i palodhun per me ngritÃ« nÃ« maksimum dijen dhe pergatitjen e Gjimnazit FranÃ§eskan, njÃ« arritje model qÃ« bashkpunimi me At Fishten e ban tÃ« papersÃ«ritshem ate.
Ishte atdhetar i perkushtuem dhe gjithnjÃ« famullitar, mÃ«sues, letrar, autor i sa librave, njeri i perkushtuem per kulturen Shqiptare dhe historian nder ma tÃ« saktit, qÃ« ka lanÃ« gjurmÃ« tÃ« pakundershtueshme nÃ« Trojet tona.
At Pali ka lanÃ« nder veprat e veta ndoshta, volume qÃ« janÃ« edhe tÃ« sakta po, ata janÃ« thesare tÃ« verteta tÃ« kulturÃ«s sonÃ« kombtare tÃ« papersÃ«ritÃ«shme.
At Pal Dodaj asht i pakrahasueshÃ«m per njÃ« Ditar voluminoz, ku perfshihet njÃ« periudhÃ« e gjatÃ« kohet nga 1907 e deri nÃ« 1943, ku pershkruhen shumÃ« edhe nga ngjarjet e pashkrueme tÃ« LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore. Dhe, per me kenÃ« i saktÃ« dhe i qetÃ« gjatÃ« atij punimi aq me vlerÃ«, At Pali shkoi famullitar nÃ« Gomsiqe ku, e perfundoi me sukses tÃ« madh detyren qÃ« i vuni vetes. Kjo kohÃ« i dha At Palit edhe titullin e madh tÃ« â€œdiplomatit paemnuemâ€.
Ishte viti 1916. At Pal Dodaj kishte shkue nÃ« FamullinÃ« e Fretenve nÃ« Rubik.
Forcat ushtarake tâ€™ Austro â€“ HungarisÃ« vendosin me hy nÃ« Shqipni. Kishin marrÃ« vendim me interrnue Ahmet Zogun, qÃ« njihej aty si nip i Esad PashÃ« Toptanit, qÃ« ishte edhe armik i AustrisÃ«. E ama e Ahmet Zogut i kerkon At Pal DodÃ«s, qÃ« ishte edhe Superior i FranÃ§eskanve tÃ« Rubikut per me mujtÃ« me i shpetue djalin e saj tÃ« vetem. At Pali niset nÃ« Burgajet ku njihet me atÃ« djalÃ« tÃ« rij, e merr nÃ« Peshkash tek frati At Buon Nikaj, e aty e veshin frat me veshjen e tyne. Nisen sÃ«bashku per Rubik, dhe prej atje At Pali e nisi per studime Ahmet Zogun per Austri. Mbas LuftÃ«s sÃ« ParÃ« Botnore, Ahmeti asht i pergatitun per politike nÃ« Shqipni, tue mÃ«rrijtÃ« nÃ« 1928, deri vetshpalljen â€œMbret i ShqipnisÃ«â€. Ndonse, ata i vazhduene kontaktet e rastit, po At Pali, shpesh persÃ«riste: â€œKurr nuk e kishe besue se do tâ€™ ma shperblente kÃ«shtu, ai tÃ« cilit i shpetova jeten!â€. NÃ« vitin 1925 At Pali bani edhe disa ditÃ« burg...
NderhynÃ« per lirimin e Tij e ama e Ahmet Zogut, e internojnÃ« nÃ« Jug dhe, At Pali mergon nÃ« Itali.
NÃ« vitin 1944 At Pali asht 65 vjeÃ§, sekretar i Provinces dhe, ka kenÃ« njÃ« Visar shumÃ« i Ã§mueshem qÃ« po fillonte nga viti 1415, kur Kustodija FranÃ§eskane e ShqipnisÃ«, shkÃ«putej nga ajo e RaguzÃ«s (Dubrovnikut). Ky Arkiv me aq shumÃ« vlerÃ« tÃ« madhe u shpetue pa ra nÃ« doren e kriminelave komunistÃ«.
At Pal Dodaj gjithÃ« jeten e vet, nÃ« tÃ« gjitha rrethanat ia kushtoi ashtusi edhe FranÃ§eskanÃ«t tjerÃ«, mbrojtjes sÃ« tÃ« drejtave per â€œFe e Atdheâ€, deviza me aq vlerÃ« e tÃ« gjitha kohÃ«ve, gjithmonÃ« e pergjithÃ«shme dhe e kudogjindun e tÃ« gjithÃ« Atyne FranÃ§eskanÃ«ve besnik tÃ« Shen FranÃ§eskut tâ€™ Asizit nÃ« Shqipni.
Mbi kÃ«te parim triumfoi gjithnjÃ« Ideali i Tyne dhe, nder tÃ« gjitha rrethanat edhe ma delikatet vrejmÃ« rrugen plot suksese tÃ« KÃ«tyne Klerikve Katolik dhe, arritjen e qellimeve tÃ« mÃ«dha edhe nÃ« fushen e PamvarsisÃ« Kombtare.
Duhet tÃ« ndalohemi per pak Ã§aste tek veprimtaria Atdhetare FranÃ§eskane e At Gjergj FishtÃ«s, qÃ« edhe pse Poeti ynÃ« kje Frat i zdathun, kur shkoi nÃ« AmerikÃ« Ai atje u prit si Poet Kombtar!
Pamvarsisht, se ShqiptarÃ«t vazhdojnÃ« si thotÃ« sot njÃ« Mik i imi me â€œkullotÃ« si deletâ€, studimi i At FishtÃ«s, perditÃ« e ma shumÃ« sa vjen e bahet ma aktual dhe i domosdoshem per me u njoftÃ« nga Rinia Shqiptare. KÃ«te fakt sot e kemi edhe nÃ« letrat qÃ« asokohe FranÃ§eskanÃ«t komunikonin njenimetjetrin.
Takimet e At Gjergj FishtÃ«s me zemer tÃ« hapun dhe tÃ« gjakosun me Fratin e Washingtonit, At Godfried Shilling, si dhe takimi i Tij edhe me Senatorin katolik, Henry Cabot Lodge, njÃ« autoritet i njohun i PartisÃ« Republikane Amerikane, nder ma tÃ« besueshmit e Presidentit Wilson, pÃ«r tÃ« drejtat e barabarta tÃ« Popujve, solli rezultatet e paprituna tÃ« Shekullit XX tek na.
NÃ« letrÃ«n e Tij per ProvinÃ§ialin At Pal Dodaj O.F.M., me 8 Maji 1922, At Fishta shkruen: â€œNdÃ«rkaq vizita eme nÃ« Washington ka pasÃ« si pÃ«rfundim njohjen e ShqypnisÃ« prej anÃ«s sÃ« Shteteve tÃ« Bashkueme tÃ« AmerikÃ«s.
TÃ« gjitha pÃ«rpjekjet e mÃ¢parshme tÃ« QeverisÃ« sonÃ«, si dhe tÃ« â€œVatrÃ«sâ€, mbetÃ«n pa ndonji perfundim tÃ« mirÃ«. UnÃ« pata suksesâ€¦ KjenÃ« SenatorÃ«t katolikÃ«, tÃ« cilÃ«ve ua paÃ§Ã« paraqitÃ« Ã§ashtjen sidomos nÃ« pikÃ«pamje fetare, ata qi me ndÃ«rhimje tÃ« veta xuerÃ«n njohjen zyrtare tÃ« ShqypnisÃ« nga Qeverija amerikaneâ€. NÃ« letren e At Gjergj FishtÃ«s kemi edhe njÃ« shenim me vlerÃ« tÃ« madhe, ku parashikimi i Tij tÃ« duket se asht shkrue sot!
At Gjergj Fishta porositÃ«: â€œAsht mirÃ« qi Qeveria e TiranÃ«s, tâ€™i drejtojÃ« nji shkresÃ« nÃ«nsekretarit tÃ« MinistrisÃ« sÃ« Jashtme tÃ« AmerikÃ«s, tue kerkue zyrtarisht kÃ«tÃ« njohje.â€ (Po aty).
Se kush ishin KÃ«ta Burra ShqiptarÃ«, me zhguna deri nÃ« fund tÃ« kambÃ«ve dhe me njÃ« konop perbel, edhe kÃ«te e gjejmÃ« tÃ« percaktueme po aty. Asht njÃ« fat i madh qÃ« KÃ«ta FranÃ§eskanÃ«: â€œPer Atdhe dhane edhe jeten e vetâ€!
Mendoj, ka ardhÃ« koha qÃ« Populli ynÃ« tÃ« njoh mendimin e dijetarit At Zef Valentini S.J: â€œAt Gjergj Fishta asht nji Homer Shqiptar. Ai nuk asht vetÃ«m nji poet i madh kombÃ«tar. Ai asht nga ma tÃ« mÃ«dhajt nÃ« BotÃ«. E randsishme asht qÃ« Ai tÃ« njihet prej sajâ€. â€“ E pra, Ky ishte Italian e, jo Shqiptar!
E nuk duhet tÃ« shkÃ«putemi as prej materialit qÃ« At Fishta nÃ« letren e Tij, ka komunikue me njÃ« tjeter FranÃ§eskan tÃ« madh, me At Pal Dodaj qÃ« asht Provinciali i tÃ« gjithÃ« FranÃ§eskanve tÃ« ShqipnisÃ«. Edhe Ky i pranguem nga Sigurimi i Ever HoxhÃ«s sÃ« bylykbashit Gjinokastres, qÃ« vazhdon me sundue.
AtÃ«herÃ« kur mendohej se Sigurimi i shtetit kriminal sllavokomunist do tÃ« mbyllte perfundimisht â€œHistorinÃ« e Lavdishme tÃ« FranÃ§eskanve ShqiptarÃ«â€, dhe kishte sajue edhe â€œfutjen e armÃ«ve nen ElterÃ«t e KishÃ«s FranÃ§eskane tÃ« Shkodresâ€, tue arrestue tÃ« gjithÃ« PrelatÃ«t e Klerit Katolik nÃ« Shqipni, tue u nisÃ« nga Imzot Frano Gjini, Imz. Nikoll Deda, Provinciali i FranÃ§eskanve At Mati Prennushi, Rektori i Fretenve At Ã‡iprian Nika, Sekretari i zyres sÃ« Argjipeshkvit tÃ« Shkodres Don Tom Lacaj, gjindet mundsia nga Sigurimi, qÃ« me daten 8 Janar 1946 me u arrestue edhe At Pal Dodaj, vetem si Frat nder ma tÃ« besueshmit e Provincialit At Mati Prennushi. Rezultati asht i dijtun!
At Palit i rreshtohen kryesisht veprat e shkrueme prej Tij, njÃ« histori qÃ« asht jo vetem e saktÃ« po, edhe e plotÃ« me dokumenta qÃ« vetem perforcojnÃ« qellimin e FranÃ§eskanve ShqiptarÃ«, qÃ« ku vune kamben aty mbeten gjithnjÃ« gjurmÃ«t e Tyne qÃ« ngritÃ«n nalt qellimin e Perjetshem: â€œFe e Atdheâ€!
At Pali ka shkrue nÃ« 1913: â€œShqypnia e kohÃ«s sÃ« Mesmeâ€. Ka ruejt me kujdes â€œDorÃ«shkrimet e Pader GjeÃ§ovitâ€ 1936; dhe, nuk mungojnÃ« as vargu i disa artikujve tÃ« shkruem nÃ« Revisten e famÃ«shme â€œHylli i DritÃ«sâ€, qÃ« edhe sot qÃ« kanÃ« kalue 100 vjetÃ« qÃ« janÃ« shkrue, mbeten thesar i kulturÃ«s sonÃ«, edhe pse fatkeqsisht duhet theksue seâ€œjanÃ« shkrue nÃ« gjuhen GegÃ«nishte Shqipeâ€ qÃ«, nuk i pershtatet â€œAkademisÃ« Antishkencore dhe Antishqiptareâ€. E njÃ« nder veprat e rujtuna me kujdes nga At Pali ishte edhe vepra e Schiroit, qÃ« ka perkthye bashkÃ« me At Palin: â€œCodice di LekÃ« Dukagjiniâ€ (Kanuni i LekÃ« Dukagjinit), edhe ky u botue nga Akademia Italiane nÃ« RomÃ«. E po tÃ« shihen me kujdes punimet e At Palit, si dhe rreshtimi i tyne nÃ« Dosjen 1302, duhet thanÃ« e verteta:â€œNuk ka gja mangut ajo Dosje, per pushkatimin e At Palit!â€
Dhe, pikrisht kjo ishte edhe kerkesa e prokurorit â€œdÃ«nimi me vdekje i At Palitâ€, qÃ« kur u dhane vendimet me daten 8 Janar 1948, u kthye nÃ« â€œdenim tÃ« perjetshem dhe punÃ« tÃ« detyrueme.â€ Jetoi edhe 3 vjet nÃ« Burgun e madh tÃ« Shkodres, ku i rrethuem nga dashunia e RinisÃ« Shkodrane, mbylli jeten e Tij me 5 Shtator 1951, tue porositÃ« deri nÃ« minutin e fundit: â€œDueni pakufi FenÃ« e Atdheun! Qendroni besnikÃ« deri nÃ« minutin e fundit tÃ« jetÃ«s sâ€™ Uej!â€
E ndoshta, kanÃ« ma shumÃ« me tregue Ata qÃ« ishin tÃ« pranguem pranÃ« Tij.
At Pal Dodaj ishte Zamak i bardhÃ« i Flamurit Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 17 Qershor 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr.XL(40)
Zamak i Flamurit Kastriotit...

AT GASPER SUMA O.F.M.
(1897 â€“ 1950)

Asht e njenÃ«s prej Familjeve ma tÃ« vjetra qytetare Shkodrane, qÃ« i dha kÃ«tij qyteti klerikun Don Lluk Suma dhe, politikan tÃ« njohun Angjelin Suma dhe oficerin Guljelm Suma. At Gaspri ( I pagzuem Mikel) asht i biri i Gasprit dhe i Roza ShirokÃ«s. Asht le me 23 Mars 1897. Shkollen fillore dhe tÃ« mesme i ka krye nÃ« Kolegjin FranÃ§eskan tÃ« Shkodres. Studimet e nalta teologjike dhe filozofike i ka krye nÃ« Insbruck tâ€™ AustrisÃ«. Asht Shugurue meshtar nÃ« Voltri Genova me 24 Korrik 1921 dhe, menjÃ«herÃ« asht kthye nÃ« Shqipni.
Shkoi famullitar nÃ« Pishkash nÃ« 1923 â€“ 24, Nikaj 1927 â€“ 31, ToplanÃ« 1932, nÃ« Theth 1943, Brigje Hot 1943 â€“ 46, Gomsiqe 1946 â€“ 1947. NÃ« vitin 1923 â€“ 24, asht me grupin antizogist nÃ« perkrahje tÃ« Vllazenve demokrat.
Arrestohet nÃ« vitin 1947, tue u konsiderue edhe familje antikomuniste. Disa nga familjarÃ«t e At Gasprit ishin tÃ« burgosun para Tij, edhe ata si armiqÃ«.
Akuzohet se ka strehue armiq tÃ« pushtetit dhe, torturohet barbarisht derisa me 14 Prill 1950 vdes nÃ« Burgun e Shkodres, dhe rreshtohet me tÃ« tjerÃ«t si Zamak i Flamurit Gjergj Kastriotit Skenderbeut. Asht vorrosÃ« nÃ« RrÃ«maji.
Melbourne, 20 Qershor 2022

by **Laert** » 24 Jun 2022, 22:57

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. XLI(41)
Zamak i Flamuritâ€¦
AT KARLO SERREQI O.F.M.
(1911 â€“ 1954)

â€œDÃ«nohet me vdekje me pushkatim, se nuk tregon RrÃ«fimin.â€

Arrestohet me 9 Tetor 1946, kur sherbente nÃ« Dukagjin se, nuk tregoi qÃ« ka rrÃ«fye njÃ« tÃ« plagosun tâ€™ arratisun nder male. Me vendimin e gjykatÃ«s atje tÃ« dates 18 Janar 1947 At Karlo Serreqi, dÃ«nohet me vdekje me pushkatim.
Mbas disa kohe dÃ«nimi me vdekje i kthehet nÃ« burgim tÃ« pÃ«rjetshÃ«m.
Shpjegimet e sakta tÃ« Dosjes 1268 i jep studjuesi Dr. Pjeter Pepa, ku na i shpjegon dredhitÃ« e Sigurimit shtetit, si e si me e zhdukÃ« kÃ«te klerik.
At Karlo asht le nÃ« Shkoder me 26 Shkurt 1911 nga prindÃ«t Kol Serreqi dhe Maria Guga. Asht pagzue me emnin Ndue. Mori mÃ«simet e para nÃ« shkollÃ« FranÃ§eskane ndersa tÃ« naltat nÃ« Brescia Itali. Shugurohet nÃ« Torricchio tÃ«
ItalisÃ«, me 29 Qershor 1936. U kthye nâ€™ Atdhe dhe shkon me sherbye nder disa famulli si Curraj tâ€™ Eperm, Raje e BerishÃ« dhe Nikaj â€“ Mertur. Nder ato MalÃ«si nuk ishte aspak e vÃ«shtirÃ« akuza e Sigurimit kriminal tÃ« shtetit: Se, ke strehue tÃ« arratisun apo ke bashkÃ«punue me ata nder male, sepse kudo e kurdo, ata ishin nÃ« tÃ« gjitha krahinat malore e fushore tÃ« ShqipnisÃ«, po edhe tÃ« njoftun si antikomunista e AtdhetarÃ« tÃ« vendosun me vdekÃ« per liri.
Sigurimi i shtetit gjeti shkak per arrestimin e At Karlo Serreqit, me daten 11 Tetor 1946, kur u ba ndrrimi i kartmonellave, se kishte shpernda nÃ« njerzÃ« tÃ« holla tÃ« disa arratisunve me i shkembye nÃ« besim, tue mos tregue se tÃ« kujt ishin tue fillue nga Pashuk Biba, Frano Sokoli, Mark Tugji etj.
E randonte ngjarjen edhe permbajtja e disa letrave qÃ« At Karlo i ka shkrue disa fshatarve per me ndihmue tÃ« arratisunit tue i strehue nÃ« shtÃ«pija.
Dihej se gjoja At Karlo kishte strehue edhe Nik Sokolin e ndihmue me bukÃ«.
Pranon se me familjen e Kol Bib Mirakaj ka ruejt miqÃ«sinÃ« ata pak muej qÃ« ata ishin pa u interrnue nÃ« fillim tÃ« vitit 1945. Mjaftonte edhe vetem njÃ« ditÃ« per me tâ€™ akuzue si â€œarmik i popullitâ€. Shpjegon edhe ardhjen atje tâ€™ Osman
Gazepit, qÃ« i kishte lanÃ« njÃ« mitraloz. Pranon nga torturat se ka RrÃ«fye atje Lush Martinin qÃ« asht plagosÃ« nÃ« perpjekje me forcat e Ndjekjes. Tregon se atje ka RrÃ«fye edhe njÃ« tâ€™ arratisun tjeter, po nuk mund tÃ« tregojnÃ« njeriun dhe RrÃ«fimin e tij, mbasi asht â€œÃ§eshtje Fetare dhe nuk mund tÃ« flasin.â€
Tregon qÃ« ka RrÃ«fye tâ€™ arratisun por, lidhje nuk ka pasÃ« me asnjenin. Nga tÃ« arratisunit nuk kam marrÃ« as tÃ« holla kur asht ba ndrrimi i tyne. Hetimet i ka vazhdue me Xhemal Selimin qÃ« njihej si torturues i sigurimit shtetit. Ky hetues e akuzon per bashkpunim me fashizmin dhe At Anton Harapin. Per lidhje me tâ€™ arratisun dhe ndihma nÃ« tÃ« holla, si dhe rrezikshmeni tue i kerkue trupit gjykues pushkatimin e At Karlo Serreqit, si armik i Popullit.
Me 17 Janar 1947, Prokurori Namik Qemali e akuzon edhe per shkembim tÃ« njÃ« sasije monellash, gja tÃ« cilen avokat Ferdi Kumbaro nuk e pranon, tue i kerkue gjykatÃ«s: â€œPafajsinÃ« e At Karlo Serreqit i ngarkuem nâ€™hetuesi pafaj.â€
KÃ«te pafajsi At Karlo e argumenton edhe Ai vetÃ« me daten 16 Janar 1947, para Kryetarit gjyqit Misto Bllaci, AntarÃ« Loni Dimishi e Anastas Koroveshi dhe ripersÃ«ritjes sÃ« akuzave fallco. Tregon se asnjÃ«herÃ« nuk ka pasÃ« asnjÃ« lidhje me tâ€™ arratisun dhe as njohje personale me shumicen e tyne. Kur ju lexuen thanjet e tÃ« tjervet At Karlo i pranoi pjesÃ«risht ato qÃ« sâ€™ishin shpifje.
Megjithate, gjykata persÃ«riti edhe njÃ«herÃ« dÃ«nimin e At Karlos me vdekje.
AtÃ«herÃ« pritej apeli nga Kuvendi Popullor i ShqipnisÃ«. At Karlo Serreqi, ishte i njohun si qytetar i panjollosun me fajet qÃ« akuzohej, po edhe fajet per tÃ« cilat Ai akuzohej nuk kishin asnjÃ« bazÃ« vertetsije, gja qÃ« vertetohet.
NÃ« Dosjen personale tÃ« At Karlo Serreqit, lutja per rishqyrtimin e dÃ«nimit tÃ« Tij asht ba dhe nenshkrue nga vllau i Tij Angjelin Serreqi, banues i qytetit tÃ« Shkodres, i njoftun nder qytetarÃ«t e nderuem dhe me prejardhje shumÃ« tÃ« paster si dhe, me kontribut Atdhetar tÃ« vazhdueshÃ«m edhe si Fis.
NÃ« lutjen qÃ« i drejton Kuvendit Popullor, Angjelini shpreh edhe besimin e vet per pafajsinÃ« e vllaut At Karlos, per tÃ« cilin ka bindje tÃ« plotÃ« se Ai jo vetem asht i pafajshem, po as nuk e perpjekÃ« asgja me akuzat ndaj Tij.
Me daten 21 Nandor 1947, KÃ«shilli i GjykatÃ«s sÃ« NaltÃ« TiranÃ«, me kryetar Niko Ã‡eta, mbasi mori nÃ« shqyrtim vendimin e gjykatÃ«s sÃ« dhanun per At Karlo Serreqin, dhe mbasi shqyrtoi akuzat e bame ndaj tij, ajo e ndryshoi Vendimin, tue e kthye nÃ« â€œdÃ«nim tÃ« Perjetshemâ€. Ndoshta, njÃ« rast i rrallÃ« po, i pranueshem mbasi At Karlo Serreqi njifej si i kÃ«tillÃ« edhe nder fshatrat ku ka sherbye qÃ« nÃ« moshen e Tij tÃ« re po, gjithmonÃ« tue veprue me pjekuni, pasterti dhe perkushtim nÃ« detyren e Tij Fetare dhe Atdhetare.
Per vazhdimin e dÃ«nimit tÃ« PerjetshÃ«m Ai dergohet nÃ« Burgun e Burrelit.
KÃ«thimet e dÃ«nimit me vdekje me pushkatim, nÃ« dÃ«nime tÃ« â€œPerjetÃ«shmeâ€ e qÃ« janÃ« tÃ« shpeshta dhe tÃ« shumta, kerkojnÃ« njÃ« sudim tÃ« veÃ§antÃ«, mbasi ata shpesh kanÃ« pasÃ« qellime tÃ« njajta me vendimet â€œme vdekje me pushkatimâ€, po, per mos me shtue shifrat e tÃ« vramve, i kthenin â€œdÃ«nim i perjetshÃ«mâ€!
Nga disa emna tÃ« njohun qÃ« mund tÃ« pushkatoheshin, shohim kalimin e tyne nder burgjet e â€œperjetÃ«shmeâ€ tÃ« Burrelit, Gjinokastres etj. Atje Ata kanÃ« kalue pak vite dhe aty Ata kanÃ« vdekÃ«, tue ju humbÃ« edhe kufomat.
KÃ«te fat tÃ« zi pat edhe At Karlo Serreqi me 4 Prill 1954, nga ifrakti i zemres.
Rastet si ky i At Karlos, janÃ« jo tÃ« pakta se pjesa ma e madhe janÃ« arkivue nÃ« â€œdosje tâ€™harresÃ«sâ€ dhe, as nuk zehen me gojÃ« se Ju humben kufomat e Tyne.
Pjesa e madhe qÃ« ishin nâ€™ ata burgje gati asnjÃ«herÃ« nuk asht pranue si â€œe pafajshmeâ€, po me rrugen e terthortÃ« tÃ« zhdukjes nÃ« heshtje, ata hyjnÃ« nÃ« tÃ« vdekunit e burgosun. E kjo vdekje asnjÃ«herÃ« nuk ka njohÃ« â€œpafajsiâ€ per ta.
E pse Trupat e Tyne tÃ« vdekun nuk ju dhane familjeve tÃ« tyne per vorrosje?
Jo, jo, nÃ« asnjÃ« mÃ«nyrÃ«, se kishin me plotsue dÃ«nimin e â€œpÃ«rjetshÃ«mâ€, tue ia tretÃ« kufomat, tÃ« cilat mund tÃ« kerkoheshin edhe mbas 25 ose 30 vjetÃ«sh!!
E sot, asnjÃ« gati nuk dihet as ku asht tretÃ« Trupi i Tij, mbasi ishte â€œarmikâ€, po i kujt nuk thohet, se ata qÃ« i tretshin kufomat ishin tÃ« â€œzgjedhunitâ€!
Dihet vetem njÃ« fakt: Se kush ka vdekÃ« nÃ« Burgun e Burrelit, hidhej nga dy ose tre polic tek â€œqerrshijaâ€, ku kalbeshin dhjetra kufoma tÃ« zhdukuna.
KÃ«ta vertetÃ« nuk u pushkatuene, por Trupat e Tyne psuen tÃ« njajtin fat.
U zhdukÃ«n pa asnjÃ« ShenjÃ« tek koka dhe pa asnjÃ« pikÃ« lot nga trashiguesit.
Ajo qÃ« bije nÃ« sy nga kÃ«to vdekje tÃ« mnershme nder burgjet komuniste asht edhe fakti qÃ« nder ata burgje ishin tÃ« gjetun per zhdukje tÃ« perjetÃ«shme edhe policÃ«t, tÃ« cilÃ«t merreshin me zhdukjet e kufomave tÃ« tyne. Duhet me thanÃ« tÃ« verteten se pak ose aspak polic kanÃ« tregue vendvorrosjet ose ma mirÃ« me thanÃ«: â€œKu u tretÃ«shin kufomat e tÃ« burgosunve qÃ« vdisnin nder ata burgje shfarosje tÃ« Atdhetarve tanÃ«, si dhe tÃ« KlerikÃ«ve katolik.â€
Kryesisht, ajo qÃ« veprohej me kujdes nga agjentÃ«t e Sigurimit tÃ« shtetit nÃ« raste vdekjesh nder burgje ishte â€œdiagnoza e percaktueme nga mjekuâ€, qÃ« asnjÃ«herÃ« mos me u krijue dyshim nga familjarÃ«t e viktimÃ«s se, â€œvdekja ka qenÃ« pasojÃ« e ndonjÃ« veprimi nga oficerat e sigurimit.â€ E raste tÃ« kÃ«tilla jo vetem qÃ« njihen tÃ« shumta, po njihen shumÃ« pak raste vdekjesh natyrale.
Ndersa, nuk perjashtohen edhe rastet e kerkesave tÃ« hetuesve per me hapÃ« edhe njÃ«herÃ« Dosjet â€œme shtesa emnash tÃ« rinjÃ«â€, tue i akuzue gjoja per ato akuza qÃ« janÃ« lanÃ« me qellim, pa u zanÃ« me gojÃ« nÃ« hetuesinÃ« e kalueme.
Kjo rrugÃ« ishte aq e shpeshtÃ« sa zhdukte kushedi sa persona mbas sa kohe kur, â€œDosjaâ€ mendohej e mbyllun dhe njÃ« personit i ishte falÃ« jeta. Ndoshta, edhe pse kishin kalue vite, veÃ§ kur hapej fjala se â€œx person vdiq nga zemraâ€ dhe, mbyllej â€œDosjaâ€ me njÃ« dokument fallco tÃ« firmosun nga njÃ« mjek.
AsnjÃ«herÃ« nuk kanÃ« me u dijtÃ« tÃ« vertetat e vdekjeve nder burgje komuniste, mbasi â€œfaktin e vertetÃ«â€, viktimat e kanÃ« marrÃ« me vete nÃ« Gropa pa emen!
Sot perkujtojmÃ« njÃ« prej KÃ«tyne Viktimave tÃ« Burgut Burrelit, i cili nuk la asnjÃ« gjurmÃ« mbas dÃ«nimit tÃ« â€œPerjetshÃ«mâ€, edhe pse ishte shumÃ« i rinj, i paster, Atdhetar dhe Klerik i Perkushtuem, qÃ« Rinia Shqiptare do tâ€™a ruej perjetÃ« nÃ« kujtesen e vet si: Zamak i Flamurit Kastriotit â€“ Skendrerbeut!
Melbourne, 24 Qershor 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr.42.
Zamak i Flamurit Kastriotitâ€¦

VDES PREJ TORTURASH
DON EJÃ‹LL DEDA
(1917 â€“ 1948)

â€œKam ndigjue keq per komunistat, aq savetÃ« Mehmet Shehu ka pi gjak njeriut.â€
Don E. DEDA (1947)
Shpesh njeriu mbetet para njÃ« fotos tue mendue me vete: â€œSa shumÃ« i ka takue me kalue njÃ« popullit aq tÃ« vogel, sa ishte Populli i vuejtun Shqiptar!â€
Don EjÃ«ll Deda ishte djali i njÃ« familjes qytetare tÃ« Shkodres, i lemÃ« me 23 Mars 1917. Shkollen fillore e kreu nder Freten, ndersa tÃ« mesmen nâ€™ Jezuit.
Asht Shugurue meshtar me 24 Shkurt 1943, nÃ« kishen e Jezuitve nÃ«n kujdes tÃ« Don Mikel Koloqit. Meshen e parÃ« e thotÃ« nÃ« kishen Kathedrale Shkoder.
Emnohet famullitar nÃ« Bushat. Per fat studjuesi Pjeter Pepa ka lanÃ« kujtime tÃ« sakta per Priftin e rij dhe tÃ« perkushtuem, nÃ« rrugen e vÃ«shtirÃ« tÃ« Tij.
Ishte vertetÃ« i rij po shumÃ« i pÃ«rgatitun dhe me njÃ« oratori shumÃ« terhjekse per besimtarÃ«t e asaj famulli, ku gjithnjÃ« shquheshin klerikÃ«t e saj.
Shpesh besimtarÃ«t e kÃ«shillonin me pasÃ« kujdes kur predikonte, se mos bije nÃ« sy tÃ« sigurimit dhe e arrestojnÃ« dhe po mbeten pa Prift. Po Don EjÃ«lli i thonte i lutem Zotit, qÃ« tÃ« mos rreshtohej nÃ« burgje me tÃ« martirizuemit, dhe tÃ« vujtunit e, sa per FamullinÃ« e Tij do tÃ« mendonte Zoti. NÃ« fakt kishte ra nÃ« sy si antikomunist, po tue kenÃ« prift dhe predikatar i mirÃ«, sa vinte dhe vÃ«shtirsohej gjendja e Tij, mbasi sigurimi atÃ« detyrÃ« kishte faj e pafaj: Vumje prangash dhe formime akuzash ku ishin ma tÃ« rrebtat per klerin.
Arrestohet me 12 Nandor 1947 dhe provon turturat ma mizore tÃ« sigurimit kriminal e vrastar tÃ« diktatorve barbar tÃ« ShqipnisÃ« â€œporsa tÃ« Ã§liruarâ€!!
Hapet â€œDosja 7327â€ nga hetuesi i njohun Ali Xhunga, masakrues i njohun.
Fillon deponimet Don EjÃ«lli nga shkollat e perfundueme dhe idea qÃ« i ishte formue per komunizmin, kur kishte ndigjue qÃ« Mehmet Shehu ka pi gjakun e njeriut. Tregoi keqardhjen per mbylljen e Revistave fetare e perndjekjen e klerit pafajshem Katolik. Flet edhe per diktaturen ruse qÃ« asht nÃ« pushtetin e qeverisjes shqiptare. Tregon edhe njÃ« ngjarje tÃ« disa fshatarve qÃ« ishin aso kohe nÃ« mendimin e arratisjes, po nuk ishte takue prej kohÃ«sh me ata.
Aspirant Ali Xhunga tregon edhe inventarin e pasunisÃ« gjetun tek qela e Tij.
Kryesisht nÃ« dosjen e Don Ejllit bie nÃ« sy perpjekja e hetuesit Ali Xhunga, qÃ« me lidhÃ« Don Ejllin me OrganizatÃ«n â€œBashkimi Shqiptarâ€ tÃ« Shkodres. Ajo qÃ« randon procesin e Don Ejllit asht akuza se: Gjoja ka nxitÃ« grupin politik tÃ« Bushatit, me dalÃ« nder male dhe nÃ«n drejtimin e Vlash Ã‡unit, me luftue kunder pushtetit popullor bashkÃ« me njÃ« grup tÃ« paknaqun fshatarÃ«sh. Kur shperthej LÃ«vizja e P0stribÃ«s nuk kam dijtÃ« gja, e mora vesht nga populli.
Po ashtu, edhe mbas pak kohe kur flitej se tek Kisha e Fretenve janÃ« gjetÃ« nÃ«n elterÃ« armÃ« e dokumenta, unÃ« nuk e kam besue ate ngjarje. Ky klerikÃ« shenohet nÃ« proces nga Ali Xhunga, ka pasÃ« lidhje edhe me Dom Tom Lacen me tÃ« cilin, kanÃ« organizue simbas udhzimeve tÃ« marruna nga naltÃ«, luftÃ« tÃ« armatusun kunder Pushtetit. Don Ejlli asht organizator i kÃ«saj LÃ«vizje.
NÃ« Proces verbalin e gjykatÃ«s shenohet: Prokuroria Publike e PrefekturÃ«s sÃ« Shkodres, me aktakuzen e saj nr. 8, (datÃ« sâ€™ka) i solli kÃ«saj gjykatÃ« aktet hetimore tÃ« rrjedhura kundra tÃ« pandehurit Dom EjÃ«ll Deda, nga Shkodra dhe banues nÃ« Bushat, famullitar i kÃ«tij fshati, per fajin se: Si klerik ka punuar vazhdimisht per tÃ« pÃ«rgatitur terrenin per okupimin e vendi tonÃ« nga fashizmi. GjatÃ« luftÃ«s ka propaganduar kunder LÃ«vizjes N. Ã‡l., duke e paraqitur komunizmin si tÃ« pafe e komunistÃ«t si njerÃ«z qÃ« pijnÃ« gjak njeriu.
Mbas Ã§lirimit, tue fillue nga lidhjet me Organizaten â€œBashkimi Shqiptarâ€ e, tue vazhdue procesi si masiper, mbyllet tue paraqitÃ« vetÃ« Dom EjÃ«ll Deden, si organizator i grupit antikomunist, per me rrÃ«zue pushtetin popullor. NÃ« famullinÃ« e Tij shenohet se edhe ka propaganduar tek fshatarÃ«t tâ€™ arratisen.
Trupi Gjykues i pÃ«rberÃ« nga kryetar: Kapiten II Pertef Alizoti, anÃ«tarÃ« toger Basri Idrizi e Anastas Koroveshi, nÃ« prani tÃ« prokurorit Qemal Llazani, solli tÃ« pandehurin nga burgu, u pyet dhe tha se, quhej Dom EjÃ«ll Deda, i biri i tÃ« Ndjerit Gjon dhe i Drandes, vjeÃ§ 30, i lindun nÃ« Shkoder e banues nÃ« Bushat me shkollÃ« tÃ« naltÃ« teologjike. I arrestuem me daten 12 Nandor 1947. U pyet per akuzen dhe tha: Studimet e nalta i kam krye nÃ« vitin 1943 nÃ« Shkoder e u emnova nÃ« Bushat. Nuk mÃ« ka ardhÃ« mirÃ« per pushtimin nga Italia. UnÃ« e kam urrye LÃ«vizjen N. Ã‡l., e nuk doja tÃ« vinin ata nÃ« qeverisje tâ€™ ShqipnisÃ«.
Vendim i GjykatÃ«s:
PersÃ«ritet edhe njÃ«herÃ« materiali i pÃ«rgatitun nga Aspirant Ali Xhunga.
Ai shenon: â€œSado qÃ« i pandehuri Dom EjÃ«ll Deda u mundua tÃ« mohojÃ« tÃ« vertetÃ«n. Kjo provohet nga atribuimet qÃ« i bÃ«jnÃ« njeritjetrit.â€ (Dosja 7327)
â€œE vertetaâ€ nder dosjet e Sigurimit ishte vetem ajo qÃ« shkruente hetuesi ose prokurori dhe, qÃ« merrej per bazÃ« nga gjykata me tÃ« shkurtue edhe jeten.
NÃ« bazÃ« tÃ« nenit.., Ligji 372, i dt. 12 Dhjetor 1946, mbi fajet penale kunder Shtetit e Popullit, e cilÃ«son fajtor Dom EjÃ«ll DedÃ«n dhe, e dÃ«non 10 vjetÃ« me privim lirije e punÃ« tÃ« detyruar. I ngarkohen dhe shpenzimet e gjyqit, 54 L.â€
I dÃ«nuemi Dom EjÃ«ll Deda, nuk bani as dy vjet burg nga dÃ«nimi i dhanun, mbasi torturat shnjerzore e kishin ba tÃ« veten. Kaloi pjesen ma tÃ« madhe tÃ« kohÃ«s nÃ« spitalin e burgut, ku Don Ejlli edhe vdes nÃ« moshen 31 vjeÃ§are.
Ishte 31 vjeÃ§ kur u nda nga kjo jetÃ« plot vuejtje, mundime, tortura e shpifje!
31 vjeÃ§ mbytet nder tortura pa asnjÃ« provÃ« fajsije, vetem me hamendje tue u nisÃ« sesi Klerik Katolik, ky nuk na do ne, prandej edhe duhet zhdukÃ«. Edhe tortura ishte mjet shfarosje per njerzit qÃ« urrente Sigurimi i shtetit. E kjo qÃ« ka ngja me KlerikÃ«t Katolik nÃ« Shqipni, nuk besoj se njihet nder vendet tjera komuniste jo vetem tÃ« Lindjes, po as nÃ« ata ma tÃ« mbrapambetunat.
Nga jeta e KÃ«tij Martiri tÃ« KishÃ«s Katolike nÃ« Shqipni, ruhet njÃ« Kujtim:
Nga njÃ« dÃ«shmi e Don Lazer SheldisÃ« nÃ« Brazil aso kohe, tregon sesi kishin rreshtue persekutuesit 11 vetÃ« per ekzekutim tÃ« menjÃ«hershem me 4 Mars 1946, mbas Vorreve tÃ« RrÃ«majit nÃ« Zallin e Kirit. Aty ishte i pranishem dhe Dom EjÃ«ll Deda e njÃ« doktor italian, qÃ« do tÃ« dÃ«shmonte ekzekutimin e tyne.
Reshti i tÃ« burgosunve i fali ekzekutorÃ«t e tyne e thirrÃ«n, per lavdinÃ« e Zotit e tÃ« ShqipnisÃ«, nderkohÃ« qÃ« armÃ«t filluen me hapÃ« zjarr.
Ata ranÃ« pÃ«rtokÃ« tue perqafue njeni-tjetrin.
Dom Ejllit ju dha njÃ« mundÃ«si e pazakontÃ«, qÃ« tâ€™i ndante aty tâ€™ekzekutuemve
Sakramentet e fundit. Ndersa vepronte kÃ«shtu, Ai zhyste njÃ« copÃ« tÃ« madhe pambuk nÃ« Gjakun e sejciles viktimÃ«. Sot kjo Rrelike pambuku asht ruejtun nÃ« njÃ« prej Familjeve katolike tÃ« Shkodres. (DÃ«shmi e Don L. SheldisÃ«).
E pa kalue viti nÃ« burgun e Shkodres, i shkatrruem fizikisht nga torturat mbi trupin e Tij, vdiq edhe Don EjÃ«ll Deda, nÃ« moshen e bukur 31 vjeÃ§are.
Po me humbjen e jetÃ«s sÃ« Tij, humbi edhe Trupi i Atij Meshtari Martir!
Kujtimet e atyne ditve tÃ« zeza qÃ« ka kalue Shqipnia dhe kryesisht Shkodra, sot shumica janÃ« tÃ« pabesueshme nga vetÃ« rinia Shqiptare. E kur njeriu hapÃ« njÃ« bisedÃ« per me tregue njÃ« ngjarje si kjo, e 31 vjeÃ§arit Don EjÃ«ll Deda po, nÃ« qytetin e Shkodres ku janÃ« zhvillue kÃ«to tmerre tÃ« mnershme, shumÃ« vetÃ« tÃ« pranishem hapin sytÃ« e tÃ« shikojnÃ« tÃ« Ã§uditun dhe habiten sesi asht e mujtun me pasÃ« ngja njÃ« barbarizem si ky, me njÃ« djalÃ« universitar 31 vjeÃ§ar nÃ« qytetin e kulturuem tÃ« Shkodres, e pse? â€“ Ishte Klerik Katolik Shqiptar!
Sot Rinia Shqiptare asht para fakteve dhe detyrave tÃ« mÃ«dha, ndonse pjesa ma e madhe kerkon shpetimin me ikjen jashta shtetit â€œrilindurâ€ komunist.
Nuk asht e gjetun rruga e vertetÃ« e shpetimit! E njÃ«ditÃ«, EuropÃ«s do tÃ« vijnÃ« e ti kujtohet se, kjo Rini Shqiptare qÃ« po pÃ«rhapet nÃ«per BotÃ« pa asgja mbas shpirtit: Asht Rinia trashigimtare e Zamakve tÃ« Flamurit Gjergj Kastriotit, bash e Atij Skenderbeut, qÃ« Ju la trashigim Gjakun e Shqiptarit!
Melbourne, 27 Qershor 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 43
Zamak i Flamurit Kastriotitâ€¦
DON JAK BUSHATI
(1890 â€“ 1949)

Jak KolÃ« Bushati asht le nÃ« Shkoder me 8 Gusht 1890. Nga dukumentacioni i ruejtun shihet kjartÃ« origjina e Familjes sÃ« Tij qytetare Shkodrane.
Jaku nga vllau i madh Filipi merr me andje dÃ«shiren per shkollim dhe, tue Ju kushtue thirrjes shpirtnore hyn nÃ« shkollen FranÃ§eskane tÃ« Shkodres.
Asht nder studentat qÃ« bije nÃ« sy per perkushtim dhe sjellje shembullore.
Rregjistrohet nÃ« Seminarin papnuer nÃ« Shkoder ku, nÃ« vitin 1909 dhe, i ka perfundue studimet e nalta si Meshtar shekullar nÃ« Maji 1915, plot 25 vjeÃ§.
Fillon detyren meshtarake nÃ« AbacinÃ« e MirditÃ«s, nÃ« NderfanÃ«, njÃ« krahinÃ« shumÃ« e vorfen, me zakone tipike tÃ« egra tÃ« MirditÃ«s, ku Meshtari i ri nÃ« njÃ« periudhÃ« tÃ« shkurtÃ« njifet me boten e tyne tÃ« panjoftun, kryesisht nÃ« lidhje me gjakmarrjen dhe vrasjet shpesh edhe tÃ« dhunÃ«shme, ku me guxim dhe njÃ« perkushtim tÃ« veÃ§antÃ« shpesh me rrezik koke, zbaton detyren e vet.
Njohja e gjendjes ekonomike e shtynÃ« per zbatimin e dy veprave tÃ« mÃ«dha e sidoemos per kohen mbeten historike: Ngritja e njÃ« Kishe tÃ« bukur nÃ« GÃ«ziq dhe, hapja e njÃ« shkolle nÃ« vitin 1936, dy vepra tÃ« perjetÃ«shme qÃ« e daltojnÃ« emnin e Nderuem tÃ« Don Jak Bushatit nÃ« HistorinÃ« e Lavdishme Shqiptare.
Duhet theksue se Kleri Katolik Shqiptar kudo qÃ« ka vue kamben e zbathun, kishte parim kryesor dhe detyrÃ« shpirtnore formimin kulturor tÃ« vendasve, gja qÃ« fatkeqÃ«sisht pushtimi sllavokomunist ka punue dhe punon gjithnjÃ« per fshimjen e atyne fakteve tÃ« pamohueshme nder shekuj tÃ« shekujve. Asht fakt moszanja nÃ« gojÃ« e ShkollÃ«s sÃ« ShirokÃ«s nga Don Zef Ashta nÃ« 1874.
Don Jak Bushati nÃ« vitin 1946 transferohet nÃ« Kallmet tÃ« ZadrimÃ«s, fshat ma i mirÃ« nga gjendja ekonomike, por i mbikqyrun dhe i kontrolluem nga Sigurimi shtetit shumÃ« ma teper se zonat tjera tÃ« ZadrimÃ«s. E nuk duhet tÃ« harrojmÃ« asnjÃ«herÃ« se bahet fjalÃ« per vitin 1946, viti i mnershem kur Kleri Katolik Shqiptar masakrohet si asnjÃ«herÃ« nÃ« historinÃ« e Tij DymijvjeÃ§are.
Ishte muej Prill 1949 kur, Don Jak Bushati arrestohet nga Sigurimi i shtetit komunist dhe prej Dosjes Tij shenohet nga studjuesi Dr. Pjeter Pepa akuza: â€œNÃ« materialet arkivore ndodhen dokumentat se Don Jak Bushati nÃ« disa procese del se ka qenÃ« prift. NÃ« kishen e tij janÃ« organizuar mbledhje...â€
E, si gjithnjÃ« vazhdon hetuesia me shpikjet e saja per zhdukjen e Don Jakut.
At Aleks Baqli ka tregue se Don Jaku merrej nÃ« pyetje disa herÃ« nÃ« ditÃ« dhe kthehej nÃ« birucen e Tij i pergjakun nÃ« gjendje kome. I kerkohej tÃ« mohonte Krishtin, dhe se eprorÃ«t i kerkonin organizim veprash kunder pushtetit. Ai jo vetem nuk i pranonte po dhe i mohonte si shpifje tÃ« paverteta kunder Tij.
Dosja e Don Jak Bushatit duhet studjue per tÃ« pa si u masakrue Ky Klerik?
E kanÃ« lanÃ« tÃ« varun per shpatullash nder trenat e hetuesisÃ« me disa ditÃ«.
NÃ« trupin e Tij kanÃ« provue me ngulÃ« gozhda tÃ« skuquna derisa ftohen.
I kanÃ« ngulÃ« kunja pishe nder thonjÃ«t e gishtave per ditÃ« tÃ« tana.
E kanÃ« lanÃ« pa ngranÃ« dhe e rrahnin nÃ« kamxhik deri sa i gjakosej trupi.
Po, Don Jak Bushati kishte vendosÃ« me vdekÃ« Klerik i VertetÃ« i FesÃ« Krishtit e, per asnjÃ« moment jo vetem sâ€™u ligÃ«shtue, po Besimi e forconte ma shumÃ«.
Ishte fillimi i vitit 1949, kohÃ« dimni dhe tÃ« ftohtit fortÃ«, kur po nÃ« hetuesinÃ« e LezhÃ«s ishte i arrestuem dhe At Konrrad Gjolaj. MÃ« ka tregue dy momente qÃ« At Konrradi i ka pa me sytÃ« e Tij, kur po torturonin mizorisht Don Jakun qÃ«, nâ€™ atÃ« kohÃ« aq tÃ« akullt, kur trupi nuk ju ngrohte me muej tÃ« tanÃ«, kishin marrÃ« tÃ« shkretin Prift nÃ« tÃ« 60 vjetÃ« dhe, e kishin zhytÃ« nÃ« ujÃ« tÃ« pistÃ«, nÃ« njÃ« podrum tÃ« hetuesisÃ«, ku edhe dritaret ishin pa xhama. Trupi i Don Jakut ishte i zhytun deri nenstjetulla dhe duertâ€™ e lidhuna mbrapa. Kjo torturÃ« me Don Jakun vazhdonte me ditÃ« e natÃ« paasnjÃ« ndÃ«rpremje, madje jo vetem i mungonte ushqimi, po edhe ujin e pinte tÃ« pistÃ«. Nga ora 23.00 e natÃ«s, ate e merrnin policÃ«t dhe e dergonin nÃ« birucÃ«, ku mbyllte pak orÃ« sytÃ«.
E, pa dalÃ« drita rreth orÃ«s 6 tÃ« mengjesit e sillnin prap dhe ashtu tÃ« lidhun me hekra, e zhytnin prap nÃ« ujin e ndytÃ« tÃ« podrumit hetuesisÃ«. Koha kur Ate e rrahnin e torturonin nÃ« ndonjÃ« zyre hetuesije, ishte koha qÃ« nuk ishte i zhytun nÃ« ujin e pistÃ«. E kjo vazhdonte me muej tÃ« tanÃ« panderpremje.
Shpesh, thonte At Konrradi, kam mendue me vete kÃ«te gja: â€œKu ishte gjithÃ« ajo urrejtje e mbledhun tek ata hetues kunder Don Jak Bushatit?!â€
AsnjÃ«herÃ« sâ€™ mujta me u perqendrue nÃ« njÃ« mendim qÃ« tÃ« mÃ« dukej i saktÃ«!!
Kishin kalue ditÃ« e muej, kur njÃ«ditÃ« njÃ« polic disi ndryshej, mâ€™u afrue tek biruca ime dhe mÃ« tha: â€œDon Jakun e nxorem nga uji tÃ« vdekun, ishte ngri nga tÃ« ftohtit dhe ka dhanÃ« ShpirtÃ«!!â€ Mu mbushen sytÃ« me lot dhe u ula nder gjunjÃ« dhe u luta per Shpirtin e Don Jakut, qÃ« me siguri ishte pranÃ« Jezusit, per tÃ« cilin Ai edhe u flijue! E pashÃ« kur kaluen me Trupin e Tij nÃ« korridor...Vazhdova me u lutÃ« per AtÃ« BurrÃ« qÃ« vdiq: â€œUshtar i Krishtit!
Don Jak Bushati asht kenÃ« njÃ« Klerik Katolik, qÃ« vuejtja nuk e ka thye, po deri me 12 Shtator 1949, Ai ishte Zamak i Flamurit Kastrotit â€“ Skenderbeut.
Melbourne, 1 Korrik 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 44.
Zamak i Flamurit Kastriotit ...

DON ALFONS TRACKI
(1896 â€“ 1946)

â€œI HUMBUNIâ€ DON ALFONS TRACKI !

â€œMisionarÃ«t nÃ« Shqipni vritÃ«n tri herÃ«, pushkatohÃ«n, harrohÃ«n dhe, tÃ« tretÃ«n herÃ«, Ua dhunojnÃ« edhe vorrin e Tyneâ€.

Vetem kaq: â€œI humbunâ€, shÃ«nohej ndÃ«r tÃ« gjithÃ« rregjistrat e klerikÃ«ve qÃ« ishin mbrenda â€œperdÃ«s sÃ« hekurtâ€, e ndoshta, pÃ«rgjithmonÃ« mbetej ashtu.
Jo vetem, nuk asht e meritueshme qÃ« shumÃ« figura tÃ« ndrituna tÃ« historisÃ« sonÃ« kombÃ«tare tÃ« mbulohÃ«n nga pluhuni i harresÃ«s, por jo ma pak pÃ«rgjegjÃ«si historike dhe morale kemi edhe pÃ«rpara veprÃ«s sÃ« misionareve tÃ« fesÃ«, tÃ« cilÃ«t, nÃ« rininÃ« e tyne, me punÃ« vetmohuese provuen me fakte se toka Shqiptare pÃ«r ta ishte Atdheu i dytÃ« i Tyne.
Kjo asht arsyeja kryesore qÃ« mÃ« shtyni me u ndalue tek â€œi humbuniâ€ Don Alfons Tracki, i ardhun misionar nga Breslau.
Don Alfonsi asht le nga prindÃ«t Jozef e Marta Tracki, nÃ« vitin 1896 nÃ« Breslau. I ati ishte oficer i gardÃ«s mbretnore. Don Alfonsi kishte edhe dy vÃ«llazÃ«n tÃ« tjerÃ«, Hansin dhe Gjergjin, qÃ« u vranÃ« nÃ« LuftÃ«n e DytÃ« Botnore, ndÃ«rsa e motra e tij Kordola, mbas vitit 1944 nuk dihet ku ka pÃ«rfundue.
Alfonsi i ri, pa mbushÃ« 17 vjet, vjen ushtar nÃ« Shqipni me forcat Austro-Hungareze. Mbas luftÃ«s vÃ«ndos me qÃ«ndrue kÃ«tu, pikÃ«risht, kur Breslau i kalon PolonisÃ«. NÃ« natyrÃ«n e tij dallohet kjartÃ« gÃ«rshetimi i karakterit tÃ« vendosun gjerman me besimtarin katolik polak. Ka lanÃ« nÃ« njÃ« anÃ« armÃ«t e hekurta dhe rrokÃ« armÃ«n ma tÃ« fuqishme tÃ« njerzimit, tue u ba pÃ«rjetÃ«sisht ushtar i Krishtit nÃ« armatÃ«n Shqiptare. Ai e admiroi kÃ«tÃ« armatÃ« sÃ«pse asht pikÃ«risht ai kler qÃ« njÃ« vit maparÃ«, bashkÃ« me tÃ« gjithÃ« atdhetarÃ«t shqiptarÃ« kishte ngritÃ« nalt edhe njÃ«herÃ« flamurin e Gjergj Kastriotit, tue i ba tÃ« ditun BotÃ«s se ShqiptarÃ«t janÃ« kÃ«tu. Edhe pse kishim kalue pesÃ« shekuj robni tÃ« dhunÃ«shme fara e krishtÃ«nimit jo vetÃ«m nuk ishte shue, por kishte marrÃ« aq hov sa me shumÃ« frikÃ« e thom, â€œdrue se nuk pÃ«rsÃ«ritet kurrma!â€
E, ku i kanÃ« vorret Herojt? - Kurrkund!
Imzot Mikel Koliqi mÃ« tregonte se veprimtaria e Don Trackit, ishte baza e â€œVeprimit Katolikâ€ nÃ« Shqipni. Krahas veprimtarive sportive e zejtare vendin kryesor e zente aktiviteti atdhetar. Vazhdon edhe ai vetÃ« Seminarin Papnuer tÃ« Jezuitve dhe i pÃ«rfundon studimet teologjike nÃ« Bosnje. NÃ« vitin 1926 shugurohÃ«t meshtar. Fillon menjÃ«herÃ« aktivitetin fetar nÃ« Shqipni.
Formon lidhje tÃ« ngushta e miqÃ«sore me meshtarÃ«t ShqiptarÃ« Don Kolec Prennushi, At PjetÃ«r Meshkalla, vÃ«llaznit Gazulli, qÃ« simpatizojnÃ« LÃ«vizjen e malÃ«sorÃ«ve tÃ« Veriut kundÃ«r Zogut. Don Gjoni u var nga Zogu, ndÃ«rsa Don Nikolli u dÃ«nue me katÃ«r vjet burg nÃ« GjinokastÃ«r. PÃ«r kÃ«tÃ« lidhje edhe Tracki u nxuer jashtÃ« nga Shqipnia nÃ«pÃ«rmjet tÃ« Musa JukÃ«s, i cili nuk e shihte me sy tÃ« mirÃ« grumbullimin e rinisÃ« shkodrane rreth Trackit. NdÃ«rhymja e Bajraktarit tÃ« Shkrelit, Vat Marashi tek Zogu, e rikÃ«then Trackin nÃ« Shqipni, me kusht mos me qÃ«ndrue nÃ« ShkodÃ«r. Ai shkoi nÃ« qendrÃ«n malarike tÃ« VelipojÃ«s ku banonin malÃ«sorÃ« tÃ« ramÃ« nga Alpet.
Zotnonte mirÃ« gjuhÃ«n shqipe gja e cila bani me u hy nÃ« zemÃ«r fshatarÃ«ve. Njohja e zakonÃ«ve tÃ« malÃ«sisÃ« e vÃ«ndoste nÃ« krye tÃ« vendit mbasi shumÃ« shpesh, malÃ«sorÃ«t kishin nevojÃ« pÃ«r mendimin e priftit ndÃ«r kuvendÃ«t e tyne. Merrej me pajtim gjaqÃ«sh dhe ishte kudo ku lypej me u shmangÃ« vÃ«llavrasja. Kjo arÃ«sye e shtyni shpesh me ndÃ«rhy edhe pranÃ« organÃ«ve qeveritare pÃ«r me shpÃ«tue ndonjÃ« qÃ« binte ma vonÃ« nÃ« duert e gjermanve.
Po cili kje shpÃ«rblimi qÃ« mori prej nesh?
NÃ« vitin 1944 Hausdingu i shpjegoi Trackit, se edhe nÃ« Shqipni ka shumÃ« ngatrresa tÃ« mbrendshme dhe se mundÃ«sia e ardhjes nÃ« pushtet asht e komunistÃ«ve, mbasi ata i ndihmojnÃ« edhe anglezÃ«t prandej, eja me nÃ©, se do tÃ« kenÃ« edhe ndryshim sistemesh dhe ti do tÃ« konsiderohÃ«sh edhe gjerman. PavarÃ«sisht se ti i ke ndihmue shumÃ« shqiptarÃ«t nuk ka me tâ€™a dijtÃ« kush pÃ«r nderÃ« pra, mos e rreziko jetÃ«n me qÃ«ndrue kÃ«tu!
Tracki ju pÃ«rgjegj: â€œJo, nuk vij me ju, mbasi nuk kam ardhÃ« nÃ« Shqipni pÃ«r qÃ«llime politike, as ushtarake dhe as si pushtues.
KÃ«tu unÃ« kam Atdheun e dytÃ«, ShqipninÃ«, tÃ« cilit, i kam shÃ«rbye si Meshtar dhe kÃ«tu, due tÃ« vdes si Shqiptar!â€.
Ata ikÃ«n, ndÃ«rsa Tracki qÃ«ndroi kÃ«tu.
PÃ«r me evitue pÃ«rpjekjet me partizanÃ« nÃ« ditÃ«t e para tÃ« 1945, ai shkoi nÃ« malÃ«si tek priftnit Nikoll Gazulli, Luigj Pici, Ndre Zadeja dhe se fundit tek Don Injac Gjoka.
Aty e njoftuen se kÃ«rkohet nga disa partizanÃ«, qÃ« nÃ« VelipojÃ« e kanÃ« shpallÃ« armik. Ato ditÃ« edhe Ndoc Jakova kishte ikÃ« nga ushtria mbasi fillojnÃ« pÃ«rshpÃ«ritjet se Ndoci, asht i lidhun ngusht me klerin katolik. Edhe Ndoci shkon tek Don Injaci, ku takohet me Trackin dhe tÃ« dy bashkÃ« shkojnÃ« nÃ« ShpellÃ« tÃ« MÃ«ri KokÃ«s nÃ« StenÃ«.
Po kalonte vitin me grupin e Gjergj VatÃ«s, Martin SheldisÃ«, Gjelosh Lulit, Mark MalÃ«s, Nikoll Prenk DedÃ«s, PjetÃ«r GjokÃ«s etj. Jeta e malit dihet. Tracki nga Breslau nÃ« shpella tÃ« Veriut.
E, pse? PÃ«r ata qÃ« njohin zonÃ«n e Shllakut asht e kjartÃ« vuejtja dhe sakrifica e madhe qÃ« ka ba Tracki.
Terroristi Zoji Themeli, kryetar i seksionit MbrendshÃ«m tÃ« ShkodrÃ«s mÃ« 31 dhjetor 1945, e njofton DrejtorinÃ« e MbrojtjÃ«s sÃ« Popullit nÃ« TiranÃ«: â€œJu njoftoj se pÃ«rveÃ§ Dom Alfons Trackit qÃ« gjindet nÃ« kÃ«tÃ« qark, nuk ka elementa fetarÃ« me kombÃ«si gjermane.â€ (Dosja 1885).
NÃ« mes tÃ« natÃ«s sÃ« 12-13 shkurtit 1946, kur forcat e NdjekjÃ«s nisÃ«n pÃ«r nÃ« Dushman, mbasi ishte ba njÃ« vrasje atje gabojnÃ« rrugÃ«. Koha e keqe me shi kishte vÃ«shtirsue kalimin. Prrojet kishin shpÃ«rthye. Brigada merr drejtimin kah shtegu i shpellÃ«s, jashtÃ« sÃ« cilÃ«s atÃ« natÃ« bante roje Ndoc Jakova. NÃ« shpellÃ« ndigjohen disa krizma armÃ«sh qÃ« u shuen shpejt. I pari i ndigjoi Gjergj Vata, i cili i zgjoi shokÃ«t nga gjumi dhe po prisnin sinjalin prej Ndocit pÃ«r me veprue. Nuk ndihej asgja. MendojnÃ« pse Ndoci nuk po i ban me dijtÃ«, shka ndodhi!? VrojtojnÃ« me kujdes jashtÃ« dhe vÃ«rejnÃ« se aty afÃ«r ndigjohen ecje kÃ«pucÃ«sh ushtarake, qÃ« ushtojnÃ« pak prej natÃ«s e pak prej gurve tÃ« kalldramit tÃ« rrugÃ«s.
PergatitÃ«n me Ã§a rrethimin nga njÃ« shteg qÃ« nuk njihÃ«j nga Ndjekja. I pari prinÃ« Gjergji, mbasi dinte shtigjet, tÃ« tjerÃ«t u nisÃ«n mbas tij.
Don Alfonsi nuk pranoi me marrÃ« atÃ« drejtim pa shkue deri tek vendi ku ishte Ndoci. Gjergji ka kundÃ«rshtue tue parashikue pritÃ«n. Don Alfonsi ishte i vendosun me shkue kah Ndoci, parandjente dishka tÃ« keqe dhe u nis. Kur mÃ«rrinÃ« tek vendi gjenÃ« Ndocin e plagosun randÃ« qÃ« ishte i lamÃ« me gjak. Ndoci e njeh. Don Alfonsi i jep tÃ« zgjidhun, e kungon dhe e vojon, i Ã§on kokÃ«n nga balta e pellgu i gjakut, e mbÃ«shtetÃ« pÃ«r parzÃ«m, i ban Kryq dhe qÃ«ndron me tÃ© derisa Ndoci jep Shpirt. Si njÃ« babÃ« i mirÃ« qÃ« shtÃ«rngon fort djalin e vet nÃ« fund tÃ« jetÃ«s.
AfrohÃ«n forcat e NdjekjÃ«s. Don Alfonsi nuk lÃ«vizÃ« nga vendi, madje, u thotÃ«: â€œAfronju, mos kini frikÃ« se nuk kam armÃ«, tashti ejani kur tÃ« doni se unÃ« e kreva detyrÃ«n teme!â€ E lidhÃ«n me litar duersh dhe e sollÃ«n nÃ« Seksionin e MbrendshÃ«m tÃ« ShkodrÃ«s. Aty ra nÃ« duert e njÃ« krimineli fanatik, i pa ngopun me gjak klerikÃ«sh, tek katili Fadil Kapisyzi qÃ« pÃ«r pesÃ« muej nuk la gja pa ba nÃ« trupin e Trackit. PÃ«rpilohÃ«t, si gjithÃ«njÃ« njÃ« proÃ§es falls (me sekretar Kol Kirin), ku nuk mungojnÃ« as shpifsit, po as trilluesit kundÃ«r misionarit tÃ« pafaj qÃ« kishte shpÃ«tue sa jetÃ« tÃ« rinjÃ«sh nga duert e nazistÃ«ve si: Ã‡esk Kabashi, Zef Kol Preka, qÃ« me paturpÃ«si e akuzon Trackin se i kishte kÃ«rkue 200 napolona me i shpÃ«tue djalin, apo njÃ« vagabond si Gjovalin Mazrreku, qÃ« e quan me fjalorin e njohun tÃ« tij tâ€™ agjentit sigurimit: â€œFashisti i poshtÃ«r Don Alfons Trackiâ€.
Debili Rustem Sykja e akuzon pÃ«r propagandÃ« naziste etj. ShpÃ«rblimi i veprÃ«s sÃ« misionarit tÃ« palodhun ndaj atyne tÃ« rinjve qÃ« i kishte ndihmue pa dallim feje dhe qÃ«, ndodheshin nÃ« sallÃ«n e kinema â€œRozafatâ€, ishin thirrjet e tyne mizore dhe tÃ« paturpÃ«shme: â€œPlumbin ballit, kriminelÃ«t nÃ« litar!â€

***

Tracki deklaron nÃ« gjyq (Dosja nr. 1885):
â€œPÃ«r doktrinÃ«n fashiste kishe me thanÃ« se kjo ka gjetÃ« njeriun dhe njeriu kokÃ«n. Sa pÃ«r nazizmin, unÃ« jam gjerman por, nuk jam nacional-socialist. Nuk jam as nuk due me kenÃ« mbasi si doktrinÃ« asht e gabueme. Na kurrfarÃ« ndihmet nuk i kemi dhanÃ«. Tham se fashizmi dhe nazizmi janÃ« njilloj, e duhet me kenÃ« kundÃ«r. UnÃ« me politikÃ« nuk jam marrÃ«, pyetni ata qÃ« kam ndejÃ« me ta. Prifti po tÃ« merret me politikÃ« sharron, prandej edhe kam ndejÃ« larg. Ndersa tek Oberlajn dhe Dr. Hotnik nuk kam shkue, kishin zyre tÃ« tjera se merrÃ«shin me hetime politike. NÃ« rrethin â€œVeprimi Katolikâ€ flitej pÃ«r fenÃ«. PropagandÃ« kundÃ«r Bashkimit Sovjetik nuk kam ba, por si gjerman kam dashtÃ« me fitue Gjermania nÃ« luftÃ« kundÃ«r RusisÃ«.
Kam kenÃ« tek Hausdingu, por kjo nuk don me thanÃ« se jam nazist. Fillimi i luftÃ«s ka kenÃ« i padrejtÃ«. PÃ«r GjrmaninÃ« naziste jam gÃ«zue qÃ« ka mbarue. Nazizmi nuk asht potencÃ« qÃ« ka dalÃ« nga populli por me dhunÃ«. Nuk e lente kush fitorÃ«n e nazizmit, se ishte Ã§ue gjithÃ« bota kundÃ«r.
Delegati Apostolik nuk ka shkue te Hausdingu, por mÃ« ka Ã§ue mue pÃ«r disa dezertor italian, pÃ«r pilotÃ«t, po, kam ndÃ«rhy dhe u asht falÃ« jeta. Mos me ndigjue me ba pÃ«rkthime nÃ« Gestapo nuk e queja gja tÃ« mirÃ«, mbasi unÃ« punoja nÃ« interes tÃ« popullit shqiptar. UnÃ« dola nÃ« mal se partizanÃ«t nuk ishin ushtri e rregullt, vepron kushdo nÃ« kokÃ«n e tij, tÃ« vrasin dhe tÃ« pÃ«rsekutojnÃ«. Me Ndoc JakovÃ«n kemi nda bukÃ«n dhe sende tÃ« tjera, qÃ« na nepshin katundarÃ«t, por edhe kemi ble. PartizanÃ«t kur na kanÃ« rrethue nÃ« luftÃ«, unÃ« jam diftue ushtar! Nuk kam dijeni se Papa ka bekue armÃ«t. UnÃ« kÃ«tu kam kenÃ« nÃ« Atdheun tem.â€
Po japim disa mendime politike tÃ« Trackit: â€œKrotnik mÃ« ka thanÃ« se na po shkojmÃ«, por ky popull asht nÃ« grindje nÃ« mes tÃ« shoqi-shoqit e mund tÃ« fitojnÃ« komunistat, se i ndihmojnÃ« anglezÃ«t. PÃ«r majorin Nil, ishte dy ftyrash, ndryshej me Sali MyftinÃ«, e ndryshej me Nik Sokolin. GjermanÃ«t donin me lanÃ« oficera nÃ« Dukagjin por nÃ« tetor ky urdhÃ«n u prapsue. Zef Mirashi e Gjergj Vata mÃ« kanÃ« tregue se Muharrem Bajraktari asht Komandant i PÃ«rgjithshÃ«m.
Anglia e Gjermania e luftojnÃ« shoqi-shojnÃ« pÃ«r jetÃ« a pÃ«r dekÃ« e nÃ« Shqipni, tÃ« thuesh bashkÃ«-veprojnÃ«. KÃ«to tÃ« pohueme janÃ« fakte, por si shpjegohÃ«n? - UnÃ« nuk dij me dhanÃ« pÃ«rgjegje. Por, njÃ« fakt asht se, qÃ« Anglia si e ka pasÃ« ma pÃ«rpara edhe tash don me pasÃ« konceptin e sundimit. Sundimin e EvropÃ«s e don! Historia e vÃ«rteton se ekujlibrin ndÃ«rmjet shtetÃ«ve tÃ« EvropÃ«s don ekskluzivisht me e rregullue Anglia. Shembujt janÃ«: (Holanda, Spanja, Franca - lufta e pafund e njiqindvjetve, Lufta e I-rÃ« dhe e II-tÃ« Botnore), e tash? - Mue mÃ« duket se nÃ« hesapÃ« tÃ« vet Anglia nuk ka shti njÃ« Rusi tÃ« evolucionarizueme e prandej, tash mbas LuftÃ«s sÃ« II-tÃ« Botnore, nuk i del besoj hesapi si ka mendue e dashtÃ«.
Shtetet e ndryshme tÃ« EvropÃ«s edhe tÃ« vogla tue pÃ«rdorÃ« tÃ« drejtat e veta tÃ« fitueme me gjak nuk po kÃ«cejnÃ« ma simbas vishkÃ«llimit e taktit tÃ« AnglisÃ«, e nuk po pvesin atÃ« pÃ«r trajtimin e qeverimit tÃ« vet, me njÃ« fjalÃ« i kanÃ« dalÃ« dorÃ«t AnglisÃ«.Rregullimi i EvropÃ«s nuk asht ma nÃ« dorÃ«n e saj si dikur.
ArdhjÃ«n e GjermanisÃ« nÃ« Shqipni nuk mund ta konsideroj as mirÃ« as keq mbasi jam gjerman, por mbas principit tem - lum i forti - por edhe kjo prap asht ide e gabueme! Ndoshta pÃ«r problemet kombÃ«tare tÃ« ShqipnisÃ« gjermanÃ«t kanÃ« punue mirÃ«, mbasi Kosova me tokat tjera qÃ« i pÃ«rkasin truellit Shqiptar e ja kanÃ« marrÃ«, kam frikÃ« se nuk i kthehÃ«n ma.
Populli mÃ« ka pyet: â€œA tÃ« shkruhemi fashista?â€ - UnÃ« i kam thanÃ« se edhe po tÃ« shkruheni nuk asht ndonjÃ« dam se merrni harxh, por nuk i kam thanÃ« se po mos tÃ« jesh fashist - nuk je katolik, pÃ«r milici i kam thanÃ« mos u shkrueni! (Ky asht njÃ« dorÃ«shkrim i Trackit, fq. 9,10.).
Kam kenÃ« nÃ« MeshkallÃ« (Shllak) mÃ« 31 dhetor 1945 dhe jam nisÃ« te Don Injac Gjoka nÃ« Mazrrek, ku kam pritÃ« anmisti prej Don Luigj Picit e Luigj MjedÃ«s. MÃ« 12 janar kam shkue nÃ« shpellÃ« tek Gjergj Vata e Nik Sokoli.
MÃ« 13 shkurt 1946, mÃ« kapÃ«n partizanÃ«t.â€
Me datÃ«n 17 korrik 1946, ora 17.00 Trupi Gjykues i pÃ«rbamÃ« nga: Kryetari Mustafa Iljazi, antarÃ«, Zurdi Shehu e Anastas Koroveshi dhe prokuror Aranit Ã‡ela (akti nr. 249), vÃ«ndosi: 1. Llesh Marashi, me varje nÃ« litar. 2. Kol Ashiku, 3. Nikoll Preng Dedaj dhe 4. Don Alfons Tracki , dÃ«nohÃ«n me vdekje, me pushkatim. Don Alfonsi nuk kishte asnjÃ« lidhje me grupin.
Me datÃ«n 17 korrik, pra, atÃ« natÃ« bahÃ«t kÃ«rkesa pÃ«r falje jete nga avoketnit e secilit tÃ« dÃ«nuem me vdekje.
MÃ« datÃ«n 18 korrik 1946, bahet shqyrtimi i akteve nÃ« GjykatÃ«n e LartÃ« nÃ« TiranÃ«, nga: Kryetari, major Frederik Nosi, antarÃ« kap.Veladin Zejneli e kap. Nexhat Hyseni, prokuror Nevzat Haznedari dhe vÃ«ndosi:..
Me datÃ«n 18 korrik 1946 njoftohÃ«t Drejtoria e Sigurimit tÃ« Shtetit nÃ« TiranÃ«, me shkresÃ«n nr. 902/7 se: â€œNÃ« bazÃ« tÃ« vÃ«ndimit tÃ« dhÃ«nÃ« me datÃ«n 17 korrik 1946, u ekzekutuan kriminelÃ«t: Llesh Marashi, Kol Ashiku, Nikoll Preng Dedaj dhe Don Alfons Tracki. I pari nÃ« litar. DÃ«nimi i tyre nÃ« pÃ«rgjithÃ«si Ã«shtÃ« konsideruar me vend nga i gjithÃ« opinjoni.
VetÃ«m pÃ«r priftin Don Alfons Tracki, propaganda e klerit bÃ«ri qÃ« tÃ« kishte mÃ« tepÃ«r diskutime, kÃ«shtu qÃ« u fol se si Don Alfonsi, nuk e meritonte dÃ«nimin me vdekje, mbasi sâ€™ishte kriminel, por u dÃ«nua si klerikal.
NÃ« anÃ«n katolike Ã«shtÃ« ndjerÃ« dhÃ«mshuri pÃ«r kÃ«tÃ«.
Shef i Seksionit ShkodÃ«r (Zoji Themeli) d.v.

Ekzekutimi u krye nÃ« orÃ«n 5.00 tÃ« datÃ«s 18 korrik 1946, po kÃ«rkesat e tÃ« dÃ«nuemve kur janÃ« shqyrtue nga Gjykata e NaltÃ« dhe Kuvendi Popullor?
Pse nÃ« shkresÃ«n e Zoji Themelit nuk asht emni i tÃ« ndjerit Kel Abati, qÃ« u pushkatue me kÃ«tÃ« grup pa pasÃ« asnjÃ« lidhje me ta?
Pse asnjÃ«herÃ« nuk doli nÃ« dritÃ« vrasja misterioze e Kel Abatit, mos edhe ky ishte â€œkriminelâ€? A duhet besue se me tÃ« vÃ«rtetÃ« Kel Abatit ju fal jeta mbas ekzekutimit?
Ndoshta ma vonÃ« e drejta do tÃ« dalin, por kam frikÃ« se jo!
VrasÃ«sit gjithmonÃ« punojnÃ« me mbulue krimet e veta, mjeti ma i mirÃ« i tyne asht harresa! Po, mos harroni se Tracki ngriti njÃ« Permendore me vepra!
â€œTracki ishte modeli ma i pÃ«rkryem i Meshtarit Katolikâ€, shkruan At Konrrad Gjolaj O.F.M. Ai shenon nÃ« librin â€œÃ‡inarÃ«tâ€(1966) edhe
Emnat e Nderuem tÃ« KlerikÃ«ve qÃ« ka pÃ«rgatitÃ« Misionari Don Alfons Tracki:
1. Don Mark Gjani I mbytun nÃ« sigurim nÃ« 1945, vjeÃ§ 36, nÃ« MirditÃ«.
2. Don DedÃ« MaÃ§aj I pushkatuem ushtar nÃ« 1947, vjeÃ§ 27.
3. Don Mark Bicaj I mbytun nÃ« sigurim nÃ« 1948, vjeÃ§ 37.
4. Don DedÃ« Malaj I pushkatuem nÃ« 1959, vjeÃ§ 42, nÃ« Shkoder.
5. Don EjÃ«ll Deda Vdes mbas dy vjetÃ«sh nÃ« burg nÃ« 1948, 31 vjeÃ§.
6. Don Mark Hasi Vdes mbas 20 vjetÃ«sh nÃ« burg nÃ« 1981, 60 vjeÃ§.
7. Don Nikoll Gjini Vdes mbas 24 vjetÃ«sh nÃ« burg nÃ« 1987, 76 vjeÃ§.
8. Don Anton Muzaj Vdes mbas hetuesisÃ«, nÃ« 1948, 29 vjeÃ§.
9. Don Lazer Sheldija Vritet nÃ« 1988 nÃ« ShBA, nga sigurimi komunist.
10. Ndue Sokai Vdes mbas 10 vjetÃ«sh burg, 54 vjeÃ§.
11. Don Injac Gjoka Vdes mbas 10 vjetÃ«sh burg.
12. At Zef Pllumbi Vdes mbas 25 vjetÃ«sh burg.
13. At Konrrad Gjolaj Vdes mbas 17 vjetÃ«sh burg.
14. Don Preng Ndrevashaj Ishte me sherbim fetar nÃ« ShBA.
E kushedi sa, do tÃ« vazhdonte rreshti i Zamakve tÃ« Flamurit tÃ« Kastriotit, sikur, Ky Misjonar, tÃ« mos pushkatohej nÃ« vitin 1946 nÃ« Atdheun e DytÃ«, nÃ« Shqipni. Edhe Ky ishte Zamak i vertetÃ« i Flamurit tÃ« Skenderbeut!
Melbourne, 4 Korrik 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 45.
Zamak i Flamurit Kastriotitâ€¦

AT BERNARDIN LLUPI O.F.M.
(1886 â€“ 1946)

â€œVdekja si kjo, vdekja pÃ«r ShqiptarizÃ«m, asht kupÃ« e artÃ«!â€ AT B.LLUPI (1946)

Koha ka me provue se FranÃ§eskanÃ«t e ShqipnisÃ« sÃ« viteve 1944, jo vetem qÃ« nuk persÃ«riten kurrma, po as nuk i vijnÃ« ma Trojeve tona Shqiptare.
Shqipnia ruen nÃ« Token e Saj kushedi sa Vorre pa emen e pa shenja!
Po, dÃ«shmia e Gurve tÃ« PendÃ«s sÃ« Kirit pranÃ« RrÃ«majit, e deri atje ku janÃ« shkrepÃ« armÃ«t serbosllave dhe tÃ« katilave anadollakÃ« shqiptarÃ«, kunder tÃ« gjithÃ« Atdhetarve tanÃ« dhe FranÃ§eskanÃ«ve, nuk fshihet persa Shekuj, pse Ata GurÃ«, do tÃ« vazhdojnÃ« me ruejtÃ« mbrenda vehtes Visaret e Ã§mueshme tÃ« Tyne, qÃ« janÃ« gurrÃ« e pashterrÃ«shme e virtyteve tÃ« Tyne.
At Bernardin LLUPI O.F.M., kje njÃ« nder Figurat e Nderueme FranÃ§eskane, asht lÃ© nÃ« ShkodÃ«r me 7 shkurt 1886, prej prindve Filip e LuÃ§ia Llupi.
Asht pagÃ«zue me emnin Mati, asht vÃ«llai i pestÃ« i Cinit, Zefit, Ejllit e Franos. Vjen prej njÃ« familjes sÃ« vjetÃ«r me tradita qytetare shkodrane.
Studimet i ka krye nÃ« Insbruk tÃ« AustrisÃ«, ku mori medalje nderi si njÃ« nder studentat e shkÃ«lqyeshÃ«m. ShugurohÃ«t meshtar nÃ« RomÃ« dhe vjen e shÃ«rben nÃ« PalÃ§ (MÃ«rturÃ«), Hot, GrudÃ«, BizÃ« tÃ« Durrsit, VlonÃ« dhe ShkodÃ«r.
Kur Kuvendi FranÃ§eskan ndodhÃ«t keq ekonomikisht nÃ« atÃ« kohÃ« lufte e zije pÃ«r bukÃ« mbas vitit 1942 dÃ«rgohet nÃ« PejÃ« famullitar, mbasi njihej qysh i rij si ekonomist i pÃ«rkryem. Prej andej ban tÃ« mujtun mos shpÃ«rndamjen e xhakojve nÃ« Kuvendin e ShkodrÃ«s, tue i dÃ«rgue vazhdimisht ushqime.
PÃ«r kÃ«tÃ« ndihmÃ« tÃ« madhÃ« ekonomike ban fjalÃ« nÃ« procesin e tij edhe At Ã‡iprian Nika, rektori i FretÃ«nve nÃ« ShkodÃ«r. Asht bashkohÃ«s i EtÃ«nve Harapi, Doda, Prennushi, Cani dhe mik i Don Nikoll AshtÃ«s. Asht ndÃ«r misionarÃ«t e njohun qÃ« me dinjitet ka bajtÃ« zhgunin e Shâ€™ FranÃ§eskut. Autoritar nÃ« fjalÃ« dhe i palodhun nÃ« pajtime gjaqÃ«sh e ngatrresash qÃ« kishin kapÃ«rthye malÃ«t tona. Edhe pse nÃ« 1939 asht operue nÃ« Padova, ku ka heq njÃ« eshke, asnjÃ«herÃ« nuk i shmangÃ«t misionit tÃ« tij, madje, shkon me qejfÃ« malÃ«sh pÃ«r me ndihmue Ã§Ã«shtjen kombÃ«tare dhe niset pÃ«r nÃ« KosovÃ«.
Atje ka shÃ«rbye nÃ« famullitÃ« e ZllakuÃ§anit, Zymâ€™tÃ« Hasit dhe PejÃ«. Ndihmon shqiptarÃ«t qÃ« kanÃ« marrÃ« malÃ«t pÃ«r liri nga fashizmi dhe komunizmi, me ushqime dhe medikamente mjeksore. Mban afÃ«r Prof. Kol Parubin, Marije Shllakun, Marsel VuÃ§Ã«n, Prof. Ymer BerishÃ«n dhe tÃ« tjerÃ« luftarÃ« shqiptarÃ«. PorositÃ« fshatarÃ«t â€œme e ruejtÃ« dhe me e ndihmue kÃ«tÃ« vajzÃ« atdhetare!â€. Theksova fjalÃ«t e tij ndÃ«r thojza, mbasi me shumÃ« dashtni dhe burrni vlerson virtytet e femnÃ«s shqiptare, ashtu si ma parÃ« vÃ«llaznit e tij, NorÃ«n e Kelmendit. At Llupi asht â€œATI I DYTÃ‹â€ i Marije Shllakut.
Maria tek Ati i saj i dytÃ« sheh shpresÃ«n dhe tÃ« mirÃ«n, tue i kÃ«rkue si vajza e tij: â€œLutju Zotit pÃ«r mue!â€ Ai lutej pÃ«r tÃ« gjithÃ« shqiptarÃ«t pa dallim feje.
Kjo asht arsyja qÃ« tÃ« gjithÃ« e donin dhe e ndigjonin misionarin e pÃ«rvujtÃ«. Ai njihej si misionar i Atdhetarizmit prandej qela e tij ishte vatra ku delnin shkÃ«ndijat e lirisÃ«. ShovenistÃ«t serb, shÃ«rbÃ«torÃ«t e tyne komunistÃ« dhe tradhÃ«tarÃ«t e shitun tÃ« Atdheut, nuk e duronin zhgunin e FranÃ§eskanit nÃ« PejÃ«, prandej, nÃ« marsin e vitit 1946 e arrestojnÃ« si njÃ« organizator i â€œKatoliÃ§eskaja Bandaâ€, organizatÃ« qÃ« nuk ka kenÃ« kurrÃ«.
Krijuesi i kÃ«tyne bandave, organizatave, grupeve terroriste, duerve tÃ« zeza, tÃ« futjes sÃ« armÃ«ve ndÃ«r Kisha etj,, asht njÃ« pÃ«r tÃ« gjithÃ« ShqiptarÃ«t: KomunistÃ«t e shovenistÃ«t jugosllavÃ« me qendÃ«r MoskÃ«n.
Edhe para trupit gjykues At Llupi asht kryenaltÃ«, trim dhe i pathyeshÃ«m ashtusi nÃ« tortura tÃ« mnershme qÃ« i bahÃ«n nÃ« hetuesi. Nuk pranon asnjÃ« akuzÃ«. Nuk i trembet vdekjes fare, aq sa edhe tallet me prokurorin Ali Shukriu, gjatÃ« procesit gjyqsor kur ai e pyet, se Ã§â€™ke menduar kur ke thÃ«nÃ«: â€œIshalla e pÃ«shton Zoti KosovÃ«n!â€? - At Llupi pÃ«rgjegjet: â€œKam mendue qÃ« tÃ« shpÃ«tojÃ« nga sÃ«mundjet dhe hallet e ndryshme!â€ Kur prokurori e pyet se a i ke dÃ«rgue djath nÃ« mal, At Llupi nuk i pÃ«rgjegjet, mbasi nuk kam ardhÃ« kÃ«tu pÃ«r djathÃ«.
Kur pyetÃ«t Maria, edhe ajo pÃ«rsÃ«ritÃ«: â€œNuk pÃ«rgjegjem, nuk kemi ardhÃ« pÃ«r djathÃ« kÃ«tu!â€. Kur flitÃ«t pÃ«r njerzit e vramÃ« ndÃ«r male, At Bernardin Llupi thotÃ«: â€œAta kanÃ« vdekÃ« si trima, si burrat, prandej, duhÃ«t tÃ« jenÃ« shembull pÃ«r nÃ© tÃ« gjithÃ«!â€.
Autori z.Muhamet Vokshi, shkruen nÃ« kujtimet e veta pÃ«r At Llupin: â€œFliste anglisht, italisht, gjermanisht, spanjisht, serbisht, latinisht. At Llupi ishte komunikativ, modest, shakaxhi. FishtÃ«n e adhuronte.
ItalianÃ«t nuk i donte aspak, i quante â€œbretkocarÃ«â€. Ai e ka dashur vendin dhe popullin e vet pa urrejtur kurrkend tjetÃ«r.
E deshti dhe dha jetÃ«n pÃ«r ShqipÃ«rinÃ« brenda kufijve tÃ« saj etnikÃ«â€œ
Fjala e fundit e At Llupit para pushkatimit ishte:
â€œVdekja si kjo, vdekja pÃ«r shqiptarizÃ«m, asht kupÃ« e artÃ«!â€
Mbas tÃ« shtimeve tÃ« automatikve At Llupi, kishte mbetÃ« nÃ« kambÃ« edhe pse zhguni i panjollÃ« ishte la me gjakun e kÃ«tij martiri.
Ai thirri edhe njÃ«herÃ«: â€œRrnoftÃ« Shqipnia!â€, xhullinjtÃ« iu afruen tue shti mbi tÃ¨, derisa Frati 60 vjeÃ§ar u shtri mbi tokÃ«n Shqiptare, pÃ«r tÃ« cilÃ«n dha jetÃ«n e vet.
â—NdÃ«rsa, mÃ« 15 nandor 1946 nga ky grup u pushkatuen:
MARIA SHLLAKU 24 vjeÃ§,
AT BERNARD LLUPI 60 vjeÃ§,
Prof. KOL PARUBAJ 40 vjeÃ§,
GJERGJ MARTINI 29 vjeÃ§.

Tregon z.Viktor Gashi nÃ« kujtimet e Tij:
NÃ« mbrÃ«mjen e 14 nandorit dikush pÃ«rshpÃ«riti sikur kishte dÃ«gjuar nga biseda mes dy rojeve se nesÃ«r nÃ« mÃ«ngjes, do tÃ« pushkatoheshin tÃ« dÃ«nuarit me vdekje. U tronditÃ«m shumÃ« dhe vendosÃ«m me i treguar At Bernardit.
I thamÃ« nÃ« veÃ§anti: PadÃ«r, nesÃ«r.., ndoshta.., nuk e dijmÃ«, por...Ai ndÃ«rpreu fjalÃ«n dhe tha :- ShumÃ« bukur qÃ« erdhi kjo ditÃ« dhe mbas pak sekondash iu drejtua KolÃ«s, - KolÃ«, eja pak kÃ«tu! Shkuan nÃ« qoshen e dhomÃ«s, At Llupi bashkoi dy duart, ndÃ«rsa Kola u ulÃ« nÃ« gjunjÃ«. Kur Kola desh tÃ« fliste diÃ§ka, At Llupi i tha: - KolÃ«, i dij gjynahÃ«t tuaja por ban punÃ«n e Pendimit, se Zoti do tâ€™i falin tÃ« gjitha fajet mbasi ti po lanÃ« me gjakun tand tokÃ«n qÃ« tÃ« ka lindÃ«, ti po shkon tek Zoti, jo si mÃ«katar, por si martir, ti je i zgjedhun prej Atit tÃ« PushtetshÃ«m, me dhanÃ« shembull si duhÃ«t me vdekÃ« pÃ«r tÃ« mirÃ«n e popullit Shqiptar dhe tÃ« Atdheut, qÃ« po e lamÃ« tÃ« robnuem, por shpejt Zoti dhashtÃ« e u bashkoftÃ« edhe Kosova me NanÃ«n Shqipni!
Mbas tij shkoi edhe Gjergji.
AtÃ« natÃ« nuk fjeti njeri. Biseda mbahej nga At Bernardi, tÃ« cilit edhe atÃ« natÃ« nuk i mungoi humori e gazi, sikur tÃ« nesÃ«rmen po lirohej dhe jo...
Ishin orÃ«t e para tÃ« mÃ«ngjezit, kur u dÃ«gjuan Ã§elsat e randÃ« tÃ« dyerve. Mbretroi njÃ« heshtje e pÃ«rmortshme. MenjÃ«herÃ« e mori fjalÃ«n At Bernard Llupi: - Ã‡â€™keni o burra qÃ« heshtÃ«t? Mos u shtangni, se vdekja nuk na frikson. Kushdo qÃ« lind do tÃ« vdes herÃ«t a vonÃ« aqsa ka thanÃ« Zoti. Na po vdesim ballhaptÃ« dhe po shkojmÃ« nga kjo botÃ« tÃ« bindun se me vdekjen tonÃ«, do ta ndihmojmÃ« Ã§lirimin e KosovÃ«s dhe bashkimin e sajÃ« me Atdheun NanÃ«, Shqiptari shkon nÃ« vdekje si nÃ« darsÃ«m sÃ«pse lufton dhe vdes pÃ«r popull, pÃ«r liri, pÃ«r jetÃ« ma tÃ« lumtun!â€
Sakaq u dÃ«gjua zani i ambÃ«l i Gjergj Martinit: â€œPo vdesim pÃ«r Atdhe, Burra, se Atdheu mbrohÃ«t me gjak. KÃ«shtu me gjakun e ShqiptarÃ«ve tÃ« ramÃ«, krijohÃ«t Shqipnia.
Gjaku i derdhun sâ€™ka sesi tÃ« mos japÃ« fryt, tue mbjellÃ« atdhedashtni, mirÃ«si, mirÃ«kuptim, ai do tÃ« ngjallÃ« edhe ma tepÃ«r ndjenjat kombÃ«tareâ€:
U hap dera me rrÃ«mbim: - Hajde, hajde, brze, majku vam vasu!- briti roja.
At Bernard Llupi, pa iu trembur syri dhe pa u nervozuar fare iu drejtua rojÃ«s: - Ndaluni pak, se due tÃ« pÃ«rshÃ«ndetem pÃ«r herÃ« tÃ« fundit me Vllaznit e mijÃ«. NÃ« pÃ«rqafim nuk muejta tâ€™i mbaj lotÃ«t, mos u trego i ligÃ«sht, - mÃ« tha, - tÃ« dijmÃ« si xunxarÃ«, kÃ«shtu me quanin nÃ« burg. U drejtua - Gjergj, KolÃ«, ejani, tÃ« shkojmÃ« krenarÃ«, le ta shohin ata se nuk ia kemi frigÃ«n plumbit! DuhÃ«t tÃ« jemi tÃ« lumtun qÃ« po vdesim pÃ«r idealet e kombit.
AtÃ«herÃ« Gjergji na u drejtua: â€œLamtumirÃ«, o VllazÃ«n! Tregoni botÃ«s mbarÃ« se Kosova dhe Shqipnia ka trima qÃ« japin jetÃ«n pÃ«r vatan dhe nuk ka anmik qÃ« na tremb! Shqiptari nuk pÃ«rkulet kurrÃ« !â€
Roja e shtyri, e Ai thirri edhe ma mÃ« tÃ« madhe: â€œRrnoftÃ« Shqipnia bashkÃ« me KosovÃ«n!â€
Edhe Kol Parubaj me njÃ« za tÃ« shteruar, na tha: â€œLamtumirÃ« VllazÃ«n! Ma keni kujdes vajzÃ«n. RrnoftÃ« kombi Shqiptar! Rrnofshin ShqiptarÃ«t!â€
ZÃ«ri i tij treti dhe nuk u dÃ«gjua mÃ«, sÃ«pse roja e shtyri me rrÃ«mbim dhe pas tij u mbyll dera.
TÃ« gjithÃ« ne qÃ« ishim mbrenda mbetÃ«m tÃ« shtangur.
Pas pak u ndigjua zÃ«ri i thekshÃ«m i Maria Shllakut. TÃ« gjithÃ« vrapuam kah dritarÃ«t qÃ« ta shikonim nÃ« oborrin e burgut dhe pamÃ« hijen e sajÃ«, meqÃ« bÃ«nte shumÃ« terr. Nuk pranonte tÃ« dilte nga dera e burgut pa pÃ«rfunduar kÃ«ngÃ«n qÃ« bÃ«nte fjalÃ« pÃ«r Ymer BerishÃ«n, dhe luftÃ«n pÃ«r Ã§lirimin e KosovÃ«s. FjalÃ«t e kÃ«ngÃ«s sot nuk mÃ« kujtohen por zÃ«ri i sajÃ« ishte tamam pushkÃ« dhe jehoi nÃ« tÃ«rÃ« burgun.
At Bernard Llupi atÃ«herÃ« i tha me zÃ« tÃ« naltÃ«:
â€œTÃ« lumtÃ«, bylbyli i ShqiptarizmÃ«s! Le ta marrin vesht Bota si shkon me vdekÃ« femna Shqiptare, me kangÃ« nÃ« gojÃ«!â€
Maria ia kÃ«theu me za tÃ« fortÃ«:â€œRRNOFTÃ‹ SHQIPNIA E MADHE! RRNOFTÃ‹ BASHKIMI I SHQIPTARÃ‹VE!â€
â—Me tÃ« drejtÃ« Miss Durham shkruen shumÃ« vite perpara:
â€œZotnimet e hueja kanÃ« kalue mbi kombin Shqiptar pa lanÃ« nÃ« tÃ© kurrfarÃ« gjurmÃ«t, si ujÃ« qÃ« kalon mbi shpinÃ«n e rosÃ«sâ€.
***
Dhe, vitet kalojnÃ«!
Kujtimet e Atyne Atdhetarve qÃ« dhane jeten, nuk harrohen nga ShqiptarÃ«t!
Shqipnia asht nder vendet e Ballkanit nder ma tÃ« pergjakunat! Ata ishin po, Trima tÃ« palÃ«kundun dhe tÃ« vendosun me dhanÃ« jeten e Tyne!
Vlerat e Tyne Atdhetare u vlersuen edhe nga tÃ« huejtÃ«, prandej edhe mbetÃ«n tÃ« perjetshem nder faqet e HistorisÃ« sÃ« lavdishme!
Prizrendi ruen nÃ« gjiun e vet Gjakun e paster tÃ« KÃ«tyne Martirve!
Ata ishin dhe janÃ« ZamakÃ« tÃ« Flamurit Gjergj Kastriotit - Skenderbeut!
Lavdi vepres sÃ« Tyne Atdhetare!
Melbourne, 8 Korrik 2022.

by **Laert** » 11 Jul 2022, 22:31

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 46

Zamak i Flamurit Kastriotit

DON MARIN SHKURTI
(1933 â€“ 1969)

Don Marin Shkurti asht Martiri i TretÃ« i KishÃ«s sÃ« DajÃ§it Bregut tÃ« BunÃ«s.
Don Marin Shkurti ishte i datÃ«lindjÃ«s 1933. Emnohet famullitar nÃ« DajÃ§, ku mÃ« 8 dhetor 1961 thotÃ« meshÃ«n e parÃ«. ShÃ«rben nÃ« Stajka deri nÃ« vitin 1967, kur mbarÃ« Shqipnia perfshihet nÃ« â€œRevolucionin Ideolugjik Kulturalâ€.
ShtÃ«pijat e atyne krahinave janÃ« pÃ«rgjithÃ«sisht prej gurit. Kjo mundet me kenÃ« edhe njÃ« prej shkaqeve qÃ« edhe Burrat atje, kanÃ« karakterin e fortÃ«.
Ndersa, tek veshjet e grave gjithshka asht origjinale dhe e papÃ«rsÃ«ritÃ«shme edhe nÃ« vendÃ«t tjera tÃ« EvropÃ«s. Ngjyrat dhe kombinimet e shumta tÃ« sajat tregojnÃ« mendimin artistik tÃ« krijuesve shqiptarÃ« tâ€™ atyne krahinave. Ndoshta, njÃ« studim i plotÃ« i kÃ«saj veshje do tÃ« nxirte nÃ« pah edhe njÃ« vlerÃ« tjetÃ«r tÃ« madhe tÃ« kostumit shqiptar, pÃ«rveÃ§, xhubletÃ«s sÃ« malÃ«sorÃ«ve tÃ« Veriut dhe jepanxhÃ«s sÃ« grave katolike tÃ« qytetit tÃ« ShkodrÃ«s. KÃ«ta objekte janÃ« gurrat prej kah arti i veshjÃ«s buron pÃ«rjetÃ«sisht tue i shpjegue me vepra mbarÃ« botÃ«s sÃ« qytetnueme se shqiptarÃ«t, nuk janÃ« bisha malÃ«sh, por janÃ« pjesÃ« e pandame e botÃ«s qytetnueme Evropiane, e lanun me dashje nÃ« skam, vorfni e ngatrresa nga vetÃ« Evropa dhe qeverisjet ballkanike.
Kjo botÃ« mÃ« rrÃ«thonte kur isha i vogÃ«l pa mbushe 5 vjeÃ§, tek daja Don Kolec Prennushi, famullitar i paharrueshem nÃ« DajÃ§ tÃ« Bregut tÃ« BunÃ«s.
Nder ato zona u ka ardhÃ« hakut pÃ«rmbytja dhe tÃ«rmetÃ«t. NÃ« vitin 1949 dhe 1979 pothuej, dy herÃ« kÃ«ta fshatra janÃ« rrafshue me shumÃ« viktima nÃ« njerzÃ«. Kishat dhe shkollat ishin nÃ« tÃ« gjitha katundet, madje, edhe tÃ« vjetra. Ma e vjetra asht Kisha e Shirqit, njÃ« fshat afÃ«r DajÃ§it. NÃ« DajÃ§ edhe fshatarÃ«t pleq njihnin shkrim e kÃ«ndim. FÃ«mijÃ«t kanÃ« ndjekÃ« shkollÃ«n me qejfÃ« edhe pse shumÃ« shtÃ«pi ishin ngushtÃ« nga ana ekonomike. DÃ«shira pÃ«r mos me mbetÃ« Ã§obaj ishte e madhe. NjÃ« rol tÃ« rÃ«ndÃ«sishÃ«m nÃ« kÃ«tÃ« drejtim ka luejtÃ« kleri. Mbas vitit 1950, kur atje vdiq Don Koleci, atje ishte Prift Don DedÃ« Malaj, Ky meshtar me njÃ« kulturÃ« tÃ« mirÃ« dhe tÃ« formueme nÃ« RomÃ«, ra viktimÃ« e qÃ«ndrimit burrnorÃ« ndaj mospranimit tÃ« nÃ«nshkrimit tÃ« Statutit nÃ« vitin 1951, dhe nÃ« vitin 1959 u pushkatue. Ishte bashkÃ«punÃ«tor e vazhdues i denjÃ« i qÃ«ndrimit tÃ« Don Kolec Prennushit ndaj kÃ«saj Ã§Ã«shtje. Mbas Don DedÃ«s, pÃ«rgatitÃ«t pÃ«r meshtar nga Imzot Ernesto Ã‡oba dhe shugurohet prej tij nÃ« dhjetor tÃ« 1961, fshatari nga Samrishi Don Marini.
Asht i vertetÃ« piksynimi i Imz Ã‡obÃ«s per shtimin e elementit tÃ« rij si dhe, gjetja e pershtatÃ«shme e kÃ«tij elementi tÃ« traditave shekullore Shqiptare.
Veprimtaria e Tij u shtrij deri nÃ« thellsitÃ« Malore, tue mos u gabue nÃ« kÃ«te pergjedhje tÃ« mrekullueshme, e cila kje vertetÃ« njÃ« mrekulli i Shek. XX.
NÃ« vitin 1967, Kleri akuzohet se kryen vepra tÃ« ndalueme â€œantikushtetueseâ€, pagÃ«zon fÃ«mijÃ«, kunorÃ«zon tÃ« martuem, vojon tÃ« sÃ«murÃ«. Fillon ndjekja dhe survejimi. Sinjalizohet pÃ«r arrÃ«stim edhe Don Marini, dhe mÃ« 14 nandor 1968, arratiset me gjithÃ« farÃ« e fisin nÃ« Jugosllavi, tue pre BunÃ«n pÃ«rballÃ« shtÃ«pisÃ« ku ishte lindÃ« nÃ« SamrishÃ«. UDB-ja jugosllave bie nÃ« marrÃ«veshje si gjithmonÃ« me Sigurimin e shtetit shqiptar dhe mbas pak ditÃ«sh qÃ« arratiset, priftin bashkÃ« me tÃ« gjithÃ« njerÃ«zit e familjÃ«s e dorÃ«zojnÃ« nÃ« duert e katilÃ«ve tÃ« Sigurimit shqiptar, mÃ« 17 nandor 1968.
TorturohÃ«n mizorisht tÃ« gjithÃ«. Dosja pÃ«rmban edhe njÃ« proÃ§es tÃ« gjatÃ« ku Don Marini, kÃ«rkon me shfajsue njÃ« nuse tÃ« vÃ«llaut tÃ« tij, e cila ishte shtatÃ«zanÃ«, sÃ« cilÃ«s nuk i kanÃ« tregue se ku po shkojnÃ« pÃ«r mos me rrezikue jetÃ«n e sajÃ«. Hetuesi nuk merr parasyshÃ« asgja edhe pse njÃ« mjek i maternitetit lÃ«shon raportÃ« pÃ«r mos ndjekje penale tÃ« kÃ«saj grueje derisa tÃ« lindin. Ajo dÃ«nohet 10 vjet burg dhe lindi fÃ«mijÃ« nÃ« Sigurim tÃ« Shkodres.
Me datÃ«n 5 mars 1969, trupi gjykues i pÃ«rbamÃ« nga Kryetar Jorgo Dhroso; anÃ«tarÃ«, Xhemal Gramshi dhe Gita Baci; prokuror Kostaq Shandro, hapin gjyqin kundÃ«r â€œarmikut tÃ« popullit, tradhÃ«tarit tÃ« Atdheutâ€ Don Marin Shkurti me familjen e tij prej 17 vetÃ«sh, dhe mbyllin dosjÃ«n me vÃ«ndimin, pÃ«r Don Marin Shkurtin, me vdekje, me pushkatim. E nÃ«se analizojmÃ« sot vendimin e gjykatÃ«s sÃ« Shkodres â€œdel haptas urrejtja per Klerikun e pafaj!â€
Pjesa ma e madhe e familjÃ«s dÃ«nohet mbi 10 vjet burg. Mbi 20 vjetÃ« dÃ«nohen tÃ« katÃ«r vÃ«llaznit e tij. VÃ«ndimi i dhanun pÃ«r ekzekutimin e Don Marinit nuk u ndryshue as nga Gjykata e NaltÃ«, as nga Kuvendi Popullor. NÃ« fjalÃ«n e fundit Don Marini tregon se, arÃ«syeja e arratisjes ishte pamundÃ«sia me shÃ«rbye nÃ« punÃ«n e tij shpirtnore si meshtar mbrenda ShqipnisÃ«, dhe frika e arrÃ«stimit pÃ«r shÃ«rbimet fetare qÃ« kishte krye. Don Marin Shkurti nuk ka as veprimtari spijunazhi, as shÃ«rbim nÃ« favor tÃ« njÃ« shteti tÃ« huej. NÃ« tri ditÃ«t e mbajtuna nÃ« Jugosllavi ai nuk asht pyet dhe as nuk ka dhanÃ« ndonjÃ« informatÃ« ushtarake nÃ« dam tÃ« ShqipnisÃ«, atÃ«herÃ«, pse u pushkatue Don Marin Shkurti?
Ai deklaron: â€œ Kur isha fÃ«mijÃ« tue pa figurÃ«n e priftit tonÃ« Don Kolecit, kur vdiq Ai, mue mÃ« thirri njÃ« za: Marin, katundÃ«t janÃ« pa Prift! Shkova tek Don Deda dhe i tregova dÃ«shirÃ«n por, dhe vÃ«ndimin qÃ« kishe marrÃ«. Ai mÃ« tha: Edhe pse ndoshta mund tÃ« burgosin dhe tÃ« torturojnÃ« si Don Kolecin dhe MeshtarÃ«t tjerÃ«, mos u tremb! Forca e Krishtit asht ma e madhe se e djallit, tÃ« lumtÃ«! UnÃ« vÃ«ndosa me u ba Prift dhe jam i lumtun qÃ« po vdes pÃ«r FenÃ« e Krishtit! MÃ«simet qÃ« kam marrÃ« nga Don Deda, pÃ«r mue janÃ« kenÃ« aq tÃ« mÃ«dhaja sa e tham pa frikÃ«, Ai mÃ« ka mÃ«sue me vdekÃ« si ka vdekÃ« Ai vetÃ«!â€
VendosmÃ«nia e Don Marin Shkurtit ishte njÃ« provÃ« e gjallÃ« e deshtimit tÃ« plotÃ« tÃ« politikÃ«s antikombtare ngaj Popullit Shqiptar. Asht folÃ« e shkrue vetem per â€œsuksese tÃ« PPShâ€, po e verteta e deshtimeve tÃ« programeve tÃ« saja dihet dhe njifet mirÃ« jo vetem nga Populli Shqiptar, po edhe Europa!
QÃ« Shqipnia asht Shteti ma i padiskutueshem i kontinentit Europjan, kÃ«te e dijnÃ« mirÃ« tÃ« gjithÃ«, por tashti koha nuk pret ma: EuropÃ« hapi dyert!
Thanja e Shen PapÃ«s Gjon Pali II: â€œEuropa duhet tâ€™a dij se ajo qÃ« ka ngja nÃ« Shqipni, shqiptarÃ« tÃ« dashtun, nuk ka ngja asnjÃ«herÃ« nÃ« histori!â€ (1993), asht shpjegimi ma i sakti qÃ« tregon se kush kje dhe kush asht ky Popull, per tÃ« cilin fliste i madhi Gjon Pali II, dhe lutej per Te NanÃ« Tereza?
Dhe mbylljen e materialit kÃ«te herÃ« do tâ€™ ja japin Don Marin Shkurtit:
â€œJu, mendoni se me kÃ«tÃ« â€œRevolucionâ€ do tÃ« fitoni mbi FenÃ« tonÃ« katolike, por, mos harroni, se gjaku i jonÃ« qÃ« derdhÃ«t tash dymijÃ« vjet rrÃ«kajÃ« ndÃ«r thÃ«melÃ«t e Kishave, ai prap do ti rindÃ«rtojnÃ« kÃ«to Kisha, qÃ« ju po prishni!â€
E koha provoi ate qÃ« tha Don Marin Shkurti! Fjala e Tij para pushkatimit jo larg prej asaj kohÃ« u ba realitet! Ky ishte Martiri Don Marin Shkurti!
Don Marin Shkurti asht Zamaku i TretÃ« i KishÃ«s sÃ« DajÃ§it Bregut tÃ« BunÃ«s.
Melbourne, 11 Korrik 2022.

Nga Fritz RADOVANI :

Pjesa Nr. 47.
Zamak i Flamurit Kastriotitâ€¦

AT KLEMENT MIRAJ O.F.M.
(1882 â€“ 1956)

At Klement Miraj asht le nÃ« SelcÃ« tÃ« Kelmendit me 1 Tetor 1882, nga Luca e Roza Miraj. Asht pagzue me emnin Fran. NÃ« Shekullin XX u vendosen nâ€™ LezhÃ«. Frani studjoi nÃ« Kolegjin FranÃ§eskan tÃ« Kallmetit. NÃ« vitin 1914 ka shkue me vazhdue studimet e nalta nâ€™ Austri. Ka vazhdue studimet e nalta teologjike e filozofike nÃ« Grac. Asht Shugurue meshtar me 1 Shtator 1907.
Mbas Shugurimit meshtar rikthehet nÃ« Atdhe. NÃ« 1920 asht nÃ« PejÃ«. Aty At Klementi i kushtohet problemeve tÃ« gjuhÃ«s Shqipe si dhe botimeve tÃ« reja.
Bie nÃ« sy tÃ« shovinistÃ«ve serb dhe nÃ« 1921, arrestohet prej tyne dhe nuk ndryshon trajtimi nga kafshÃ«t, po edhe torturohet mizoririsht. NÃ« vitin 1925 ata nuk e lejojnÃ« me vazhdue sherbimin fetar atje, po e dÃ«bojnÃ« jashta JugosllavisÃ«. Fillon sherbimin nÃ« Shkoder dhe tri herÃ« asht definitor i FranÃ§eskanve. Aty kishte dhe detyren e drejtorit tÃ« Muzeut Arkeologjik tÃ« Fretenve. Ka sherbye edhe nÃ« Rubik dhe nÃ« LaÃ§ tÃ« Kurbinit, gjithashtu nÃ« BizÃ« tâ€™ Ishmit. Ishte njÃ« prej personaliteteve tÃ« rralla tÃ« Fretenve Shqiptar.
NjÃ« franÃ§eskan me vizion tÃ« gjanÃ«, etnograf dhe folklorist i formuem tue theksue se ishte edhe letrar i shquem. Kudo ku ka sherbye si meshtar njihej si klerik i devotshem dhe korrekt. Ajo sjellje e miqÃ«soi perjetsisht me disa prej meshtarve ma nÃ« za tÃ« kohÃ«s tue fillue nga At Gjergj Fishta, At Anton Harapi, At Marin Sirdani si dhe, figurave tÃ« tjera tÃ« randsishme atdhetare e tÃ« formueme qÃ« punuen vazhdimisht per idealin e njohun â€œFe e Atdheâ€.
At Klement Miraj asht kenÃ« kerkues i palodhun i toponomastikÃ«s sÃ« gjashtÃ« fshatrave tÃ« Kurbinit, prej ku ka botue disa pjesÃ« shumÃ« tÃ« randÃ«sishme.
NÃ« Shqipni ka kenÃ« famullitar i Dushmanit, i Rubikut dhe i LaÃ§it Kurbinit, ku ka ndertue edhe njÃ« KishÃ« nÃ« vitin 1929, qÃ« asht nÃ« kambÃ« edhe sot.
NÃ« vitin 1951 edhe pse firmoi â€œStatutin e KishÃ«sâ€, mbeti Ai At Klement qÃ« kje, dhe nÃ« vitin 1955 At Klementin e arrestojnÃ« dhe e torturojnÃ« shumÃ« keq e pa pikÃ« mÃ«shire si klerik katolik. Po nuk mjaftohen me kaq, e Sigurimi i shtetit tue grumbullue edhe disa shpifÃ«s tÃ« vet e dÃ«non me 20 vjet burg.
Me 22 Nandor 1956 At Klement Miraj, nÃ« moshen 74 vjeÃ§are vdes Martir, si pasojÃ« e torturave e vuejtjeve tÃ« Burgut Burrelit ku, edhe u vorros.

***

ShkrimtarÃ«t gjithnjÃ« kerkojnÃ« tÃ« veÃ§anten nder shkrimet e Tyne. Mendoj se asht mirÃ« qÃ« ShqiptarÃ«t tÃ« njihen me kÃ«te mendim per At Klementin, botue nÃ« librin e Dr. Pjeter PepÃ«s, â€œTragjedia e Lavdia e Klerit Katolik...â€ V.II. 291.
DÃ«shmi:
â€œNjeriu qÃ« u paraqit nÃ« udhÃ«kryqin e jetÃ«s sime: NjÃ« franÃ§eskan shqiptar, njÃ« Ã«ngjÃ«ll ngushÃ«llues qÃ« mÃ« kapi pÃ«rdore, pÃ«r tÃ« mÃ« drejtuar nÃ« rrugÃ«n e Ã«ndrres sime tÃ« coptuar. Nuk e kam harruar kurrÃ«, edhe nÃ« ditÃ«t mÃ« tÃ« rÃ«nda. U struk, por nuk u shua nÃ« thellÃ«si tÃ« shpirtit tim, sepse kur shuhet mirÃ«njohja dhe falÃ«nderimi, atÃ«herÃ« shuhet shpirti. Ky njeri, ky meshtar katolik, ky atdhetar i ndershÃ«m, i dÃ«nuar me 20 vjet burg, i vdekur si martir nga torturat nÃ« burgun e Burrelit, ky burrÃ« i vÃ«rtetÃ« quhet Klement Miraj.
...Duke mbajtur njÃ« trastÃ« bezeje nÃ« dorÃ«, zbrita, atÃ« ditÃ« shtatori tÃ« vitit 1940, nÃ« LaÃ§. Dielli si njÃ« tepsi e pÃ«rflakur bakri, preku dhe filloi tÃ« lagej paksa nÃ« det, pÃ«rtej moÃ§alishtÃ«s sÃ« zymtÃ«. Me tÃ« shkuar nÃ« LaÃ§, arrita tek shtÃ«pia e priftit. Ndrojtjen dhe turpin ma lehtÃ«suan dy motrat e tij tÃ« moshuara, Tonja dhe Terezja, qÃ« mÃ« ftuan nÃ« shtÃ«pi, duke treguar se po mÃ« prisnin. Por, nuk kishte kaluar shumÃ« pas pÃ«rshÃ«ndetjeve, kur nÃ« oborr gjÃ«moi kori i fÃ«mijÃ«ve: â€œErdhi frati!â€ Brofa nÃ« kÃ«mbÃ«, zbrita shkallÃ«ve e u gjeta nÃ« oborr. Prifti sapo kishte zbritur nga kali. Ishte shtatlartÃ«. Zhguni i gÃ«shtenjtÃ«, rrethuar me litar tÃ« bardhÃ« nÃ« mes, fundet e tÃ« cilit vareshin tÃ« lidhur nyje nÃ« kÃ«mbÃ«, i kishin hije.
â€œMirÃ« se tÃ« pruni Zoti, o mÃ«sues!â€ Dhe mÃ« shterngoi dorÃ«n.
AtÃ«natÃ« kam qenÃ« mysafir i tij. Sa bukur e qartÃ« mÃ« foli pÃ«r shkollÃ«n Normale tÃ« Elbasanit e mua, nxÃ«nÃ«sin e saj, mÃ« bÃ«ri tÃ« ndjehem krenar.
VetitÃ« burrÃ«rore e humane tÃ« kÃ«tij malÃ«sori tÃ« thjeshtÃ« pÃ«r nga origjina, por tejet europjan nga mendÃ«sia, vizionet moderne kulturore dhe tÃ«rÃ« veprimtaria e tij e bukur nÃ« dobi tÃ« njerÃ«zve, qÃ« nuk bÃ«ri asnjÃ« dallim pÃ«r shkak tÃ« besimit fetar, do tÃ« linin tek unÃ«, qÃ« nÃ« fillim, shenja habije e mÃ« pas, gjurmÃ« tÃ« pashlyeshme nderimi.
Ai u rrit pranÃ« fshatarÃ«ve. U njifte hallet. U mÃ«sonte virtytin. I kÃ«shillonte. U hynte jepte besÃ« e tâ€™u pajtonte gjaqet. U jepte edhe kÃ«shilla bujqÃ«sije.
U blente ilaÃ§e. U gjendej kudo e nÃ« gjithÃ§ka. ZotÃ«ronte pesÃ« gjuhÃ« tÃ« hueja e gjithnjÃ« gjente kohÃ« tÃ« studionte.
...Tani, jo ngjarja kryesore qÃ« desha tÃ« kujtoj. UnÃ« qendroja i heshtur, shpirt varur, sepse mÃ« ishte nÃ«pÃ«rkÃ«mbur Ã«ndrra e jetÃ«s sime. Ai e kishte dÃ«gjuar historinÃ« time nÃ« konkurs, nga njÃ« mÃ«sues i NormalÃ«s. Kuptonte se mÃ« kishin vrarÃ« shpirtin, por bente sikur nuk dinte asgjÃ«. MÃ« afronte, mÃ« studionte dhe priste Ã§astin e duhur tÃ« ndÃ«rhynte, si njÃ« psikolog i matur. MÃ« thÃ«rriste nÃ« KishÃ« o nÃ« shtÃ«pi. MÃ« vinte nÃ« shkollÃ«. MÃ« shtynte nÃ« punÃ«.
Synonte tÃ« krijonte njÃ« gjendje tÃ« re shpirtÃ«rore, tÃ« mirÃ«, tÃ« gÃ«zuar.
KÃ«rkonte tÃ« mÃ« zgjonte interes dhe ia doli... NjÃ« ditÃ«, kur pÃ«r nevojat e nxÃ«nÃ«sve shkova e u ktheva 2-3 herÃ« nga ai, nuk e dij as vetÃ« sesi mu kujtua â€œperpetum mobileâ€, muzikÃ« aq virtuoze, e shkathÃ«t, e shpejtÃ«, teknikisht e tensionuar, qÃ« kerkonte zgjidhje, gjithashtu tÃ« shkathta. Po u korrigjoja detyrat e fÃ«mijÃ«ve. NÃ« ato detyra kishte filluar tÃ« mÃ« joshte diÃ§ka. DiÃ§ka e Ã§iltÃ«r po lulÃ«zonte mes vÃ«shtirÃ«sish. Po mÃ« terhiqte timbrika e botÃ«s fÃ«minore qÃ«, edhe pse me nuanca tÃ« lehta, kishte filluar tÃ« mÃ« bÃ«nte pÃ«r vete, ishte kjo pjesÃ« prezioze e botÃ«s po aq tÃ« dlirÃ« kristiane.
â€œMirÃ« se tÃ« gjeta, mÃ«sues!â€, mÃ« solli nÃ« vete meshtari.
â€œMirÃ« se erdhe e mirÃ« se tÃ« ka prue Zoti!â€, ia ktheva unÃ« i knaqun.
Takimi me PadÃ«r Klementin ishte njÃ« Ã§ast qÃ« mÃ« pÃ«rtÃ«rinte jetÃ«n. Ã‡ast qÃ« edhe sikur tÃ« dua, nuk mund ta harroj kurrÃ«, falÃ« qiellit, i kÃ«ndoj haleluja!
Edhe sot, kur ndodh tÃ« shoh diellin, si njÃ« tepsi tÃ« pÃ«rflakur qÃ« sheh kaltÃ«rsinÃ« e detit, mÃ« kÃ«ndon shpirti nÃ« heshtje pÃ«r PadÃ«r Klementin, mikun e shtrenjtÃ« tÃ« kohÃ«s sime mÃ« tÃ« vÃ«shtirÃ« e pÃ«rshpÃ«ris nga zemra, me njÃ« ndjenjÃ« tÃ« thellÃ« mirÃ«njohje: â€œAve PadÃ«r!â€ Mustafa Krantja, dirigjent.

***

KalojmÃ« nÃ« faqen tjetÃ«r. Aty ku edhe fletÃ«t e Dosjeve janÃ« shpue nga plumat.
TiranÃ«t tanÃ« nuk u ngopÃ«n asnjÃ«herÃ« me Gjak, dhe as me krizma plumash.
Ah, e shkreta Shqipni! Nen sundimin e kujt ka ra?!
Dalto nÃ«pÃ«r EuropÃ« PÃ«rmendore tÃ« Nderueme, me kulturÃ« Europjane, dhe pikrisht nÃ« Ato qendra, me ato Dyer tÃ« lustrueme, shprazen armÃ«t barbare tÃ« diktatorve antieuropjan. Kjo ishte Ã§veshja nga kenja Njeri e tyne!
E kÃ«ta bisha tÃ« gjakosuna komuniste, ende nuk janÃ« ngopÃ« me ShqiptarÃ«!
O tradhÃ«tarÃ«, tÃ« shitun e pa asnjÃ« pikÃ« Gjak Shqiptari! Po si dÃ«bohet rinia!? Po ku keni pa Atdhe pa lule tÃ« freskÃ«ta e tÃ« bukra o bisha, qÃ« vetem mendoni me e vorfnue dhe me plaÃ§kitÃ« si mos ma keq at vend, o hajdut vrastarÃ«!
Keni harrue Lutjen e NanÃ«s Tereza!Ja kush asht mallkimi! Qeverisja sotme!
Ndonse, ZamakÃ«t e Flamurit Kastriotit nuk vyshken as nuk thahen!
Ata i perkasin Qytetnimit dhe vetem: Asaj EuropÃ«s PerÃ«ndimore!
Melbourne, 14 Korrik 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 48
Zamak i Flamurit Kastriotit â€¦

VDIQ NÃ« KAMPET E ZHDUKJES

DON ANTON DOÃ‡I
15 Qershor 1915- Maj 1973
(FOTO MUNGON)

Don Anton DoÃ§i, ishte djali i Pjeter PreÃ§it dhe Mrika Markut prej Malaj. Antoni asht le me 15 Qershor 1915. NÃ« vitin 1930 ka shkue per studime nÃ« Seminarin Papnuer tÃ« Shkodres. NÃ« vitin 1938 ka vazhdue vitet e fundit nÃ« Kolegjin Urban tÃ« Propaganda Fides nÃ« RomÃ«, nÃ« degÃ«t filozofi e teologji.
NÃ« vitin 1942 asht kthye nÃ« Shqipni. Nga fundi i vitit 1942 rinisi prap atÃ« rrugÃ« Shpirtnore, prej sÃ« ciles kje shkÃ«putÃ« pak muej perpara nÃ« RomÃ«.
Me 24 Prill 1943 Shugurohet meshtar nga Imz. VinÃ§enc Prennushi nÃ« KishÃ« tÃ« DurrÃ«sit. NÃ« 1943 â€“ 44 asht ndihmÃ«s famullitar i Don Shtjefen Kurtit.
NÃ« vitin 1944 â€“ 45 asht ndihmÃ«s famullitar nÃ« Malaj i Don Mati FishtÃ«s, dhe vazhdon nÃ« Kishen e Prosekut deri nÃ« vitin 1958, nÃ« famullinÃ« e Prelatit. Ma vonÃ« ka edhe Kishen e RrÃ«shenit dhe tÃ« SuÃ§it nÃ« Mat. Asht nder meshtarÃ«t e besueshÃ«m tÃ« Don Shtjefen Kurtit dhe Imz. VinÃ§enc Prennushit.
Me daten 27 Korrik 1966, nÃ« festen e Delbinishtit Don Ndoc SahatÃ§ia bani njÃ« ndryshim tÃ« vendqendrimeve tÃ« klerikve tÃ« asaj zonÃ«, qÃ« vazhduene me sherbye nder vendet e reja deri me diten e RrÃ«shajve tÃ« vitit 1968, datÃ« nÃ« tÃ« cilen Kishat u mbyllÃ«n me â€œRevolucionin Ideologjik e Kulturalâ€. MenjÃ«herÃ« fillon edhe Kalvari i pafund i burgjeve, atÃ«herÃ« kur edhe Don Anton DoÃ§i arrestohet dhe nÃ« vitin 1971 dÃ«nohet 13 vjet burg dhe punÃ« detyrueshme.
Po, per nga shÃ«ndeti Don Antoni, ishte shumÃ« i lodhun dhe i pafuqishem. KujtojnÃ« bashkvuejtÃ«sit sesi njÃ«ditÃ« Don Antoni tue kenÃ« i lodhun ra dhe nuk mund tÃ« Ã§ohej nga balta, ndersa rojet nuk lejojnÃ« me e ndihmue tjerÃ«t, por e lanÃ« ashtu permbys pa i dhanÃ« asnjÃ« ndihmÃ« shoqnore e mjeksore.
NÃ« muejn Maji tÃ« vitit 1973, Don Anton DoÃ§i vdes tue dhanÃ« Shpirtin e Tij nder baltat e Zejmenit. Ndonse, Don Antoni nuk ishte i pari qÃ« vdiq aty.
FatkeqÃ«sisht, mbas dÃ«nimeve per arsye â€œpolitikeâ€, mbasi arsye tjera nuk kishte per prangosjen e klerikve katolik, Sigurimi i shtetit shqiptar, dihej se drejtohej nga injoranta dhe vetem anadollakÃ« tÃ« persosun me vra njerzÃ«.
Po tÃ« studjohen me kujdes vrasjet dhe mbytjet nder balta e kneta, kemi me u ndollÃ« para fakteve tÃ« studjueme dhe tÃ« aplikueme me aq kujdes, sa kurr nuk do tÃ« jemi tÃ« sigurtÃ« se â€œky rast vdekje apo mbytjeâ€, ishte i rastit apo i menduem dhe i realizuem me mjeshtrinÃ« ma tÃ« madhe vrastare. Sigurimi i shtetit nÃ« Shqipni ka realizue tÃ« gjitha arrestimet, dÃ«nimet, dhunimet si dhe vrasjet, mbytjet e zhdukjet ma tÃ« mÃ«sheftat ashtu si i ka parashikue ai!
AsnjÃ« vrasje apo zhdukje as sot e asnjÃ«herÃ«, nuk asht ba e llogaritun gabim.
Sot, vertetÃ« qÃ« ne i kujtojmÃ« me dhimbje tÃ« madhe tÃ« gjitha zhdukjet dhe vrasjet e bame nder Trojet tona Shqiptare, po asnjÃ«herÃ« nuk duhet qÃ« tÃ« harrojmÃ«, ZamakÃ«t e BardhÃ« tÃ« Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 18 Korrrik 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 49.
Zamak i Flamurit Kastriotitâ€¦

VRITET DON ANTON ZOGAJ

(1905 â€“ 1948)

Don Anton Zogaj ishte djali i LekÃ«s dhe i Marijes, dhe asht le nÃ« KthellÃ« tÃ« Burrelit nÃ« vitin 1905. PrindÃ«t shkuen me jetue nÃ« GjakovÃ« tÃ« KosovÃ«s, ku u munduen me rritÃ« njÃ« djalÃ« me virtyte tÃ« mira. E sollÃ«n nÃ« Shkoder tek njÃ« konvikt â€œMalet tonaâ€ dhe, prej aty kaloi nÃ« Seminarin Papnuer, tÃ« cilin e ka krye me rezultate tÃ« shkelqyeshme nÃ« vitin 1920. Vazhdoi studimet e nalta nÃ« Austri, nÃ« degen teologjike tÃ« qytetit Trauning. Asht Shugurue meshtar me 26 Prill 1932. Rezultatet nÃ« studimet e Tij e sollÃ«n qÃ« tÃ« emnohet pranÃ« Imzot VinÃ§enc Prennushit si sekretar i ArgjipeshkvisÃ« sÃ« Durrsit e TiranÃ«s.
Asht dallue nÃ« qendrimin e Tij besnik dhe korrekt. Ishte i pÃ«rgatitun nÃ« disa gjuhÃ« tÃ« hueja, tÃ« cilat i ka perdorÃ« me lehtÃ«si dhe kujdes. Binte nÃ« sy si nga pÃ«rgatitja e Tij kulturore dhe per sjelljen korrekte si meshtar i zellshem.
Ajo qÃ« e bante edhe ma tÃ« dukshem nÃ« veprimet e Tij ishte korrektesa. Ishin tÃ« gjitha cilsi qÃ« i binin nÃ« sy fatkeqsisht edhe Sigurimit tÃ« shtetit komunist.
NÃ« se do ti referohemi Dosjes nr. 1245, tÃ« hapun me dt. 29 Gusht 1947, nga hetuesi i njohun i Sigurimit Muharrem Vasiari, kunder Don Anton Zogaj, do tÃ« kuptojnÃ« kjartÃ« se nÃ« cilat pozita u gjet Kleri Katolik Shqiptar perballÃ« kasapve tÃ« Sigurimit terrorist tÃ« shtetit shqiptar, ku asnjÃ«ni nuk kishte ma tÃ« voglen dÃ«shirÃ« me nxjerrÃ« nÃ« shesh tÃ« vertetÃ«n, perveÃ§ shpifjeve tÃ« veta.
NÃ« kjoftÃ«se njeriu ka dÃ«shirÃ« me dijtÃ« se ku i fillonte trillimet ky Sigurimi i shtetit dhe se ku perfundonin ata, ku dashje ose padashje lexuesi sa vjen e bindet se â€œasht e pamujtun me kenÃ« disa qinda faqe proces â€“ verbal fallcoâ€, vetem si e si me vue nÃ« rreshtin e tÃ« pushkatuemve edhe njÃ« klerik tjeter, qÃ« as nuk ka tÃ« bajnÃ« me vargun e pafund tÃ« akuzave tÃ« hetuesisÃ« kriminale.
Aq shumÃ« duhet tÃ« jetÃ« torturue Don Anton Zogaj, sa mund tÃ« tham me njÃ« bindje tÃ« plotÃ« se pak klerikÃ« kanÃ« aq shumÃ« akuza, sa ka Don Antoni, nÃ« njÃ« prej volumeve tÃ« Dr. Pjeter PepÃ«s, tek â€œTragjedia dhe lavdia...â€ Vol. II.
Sikur, tÃ« mÃ«rrihej me u konsiderue tÃ« verteta akuzat dhe tÃ« dokumentueme nga Sigurimi i shtetit ashtusi i kanÃ« shkrue aty, tue ua veshÃ« tÃ« gjithve ba e paba, po tue i detyrue me firmue preceset si dhe tue i pranue shpifjet me firmat e tyne, me siguri numri i tÃ« pushkatuemve do ti kalonte 15 vetÃ«.
Asht njÃ« mrekulli e vertetÃ« mospranimi me nenshkrue dhe me pranue gjithÃ« ato fletÃ« fallco plot shpifje, qÃ« hetuesia kishte pÃ«rgatitÃ« per grupin e madh qÃ« mendonte me formue me klerikÃ«t e TiranÃ«s, kohÃ« nÃ« tÃ« cilen as nuk do tÃ« kishte asnjÃ« mundÃ«si me shpetue asnjÃ«ni prej tyne, tue mos perjashtue dhe Don Shtjefen Kurtin, per tÃ« cilin Ã§â€™prej asaj kohe asht mendue vrasja e Tij.
Asht kenÃ« njÃ« fat i madh edhe mprehtÃ«sia e Don Antonit, i cili porsa ulej nÃ« karrigat e torturave tÃ« hetuesisÃ«, binte nÃ« sy forca e madhe e qendresÃ«s sÃ« Tij, perpara atyne bishave qÃ« shpeshÃ« kanÃ« mÃ«rrijtÃ« edhe me i shkye sa e sa vetÃ«, qÃ« tue kenÃ« tÃ« pafajshem mbyllnin jeten nÃ« duert e kÃ«tyne katilave.
Asht fat i madh qendresa e shumÃ« vetve qÃ« nuk pranojnÃ« akuzat fallco. Kjo e vetem kjo, i shpeton tÃ« akuzuemit nga njÃ« shfarosje e plotÃ« prej Sigurimit.
KÃ«tu tek Dosja 1245 e Don Anton Zogaj, kemi tÃ« bajmÃ« edhe me njÃ« qellim indirekt qÃ« hetuesia tue akuzu Don Antonin, mendon me randue edhe ma shumÃ« Imz. VinÃ§enc Prennushin, i cili mendoj, se â€œasht krejtâ€™i pafajshemâ€, mbasi pjekunia dhe eksperienca e Tij janÃ« kenÃ« tÃ« pakundershtueshme.
Imzot VinÃ§enc Prennushi ishte nder drejtuesit e Klerit Katolik qÃ« binte nÃ« sy per eksperiencÃ«n e madhe qÃ« kishte dhe, kryesisht mos me ra nder disa prej gabimeve qÃ«, Sigurimi i shtetit punonte aq shumÃ« me i vertetue. E kur bahet fjalÃ« per Sekretarin e Tij Don Antonin, merret me mend cila ishte ajo perpjekje e atyne per me e njollosÃ« madje, tue kenÃ« plotsisht i pafajshem.
Don Anton Zogaj me qendrimin e Tij burrnor dhe tÃ« pjekun, i kupton mirÃ« dredhitÃ« e Sigurimit tÃ« shtetit prandej, Ai ishte i gatshem me sakrifikue pa asnjÃ« mÃ«dyshje jeten e vet sesa me akuzue Imz. Prennushin, per tÃ« cilin nga dita e parÃ« e arrestimit Don Antoni vendosÃ« me u vetsakrifikue nder tortura po, asnjÃ«herÃ« emni i nderuem i Tij mos me kenÃ« shkak i zhdukjes Imzotit.
Edhe pse hetuesia perveÃ§ torturave perdori tÃ« gjitha mÃ«nyrat e veta ma tÃ« rrafinuemet dhe djallzore, me rrezikue jeten e Imz. Prennushit, ajo nuk ia mÃ«rrijti qellimit tÃ« saj, e kjo vetem nÃ« saje tÃ« qendresÃ«s sÃ« Don Anton Zogaj.
Sot ndoshta asht e sigurtÃ« analiza qÃ« i bajmÃ« Imz. Prennushit, Don Shtjefnit apo Don Antonit, po kur ata ishin tÃ« pranguem rreziku nuk mund tÃ« dihej.
Askush nuk mund tÃ« parashikonte qendresen e Don Anton Zogajt, qÃ« ishte i vetmi gur graniti i pathyeshem e qÃ«, hetuesit barbar vrastarÃ« nuk arrijtÃ«n asnjÃ«herÃ« me mjetet e torturat mizore me i hjekÃ« tÃ« pakten njÃ« lesker. E sot ndoshta, qendresa e Don Antonit e rreshton AtÃ©, nder ma tÃ« pathyeshmit.
NÃ« tÃ« gjitha fletÃ«t e Dosjes sÃ« Don Antonit, na do tÃ« gjejmÃ« perpjekjen e tÃ« gjithÃ« hetuesve me njollosÃ« nÃ«permjet Don Antonit, cilindo qÃ« Sigurimi e ka pikÃ« dyshimi ose ma keq, tue mendue se ky apo ai tjetri nga torturat, do tÃ« pranojnÃ« me vue firmen per me mbyllÃ« kapitullin e vuejtjes e tÃ« mjerimit. Po, fatmirsisht, sejcili asht i gatshem me u sakrifikue por, jo me njollosÃ« me shpifje shokun ase eprorin per tÃ« cilin asnjÃ«ni nuk ven gojÃ« nÃ« Te. Aq asht e vertetÃ« kjo, sa nÃ« fund tÃ« leximit tÃ« Dosjes nr. 1245, njeriu pyet: â€œPo cila ishte arsyeja e vertetÃ« e ekzekutimit Don Antonit, nga Sigurimi i shtetit?â€
Edhe kjo pyetje e ka pÃ«rgjegjen e vet: â€œDon Anton Zogaj ishte i pafajshem, po edhe Trim i pathyeshem!â€ Ai ruejti veten dhe EprorÃ«t tÃ« paster e vendosi me vdekÃ« 43 vjeÃ§, si Martir i KishÃ«s Katolike tue u rreshtue me Herojtâ€™ e Saj, edhe si Zamak i Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 21 Korrik 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr.50.
Zamak i Flamuritâ€¦

DON NIKOLL LASKAJ
(1898 â€“ 1948)(Foto Mungon)

Ashtusi shumÃ« familje tÃ« tjera Shqiptare qÃ« nga komunizmi barbar humbÃ«n njerzit e tyne ma tÃ« shtrenjtÃ« dhe tÃ« dashtun, ashtu edhe Familja Mirditore e Laskajve humbi djalin e saj Don Nikoll Laskaj (1898 â€“ 1948). Asht kenÃ« le nÃ« Kashnjet dhe erdhi nÃ« Shkoder, me perfundue shkollen per Meshtar kur nuk pritej, nga gjendja kautike e vitit 1906 qÃ« kishte pushtue Shkodren. Nuk shkoi gjatÃ« dhe gjithshka u mbulue me tymin e zhurmat e topave malazezÃ«, qÃ« sulmuene me pushtue qytetin nÃ« tÃ« kater anÃ«t, tue mos harrue gjylet qÃ« binin edhe mbi tavanet e Kishave, ku ishte strehue qytetaria e pambrojtun.
Kamngulja e Tij ishte me ia pasÃ« lakmi per qendresen nÃ« vendimet jetike.
E mos harroni se as pushtuesi turk nuk kishte vdekÃ« ende plotsisht, mbasi kur ju prekshin interesat i vazhdonte barbarizmat si pesÃ« shekuj perpara.
Nuk ishin tÃ« pakta rasat e â€œringjalljesâ€, nÃ« qytetin martir tÃ« Shkodres sonÃ«!
Dy kolegjet e hapuna nga JezuitÃ«t dhe Fretnit vazhdonin punen rregullisht.
PranÃ« Kolegjit Saverian vazhdon studimet dhe bije nÃ« sy inteligjenca e kÃ«tij djali tÃ« MirditÃ«s, qÃ« miqÃ«sohet me tÃ« gjithÃ« studentat e atij kolegji. Dergohet nga eprorÃ«t e vet per me vazhdue studimet teologjike nÃ« Austri, pikrisht nÃ« pragun e LuftÃ« sÃ« ParÃ« Botnore. Ka perfundue universitetin per teologji dhe filozofi nÃ« Insbruck dhe porsa filloi Lufta, vjen me sherbye nâ€™ Atdheun e Tij.
Ishte shumÃ« i pasionuem per me ndihmue njerzit e vuejtun tâ€™ Atdheut vet, dhe nuk kursehet per asnjenin. Edhe pse ishte i porsa ardhun prej jashtÃ« dhe njifte pak njerzÃ«, me veprat e Tija baritore Ai mbeti i paharrueshem.
Ruente virtytet e krahinÃ«s Mirditore tue personifikue mendjen e hollÃ« dhe urtÃ«sinÃ«, nder ambjentet familjare nder fshatet ku sherbente. Fillimisht ka shkue me detyrÃ« nÃ« Ungrej nÃ« vitet 1939 â€“ 1942. Ka vazhdue nÃ« Blinisht ku, qendron deri nÃ« vitin 1944. Vazhdoi veprimin fetar me knaqÃ«si nder ato krahina tÃ« vorfna tÃ« MirditÃ«s, tue mos u kursye deri ka fundi i vitit 1946.
Dihet shumÃ« pak per jeten dhe veprimtarinÃ« e KÃ«tij Meshtari, qÃ« i perket me tÃ« gjitha virtytet asaj epoke tÃ« lavdishme tÃ« Klerit Katolik Shqiptar.
Ishte 50 vjeÃ§ kur mbyllet gjithshka nÃ« veprimtarinÃ« e Atij Meshtari tÃ« urtÃ«.
U akuzue me motivacionin ma aktual e tÃ« pavertetuem tÃ« komunizmit, ma kriminal e gjakbasÃ« tÃ« Sigurimit shtetit, nÃ« ShqipninÃ« e masakrueme per ma shumÃ« se 47 vjet rresht si: â€œUshtarâ€™ i Krishtit qÃ« ka luftuar antinjeriun!â€
Gjykata e Shkodres e dÃ«non me dy vjet burg heqje lirije, punÃ« tÃ« detyrueme.
Ishte viti 1947 kur tÃ« burgosunit dergoheshin nÃ« kampe pune tÃ« randa. Ishte i njoftun aso kohe nÃ« Shqipni kampi i famshem i Bedenit, ose i shfarosjes, ku as sot, nuk dihet e saktÃ« shifra e tÃ« vdekunve nga mundi dhe keqtrajtimi.
Aty nâ€™ atÃ« baltÃ« dha Shpirt edhe Don Nikoll Laskaj, i cili u mbulue aty per mos me u ngritÃ« kurrma plot 50 vjeÃ§, kur Atdheu e Feja pritshin prej Tij.
Asht varrosÃ« krejtÃ«sisht mÃ«sheftas aqsa askush nuk e dinte gropen e Tij. Sot ndoshta, njerzit mendojnÃ« ndryshej nga e verteta e vdekjes dhe e varrimeve tÃ« Atyne fatzezÃ«ve qÃ« zhdukeshin nder Gropat paemen? Ma sakt flet koha, ajo dishmitare e pakundershtueshme qÃ« kushedi sa vetÃ« mbuloi nÃ« baltÃ«n e pameritueme, e jo aq pak, sa me u harrue ndoshta edhe pergjithmonÃ«!
Edhe pse vdekja e Don Nikoll Laskaj ishte e papritun dhe vertetÃ« aq shumÃ« e dhimbÃ«shme per Ata qÃ« ishin me Te, Ata u treguen shumÃ« tÃ« kujdesÃ«shem dhe mujtne me ruejtÃ« nÃ« kujtesen e vet, Gropen paemen qÃ« e pat varrosÃ« njÃ« grup policÃ«sh tÃ« kampit shfarosjes sÃ« Bedenit, ku njerzit aty zhdukeshin.
NjÃ«ditÃ«, pa e kuptue askush shokÃ«t e tij besnikÃ« mujten me e nxjerrÃ« prej asaj Gropet paemen dhe me e dergue nÃ« fshatin e Tij â€œatÃ« thesâ€ me Eshtnat e Don Nikoll Laskaj, dhe me i varrosÃ« nâ€™ AtÃ« TokÃ« tÃ« Bekueme, per tÃ« cilen Ai sakrifikoi jeten e vet. E ndoshta asht nÃ« tÃ« paktit qÃ« nuk pat rrezik humbjen e perjetshme, gja qÃ« nder burgjet e kampet komuniste ishte e perditÃ«shme.
Trajtimi i keq i tÃ« burgosunve dhe ushqimi minimal i perditshem vinin dhe ndikonin vazhdimisht nÃ« tÃ« burgosunit qÃ« kishin humbÃ« qendresen e tyne.
Po, edhe pse vujtjet e tyne shtoheshin per Ã§do minut dhe orÃ«, nuk i mungon brumosja me rrezistue ndaj sÃ« keqes sÃ« Sigurimit shtetit, qÃ« vetem punonte me zhdukÃ« intelektualÃ«t, klerikÃ«t dhe njerzit e nderuem nâ€™ atÃ« skÃ«terrÃ«. Ata vuejtÃ«s ishin koshient qÃ« Gropat paemen thithin njerzit ma tÃ« mirÃ« perditÃ«, prandej edhe Atyne tÃ« burgosunve qÃ« kishin shndetin ju duhej me mbajtÃ« nÃ« Ã§do minut mendjen e kjartÃ«, dhe me kontrollue veprimet e policisÃ« burgut.
E po mos tâ€™ ishte edhe ky kujdes i perditshem, kushedi sa viktima zhdukej!
Sa shumÃ« vlerÃ« ka per tâ€™ afermit e ViktimÃ«s ruejtja e Atij thesi me Eshtna!
E, sot nuk janÃ« pak Ata, qÃ« perjetsisht ngushllohen tek Ai grumbull kocka, tue kujtue tâ€™ afermit e dashtun qÃ«, nÃ« RininÃ« e Tyne ua thane Lulet e jetÃ«s.
E njÃ« prej Atyne Zamakve tÃ« Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut, qÃ« nuk u hap asnjÃ«herÃ«, i mbuluem me baltÃ« ishte edhe Don Nikoll Laskaj!
Melbourne, 25 Korrik 2022.
Prej 29.4.2009 - e hanÃ«, 25.7.2022 - Nr. 644.292
e enjte, 25.7.2022 - 28.7.2022 - Nr. 644382

by **Laert** » 28 Jul 2022, 15:49

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr.51.
Zamak i Flamurit Kastriotitâ€¦

DON VLASH MUCAJ
1892 - 1963
Foto Mungon

Ishte e shkrueme nÃ« murin e WC sÃ« burgut: â€œUnÃ«, Don Vlash MuÃ§aj, kÃ«tu, me 22 Korrik, piva urinen teme pÃ«r mos me vdekÃ« prej etjet.â€ (1946)

ShumÃ« kohÃ« ka me kalue per me mÃ«rrijtÃ« njeriu me i besue tÃ« gjitha ata, se shka asht shkrue nga dora e prangueme nder kÃ«ta vende tÃ« pabesueshmeâ€¦
E pra, Ky djalÃ« asht le nÃ« Krujen e Gjergj Kastriotit, nÃ« Mallkuq nÃ« 1892. Kur misionari At Pazi po largohej nga Mallkuqi, Vlashi ishte 10 vjeÃ§. Askush nuk do tÃ« mujte me marrÃ« me mend se Ai djalÃ«, do tâ€™i kushtohej me aq zell e pasion Seminarit Jezuitve tÃ« Shkodres dhe, do tÃ« kryente tÃ« naltat nâ€™ Itali.
Atje Vlashi u Shugurue meshtar dhe menjÃ«herÃ« u kthye nâ€™ Atdhe. Kujtohet per perkushtimin e Tij Shpirtnor, mbasi nÃ« 1924 atje hapi shkollen e SelitÃ«s.
Nga viti 1922 â€“ 1946, Don Vlashi ka sherbye nÃ« SelitÃ« per njÃ« Ã§erek shekulli.
Kur Don Mikel Lezhaj u keqsue nga shndeti, atje nder ata fshate sherbente Don Vlash MuÃ§aj, qÃ« ka lanÃ« pershtypjen ma tÃ« mirÃ« nder ato krahina.
Ishte viti 1946, kur Don Vlash MuÃ§aj arrestohet me akuzat e njohuna qÃ« aso kohe nuk i banin ma askujt pershtypje: â€œI ka qendrue besnik besÃ«s sÃ« ShejtÃ« tÃ« Shqiptarit!â€ I fillon torturat si tÃ« gjithÃ« tÃ« tjerÃ«t. E masakrojnÃ« si pak nga ata qÃ« ishin tÃ« veshun me veladon e zhgun, dhe i pranguem torturohet aqsa torturat mizore nÃ« vitin 1963, Don Vlash MuÃ§ajn e zhdukun nga kjo jetÃ«.
Asht e vÃ«shtirÃ« me e kuptue dhe me u bindÃ« se â€œKleriku Katolik Shqiptar, kur ka fillue sherbimin fetar, Ai kishte dhe detyrimin e pandamÃ« atdhetar.â€
Dashunia per Popullin e Tij ishte e lidhun pikrisht me brezin e rij, per tÃ« cilin Kleriku porsa mÃ«rrinte nÃ« njÃ« fshat, mendonte hapjen e shkollave. E po ti shtrohemi njÃ« studimi per kÃ«te Ã§eshtje, do tÃ« gjejmÃ« njÃ« galeri pafund tÃ« shkollave ma tÃ« vjetra qÃ« ka studjue At Donat Kurti O.F.M. Ata studime sot janÃ« themeli i vertetÃ« i arsimit dhe i kulturÃ«s sonÃ« Shqiptare.Fatmirsisht tÃ« gjitha botimet nga Shoqnia â€œBashkimiâ€ nÃ« Shkoder, saktÃ«sojnÃ« jo vetem nÃ« mÃ«nyrÃ« shkencore themelin e betonuem tÃ« atyne shkollave, po edhe sot Ata shkolla, mbesin tÃ« padiskutueshme dhe tÃ« pakundershtueshme per AtÃ« brez kulturor e arsimor qÃ« i kanÃ« dhanÃ« Atdheut tonÃ« ShqipnisÃ«. Sot duhet tÃ« rikujtojmÃ« jo vetem shkollat e Tyne nÃ« Shkoder, po edhe ambjentet e tyne rrethuese, teatrot e para, orkestrat e para, fushat e para sportive, piktorÃ«t dhe arkitektÃ«t e mÃ«dhaj e deri tek ProfesorÃ«t e perjetshÃ«m, qÃ« u brumosÃ«n dhe i lane aq shumÃ« thesare Atdheut, sa mbas aq shumÃ« tÃ« vramish dhe tÃ« pushkatuemish, Shkodra edhe sot vazhdohet me u luftue per zhdukje dhe per shfarosje, nga qeveritarÃ«t aktual vrastarÃ«, tiranÃ« e kriminela tÃ« pashoq!
Rueni sahatat me diell! Rueni se shumÃ« shpejtÃ« do tâ€™ orientoheni me ata! TÃ« gjithÃ« sahatat e Kishave tÃ« Shkodres ku janÃ«, pse nuk i ktheni nÃ« Shkoder?!
ZamakÃ«t e Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut nuk shuhen kurrma!
Melbourne, 28 Korrik 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 52.
Zamak i Flamurit Kastriotitâ€¦

VLLA GJON PANTALIA S.J.
(1887 â€“ 1947)

Ngjarjet e trishtueshme mbas vitit 1944 nÃ« Shkoder, jo vetem ishin tÃ« njÃ« kohe qÃ« vÃ«shtirÃ« se persÃ«riten, po edhe aq tÃ« mnershme sa as nuk kujtohen.
Gjithshka e programueme nga Sigurimi i shtetit komunist, sikur nuk kishin se shka me ba ata bisha mizore, perveÃ§ masakrimit tÃ« popullit pafajshem.
Moter Gjyzepina Radovani punonte infermjere nÃ« Spitalin e burgut nÃ« 1946. Dy polic kishin Ã§ue tÃ« mbÃ«shtjellun me njÃ« batani njÃ« person, qÃ« thohej se ai kishte ra nga kompanjeli i Fretenve tÃ« Gjuhadolit, nÃ« njÃ« natÃ« perpara, se gjoja kishte dashtÃ« me u arratisÃ« kur kuvendi ishte kthye nÃ« burg. I smuri nuk fliste fare se ishte nÃ« gjendje tÃ« randÃ« nga thymjet e kockave tÃ« kambve.
TÃ« nesermen kishte mujtÃ« me i tregue se Ai asht Vlla Gjon Pantalia, dhe se e kanÃ« hjedhÃ« nga kompanjeli mbrenda KishÃ«s dy polic, se nuk kishte pranue me firmue akuzat qÃ« i bante hetuesi. Ishte kenÃ« deri nÃ« mbylljen e KishÃ«s sÃ« Jezutve atje, mandej kishte ardhÃ« tek Fretnit e Gjuhadolit, e punonte aty.
Mbas dy a tre ditve ishte keqsue dhe, kur ishte nÃ« dhomÃ« me At Ã‡iprian Niken, atÃ« natÃ« e kishte zgjue dhe i kishte kerkue me u rrfye, se ndihej keq. Prej dritet njena dorÃ« i kishte mbetÃ« mbi komodin ku, kishte shkrue vetem emnin e vet â€œVlla Gjon Pantaliaâ€, kur e mbylli jeten. Dokumentat kishin dy data: â€œ2 Qershor 1887 â€“ 31 Tetor 1947â€. Dihet se dinte shumÃ« po, nuk foli!
Sot e rreshtojmÃ« me ZamakÃ«t e Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 1 Gusht 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 53,
Zamak i Flamurit Kastriotit â€¦

DON PREK NIKÃ§I

(1921 â€“ 1974)

Asht le nÃ« Gurz tÃ« DurrÃ«sit me 2 Nandor 1921, prej familjes sÃ« Gjonit dhe tÃ« Lena NikÃ§it. NÃ« pragun e mbylljes sÃ« kuvendeve tÃ« Shkodres, i kerkon Imz. VinÃ§enc Prennushit, me vazhdue rrugen e meshtarisÃ«, dhe nÃ« vitin 1946 shugurohet meshtar nÃ« TiranÃ«. Caktohet me sherbim nÃ« RrÃ«shen. Aso kohe ka mosmarrveshje me Don Ndoc SahatÃ§inÃ« dhe Don Ndere Lufin. NÃ« 1952 e transferojnÃ« prap sepse Don Preka kishte hapÃ« dy zyre, njÃ« fetare dhe njÃ« tjeter shtetnore, gja qÃ« ishte nÃ« kundershtim me ligjet kishtare, mbasi njÃ« klerik kryesisht duhet marrÃ« me problemet e FesÃ«. Per kÃ«te Ã§eshtje edhe pse flet haptas Don Ndre Lufi, mendimet e Tija i bijnÃ« ndesh kryeministrit Mehmet Shehu, mbasi vendimet e kishÃ«s nuk ka sesi me i pranue M.Shehu.
Don Ndre Lufi per kambnguljen e Tij dÃ«nohet me disa vite burg mateper.
Ajo qÃ« bjen nÃ« sy tÃ« publikut asht se Don Prek NikÃ§i, krejt jashta kohÃ«s ra haptas nÃ« pikpamje socialiste, dhe gati pranohej me vÃ«shtirsi njÃ« dishka si kjo, edhe nga publiku ku ai sherbente si klerik katolik.
Veprimet e Don PrekÃ«s ishin tÃ« papranueshme edhe per arsye se aso kohe edhe mosmarrveshjet e Klerit Katolik, sa vinin e acaroheshin me shtetin komunist, qÃ« as ai nuk kje aspak i knaqun mesa kishte ba deri atÃ«herÃ«.
Asht 1967 kur diktatori tiran Ever Hoxha, shpallÃ« botnisht â€œRevolucionin Ideologjik e Kultural tÃ« vitit 1967â€, Revolucion i tipit kinez.
Gjithkah mbledhje tÃ« PPSh, tÃ« BRPSh, organizatave profesionale, tÃ« grues dhe tÃ« Ã§do skute ku strukej kjoftÃ« edhe njÃ« komunist, i cili do tÃ« tregonte publikisht â€œsolidariziminâ€ e vet dhe tÃ« kolektivit, me â€œmbylljen e tÃ« gjitha objekteve tÃ« kultitâ€, ku pÃ«rfshiheshin Kishat, Xhamijat, kuvendet dhe deri tek tÃ« gjitha ndertesat ku kishte banue kjoftÃ« edhe njÃ« pensionist i smurÃ«.
Ky â€œRevolucionâ€ pÃ«rfshinte Ã§do person tÃ« Ã§do besimi mbrenda ShqipnisÃ«!
Ishin ba mbledhje tÃ« klerikve pranÃ« Komiteteve Ekzekutive tÃ« Rretheve, qyteteve e fshatrave, per njohjen e vendimeve tÃ« reja tÃ« kÃ«tij â€œRevolucioniâ€ dhe, do tÃ« vazhdonin deri nÃ« pafundsi hapjet e atyne vendimeve qÃ«, do tÃ« realizonin â€œShqipninÃ« komuniste ateisteâ€tÃ« tipit kinez 1967, i vetmi nÃ« BotÃ«!
Viti 1967 ishte viti ma i ngarkuemi me aktivitete antifetare nÃ« Shkoder.
Organizohet njÃ« mbledhje me shkrimtarÃ«, artista, piktorÃ« e skulptorÃ« tÃ« gjithÃ« Shkodres, nÃ« ShtÃ«pinÃ« e KulturÃ«s nga Kryetari i Komitetit Ekzekutiv i Rrethit Bilal Parruca. Tema ishte e dijtun prej tÃ« gjithve: â€œFeja nÃ« Shkoderâ€.
Tema vertetÃ« ishte e dijtun, po mbledhja ishte krejt e papritun per tÃ« gjithÃ«!
Bilal Parruca e hapÃ« mbledhjen me njÃ« ngjarje nÃ« zyren e vet, ku kishte thirrÃ« njÃ« prej aktivistave ma tÃ« njoftun, i cili gjithÃ«herÃ« ishte tregue edhe i gatshem me i sherbye pushtetit ashtusi ndonjÃ«tjeter i besimit mysliman apo ortodoks, kjoftÃ« per probleme tÃ« randsishme e jo shumÃ« tÃ« publikueme.
Bilali kerkon nga Don Prek NikÃ§i, pjesmarrjen nder mbledhje qÃ« kishin ndermend me organizue ato ditÃ« nÃ« Shkoder, per mbylljen e Kishave tÃ« Shkodres, tue fillue nga Kathedralia e Madhe, ku ishin vendosÃ« Flet-rrufetÃ« dhe pritej dorzimi i Ã§ilsave nga Imzot Ã‡oba ose Sekretari Don Mark Hasi.
Krejt papritmas Don Preka kundershton kerkesen e Bilalit, tue deklarue haptas: â€œDeri sot kÃ«tu, unÃ« kam kenÃ« me ju, tue mendue se keni mendim per njÃ« tjeter perfundim, po nÃ« kjoftÃ«se keni mÃ«rijtÃ« kÃ«tu, dhe kerkoni me i mbyllÃ« Kishat Katolike perfundimisht, kÃ«tu perfundimisht ndahem edhe unÃ« me ju! Nuk mund tÃ« pranoj kurrsesi me marrÃ« pÃ«rsiper njÃ« turp po, por dhe njÃ« mÃ«kat tÃ« tillÃ« tÃ« pashlyeshÃ«m kunder besimit, KishÃ«s e besimtarve!â€
Qendrimi i Don PrekÃ«s jo vetem ishte i papritun, po per shumicen e atyne qÃ« ishim nÃ« mbledhje, kje gati edhe i pabesueshem, ndonse fjala e Bilalit ishte e kjartÃ« dhe shumÃ« e saktÃ« nÃ« lidhje me qendrimin e Tij tÃ« vendosun.
Mbasi Don Preka ka dalÃ« nga mbledhja, nuk asht pa nÃ« Shkoder, po ka ikÃ« dhe asht vendosÃ« pranÃ« kushrinjve tÃ« vet nÃ« FushÃ« KrujÃ«, ku mbas pak ditÃ«sh ka fillue edhe punen nÃ« fabriken e Ã§imentos, si puntor aty.
NÃ« 1974, me 15 Mars u hap fjala se Don Preka, u dogj nÃ« kazanin e Ã§imentos e humbi jeten pergjithmonÃ«, ndonse e verteta e asaj vdekje nuk dihet as sot.
E hodhen tÃ« tjerÃ«t Don Preken, apo kje aksident? â€“ Asgja sâ€™asht e sigurt!
Dihet e sigurtÃ« qÃ« Don Prek NikÃ§i, nuk e mbylli jeten me turp ashtusi, edhe mund tÃ« ngjante sikur tÃ« aktivizohej nÃ« mbylljen e Kishave Katolike.
Ai mujti me pÃ«rballue momentin ma delikat tue kundershtue njollosjen e vet me mbylljen e Kishave. Mos pjesmarrja e Tij nder ato mbledhje turpi dhe qendrimi burrnor nÃ« Ã§astet e fundit, e rreshtojnÃ« klerikun e njoftun Don Prek NikÃ§i, nder MartirÃ«t e KishÃ«s Katolike ku akti i fundit, e rreshton Perjetsisht si, Zamak i Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut.
Melbourne, 4 Gusht 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e 54
Zamaku i Flamurit tÃ« Kastriotit

DON RROK FRISKU

FOTO MUNGON
(1892 â€“ 1956)

Asht le nÃ« MirditÃ« nÃ« fshatin shumÃ« tÃ« permendun SpaÃ§, me 21 Mars 1892.
Ishte pinjoll i njÃ« fisi shumÃ« tÃ« njoftun nÃ« atÃ« krahinÃ«. PrindÃ«t e sjellin me studjue nÃ« Seminarin Papnuer tÃ« Shkodres per meshtar. Sudimet e nalta teologjike dhe filozofike Don Rroku i ka perfundue nâ€™ Austri. Asht shugurue meshtar dhe meshen e parÃ« e ka thanÃ« nÃ« Kathedralen e Shkodres.
Meshen e dytÃ« e ka thanÃ« nâ€™ Orosh, ku ishte i pranishem edhe Imzot DoÃ§i, aso kohe shumÃ« i njohun si Abat i MirditÃ«s.
Ka sherbye si meshtar nder zonat e Veriut, ku binte nÃ« sy pershpirtnia e tij, dhe pjesmarrja e frutÃ«shme nÃ« pajtimin e gjaqeve dhe mosmarrveshjeve.
Per pak kohÃ« ka sherbye si meshtar nâ€™ Orosh, nÃ« vitin 1917. Ka vazhdue me sherbye mandej nÃ« QafÃ« tÃ« Malit per 24 vjetÃ«, ku nuk harrohet asnjÃ«herÃ« nÃ« shtÃ«pijat e atyne besimtarve qÃ« e respektuene aq shumÃ«. Don Rroku ishte shumÃ« i pÃ«rgatitun dhe komunikues me fshatarÃ«t e atyne zonave malore.
NÃ« fillim tÃ« vitit 1940 transferohet nÃ« fshatin Vig tÃ« MirditÃ«s ku qendroi aty rreth tri vjetve, tue ju gjetÃ« pergjithshka atyne fshatarve, tÃ« cilÃ«t e nderonin per gjithshka, po mbi tÃ« gjitha ishte prania nder sofrat e tyne tÃ« pajtimit.
Sigurisht, bie edhe nÃ« sy tÃ« Sigurimit shtetit komunist, kur ishte me detyrÃ«n e Tij nÃ« MnelÃ«, ku me 24 korrik 1947 e arrestojnÃ« me motive politike.
U dÃ«nue me akuzat e njohuna si armik i pushtetit me 12 vjet heqje lirije dhe konfiskime pasunije etj., si zakonisht qÃ« vazhdonin pafund nder dosje.
Pasojat e torturave tÃ« bame mbi trupin e Tij ishin tÃ« pafund e pasherim.
Rreth vitit 1956, nÃ« moshen 64 vjeÃ§are, tue mos tregue ma tÃ« voglin kujdes ndaj Don Rrok Friskut, nÃ« Burgun e Burrelit vdes dhe vorroset dikund pa e dijtÃ« askush fundin e jetÃ«s sÃ« Tij, si zakonisht veprohej nder ata vende.
Jo vetem sot, po asnjÃ«herÃ« as nuk ka me dijtÃ« kush se ku ishte grumbullue nder ata bisha qÃ« thirreshin agjenta tÃ« Sigurimit tÃ« shtetit komunist, ajo qÃ« thirrej urrejtje apo mÃ«ni kunder popullit dhe figurave qÃ« jetonin nÃ« gjiun e vorfnisÃ« dhe persekucionit tij. Cilido kjoftÃ« Ai intelektual qÃ« kishte mujtÃ« me perfundue shkollen e naltÃ« nÃ« Europen PerÃ«ndimore, edhe nÃ« kjoftÃ« se tÃ« gjitha shpenzimet i kishte pasÃ« vetem nga familja e vet dhe askush tjeter, Ai shikohej me synin e â€œarmikut popullitâ€, edhe tue mos kenÃ« aspak i kÃ«tillÃ« madje, me rasen e parÃ« qÃ« njÃ« prej tyne shikohej me synin e Sigurimit, atij i plotsohej dosja dhe i bahej gati edhe fletÃ«-arresti, tue i pÃ«rgatitÃ« dhe qelinÃ« apo birucen ku pa shkue mirÃ« fillonin masakrat e torturat mbi trupin e tij.
Ndersa per KlerikÃ«t katolik gjithshka ishte gatÃ«shme, edhe â€œrevolveriâ€!
Edhe Ata ishin tÃ« gatshem me dhanÃ« jeten e vet per Idealin e FesÃ«, gja e cila i rreshton me ZamakÃ«t e Flamurit tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 8 Gusht 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 55.
Zamak i Flamurit Kastriotitâ€¦

VDES MBAS TORTURASH

IMZ. FRANO GJURAJ
(1893 â€“ 1947)

NÃ« njÃ« dishmi tÃ« mbesÃ«s sÃ« Tij Lizabeta Gjuraj Ljarja, shpjegohet persa vijon: â€œKur erdhi si Prift nga Austria, i vetmi kujtim i Tij ishte njÃ« orÃ« xhepi me figurÃ«n e Krishtit, qÃ« e kishte sjellÃ« prej andej dhe qÃ« e ruente me kujdesin ma tÃ« madh, si edhe librat e shumtÃ« qÃ« i merrte me vedi, kudo qÃ« shkonte.
Mbasi e nxorÃ«n nga hetuesia, erdhi nÃ« shtÃ«pi nÃ« njÃ« gjendje shumÃ« tÃ« randÃ« shndetsore, fizikisht i dÃ«rmuem, i trembun, nuk donte tÃ« takonte ma njeri.
Kur trokiste dera trembej se mos po vijshin me e marrÃ« prap.
Vdiq menjÃ«herÃ«, mbas dy muejsh. Nâ€™ atÃ« kohÃ« thuhej se ka kenÃ« nÃ« listen e klerikve qÃ« janÃ« helmue.â€ (Dr. P.Pepa, Tragjedia dhe Lavdia e Klerit, I,)
Imzot Frano Gjuraj ishte nga njÃ« familje e njoftun Shkodrane, i lemÃ« nÃ« kÃ«te qytet nÃ« 1893 nga prindÃ«t Jakâ€™ e LuÃ§ia Gjuraj, tek Arra e Madhe. Ndersa njÃ« vlla i madh i Tij Gjoni, deri nÃ« 1937 ishte perkthyes nÃ« legaten franceze.
Ndersa Frani ishte shumÃ« i rij kur i dedikohet rrugÃ«s sÃ« MeshtarisÃ«, atÃ«herÃ« kur studjonte nÃ« seminarin Jezuit tÃ« Shkodres. Vazhdon studimet nâ€™ Austri, nâ€™ Insbruck, ku thotÃ« edhe Meshen e ParÃ« atje. Kishte lidhje fisnore me Imz. Pjeter Gjuraj (1873 â€“ 1939), personalitet i njohun i klerit katolik nâ€™ Shkoder.
Don Frano porsa u kthye nga Austria, ka sherbye si famullitar nÃ« Xhajt, Pult â€“ Dukagjin, ku ka lanÃ« mresa tÃ« pashlyeshme nder ato krahina malore. Asht respektue per formimin e Tij kulturor, mbasi zotnonte mirÃ« disa gjuhÃ« tÃ« hueja, per tÃ« cilat kishte dhe njÃ« pasuni tÃ« madhe librash tÃ« vetit personal.
Shugurohet IpeshkÃ«v nÃ« Shkoder, tue fillue njÃ«herit edhe â€œUdhen e Kryqitâ€ nÃ« FamullinÃ« e vet, e cila dhunohet ashtusi tÃ« gjitha tjerat nÃ« vitin 1947, nga Sigurimi i shtetit terrorist i Ever HoxhÃ«s, i cili kishte kthye tÃ« gjithÃ« vendin tue fillue nga Alpet e Veriut e deri poshtÃ« nÃ« kufi me GreqinÃ«: â€œNjÃ« Kalvar i vertetÃ«â€, ku nuk mungonin as xhullijtÃ« dhe as Kryqzimet e perditÃ«shme!
NÃ« momentet e arrestimit tÃ« Imz. Frano Gjuraj, sigurimi i shtetit i merr tÃ« gjithÃ« librat dhe fjalorÃ«t, i shkatrron ditarÃ«t aq me vlerÃ« dhe askush nuk di asnjÃ«herÃ« perfundimin e tyne, ashtusi nder famullitÃ« tjera ku hynin ata, qÃ« nÃ« tÃ« gjitha kohÃ«t silleshin si bishat e egra me cilindo njeri tÃ« kulturuem.
I kerkohej mohimi i Zotit, po qendrimi i Tij nuk perkulej. E sollen nÃ« heuesi tÃ« Shkodres, ku masakrat e bame nÃ« â€œBurgun e KishÃ«s sÃ« Fretenveâ€ nga Elez Mesi me shokÃ«t e tij, edhe sot janÃ« tÃ« panjohuna nga shumÃ« kush. E lente me ditÃ« tÃ« tana pa ngranÃ« dhe kur e mesa i shkonte me ushqime, Elezi tue u qeshÃ« i thonte para se me ata ushqime tÃ« ngopte zagart e sigurimit: â€œJam tue tÃ« mbajtÃ« axhen si edhin nÃ« drrasÃ«!â€, dhe mbas tre muejsh aty nÃ« ate hetuesi e lirojnÃ« per me vdekÃ« nÃ« shtÃ«pi, ku mbas dy muejsh dha ShpirtÃ«.
Vllazen e Motra tÃ« ShqipnisÃ« sÃ« vertetÃ«!
KlerikÃ«t katolik Shqiptar, jo vetem torturoheshin mizorisht po, as nuk ju mungonin gozhdimet e vazhdueshme vetem se, nuk pranonin me mohue nâ€™ asnjÃ« moment as Zotin dhe, as Krishtin, perkundrazi thirrnin me sa forcÃ« qÃ« kishin: RrnoftÃ« Krishti Mbret, RrnoftÃ« Papa, RrnoftÃ« Shqipnia!
Asht e vertetÃ« se shumÃ« nga KlerikÃ«t Katolik Shqiptar, sot nuk kanÃ« as Vorr dhe as njÃ« ShenjÃ« tek koka. Sigurisht, as nuk bahej fjalÃ« per njÃ« ceremoni tÃ« thjeshtÃ« Vorrimi. Shumica jo vetem u vrane pa asnjÃ« faj, po edhe u zhdukÃ«n Trupat e Tyne, nÃ« mÃ«nyren ma tÃ« mnershme dhe tÃ« pabesueshme edhe sot.
Mbi gropat e Tyne pa Emna, u vendosÃ«n tÃ« gjitha mjetet per me zhdukÃ« aty tÃ« gjitha gjurmÃ«t e mundÃ«shme tÃ« ruejtjes sÃ« vendvorrimeve, tue ndertue mbi Ata Gropa pa Emna, edhe shtÃ«pia per agjentat besnikÃ« tÃ« sigurimit. Tue
lexue kÃ«ta pak rreshta ka edhe prej atyne qÃ« fillojnÃ« me dyshue, po pjesa e madhe nuk i beson ato ngjarje qÃ« bishat e sigurimit shtetit komunist, kanÃ« ba mbi trupat e intelektualve dhe tÃ« klerit katolik Shqiptar nÃ« Shek. XX-tÃ«.
Mbi tÃ« gjitha mbizotnonte urrejtja Fetare e pakufi! Kishte kafshÃ« hetuesa qÃ« nuk ngopeshin as me gjak dhe as me mish njeriu, e pse? Vetem se viktima e pafaj kishte mbarue shkollat PerÃ«ndimore, zotnonte gjuhÃ« tÃ« hueja dhe, Ai Njeri, deklaronte haptas se: â€œPopulli Shqiptar asht besimtar i Zotit!â€.
Per bishat e sigurimit tÃ« shtetit ishte e pabesueshme se tue perfundue njÃ« a dy universitete jashtÃ« Atdheut, Ata ShqiptarÃ«, jo vetem formoheshin nga njÃ« kulturÃ« e vjeter Europjane, po ajo qÃ« ishte e papranueshme prej tyne ishte mÃ«nyra e mirÃ«kuptimit ndermjet Besimeve Fetare, kerkesa e tyne kryesore ishte zhdukja e fanatizmin fetar e perÃ§amja qÃ« filloi me dominue shtetin. Ja pra, tÃ« gjitha â€œarritjet e sotme tÃ« â€œRilindjes sÃ« komunistit Edvin Ramaâ€, sot janÃ« realizim i Asaj â€œUdhÃ« Kryqiâ€ nga 1941, qÃ« janÃ« mendue nga komunizmi.
Po. mos harroni se edhe para 1989 vjetÃ«sh Krishti kishte njÃ« Vorr! Pasuesit e Tij njÃ«ditÃ« mbi Ata Gropa pa Emna, do tÃ« shohin me sytÃ« e Tyne, tue lulzue ma tÃ« bukur se asnjÃ«herÃ«, pikrisht tek Ata stomije tâ€™harrueme nen ferra: ZamakÃ«t e bardhÃ« si bora tÃ« Flamurit tÃ« Gjergj Kastriotit Skenderbeut!
Melbourne, 12 Gusht 2022.

by **Laert** » 16 Aug 2022, 05:52

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 56
Zamak i Flamurit Kastriotit â€¦

VRITET DON SHTJEFEN KURTI

DON SHTJEFEN KURTI
(1898 â€“ 1971)

â€œAsht pushkatue nga shteti komunist diktatorial i Ever HoxhÃ«s,
vetem, pse ka Pagzue njÃ« fÃ«mijÃ« Katolik.â€(1971)

Shtjefen Jak Kurti asht le nÃ« Ferizaj nga prindÃ«t Jakâ€™e Katrina Kurti nÃ« vitin 1898, me 24 Dhetor. Ishte familje me gjendje tÃ« mirÃ« dhe e njohun atje.
Mbasi i filloi studimet e nalta teologjike nâ€™ Austri i perfundoi nâ€™Itali, kje shugurue meshtar dhe u vendos nÃ« Gurz. Ishte klerik me horizont tÃ« gjanÃ« dhe i pÃ«rgatitun mirÃ« gja qÃ«, gjithnjÃ« e ven nen shenjestren e shtetit.
Kjo ishte edhe arsyeja qÃ« edhe u emnue shpejt me sherbim nÃ« TiranÃ«, ku kje nder figurat me autoritet fetar. Me 5 Maji 1930 i drejton me dy meshtar tjerÃ« njÃ« peticion GjenevÃ«s, per gjendjen nÃ« kaos asokohe tÃ« ShqipnisÃ«.
NÃ« kohen e okupacionit fashist qendrimi i Don Shtjefnit nuk pajtohej me pushtimin e ShqipnisÃ«. Ardhja nÃ« qeverisjen e vendit e komunistave ishte njÃ« okupacion tjeter me vendosjen e diktaturÃ«s sllavokomuniste, me tÃ« cilen Kleri Katolik Shqiptar nuk asht pajtue asnjÃ«herÃ«, sepse diktatura kje kudo barbare dhe e pashoqe nâ€™ EuropÃ«. Vrasjet dhe gjyqet kishin fillue me kohÃ« nÃ« Shkoder. Burgu i Kuvendit tÃ« Fretenve ishte modeli i plotÃ« i terrorizmit dhe i barbarizmit komunist. Shkodra e 26 burgjeve komuniste kishte hapÃ« njÃ« histori tÃ« panjoftun dhe aq kriminale nÃ« Ballkan, sa do tÃ« kalonte njÃ« gjysÃ«shekulli nen thundren e kriminelave Ever, Tito, Stalin dhe sot, mbas 30 vjetÃ«sh pothuej nuk asht tue ndryshue asgja. Shembulli i vllavrasjes sÃ« tyne po ruhet me fanatizem nga mbasardhÃ«si i â€œringjalljes komunisteâ€.
NÃ« vitin 1946 Don Shtjefen Kurti, arrestohet nga komunistÃ«t nÃ« TiranÃ«, dhe po tÃ« lexohet me kujdes Dosja, as sot nuk kuptohet sakt shkaku i arrestit ndersa, per â€œdÃ«nimin me 20 vjetÃ« burgâ€, as nuk bahet fjalÃ« se kuptohet gja.
Sejcili klerik katolik per sllavokomunistÃ«t ishte agjent i PerÃ«ndimorve. E kjo akuzÃ« vazhdonte me prangue perditÃ« atdhetarÃ«t e klerikÃ«t e pafaj, deri njÃ«ditÃ« kur tÃ« shoqnohej me shpifjet tjera qÃ« rrezikonin jeten e tyne.
Grupi i tâ€™ arrestuemve tÃ« TiranÃ«s, perbahej nga Don Shtjefen Kurti, At Pjeter MÃ«shkalla, Imzot Irene Banushi dhe Rrok Abati. Don Shtjefen Kurti
edhe pse lirohet mbas 20 vjetÃ«sh, nÃ« vitin 1966 tue e dijtÃ« mirÃ« se ishte i dÃ«nuem pafaj dhe, se vuejti nÃ« burgun e mnershem tÃ« Burrelit, Sigurimi i shtetit tue mos heshtÃ« per asnjÃ« moment vazhdoj perndjekjen, shoqnue me plotsime dosjesh plot shpifje e thashâ€™ethanje tjera, dhe jo shumÃ« larg nga arrestimi i parÃ«, Don Shtjefni arrestohet heren e dytÃ« nÃ« vitin 1970.
Arrestimi i Don Shtjefen Kurtit, nÃ« periudhen e 1967, pra heren e dytÃ« u ba nÃ« njÃ« kohÃ« shumÃ« ma tÃ« rrezikshme se arrestimi i parÃ«, mbasi tashti Ai edhe i kishte kalue tÃ« 70 vjetÃ«t dhe, ishte e vÃ«shtirÃ« me perballue torturat.
NÃ« qershorin e 1970, Don Shtjefni arrestohet se â€œka Pagzue njÃ« fÃ«mijÃ«â€!
Grupi armiqÃ«sor ishte krijue me kujdes dhe nga persona tÃ« njoftun, po qÃ« nÃ« fakt u ishin ngarkue akuza ku dÃ«nimet u dhane tÃ« randa, mbi 10 vjetÃ«.
Sigurisht per Gurzin nuk ishte asgja e panjoftun, mbasi tÃ« gjithÃ« ishin prej atyne krahinave dhe njifeshin per qendrimet e tyne korrekte e tÃ« mira.
Sigurimi mÃ«rrijti me aprovue Dosjet dhe me i ba tâ€™ arrestuemit me pranue nÃ« pergjithsi akuzat me ndonjÃ« perjashtim tÃ« vogel. Me daten 22 Korrik 1971, trupi gjykues dha vendimin e gjykatÃ«s, ku Don Shtjefen Kurtit, ishte 74 vjeÃ§, ju dha dÃ«nimi me vdekje, me pushkatim, â€œse ka Pagzue njÃ« fÃ«mijÃ«â€!
Po kaloj nÃ« material njÃ« pjesÃ« tÃ« procesit dhe shikoni sa larg sÃ« vertetes ka qendrue akuza e gjykatÃ«s, qÃ« ka vetem njÃ« piksynim: â€œPushkatimin e Tijâ€.
â€œRelacion mbi tÃ« dÃ«nuarin me vdekje ShtjefÃ«n Jak Kurtiâ€. â€œI mbrujtur me armiqÃ«si tÃ« thellÃ« kundÃ«r pushtetit, menjÃ«herÃ« mbas masave revolucionare tÃ« marra kunder fesÃ«, ay pÃ«rsÃ«ri Ã«shtÃ« hedhur nÃ« njÃ« veprimtari armiqÃ«sore tÃ« tillÃ«. NÃ« biseda me tÃ« gjykuarit dhe me dÃ«shmitarÃ«t e pyetur nga gjykata ai ka errÃ«suar realitetin socialist dhe ka bÃ«rÃ« fjalÃ« pÃ«r nivelin e ulÃ«t tÃ« jetesÃ«s tek ne, veÃ§anÃ«risht pÃ«r gjendjen e varfÃ«ruar tÃ« fshatit duke konsideruar si shkaktar tÃ« saj sistemin kooperativist bujqÃ«sor. Ai thoshte se nÃ« vendin tonÃ« nuk ka liri, se masat e marra kundÃ«r fesÃ« janÃ« njÃ« â€œmohim i grimcÃ«s sÃ« fundit tÃ« lirisÃ«â€ dhe, njÃ«kohÃ«sisht ka mburrur jeten nÃ« vendet kapitaliste. Duke dÃ«shiruar rrÃ«zimin e pushtetit popullor, Shtjefen Kurti ka pÃ«rshÃ«ndetur tÃ« ashtuquajturÃ«n â€œPranvera e PragÃ«sâ€ dhe ka uruar qÃ« ajo tÃ« pÃ«rshÃ«ndeste sa mÃ« parÃ« dhe vendin tonÃ«.â€
NÃ« materialin pÃ«rfundimtar tÃ« parashtruem nÃ« GjykatÃ«n e LartÃ« tÃ« RPSSH thuhet se: â€œKÃ«shilli GjyqÃ«sor i Kolegjit Penal tÃ« GjykatÃ«s sÃ« LartÃ«, mbasi dÃ«gjoi relacionin e anÃ«tarit dhe prokurorit pÃ«r lÃ«nien nÃ« fuqi tÃ« vendimit dhe mbasi shqyrtoi e analizoi Ã§eshtjen nÃ« terÃ«si: VÃ«ren â€œVendimi i Gjykates Ã«shte i drejtÃ« dhe si i tillÃ« duhet lenÃ« nÃ« fuqi.â€ Me 20 Shtator 1971 edhe njÃ« Martir i KishÃ«s Katolike, i shtohet Zamakve tÃ« Flamurit tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut, e Ky Zamak asht Don Shtjefen Kurti.
Melbourne, 16 Gusht 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 57.
Zamak i Flamurit Kastriotitâ€¦

DON LEC SAHATÃ‡IA
(1906 â€“ 1986)

Don Leci asht prej Familjes sÃ« njohun tÃ« SahatÃ§ive tÃ« Shkodres, qÃ« i ka dhanÃ« disa klerikÃ« katolik atij qyteti tÃ« nderuem nÃ« vitet 1800 â€“ 1900.
Don Leci asht le nÃ« Shkoder, nÃ« Dhjetor tÃ« 1906. Ka ndjekÃ« shkollen fillore dhe tÃ« mesme nÃ« Kolegjin Saverian po nÃ« Shkoder, dhe ka vazhdue edhe studimet e nalta teologjike nÃ« Padova tâ€™ ItalisÃ«, ku binte gjithnjÃ« nÃ« sy edhe atje, per natyren e Tij tÃ« prirun nga e mira dhe kamngulja per shkollÃ« e dije.
Asht shugurue Meshtar nÃ« vitin 1931 dhe rikthehet me sherbye nÃ« Shqipni.
Emnohet famullitar i AbatsisÃ« sÃ« Oroshit tÃ« MirditÃ«s. Ma vonÃ« emnohet nÃ« Blinisht, ku qendron deri nÃ« vitin 1942. Mbas vitit 1949, kur vdes nÃ« hetuesi Don Jak Bushati, atÃ«herÃ« Don Leci shkon me sherbye nÃ« fshatin Gziq. Ishte koha kur nâ€™ AbatcinÃ« MirditÃ«s kishte shumÃ« pak meshtarÃ«, mbasi atje jo pak u arrestuen dhe u zhdukÃ«n, tue mbetÃ« edhe pa drejtues mbas Imz. Gjinit. Don Leci mbas vitit 1965 shkon me sherbin nÃ« NderfanÃ« tÃ« MirditÃ«s.
Atje qendroi deri nÃ« vitin 1967, qÃ« mbyllen perfundimisht tÃ« gjitha Kishat. Mbas mbylljes sÃ« Kishave nÃ« Shqipni, erdhi dhe qendroi nÃ« Shkoder deri me 17 Shtator 1976, qÃ« arrestohet nga Sigurimi i shtetit komunist. Qendron nÃ«n tortura dhe masa tÃ« rrebta tÃ« Sigurimit plot 225 ditÃ«, ku trajtimi i Tij nuk ka asnjÃ« ndryshim nga ai i viteve 1946, me tÃ« gjitha barbarizmat e veta.
Gjoja se asht kenÃ« takue me tÃ« arratisun, kur ishte kah Mirdita, randohet perveÃ§ agjitacionit e propagandÃ«s kunder pushtetit, dhe tue i shtue edhe dozen e shpifjeve si gjithmonÃ«, Sigurimi e dÃ«non me 25 vjet heqje lirije.
E dergojnÃ« Don Lecin, krejtÃ«sisht pafaj me ba dÃ«nimin nÃ« burgun e TiranÃ«s. Aty rrinte pothuej krejtÃ«sisht i vetizoluem. E kishte shumÃ« tÃ« kjartÃ« sepse ishte arrestue dhe, per Ã§farÃ« arsyeje ishte dÃ«nue me aq shumÃ« vite burg.
Kenja e Don Lecit ndÃ«r famullitÃ« e MirditÃ«s, dhe qendresa e Tij gjatÃ« tÃ« gjithÃ« asaj kohe nÃ« hetuesinÃ« e TiranÃ«s, pa pranue asnjÃ« akuzÃ«, vazhdonte me kenÃ« njÃ« nyje e vjeter e pazgjidhun e Sigurimit tÃ« shtetit, qÃ« me tÃ« gjitha masakrat e torturat e bame mbi trupin e Don Lecit, nuk arrijtÃ«n gati per njÃ« vit me e ba jo vetem me pranue po, as me tregue asgja per Ã§ka i kerkohej.
Dij tÃ« saktÃ« se nder kontrollet e shtÃ«pisÃ« sÃ« Tij nÃ« Shkoder, kerkoheshin kopjot e letrave qÃ« Imzot Frano Gjini, Abat i MirditÃ«s, qÃ« i kishte dergue me anÃ«n e ambasadave tÃ« hueja direkt Vatikanit. Edhe sot ato letra mbetÃ«n jo vetem tÃ« panjohuna, po edhe tÃ« padijtuna per mbrendinÃ« e tyne dhe, ajo qÃ« kerkohej me kambngulje ishte rruga me tÃ« cilen u komunikue me Vatikanin gjithashtu edhe, ato letra perfundimisht â€œku ndodhen sot?â€.
Prej kerkesave tÃ« Sigurimit tÃ« shtetit, i cili nuk kishte kursye asgja per me dijtÃ« perfundimin e atyne letrave me tÃ« cilat jo vetem, Imz. Gjini, po kush e di sa vetÃ« do tÃ« hynin nÃ« Dosjen e Imz. Frano Gjinit dhe, me siguri do tÃ« pushkatoheshin si â€œbashkpuntor me Delegatin Apostolik tÃ« Vatikanitâ€, u kishin mbetÃ« jashtÃ« organeve barbare e terroriste tÃ« Sigurimit shtetit, po ajo â€œma e pashpjegueshmjaâ€ ishte se: Nuk ishin aq pak ata qÃ« dinin sakt, jo vetem permbajtjen e letrave, po edhe rrugen e mÃ«rritjes nÃ« Vatikanâ€ e, ajo ma e panjohuna qÃ« ishte dhe mbetet edhe sot: â€œPÃ«rgjegja e PapÃ«s Piu XIIâ€.
E njeni prej ma besnikÃ«ve tâ€™ asaj kohÃ« kur nuk tregoi asgja per â€œLetratâ€ asht kenÃ« pikrisht Don Lec SahatÃ§ia, qÃ« u arrestue, u torturue dhe vazhdoi me ba xhiro nÃ« oborrin e Burgut tÃ« TiranÃ«s, edhe i dÃ«nuem 25 vjet, e pa tregue edhe sot asgja qÃ« i kerkonte brigada terroriste e Sigurimit tÃ« shtetit.
MÃ« tregonte njÃ« bashkvuejtÃ«s i Don Lecit, nÃ« burgun e TiranÃ«s komuniste:
Ishte njÃ«ditÃ« shumÃ« e bukur pranvere, kur po shetisnim rreth oborrit si zakonisht tue bisedue me kalue kohen. Bisedat tona me Don Lec SahatÃ§inÃ« zakonisht gati asnjÃ«ditÃ« nuk mbylleshin, po do tÃ« vazhdoheshin prap ditÃ«n e ardhÃ«shme e kjo tregonte pafundsinÃ« e atyne ngjarjeve qÃ« kalonim kohen.
Vetem pak minuta para se tÃ« hynim mbrendÃ« u ndigjue njÃ« za: â€œNdihmÃ«, ndihmÃ« bre Burra, se dishka i ka ra Don Lecit!â€... U afrueme po, ishte fikÃ« gjithshka! Don Leci e kishte mbyllÃ« jeten e vet perfundimisht. NjÃ« klerik tjeter Ju afrue dhe i bani sherbimet e fundit.â€ U shperndame nder dhoma dhe vazhdueme me bisedue deri kah mesnata per Don Lec SahatÃ§inÃ«...
Ishte data 4 Prill 1986: Ajo ditÃ« kur edhe Don Lec SahatÃ§ia, u rreshtue me ZamakÃ«t e Flamurit tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 19 Gusht 2022.
Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 58
Zamak i Flamurit Kastriotit â€¦

MARTIRI I KATERT ISHTE DON MIKEL BELTOJA

DON MIKEL BELTOJA
(1935 â€“ 1974)

Don Mikel Beltoja (Gjergji) asht i katÃ«rti Martir i KishÃ«s sÃ« DajÃ§it Bregut tÃ« BunÃ«s. Asht le mÃ« 17 prill 1935. Edhe ky u shugurue meshtar bashkÃ« me Don Marin Shkurtin, nga Imzot Ernesto Ã‡oba nÃ« dhetor tÃ« vitit 1961. Ka shÃ«rbye nÃ« DajÃ§ tÃ« Bregut tÃ« BunÃ«s dhe ma vonÃ« nÃ« Barbullush. NÃ« njÃ«kohÃ« asht kenÃ« me sherbim edhe nÃ« malÃ«sitÃ« e Shllakut, mbasi kam njohtÃ« rasÃ«sisht djalin e njÃ« komunisti, qÃ« Don Mikeli e ka pagÃ«zue mÃ«sheftas.
VÃ«primi i tij fetar mbas mbylljes sÃ« Kishave, trimnia nÃ« predikimin e Ungjillit, forca e fjalÃ«s sÃ« tij nÃ« brezin e rinj, gjithmonÃ« nÃ« ballin e luftÃ«s kundÃ«r ateizmit dhe komunizmit enverian e anadollak, edhe Don Mikelin e rreshtojnÃ« nÃ« vargun e MartirÃ«ve tÃ« KishÃ«s Katolike. Don Mikeli arrÃ«stohet me datÃ«n 19 prill 1973 dhe, mbas tre muejsh hetuesi dÃ«nohet me vdekje, me pushkatim, vetÃ«m pse mbron FenÃ« Katolike dhe, nuk kursehet dhe vÃ«n gojÃ« nÃ« diktatorin tiran Ever Hoxha, publikisht para gjyqit haptÃ« nÃ« Shkoder.
Sigurisht, ky nuk ishte veprim i pakontrolluem i Don Mikelit! Perkundrazi!
PÃ«r kohÃ«n qÃ« ishte i dÃ«nuem me vdekje, flet haptas kjo letÃ«r e Laura KeÃ§it:
â€œKur isha ende pa u arrestue kisha ndigjue se njÃ« prift i rinj predikon pa frikÃ« pÃ«r Jezu Krishtin dhe ban shÃ«rbime fetare, edhe pse Feja ishte ndalue me ligj. Kur u zhvillue gjyqi ai u dÃ«nue pÃ«r agjitacion e propagandÃ« kundÃ«r pushtetit dhe pÃ«r propagandÃ« fetare, tue vue gojÃ« nÃ« vÃ«primet e shÃ«mtueme tÃ« diktatorit Ever Hoxha kundÃ«r FesÃ«.
KÃ«ta â€œfajeâ€ komunistÃ«t kÃ«rkonin me i la me gjakun e tij prandej edhe e dÃ«nuan me vdekje. Populli i ShkodrÃ«s u trondit shumÃ« nga ky vÃ«ndim kundrejt njÃ« njeriu tÃ« pafajshÃ«m qÃ« me qÃ«ndrimin e tij burrnor, ringjalli nÃ« opinionin publik edhÃ« njÃ«herÃ« kujtimin e MartirÃ«ve tÃ« FesÃ«.
Isha 16 vjeÃ§ kur u arrÃ«stova dhe shprehja e parÃ« qÃ« ndigjova porsa mÃ« futÃ«n nÃ« hetuesi ishte: Ã‡â€™ti bÃ«sh, po tÃ« ishte pak mÃ« e madhe nÃ« moshÃ« do ta pushkatoja pamÃ«shirÃ« me priftin qÃ« sonte dhe, mÃ« futÃ«n nÃ« njÃ« birucÃ« aty afÃ«r tij. Dua tÃ« tregoj si e torturonin njeriun e Zotit:
Komandanti Basri Temja nga Lushnja i sillte gjellÃ«n Don Mikelit, qÃ« ishte i lidhun kambÃ«sh e duersh me sixhir nÃ« birucÃ«n e tij, ku priste vÃ«ndimin e TiranÃ«s pÃ«r pushkatim. Gjella si dukÃ«t ishte shumÃ« e ngrohÃ«t mbasi nga djegÃ«ja e sajÃ« ndigjohej virrma e Priftit qÃ« nuk mund tÃ« kapÃ«rdihej. Kur mbyllte gojÃ«n dÃ«gjohej krizma e tasit tÃ« aluminit qÃ« rrokullisej nÃ«pÃ«r Ã§imento mbasi ia hidhte fÃ«tyrÃ«s â€œsupÃ«nâ€ pÃ«rvluese. Kjo ishte njÃ« torturÃ« qÃ« pÃ«rsÃ«ritej gati Ã§do ditÃ« ose edhe dy herÃ« nÃ« ditÃ«. NjÃ« polic i birucave me emnin Shefik, vinte me Ã§izmÃ«t e tija tÃ« randa, hapte birucÃ«n e Don Mikelit, veÃ§, kur ndigjohej krizma e kockave tÃ« kupave tÃ« gjunjÃ«ve nga shqelmat qÃ« i binte tÃ« shkretit Prift. Goditjet ishin aq tÃ« forta sa qÃ« sot, betohÃ«m, se kam ndigjue me veshÃ«t e mij kockat e Don Mikelit tue u thye...
NjÃ«ditÃ«, pÃ«rsonaliteti dhe vÃ«ndosmÃ«nia e tij e friksoi antikatolikun Shyqyri Qoku, i cili shfreu dufin e tij patologjik prej sadisti tue e torturue aq shumÃ« fizikisht Don Mikelin, sa, kur, mÃ« mori mue fillÃ« mbas tij nÃ« zyrÃ«n e hetuesisÃ«, u tmerova dhe gati nxora zorrÃ« e mushkni nga goja, kur pashÃ« njÃ« bluzÃ« tÃ« bardhÃ« me tÃ« cilÃ«n na mbÃ«shtillnin gjatÃ« torturÃ«s, tÃ« lame me gjakun e pastÃ«r tÃ« Martirit dhe me njolla ngjyrÃ« jeshile tÃ« bame nga vjelljet, prej shqelmave tÃ« tyne. E mbajta vedin, u kapÃ«rdiva dy-tre herÃ« pÃ«r mos me kÃ«naqÃ« xhelatin e pÃ«rbashkÃ«t tÃ« tonin dhe komandantin qÃ« ishte aty me te. Kur i pashÃ« fÃ«tyrat e tyne tÃ« zverdhuna si fÃ«tyra tÃ« vdekuni qÃ« zbulonte ndÃ«rgjegjÃ«n e tyne tÃ« randueme me krime e, qÃ«, shpesh edhe i kalonte nÃ« bisha tÃ« pavetÃ«dijshme, mâ€™u duk sikur, po analizonin pafajsinÃ« e Don Mikelit dhe peshÃ«n e randÃ« tÃ« â€œfajeveâ€ tÃ« mija, qÃ« nuk isha aspak ma shumÃ« se 16 vjeÃ§e. Mora zemÃ«r nga qÃ«ndrimi i mpimÃ« i kÃ«tyne dy kafshÃ«ve tÃ« tÃ«rbueme e, u thashÃ«: Shihni vehtÃ«n nÃ« pasqyrÃ«! Shihni si jeni ba! Moralisht jeni tÃ« dy tÃ« mposhtun nga Don Mikeli, ju jeni si tÃ« vdekun para tij, Ai ka fitue mbi ju edhe pse fizikisht ndoshta, Ai asht i shkatrruem, ju jeni tÃ« shpartalluem nÃ« ndÃ«rgjegjÃ«n tuej mbasi nuk dini se pÃ«r Ã§ka e torturoni Ate. Kjo asht dÃ«shmia ma e kjartÃ« e fitorÃ«s sÃ« Jezu Krishtit pÃ«rmes dyshepullit tÃ« tij Don Mikelit, i cili, ju ban ju, me pa me sy praninÃ« e Jezusit nÃ« tokÃ«, kenjÃ«n e fuqisÃ« sÃ« Zotit kÃ«tu, qÃ« na jep ne forcÃ« pÃ«r me pÃ«rballue torturat tueja mizore. PÃ«rgjegja e tyne kje vetÃ«m kjo: Prandej asht tue ju ndihmue.
Kur pashÃ« gjunjÃ«zimin e tyne mora edhe njÃ«herÃ« zemÃ«r dhe ju thashÃ«: Pse, ndihmÃ« e vogÃ«l ju dukÃ«t ju lutja e tij, ju e torturoni dhe Ai lutÃ«t pÃ«r shpirtin tuej tÃ« kacafytun me djallin.
Ai i lutÃ«t NanÃ«s sÃ« Jezusit pÃ«r shpÃ«timin tuej nÃ«pÃ«rmjet tÃ« Birit tÃ« saj dhe ju e gjakosni, ju i bini me shqelma e, Ai, vazhdon me ju tregue ju se keni kohÃ« me u pendue pÃ«r Ã§ka jeni tue ba!
Pse, a ndihmÃ« e vogÃ«l ju duket ju, qÃ« unÃ« njÃ« vajzÃ« e re, nuk frigohÃ«m aspak para jush? HÃ«, pse nuk keni forcÃ« me na mposhtÃ«?
Ku asht forca e atij kryexhelatit tuej? VeÃ§, njÃ« virrÃ«m qeni ndigjova: Dil jashtÃ«, jashtÃ«! Aq shumÃ« ishte torollosÃ« sa kishte harrue se unÃ« nuk kisha si me lÃ«vizÃ«, se isha e lidhun pÃ«r karrigÃ«. Kur u kujtue komandanti mÃ« zgjidhi, urdhnoi policin qÃ« ishte mbas dere me mÃ« Ã§ue nÃ« birucÃ«. U shtrina pÃ«rtokÃ« si zakonisht por e kÃ«naqun, fjeta pak. Mbas pak kohe mÃ« doli gjumi nga zani i fuqishÃ«m i predikonjÃ«sit tÃ« Ungjillit. Don Mikeli ishte zgjue para meje dhe po bante lutjen e pÃ«rditÃ«shme pÃ«r shpÃ«timin e shpirtit tÃ« torturuesve tÃ« tij: Mos torturoni vÃ«llaun tuej. Jam tue u lutÃ« pÃ«r shpÃ«timin tuej edhe pse ju mÃ« torturoni mue, kÃ«rkoni falje Jezusit, se Ai asht aq i mÃ«shirÃ«shÃ«m sa ka me i falÃ« gjynahet tueja. Mos kini turp me ju drejtue NanÃ«s sÃ« Tij, VirgjinÃ«s Mari, Ajo asht Nana e gjithÃ« njerÃ«zimit, asht edhe Nana e juej prandej, pendohuni pÃ«r Ã§ka keni ba sa nuk asht vonÃ«. Zemra e NanÃ«s Mari asht e hapun pÃ«r tÃ« gjithÃ« bijtÃ« e sajÃ«, asht e hapun edhe pÃ«r ju, qÃ« keni humbÃ« arÃ«syen e jeni lidhÃ« me djallin. Pendohuni! Lypni falje! Keni humbÃ« logjikÃ«n, mos humbni Shpirtin! Krishti do tÃ« ju mÃ«shirojÃ«, o vÃ«llaznit e mij, Ai ka mÃ«shirue kryqÃ«zuesit e vet, Ai do tÃ« ju falin edhe ju!
Tregoni edhe HoxhÃ«s e Shehut, se edhe ata qÃ« nuk kanÃ« lanÃ« gja pa ba mbi kristjanÃ«t dhe besimtarÃ«t e Zotit, edhe ata kanÃ« dyert e hapuna tek Zemra e NanÃ«s Mari, tregoni se ndÃ«shkimi i Zotit asht aq i madh pÃ«r krimet qÃ« kanÃ« ba sa, as fundi i shekujve nuk ka me i shpÃ«tue.
Tregoni atyne qÃ« me krimet qÃ« kanÃ« ba kanÃ« shkretnue familjet shqiptare dhe kanÃ« vorfnue edhe kombin tonÃ«. Hiqni dorÃ« nga vrasjet e djelmÃ«ve, vÃ«llazÃ«nve tuej, mos veshni zi nanat, motrat e gratÃ« shqiptare qÃ« tash sa vjet nuk i kanÃ« hjekÃ« rrobat e zisÃ«! I thoni damave tÃ« tyne mos u kÃ«naqni me vrasjÃ«t e gjakun e bijve e bijave tÃ« ShqipnisÃ«!
Keni harrue se jeni tue vra ShqiptarÃ«! Shkatrruet Atdheun!
Ndigjova se u hap biruca numur 3, ku ishin dy pÃ«rsona pÃ«r Ã§Ã«shtje ordinere dhe u futÃ«n nÃ« birucÃ«n ku ishte tue predikue Don Mikeli. Filluen me i ra me shqelma mbasi torturat qÃ« i banin ata Priftit, ishin mjet lehtÃ«sues pÃ«r vuejtjen e tyne. Shpesh ata i Ã§onin nÃ« dhomÃ«n e tij pÃ«r me e zgjue, nga dremitja e agonia e vuejtjes sÃ« vazhdueshme.
KÃ«ta predikime filluan me kenÃ« njÃ« mjet forcimi pÃ«r tÃ« gjithÃ« ne, qÃ« ishim ndÃ«r ato biruca ku vuejtja ishte e pÃ«rgjithÃ«shme.
Erdhi njÃ« kohÃ« qÃ« zani i tij ndigjohej ma rrallÃ«, filluen me i ba gjylpana pÃ«r me e vue nÃ« gjum. Tashti e kuptoj se i banin gjylpana se, kur fillonte me ikÃ« efekti, ndigjohÃ«shin gjamÃ«t e dhimbjeve e si nÃ«pÃ«rgjum fliste: Ah, moj nanÃ«, nuk kam kockÃ« tÃ« pathyeme! Ah, sa janÃ« kah mÃ« dhambin eshtnat!
Mbas pak minutash qÃ« zgjohej hynin xhelatÃ«t e torturonin dhe prap nuk ndigjohej ma zani i Tij.
Kishin kalue disa muej qÃ« Ai vuante pandÃ«rpremje e bashkÃ« me te edhe unÃ«, qÃ« ndigjojshe me veshÃ« dhe, shpesh, nga njÃ« vrimÃ« e vogÃ«l e derÃ«s e shihja tue e marrÃ« rrÃ«shqanÃ« pÃ«r me e Ã§ue nÃ« tortura, ose tue e kÃ«thye nga zyrat e tmerÃ«shme tÃ« hetuesisÃ« ku, vuejtjet ishin ma tÃ« mÃ«dha se ata tÃ« fundit tÃ« ferrit.
AsnjÃ«herÃ« nuk e pashÃ« atÃ« njeri tue u kÃ«thye me kambÃ«t e veta nÃ« birucÃ«, por gjithmonÃ« zharg. PÃ«rballÃ« birucÃ«s numur 1 ku isha unÃ«, nÃ« ditÃ«t e caktueme vinte bÃ«rberi qÃ« shÃ«rbente nÃ« degÃ« tÃ« mbrendshme. VÃ«rejta njÃ«ditÃ« njÃ« burrÃ« me trup mesatar, pak zeshkan, me sy tÃ« zezÃ«, i parruem prej shumÃ« kohe dhe me njÃ« ngjyrÃ« tÃ« bardhÃ« tÃ« fÃ«tyrÃ«s sÃ« papame nga dielli. E shikova pak me kurreshtje mbasi bÃ«rberi qÃ« ishte njÃ« spiju i ndytÃ« i Sigurimit tÃ« shtetit, nÃ« fund i tha: Tashti, Prift, tÃ« kam ba gati pÃ«r dhandÃ«rr! U sigurova se po shihja me sy Martirin e FesÃ«. I ngula sytÃ« nÃ« atÃ« vrimÃ« tÃ« vogÃ«l tÃ« derÃ«s sime, qÃ« nuk kisha si me e ba ma tÃ« madhe e, me kapÃ« e me e prÃ© nÃ« fyt me briskun e tij atÃ« bÃ«rber, qÃ« pÃ«r dy pare tÃ« ndyta, po tallej me njÃ« PredikonjÃ«s tÃ« pafajshÃ«m, vetÃ«m se ishte Prift.
Mbas pak ditÃ«sh, nuk mora vesh sÃ«si isha zhytÃ« nÃ« njÃ« gjum deke. Po shihja andrra tÃ« llahtarÃ«shme, vuejtje, tortura, gjak, njÃ« tmer i vÃ«rtetÃ« mÃ« kishte pushtue, u dridhÃ«sha si thupra nÃ« ujÃ« nga frika, njÃ« frikÃ« qÃ« nuk e kuptoja nga vjen. Isha mbushÃ« me vajÃ«, vajÃ« frike apo dÃ«shprimi nuk e kuptoja, njÃ« tmer i vÃ«rtetÃ«, isha e lame nÃ« djersÃ«. Disi u skapullova kur pashÃ« se jam nÃ« birucÃ« por, sidukÃ«t, ndÃ«r andrra kisha lÃ«shue ndonjÃ« thirrje, veÃ§ kur pashÃ« sportelin e hapun tÃ« derÃ«s prej ku, shihej fÃ«tyra e kriminelit Alush Bakalli, qÃ« me gisht vÃ«rtikal para gojÃ«s lÃ«shoi njÃ« sh sh sh, t!!, shenjÃ« me tÃ« cilin urdhnonte heshtje. NjÃ« lÃ«vizje rojesh jo e zakonÃ«shme nÃ« atÃ« orÃ«. Nuk dija Ã§ka ka ndodhÃ«. Edhe zhurma qÃ« mÃ« zgjoj ndryshonte, mujta me dallue zanin e katilit Shyqyri Qoku, qÃ« i vÃ«rriste Don Mikelit: Pusho, pusho, po tÃ« tham! KÃ«tÃ« herÃ« dallohej se nuk ishte vetÃ«m. NÃ« atÃ« lamsh mendimÃ«sh pÃ«rzi me zhurmÃ«n e vargojve ndigjova zanin e Don Mikelit, e zemra mâ€™u mbush me vajÃ«. Ishte mjedis disa kafshÃ«ve tÃ« egra qÃ« donin ta shkynin, e thÃ«rriste:
â€œO Jezu Krisht! Zoti em, mÃ« jep forcÃ«n e fundit, o Shenjtja Mari, Nana e eme e pÃ«rjetÃ«shme pÃ«r tÃ« fundit herÃ« po tÃ« kÃ«rkoj, fali vÃ«llaznit e mijÃ«, kij mÃ«shirÃ« pÃ«r ta se, nuk dinÃ« shka bajnÃ«! Fali o Krisht!
O Zot ndihmoje ShqipninÃ« me shpÃ«tue nga kÃ«ta kriminelÃ« komunistÃ«. Zoja e Bekueme, Nana e Krishtit dhe e gjithÃ« BotÃ«s, lutju Birit tand Zotit tonÃ« Jezu Krishtit, qÃ« tÃ« mÃ« pranojnÃ« nÃ« MbretninÃ« Qiellore, nÃ« duert Tueja tÃ« Bekueme ardhÃ«t Shpirti em! RrnoftÃ« Shqipnia, RrnoftÃ« Krishti!â€
Zani i tij sa vinte e fikej derisa nuk u ndigjue ma!.. U mbyllÃ«n edhe shulat e dyerve, edhe dryjt. Isha me sy nga dritaria tue vÃ«shtrue nÃ«se ndigjohet prap zani i tij por, kuptova ma vonÃ« se isha ngritÃ« kot pÃ«r njÃ« kohÃ« tÃ« gjatÃ«, derisa, u kujtova se iku! Ai iku nÃ« Mbretni tÃ« QiellÃ«s!..
Jam kenÃ« interesue se Ã§ka u ba me Don Mikelin, mbasi e morÃ«n atÃ« natÃ«, nga njÃ« roje qÃ« ndryshonte pak nga tÃ« tjerÃ«t me emnin Ndue. Ai mÃ« pat tregue se janÃ« nisÃ« pÃ«r TiranÃ« dhe rrugÃ«s i kanÃ« ba njÃ« ingjeksion dhe ka vdekÃ«. E kanÃ« Ã§ue tÃ« vdekun nÃ« MinistrinÃ« e Mbrendshme dhe prej aty e kanÃ« futÃ« nÃ« njÃ« kasetÃ« frigoriferike me nr. 7 (shtatÃ«).
Mendonte se ai asht coptue nga mjekÃ«t e besueshÃ«m qeveritarÃ« pÃ«r studim, nga studentÃ«t e fakultetit tÃ« mjeksisÃ« sÃ« Universitetit tÃ« TiranÃ«s.
AtÃ«herÃ«, dhe sot, qÃ« ka kalue njÃ« Ã§erek shekulli nga kjo ngjarje, i drejtoja dy pyetje vehtÃ«s pÃ«r kÃ«tÃ« njeri qÃ« torturohej aq mizorisht nga kriminelÃ«t komunistÃ«: 1. Pse e torturonin ndryshej nga tÃ« tjerÃ«t dhe, 2. Ku i merrte forcat Don Mikeli pÃ«r me pÃ«rballue ato tmere vuejtjesh?
- GjithmonÃ« e njajta pÃ«rgjegje: E para, vetÃ«m pse ishte Prift Katolik dhe e dyta, Ai fliste me Jezu Krishtin Ã§do Ã§ast qÃ« goditej nga kriminelÃ«t.
VetÃ«m Ai e forconte AtÃ© dhe mue.
GjithmonÃ« kam besue se Don Mikeli asht Shenjt i pashpallun nÃ« MbretninÃ« e Qiellit! Ai asht i pÃ«rjetÃ«shÃ«m nÃ« kujtimet dhe lutjet e mija!
ShkodÃ«r, 15 shtator 2000 BashkÃ«vuejtÃ«sja e Tij, Laura KeÃ§i d.v.

***

â—ShÃ«nim(FR): Letra asht kopjue nga origjinali qÃ« mÃ« ka dÃ«rgue Zonja Laura pa ndryshime. JanÃ« hjekÃ« ato pjesÃ« qÃ« kanÃ« karakter pÃ«rsonal, si, pÃ«rshÃ«ndetjet apo opinjonet e ZonjÃ«s Laura, pÃ«r torturuesit etj. Kam kopjue me kujdes ligjÃ«ratat e drejta dhe fjalÃ«t e Martirit pÃ«r tÃ« cilat e kam falnderue ZonjÃ«n Laura, qÃ« i ka rikujtue me saktÃ«si nÃ« kÃ«tÃ« kohÃ«, kur shumica e bashkÃ«vuejtÃ«sve tÃ« kÃ«tyne Heronjve nuk kujtohÃ«n ma pÃ«r ta, ose ma keq, edhe i kanÃ« harrue. E kÃ«te po e provon koha edhe sot.
â—Laura, nuk mÃ« ka shkrue asnjÃ« rresht pÃ«r vuejtjet e saja. Na qÃ« kujtojmÃ« kohÃ«n e arrÃ«stimit tÃ« LaurÃ«s, duhÃ«t tÃ« jemi ma tÃ« kujdesÃ«shÃ«m nÃ« shkrimet tona mbasi edhe 16 vjeÃ§aria Laura, zÃ« vend nÃ« vargun e vajzave tÃ« nderueme shkodrane qÃ« janÃ« masakrue nga sigurimi i komunizmit gjakatar.
Gjyqi i kÃ«saj vajze aso kohe trandi ShkodrÃ«n!
Me atÃ« rasÃ« edhe e falnderova ZonjÃ«n qÃ« me letrÃ«n e sajÃ«, mÃ« ka nderue tue pranue botimin e sajÃ« prej meje dhe, njÃ«kohÃ«sisht i kÃ«rkova tÃ« falun qÃ« ndÃ«r ato 17 faqe letÃ«r tÃ« shkrueme me dorÃ«n e Saj, e kam ba me rikujtue atÃ« kohÃ« tÃ« mjerueshme qÃ« Ajo, ka kalue nÃ« birucat e Sigurimit komunist nÃ« hetuesi tÃ« Shkodres, kur Ajo, ishte pa mbushÃ« 16 vjet. Fatkeqsisht as Ajo sâ€™rrnon! Kujtimet e tÃ« Ndjemes Laura KeÃ§i, e rrestojnÃ« edhe Ate me MartirÃ«t tonÃ«.
VertetÃ« kanÃ« kalue vite po, sytÃ« e Laures kur fliste per hetuesinÃ« dhe ato vuejtje tÃ« mnershme qÃ« kishte kalue aty, per mue janÃ« tÃ« paharrueshem.
Don Mikel Beltoja deklaroi para gjyqit se, jo vetem asht i Pafajshem, po dhe:
â€œJAM USHTAR I KRISHTIT, I KÃ‹TILLÃ‹ DO TÃ‹ JEM DERI NÃ‹ VDEKJE!â€
U pushkatue mÃ« 10 shkurt 1974, tue u rreshtue me MartirÃ«t e FesÃ« e tÃ« Atdheut, po edhe i paharrueshem dhe i perjetshem nÃ« kujtesen e Atyne Shqiptarve tÃ« Nderuem, qÃ« do ta rreshtojnÃ« Don Mikel Beltojen gjithnjÃ« me
ZamakÃ«t e Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 22 Gusht 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 59
Zamak i Flamurit Kastriotit

DON PJETER GRUDA
(1922 â€“ 1989)

Asht le nÃ« GrudÃ«, (tashti zonÃ« jugosllave) po gjithnjÃ« ka banue nÃ« Shkoder, ku ka vazhdue shkollen nÃ« Kolegjin Saverian. Studimet per meshtar i ka krye si Don Lazer Jubani nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« mÃ«sheftÃ« e, asht shugurue meshtar nga Imz. Gjergj Volaj nÃ« muejn Gusht 1946 nÃ« Shkoder. Meshen e parÃ« e ka thanÃ« nÃ« Kathedralen e Shkodres, dhe menjÃ«herÃ« asht emnue nÃ« Shkrel.
Asht arrestue me 13 Shtator 1946, porsa ka shkue nÃ« Shkrel. Si tÃ« gjithÃ« klerikÃ«t tjerÃ« asht mbajtÃ« nÃ« hetuesi dy vjet e mandej asht dÃ«nue me burg.
Asht kenÃ« klerik i talentuem si rregjizor dhe kujtohet kur ka vue nÃ« skenÃ« pjesen teatrale â€œFlija e Atdheutâ€. Mbas daljes nga burgu ka shkue prap nÃ« Shkrel, ku ka qendrue deri nÃ« 1967, kur u zhvillue â€œRevolucioni Kulturalâ€.
Punoi disa kohÃ« nÃ« kooperativen e Bushatit, deri nÃ« vitin 1974 qÃ« arrestohet prap dhe dÃ«nohet me 20 vjetÃ« heqje lirije, si agjent i Vatikanit. Dergohet nÃ« Ballsh e ma vonÃ« nÃ« kampin e SarandÃ«s, ku mbas 15 vjetÃ«sh burg, e mbyllÃ« jeten e vuejtjeve me 13 Janar 1989, tre muej para lirimit klerikve nga burgu.
Ata qÃ« e kanÃ« njoftÃ« afer ruejn kujtimet ma tÃ« mira per Don Pjeter Gruden.
Asht konsiderue gjithnjÃ« Martir i Klerit Katolik, tue u rreshtue me ZamakÃ«t e Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut nÃ« Kishen Katolike tÃ« ShqipnisÃ«.
Melbourne, 25 Gusht 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 60
Zamak i Flamurit Kastriotit â€¦

DON NIKOLL GJINI
(1911 â€“ 1987)

Nder tÃ« paktit Martir tÃ« KishÃ«s Katolike nÃ« Shqipni, qÃ« nuk gjeta material tÃ« shkruem pÃ«r vdekjen e dhunÃ«shme tÃ« Tij, prej Sigurimit shtetit komunist.
Koha nuk duhet tÃ« vijnÃ« tue fshij Emnat e lavdishem, po tue na i rikujtue!
Shkrimi i zj. Vera Malshyti, na solli nÃ« kujtesÃ« kÃ«te Martir tÃ« Pavdekshem:
â€œDon Nikolla e kemi thirrÃ« gjithmonÃ« tÃ« gjithÃ« tâ€™ afermit e Tij. QyshÃ« nga dita e parÃ« e shugurimit si meshtar e ka thirrÃ« vetÃ«n Ushtar i Krishtit dhe i sherbei besnik deri ditÃ«n e fundit.Ashtu e prezentoi vetÃ«n nÃ« gjyqin e parÃ« nÃ« vitin 1952, dhe nÃ« mes tÃ« tjerave i thotÃ« gjyqtarit ti mundesh me mÃ« dÃ«nue po kurrsesi me mÃ« gjykue. Gjykimin tem dhe tÃ« shokve tÃ« mij e ban i Lumi Jezu Krisht, tÃ« lumÃ«t na pÃ«r Ta. E jo nji partizan i sapo ulun prej malit pa kurrâ€™ i klasÃ« shkollÃ«. Mbasi bani 20 vjet burg u lirue nga burgu e filloi jeten me ne, me vllaun e Tij ShtjefÃ«n Markun, Gjyshin tem. Filloi me Pagzue fÃ«mijÃ«, kunorzime e sidoemos pjesen ma tÃ« madhe tÃ« natÃ«s e kalonte nÃ« dhomen e Tij, tue Ã§ue meshÃ« pÃ«r ShpirtÃ« tÃ« burgatorÃ«ve. Nuk e pati shumÃ« tÃ« gjatÃ« jetÃ«n me ne jashtÃ« telave se, tÃ« burgosun jemi kenÃ« tÃ« tanÃ«.
NÃ« vitin 1979 e arrestuen prap pÃ«r tÃ« dyten herÃ«. Prap nÃ« gjyq u prezentue si Ushtar i Krishtit, e dÃ«nuen 12 vjet nÃ« moshen shtadhetÃ« vjeÃ§are. Ka kenÃ« e dijtun se nuk del i gjallÃ« prej burgut. Por i gjallÃ« e i paherruem kujtimi i Tij dhe i gjithÃ« Martirve tÃ« dÃ«nuem dhe tÃ« pushkatuem nga rregjimi komunist. Emni i vertetÃ« i Don Nikollit ka kenÃ« Kol Mark Gjinaj, prej Gjinajve tÃ« Planit. Me respekt, Nipi i Tij, P. Hila.â€
Mujta me gjetÃ« edhe kÃ«to pak shenime nÃ« internet:
â€œDon Nikoll Gjini, u le nÃ« Pult Dukagjin Shkoder 1911. Mbasi kreu shkollen e ultÃ« nÃ« Shkoder, ka krye studimet e nalta teologjike nÃ« RomÃ« Itali.
Arrestohet nÃ« vitin 1952. Bani 20 vjet burg. U lirue nÃ« 1970.
NÃ« 1979 arrestohet pÃ«r tÃ« dyten herÃ« e dÃ«nohet edhe 12 vjet burg.
NÃ« vitin 1987 vdes nÃ« Kampin e punÃ«s sÃ« detyrueshme.â€
Edhe njÃ« Martir i mbytun nga sistemi barbar komunist nÃ« Shqipni.
Populli Shqiptar sot Don Nikoll Gjinin e rreshton me MartirÃ«t e KishÃ«s si,
Zamak i Flamurit tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut.

Shenim F.Radovani:
Mungesat e fotove nÃ« disa materiale asht mirÃ« tÃ« plotsohet. Na ndihmoni!
Mungesa e emnave tek materialet, dy klerikÃ« tÃ« pushkatuem, dhe njÃ« i vdekun nÃ« bug ka vetem njÃ« shkak: PamundÃ«sinÃ« e studimit â€œDosjeveâ€ tyne nga ana ime. Po tÃ« shkruhej per Ata, kjo do tÃ« krijonte pasaktÃ«si materiali. Sigurisht kÃ«te gja nuk e kerkoni as Ju prej meje. Ju falemnderÃ«s, Autori.
Melbourne, 27 Gusht 2022.

by **Laert** » 29 Aug 2022, 13:18

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 61
Zamak i Flamurit Kastriotit â€¦

IMZ.LAZER SHELDIJA
(1928 â€“ 1988)

Lazer Kol Sheldija asht le nÃ« SheldijÃ« tÃ« Shkodres nÃ« 1928. Asht kenÃ« nÃ« grupin e pare tÃ« nxanÃ«sve tÃ« Don Alfons Trackit. Dhe mandej ishte mÃ«sues nga krahina e MalÃ«sisÃ« sÃ« Madhe, prej ku kaloi nÃ« Jugosllavi mbas 1944 dhe mandej kaloi nâ€™Itali. Atje ka krye studimet e nalta teologjike dhe filozofike dhe Shugurohet meshtar nÃ« RomÃ«. NÃ« vitin 1960 emnohet nÃ« Brazil, ku ka sherbye per 10 vjetÃ« deri nÃ« vitin 1972. Prej vitit 1972 transferohet nÃ« USA, nÃ« qytetin New York, deri nÃ« vitin 1988, ku sherbimet i ban anglisht-shqip. GjithnjÃ« ruen nÃ« zemer dashuninÃ« per Ardhe, tue u largue gjithmonÃ« nga tÃ« gjitha ndikimet jugosllave. Flitet per majtjen e njÃ« ditari me vlerÃ«, po per fundin e tij mbas vdekjes nuk ka ende burime tÃ« sigurta.
Ka shkrue materiale me vlerÃ« historike per MartirÃ«t e KishÃ«s Katolike nÃ« Shqipni, nÃ« vitin 1967, dhe nÃ« â€œBuletinin Katolik Shqiptarâ€, qÃ« asht botue asokohe nga Gjon Sinishta, ku Don Lazri perdori pseudonimin Mark Kolaj. Pseudonimin e perdori per mos me pasÃ« pasoja nga komunistÃ«t nâ€™ Atdhe, ku kishte edhe krejt Fisin e vet, nen shtypjen barbare tÃ« Sigurimit tÃ« shtetit.
Asht nder klerikÃ«t e nderuem dhe tÃ« paharrueshem per ndihmat qÃ« i ka dhanÃ« Shqiptarve qÃ« arratiseshin dhe nuk kishin asnjÃ« njeri nÃ« AmerikÃ«.
Asht nder rastet e veÃ§anta qÃ« disa shqiptarÃ« tâ€™ arratisun kur Ky ishte nÃ« Bronx dhe New York, tÃ« cilÃ«t u mundue me tÃ« gjitha mjetet me i ndihmue materialisht, tue kerkue edhe vende pune, shkolla e banesa per ta. MÃ«rrijti me marrÃ« nÃ« qelen e Tij edhe tre tâ€™ arratisun nga Shqipnia nÃ« 1988.
NjÃ« ngjarje jo vetem e mnershme po edhe e trishtueshme me u mendue.
Ishin tre refugjat nga Veriu, njeni prej tyne ishte prej Shkodret, qÃ« kishte shkue nÃ« qelen e Don Lazrit per me lypÃ« ndihmÃ«. NÃ« Shtatorin e vitit 1988, kÃ«ta tÃ« tre shkojnÃ« rishtas per ndihmÃ«, dhe njÃ« natÃ« krejt pabesisht, nÃ« disa rrethana misterioze vrasin bamirsin e vet meshtarin Don Lazer Sheldija.
Fillimisht mendohet se ngjarja lidhet me vjedhjen e qelÃ«s sÃ« Don Lazrit. Por fakti i kÃ«tij krimi tÃ« shemtuem vertetohet se asht organizue nga Sigurimi i shtetit komunist tÃ« TiranÃ«s, i cili i tregoi BotÃ«s se, â€œujku ndrron qimen po, asnjÃ«herÃ« vesinâ€! Dhe, asnjÃ«herÃ« ky akt tradhÃ«tar i barbarizmit komunist nuk do tÃ« ndryshojnÃ« nga veprat barbare tÃ« â€œrilindjes sÃ« tiranit Edi Rama!â€
Po tâ€™ ishte vetem akt vjedhje tÃ« hollash, vrasja mbyllej prej tyne vetem me â€œmbushjen e xhepaveâ€, po jo me vepra tÃ« pandigjueme mbi njÃ« trup tÃ« pafajshem kleriku, qÃ« vetem u mundue me i ba mirÃ« atyne agjentave.
Kujtoj asokohe shumÃ« mirÃ« sesa me vÃ«shtirsi besohej nga njerzit atje, njÃ« akt krejt i pabesueshem i vrasjes sÃ« njÃ« bamirsi, â€œme urdhÃ«n nga lartÃ«!â€.
Ishte vetem nderhymja e NanÃ« Terezes nÃ« Gjykaten Amerikane, qÃ« i shpetoi vrastarÃ«t nga karriga elektrike. Vetem qÃ« ata mos me mbetÃ« nÃ« â€œHistoriâ€!
Sot, ne jemi para njÃ« fakti qÃ« verteton njenin prej krimeve tÃ« pafalshme qÃ« Shqiptari, ka krye kundrejt njÃ« Kleriku Katolik Shqiptar ashtu si gjithnjÃ« Sigurimi shtetit barbar komunist nÃ« Shqipni, ka krye me disa mija vetÃ« prej Atyne Atdhetarve tanÃ«, qÃ« sot nuk kanÃ« as Vorre dhe asnjÃ« ShenjÃ« tek koka.
Rinia Shqiptare sot, ka njÃ« detyrim tÃ« Pashlyeshem ndaj tÃ« gjithÃ« Atyne tÃ« Pavdekshemve AtdhetarÃ«, qÃ« rane nÃ«n shpaten e diktatorit tiran dhe tÃ« njohun si kriminel e tradhÃ«tar i Atdheut, vrastarit ordiner Ever Hoxha, tÃ« pasuesit skile Ramiz Alia dhe kobres sÃ« shqiptarve Nexhmije Hoxha.
Heshtja sot asht vetem mjet me fshij krimet e atyne vrastarve, qÃ« ndersa Shekuj nuk do tÃ« harrohen per gjakun e derdhun e tÃ« pafaj tÃ« Shqiptarve!
Lumej Gjaku kanÃ« rrjellÃ« prej 1944 nga BjeshkÃ«t e Nemuna tÃ« Veriut!
Asht vazhdue vllavrasja e pamÃ«shirshme per vite e vite nder tÃ« gjitha anÃ«t e krahinat e ShqipnisÃ«, vetem si e si me zhdukÃ« tiparet Burrnore tâ€™ Atyne krahinave qÃ« sakrifikuene aq shumÃ« per Atdheun e vet Shqipni.
A e dini o Vllazen e Motra ShqiptarÃ«, se Historia e vertetÃ« dhe e saktÃ« sot, jo vetem nuk asht e shkrueme, po asht e fallsifikueme dhe e tjetersueme tue fillue nga aktet ma tÃ« vjetra e heroike e deri tek ma tÃ« rejat? Ajo qÃ« ngjet nÃ« Trojet Shqiptare, asht e pakrahasueshme me asnjÃ« nga vendet e EuropÃ«s!
Dhe, arsyeja kryesore sot asht fshimja e Emnave tÃ« Nderuem tÃ« At Gjergj FishtÃ«s, Luigj Gurakuqit, Don Nikoll KaÃ§orrit, Imzot Luigj BumÃ§it, Arshi PipÃ«s, Imz. Frano Gjinit, At Mati Prennushit, Abatit MirditÃ«s e tÃ« sa e sa tÃ« tjerve qÃ« krahas Burrave tÃ« Hotit e tÃ« GrudÃ«s, tÃ« primÃ« nga i Madhi Ded Gjoâ€™ Luli, shkruene me Gjakun e Tyne HistorinÃ« e Lavdishme tÃ« ShqipnisÃ« sÃ« LirÃ«! Vazhdimsia nÃ« gjurmÃ«t e turpit tÃ« mbas 1944, ka vetem njÃ« emen nÃ« Histori: TradhÃ«ti! E ajo â€œtradhÃ«tiâ€, sot ka dalÃ« haptas perfushÃ« nâ€™Atdhe!
E, Populli Shqiptar sot, duhet tÃ« kujdeset Perjetsisht, me ruejtÃ« tÃ« paprekun nÃ« Malet tona Visaret e Shtrenjta tÃ« Atyne Shkambijve tÃ« lamÃ« me Gjak:
Ata ZamakÃ« tÃ« BardhÃ« e tÃ« Bukur tÃ« Flamurit Kuqâ€™e Zi tÃ« Heroit Kombtar, Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 29 Gusht 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 62
Zamak i Flamuritâ€¦

DON MATISH LISNA
(1924 â€“ 1958)

Historia e pashkrueme e epokÃ«s ma barbare dhe kriminale qÃ« vazhdon me kenÃ« Historia e qytetit Shkodres nga viti 1944 â€“ 1991, asht dishmia e saktÃ« e â€œkomunizmit ma antinjerzor e terrorist qÃ« asht provue nÃ« njÃ« popull prej 28.000 banorÃ«sh, nÃ« Token ku shkeli ShÃ«n Pali nÃ« vitin 56 tâ€™ EpokÃ«s sÃ« Re, dhe sot, ajo histori asht e panjohun jo vetem nga kontinenti Europjan, po e tham me bindje tÃ« plotÃ« se asnjÃ« shtet komunist nâ€™ BotÃ« nuk e ka provue.â€
Shkodra kje dÃ«nue me vdekje e shfarosje nga sllavokomunizmi! PushkÃ«t e para tÃ« shprazuna mbi kokat e shkodranve ishin sinjali i terrorit komunist, tÃ« cilin e drejtonte krimineli anadollak Ever Hoxha, qÃ« nuk u mjaftue me 26 burgjet e birucat nÃ« tÃ« gjitha anÃ«t e qytetit, por edhe vorfnimin e familjeve qÃ« kishte Shkodra atÃ«herÃ«, me mbylljen e dyqaneve tÃ« Pazarit, me tatimet dhe burgosjet e tregtarve, me shtetizimet e shtÃ«pijave e, mbi tÃ« gjitha me shpalljen e â€œqendres sÃ« reaksionarveâ€ tÃ« cilÃ«t, pÃ«r shfarosjen e kÃ«tyne qytetarve â€œsollÃ«n nÃ« qytetin Verior llomin e tÃ« gjithÃ« ShqipnisÃ« sÃ« posadalun nga lufta, vetÃ«m pÃ«r varrosjen pÃ«rfundimtare tÃ« qytetnimit.â€
Mbrenda katÃ«r vitÃ«sh jugosllavÃ«t jo vetÃ«m, plaÃ§kitÃ«n magazinat e tregtarve Ulqinaku, Rroji, Nikshiqi, Ademi, Tahiri, Muzhani etj., por vetÃ«m, nga torturat e mnershme qÃ« vuejti i ndjeri Man Tepelia, dorÃ«zoi 13 teneqe vojit gurit, me napolona ar tÃ« vetat qÃ« kishte tÃ« groposuna nÃ« fshatin e KuÃ§it.
NÃ« Beograd e nÃ« MoskÃ« dihet se janÃ« tregtue mallna me firmen â€œUlqinakuâ€.
FatkeqÃ«sia ma e madhe e njÃ« Populli e provueme nga historia e ShqipnisÃ« ishte atÃ«herÃ« ashtusi dhe sot, kur shteti i tij qeveriset dhe drejtohet nga vagabondÃ«t, kusarÃ«t, gjaksorÃ«t, drogaxhijÃ«t, mashtruesit tradhÃ«tarÃ« dhe tÃ« shitunit agjenta, qÃ« pÃ«r dy pare tÃ« flliqta kryejnÃ« tÃ« gjitha veprat e trathtisÃ« ndaj Popullit e Atdheut tÃ« vet, pÃ«r hirÃ« tÃ« kolltukut. Qellimi kryesor atÃ«herÃ« ashtusi sot, ishte zhdukja e brezit kulturor Europjan, zhdukja e themeleve tÃ« FranÃ§eskanve Shqiptar, shrranjosja e Atdhetarizmit Verior dhe plaÃ§kitja e pronave tÃ« tyne me kulm e themel, tue fillue nga bibliotekat personale.
Po, me trashigimtarÃ«t e tyne Ã§farÃ« ndolli? â€“Shumica u arrestuen si element i â€œpaknaqunâ€ ndÃ«rsa, ata, qÃ« vuejten interrnime e papunsi, pÃ«rfunduen ndÃ«r ferma e rruga ura, dhe, pothuej asnjÃ« nuk kishte tÃ« drejtÃ« me vazhdue shkollat e mesme, me pÃ«rjashtim tÃ« disave nÃ« shkollÃ«n pedagogjike.
Me elementin e deklaruem â€œarmikâ€ lufta ishte e haptÃ« dhe e vazhdueshme, sigurisht, tue u mbÃ«shtetÃ« nÃ« parimet e diktaturÃ«s sÃ« proletariatit nÃ«n tÃ« njohunen formulÃ« marksiste antinjerzore tÃ« â€œluftÃ«s sÃ« kllasaveâ€.
Kujtoj si sot njÃ« thanje tÃ« Prof. KolÃ« Alimhillit, kur e pata takue para pallatit PrefekturÃ«s: â€œNÃ« sistemin komunist, profesorÃ«t e vÃ«rtetÃ« pÃ«rfundojnÃ« nÃ« burg, kur dalin nga burgu, po dolÃ«n, shkojnÃ« hamaj e fshesaxhijÃ«, ndÃ«rsa, hamajt e fshesaxhijtÃ« e vÃ«rtetÃ« drejtojnÃ« shtetin e vendosun nga diktatura.â€ Kujtoj mirÃ« aso kohe arrestimin e mÃ«suesÃ«s sÃ« nderueme zj. Ida Lezhja nÃ« shkollÃ«n pedagogjike e, sa si Ajo, tÃ« tjerÃ« si Ruzhdi Ã‡oba apo, intelektuali Injac Baqli, i cili, jo vetÃ«m hetohÃ«t nga vetÃ« krimineli Hilmi Seiti, po, masakrohet deri aty sa vdes nÃ« podrumet e spitalit tÃ« burgut e, pse ? â€“ VetÃ«m, se Injaci i shkretÃ« sâ€™ pranon me nÃ«nshkrue deklaratÃ« bashpunimi me sigurimin e shtetit (dosja nr. 1989), e prÃ«gatitun nga hetuesi Fahri Kraja, qÃ« tashti duhet tÃ« jenÃ« dekorue nga presidenti â€œnderi i kombitâ€, mbasi edhe ky, â€œka mbytÃ« edhe njÃ« katolik ma shumÃ« nÃ« Shkoderâ€.
Edukimi antikombÃ«tar nÃ« favor tÃ« shovenistve sllavo â€“ aziatikÃ« kishte fillue qÃ« nÃ« janar tÃ« vitit 1945, kur inspektori i arÃ«simit, partizani Shaban Arra, erdhi nÃ« fshatin DajÃ§ tÃ« Bregut tÃ« BunÃ«s dhe na komunikoi nÃ« shkollÃ«n atje se, â€œnuk duhet kÃ«ndue ma Hymni i Flamurit i shkruem prej At FishtÃ«s!â€.
Me datÃ«n 16 Shtator 1949 Ever Hoxha erdhi nÃ« Shkoder. Kur ai foli nÃ« balkonin e PrefekturÃ«s, nÃ« krahun e tij tÃ« majtÃ«, pra nÃ« krahun e â€œzemresâ€ nÃ«se kishte, mbante â€œshokun e shtrenjtÃ«, birin e denjÃ« tÃ« kllasÃ«s puntore tÃ« Shkodres, Tuk JakovÃ«n.â€ Pa kalue as dy a tri vjet, Tukut i rrÃ«shqiti kamba e thej qafÃ«n, pikÃ«risht, nga â€œshoku i armÃ«veâ€ Ever Hoxha. Kur filloi me botue veprat e tija bash Everi e akuzon Tukun nÃ« lidhje me klerin katolik dhe, nxjerrÃ« helmin e vet tÃ« fanatizmit antikatolik qÃ« ndryente bashkÃ« me vnerin e tij nÃ« shpirtin e katranosun, se gjoja miku i tij Tuku, ka ndihmue indirekt me mÃ«nyrat e veta klerin katolik. NjÃ« rrenÃ« aq e madhe sa kjo shpifje e krijueme nga ai ndÃ«r vepra, nuk zen vend nÃ« asnjÃ« rast qÃ« kriminelat komunista janÃ« tregue â€œnjerzorÃ«â€ tÃ« pakten â€œnjÃ«herÃ«â€ nÃ« njÃ« veprim tÃ« tyne.
Mbizotnonte nÃ« tÃ« gjitha veprimet shtetnore urrejtja per Veriun. As nuk mund tÃ« mendohej njÃ« kriminel vrastar si kryetari i degÃ«s sÃ« mbrendshme tÃ« Shkodres, qÃ« mbasi torturoi e pushkatoi klerikÃ«t katolik Shqiptar, shoku Ever e gradoi edhe gjeneral. Dhe kjo gradÃ« turpi ju dha pikrisht kur zhvilloi nÃ« Shkoder gjyqin fallco tÃ« Don Ejell KovaÃ§it. E mjerisht, as sot gjykatat nuk kanÃ« ba asnjÃ« veprim me ndryshue proceset mashtruese tâ€™ sa pushkatimeve. AsnjÃ«herÃ« Shkodra nuk harron qendrimin Burrnor tÃ« At Florian BerishÃ«s SJ., At Leonard Shajakut dhe At Marjan PrelÃ«s, tÃ« cilÃ«t, vetÃ«m, pse nuk pranojnÃ« â€œme kallxue RrÃ«fiminâ€, vuejtÃ«n sa vite interrnimi e burgje nga dÃ«shira pÃ«r zhdukjen e Tyne nga krimineli Hilmi Seiti, i cili me ato krime kÃ«rkonte me u veshÃ« nÃ« spaleta gjeneralÃ«sh vrastar tue krijue simpatinÃ« tek anadollaku Ever Hoxha, sherbÃ«tor i shovenistve sllav e oriental deri ditÃ«n e ngordhjes sÃ« tij qÃ«, pa kursim pÃ«r hirÃ« tÃ« kolltukut ndihmohej nga Ramiz Alia dhe grupi servil dhe kriminal terrorist i byrosÃ« politike tÃ« PPSh.
Duhet shkrue dhe mos me heshtÃ« asnjÃ«herÃ« ndaj asaj sÃ« vertete qÃ« ka kalue dhe po vazhdohet edhe sot, per shfarosjen mizore qÃ« po organizohet edhe nder ditet tona tue shkombtarizue ShqipninÃ«, me largimin e dhunshem tÃ« rinisÃ« e veprat tjera tÃ« pajustifikueshme si e si me zhdukÃ« Trojet e ArbÃ«nisÃ«.
Kujtoj mirÃ« mÃ«suesin e rij tâ€™ asaj kohe Matish Lisna, kushrini i xhakonit tÃ« njohun Mark Ã‡uni, kur sherbente nÃ« Barbullush dhe, njÃ«ditÃ« vetem kur u hap lajmi se Matishi, kishte vendosÃ« me ndrrue krejtÃ«sisht drejtimin e Tij tÃ« jetes dhe, me Ju kushtue rrugÃ«s shpirtnore tÃ« meshtarisÃ«, nÃ«n kujdesin e tÃ« Nderuemit e tÃ« perkushtuemit Ipeshkvit Shkodres Imz. Ernesto Ã‡oba. Ai u shugurue nÃ« vitin 1956 dhe ishte vertetÃ« njÃ« klerik model jo vetem nÃ« dukje tÃ« parÃ«, po edhe si predikatar i shkelqyeshem, qÃ« me njÃ« oratori tÃ« rrallÃ« nga predikatoria e KatedralÃ«s sÃ« Shkodres nÃ« pragun e 100 vjetorit tÃ« saj, ka thithÃ« mbarÃ« popullin e Shkodres me rrethet e saja, po nÃ« mÃ«nyrÃ« shumÃ« tÃ« veÃ§antÃ« binte nÃ« sy dÃ«shira e rinisÃ« Shkodrane me ndigjue predkun e Tij.
Ishte njÃ« kohÃ« shumÃ« e shkurtÃ« ajo qÃ« e bani Don Matish Lisnen me kenÃ« jo vetem i kerkuem, po edhe i dishruem e i pranishem nder ambjentet tona.
E ky ishte njÃ« kandveshtrim i papelqyeshem per qeveritarÃ«t antinjerzorÃ«.
Nuk mungonin as dashakqijtÃ« e Sigurimit qÃ« ishin tÃ« gatshem per veprime.
Po ato ditÃ« kur Hilmi Seiti, pushkatoi Don Ejllin organizon dhe zhdukjen misterioze tÃ« Meshtarit tÃ« rij Don Matish Lisna, i cili vdes nga helmatisja, vetÃ«m se, â€œfjala e Tij kishte arritÃ« me elektrizue shpirtin e masakruemâ€ nga ideologjia marksiste tÃ« RinisÃ« Heroike Shkodrane! U mjekue disa ditÃ« nÃ« njÃ« repart tÃ« spitalit civil tÃ« Shkodres, po pa rezultat. Don Matish Lisna u nda jeta me 20 Tetor 1958, nÃ« moshen ma tÃ« bukur tÃ« jetes sÃ« Tij dhe asht i vorrosun nÃ« RrÃ«maji. Seksioni Katolik i Sigurimit shtetit zbatonte detyrat.
Don Simon Jubani shkruente: â€œDon Matish Lisna ishte njÃ« gjeni, qÃ« e kishte tÃ« rrallÃ« shokun. Predket e Tij nÃ« muejn maji tÃ« 1958, me efekt tÃ« madh nÃ« popull sâ€™ kishin si mos tÃ« shqetsonin pushtetin diktatorial, ndaj nÃ« kÃ«to raste merreshin tÃ« gjitha masat qÃ« tÃ« eleminohej njÃ« njeri i tillÃ«.â€
Dhe me tÃ« vertetÃ« ashtusi tha Don Simon Jubani u veprue me tÃ« gjithÃ« Ata qÃ« me veprat e veta Atdhetare dhe Fetare, pa kursye as jeten kur ishte rasti: I kanÃ« sherbye Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 2 Shtator 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa Nr. 63
Zamak i Flamurit Kastriotit â€¦

E MBYTNE EDHE DON LAZER JUBANIN
(1925 â€“ 1982)

Lazer Jubani asht le nÃ« Shkoder nga prindÃ«t Zef e Ã‡ile Jubani, me daten 23 Prill 1925. Asht rritÃ« jetim mbasi Baba i Lazrit vdiq i rij. Shkollen fillore dhe gjimnazin e vazhdoi nÃ« Seminarin Papnuer tÃ« Shkodres, ku perfundoi dhe liceun klasik e filozofik. Binte nÃ« sy pergatitja per meshtar, po edhe landa e historisÃ« tregon njÃ« prirje tÃ« jashtzakonshme. Asht shumÃ« i rij kur filloi me bashkpunue me revisten â€œAucrora Onsurgensâ€. NÃ« muejn Prill 1946 asht i detyruem me nderpre shkollen, se mbyllen nga shteti deri nÃ« Janar 1947.
GjatÃ« kÃ«saj kohÃ« vazhdon studimet per meshtar me At Mark Harapin S.J., Don Anton Muzaj dhe Don DedÃ« MaÃ§aj. TÃ« gjithÃ« perfundojnÃ« MartirÃ«!
Nga shenimet biografike tÃ« Dr. P. PepÃ«s, mÃ«sojmÃ« se me 8 Shtator 1946, Ai Shugurohet meshtar nga Imzot Frano Gjini. NÃ« vitin 1947 Don Lazrin e marrin ushtar, dhe mbas pushkatimit tÃ« Don DedÃ« MaÃ§aj tÃ« pafaj edhe Don Lazri fillon Kalvarin e pafund me arrestime, dhunime, tortura dhe dÃ«nime. NÃ« vitin 1950 Don Lazrin e arrestojnÃ« me njÃ« grup ushtarÃ«sh shkodranÃ« se, gjoja kanÃ« dashtÃ« me rrÃ«zue pushtetin, dhe e dÃ«nojnÃ« 15 vjet heqje lirije.
Mbas 10 vjetÃ«sh e lirojnÃ« nga burgu po, e interrnojnÃ« nÃ« Gradisht tÃ« qytetit Lushnje, prej ku lirohet mbas pesÃ« vjetÃ«sh. Don Lazrin e njoha kur hyni nÃ« punÃ« nÃ« fermen â€œPerlat Rexhepiâ€, perballÃ« fabrikÃ«s sÃ« Pelhurave, ku punojshe unÃ«. NÃ« vitin 1967 njÃ«ditÃ« veÃ§ kur u hap fjala se shoku i punÃ«s i kishte dhanÃ« Atij me ngranÃ« njÃ« mollatartÃ« nÃ« mengjez, qÃ« ishte kenÃ« e mbushun me arsenik, dhe mbas disa ditÃ«sh qÃ« u mbajtÃ« pa mjekime tÃ« duhuna nÃ« spitalin e Shkodres, Don Lazri u nda nga kjo jetÃ« nga helmatisja.
NjÃ« meshtar aq fisnik dhe i pÃ«rvujtÃ«, mbytet nga Sigurimi i shtetit barbar.
E pra nÃ« Shkodren e masakrueme nga komunizmi ka ngja edhe kjo ngjarje;
ShumÃ« shkodranve mund ti duket Ã§udi sÃ«si dy vllazÃ«n pa pasÃ« asnjÃ« tÃ« keqe njÃ«ni me tjetrin Don Lazri e Don Simoni, pÃ«r 35 vjet nuk kanÃ« folÃ« kurr bashkÃ«, tue kenÃ« tÃ« njÃ« oxhaku. Askush nuk mund tÃ« kuptojnÃ« se kÃ«ta dy vllazÃ«n janÃ« dy KlerikÃ« Katolik tÃ« nderuem. Sikur tÃ« lexonim njÃ« libÃ«r apo tÃ« kishim mundÃ«si me pa njÃ« film me jetÃ«n e kÃ«tyne dy vllazÃ«nve, nÃ« fund do tÃ« thonim me vete: â€œÃ‡farÃ« fantazije kanÃ« artistat, apo Ã§farÃ« ideje i ka lindÃ« atij regjizori me sajue film me kÃ«ta dy vllazÃ«n, pavarÃ«sisht se â€œkjo asht fantaziâ€, se nÃ« jetÃ« mbrena njÃ« shtÃ«pije nuk mundet me ngja kurr dishka kÃ«shtu!â€
Shqipnia asht shumÃ« e vogÃ«l. Shkodra edhe shumÃ«herÃ« ma e vogÃ«l! ShtÃ«pija ku asht zhvillue ngjarja as nuk krahasohÃ«t me asnjenÃ«n, prandej edhe asht e vÃ«shtirÃ« me u besue se kjo asht ngjarje e vÃ«rtetÃ« e ndodhun, madje, edhe nÃ« njÃ« Shqipni tÃ« izolueme nga Bota, ku njerzit me vÃ«shtirsi qarkullonin nga njÃ« qytet nÃ« tjetrin se, pÃ«rjashta Shqipnie as nuk bahej fjalÃ« fare e, sidomos, pÃ«r KlerikÃ«t as nuk mund tÃ« mendohej aspak kjo pÃ«rveÃ§ arratisjes.
Shkodra dhe historia e saj janÃ« kenÃ« subjekt i shumÃ« ngjarjeve tronditÃ«se nÃ« histori, prandej edhe populli i saj me tÃ« drejtÃ« krenohet pÃ«r tÃ« kaluemen e lavdishme. Komunizmi sadist everian nÃ« Shkoder ka eksperimentue tÃ« gjitha thanjet e fantazitÃ« e Leninit, Stalinit, Mao Ce Dunit, Pali MiskÃ«s, Hekuran Isajt, Lenka Ã‡ukos apo Ramiz AlisÃ« me shokÃ« tiranÃ« si veten.
Lenini nÃ« 1922, thonte: â€œTÃ« asgjÃ«sojmÃ« qÃ«ndresÃ«n e priftÃ«nve dhe tÃ« murgeshave me njÃ« mizori tÃ« tillÃ« qÃ« tâ€™a mbajnÃ« mend me dekada tÃ« tana!â€
Ã‡do gja qÃ« i nevojitÃ«j Sigurimit me zbatue kÃ«te thanje e ke gjetÃ« nÃ« DegÃ«n e Mbrendshme tÃ« qytetit MartirÃ« tÃ« Shkodres, madje, edhe pak ma zi se i ka shkue mendja kÃ«tyne â€œklasikveâ€ tÃ« marksizÃ«m â€“ leninizmit, apo pasuesve tÃ« tyne kriminelâ€™ e gjakatarÃ« tÃ« pashoq sÃ«pse, aty u grumbulluen sherbÃ«torÃ«t e shovenistÃ«ve sllav, fanatikÃ«t antikatolikÃ«, tÃ« gjitha fundrritÃ« e padijes sÃ« ToskÃ«nisÃ« dhe rrÃ«nuesit fshataresk tÃ« antiqytetnimit Evropjan PÃ«rendimor, qÃ« mbartÃ« mbrenda vetÃ«s doktrina regresive e vrastare komuniste, pÃ«rballÃ« PÃ«rparimit tâ€™Atdheut dhe kulturÃ«s Europjane PerÃ«ndimore Perparimtare!
Ja dhe fakti qÃ« vÃ«rteton se kjo ka ndodhÃ« nÃ« njÃ« qytet me ma pak se 28.000 banorÃ« nÃ« vitin 1946, ku kishte 26 burgje tÃ« diktaturÃ«s barbare komuniste.
NÃ« Shkoder ku ishte edhe Seksioni Katolik pranÃ« DegÃ«s sÃ« Mbrendshme ku, punonin edhe disa dhjetra hetues terroristÃ« kriminelÃ« e amoral analfabet zhvillohet pikrisht kjo ngjarje nÃ« rrugÃ«n Ballabane tÃ« qytetit, nÃ« shtÃ«pinÃ« e vjeter tÃ« qytetarve shkodranÃ« shumÃ« tÃ« nderuem Zef e Ã‡ile Jubanit.
Nana Ã‡ile detyrohet deri nÃ« pleqni me pÃ«rballue jetesÃ«n tue rrah me dhjetra orÃ« tezgjahun, pÃ«r me rritÃ« tre djelmÃ« jetima, dy prej tÃ« cilÃ«ve zgjedhin rrugÃ«n e MeshtarisÃ«, si Lazri ashtu dhe Simoni.
Don Simoni ishte tri vjet ma i ri, le me 5 Mars 1928. NÃ« vitin 1946 kur mbyllet shkolla e Jezuitve nga komunistÃ«t nuk mÃ«rrinÃ« me e pÃ«rfundue, kÃ«shtu punÃ«sohet si infermjer pranÃ« dispenserisÃ« sÃ« qytetit. Aktivizohet me sportin dhe asht ndÃ«r futbollistÃ«t ma tÃ« mirÃ« tÃ« klubit â€œVllazniaâ€ nÃ« Shkoder, por gjatÃ« kÃ«saj kohe ndryshon drejtimin e rrugÃ«s sÃ« jetÃ«s, edhe pse i vÃ«llai asht i burgosun vetÃ«m pse ishte Meshtar.
Simoni ndjekÃ« mÃ«sheftas studimet e duhuna dhe me datÃ«n 4 Maji 1958, Shugurohet Meshtar nga Imzot Errnesto Ã‡oba. Shugurimi i Tij ishte njÃ« pranim me vetdije tÃ« plotÃ« i njÃ« Martirizimi qÃ« do tâ€™a ndiqte gjithÃ« jetÃ«n. AsnjÃ« pikÃ« mÃ«shire nuk do tÃ« kishin terroristÃ«t komunist ndaj Klerit Katolik Shqiptar nÃ« asnjÃ« periudhÃ« tÃ« kenjes sÃ« tyne nÃ« pushtet, gja e cila ishte e kuptueshme pÃ«r kedo qÃ« ia hynte asaj rrugÃ«. NdÃ«rsa, pÃ«r Don Simon Jubanin ishte edhe e provueme me vÃ«llaun e Tij Don Lazrin, i cili asokohe kalbej burgjesh e kampesh tÃ« shfarosjes. Kur Don Simoni ka lanÃ« Shkodren dhe asht ba Meshtar iku nÃ« MirditÃ« nÃ« vitin 1963, Don Simoni arrestohet, kur vÃ«llai i Tij Don Lazri, u lirue nga interrnimi, kÃ«shtu, Don Simoni i akuzuem, i hetuem, i dÃ«nuem, i masakruem e i ridÃ«nuem, i spijunuem, e tue u dÃ«nue herÃ« dhjetÃ« e herÃ« njÃ«zet vjet, kalon jetÃ«n 26 vjet nÃ« njÃ« nga burgjet historike tÃ« komunizmit, nÃ« Burrel, ku Ai aty, tashti kishte edhe â€œbirucÃ«n e Don Simonitâ€ e njohun nga tÃ« gjithÃ« ata qÃ« kanÃ« vuejtÃ« nÃ« atÃ« burg.
Lirohet me amnesti tÃ« imponueme nga jashtÃ« nÃ« vitin 1989. Kishte 7 vjet qÃ« i vllai Don Lazri kishte vdekÃ«, pra nuk jetonte ma.
Ishin plot 35 vjet qÃ« dy vÃ«llaznit Meshtar tÃ« njÃ« oxhaku nuk ishin takue kurr me njenitjetrin, nuk kishin ngranÃ« njÃ« gostÃ« apo darkÃ« bashkÃ«, nuk kishin asnjÃ« mundÃ«si komunikimi as konsultimi pÃ«r hallet apo idhnimet e jetes sÃ« Tyne, qÃ« filluen nÃ« vitin 1947 dhe vazhduen deri nÃ« vitin 1989.
Don Lazri nÃ« moshÃ«n 57 vjeÃ§are e mbylli â€œdosjenâ€ e hapun nÃ« vitin 1947, si shumÃ« shokÃ« tÃ« Tij, tÃ« cilÃ«t as sot nuk kanÃ« as vorreza.
Por historia e Don Simon Jubanit nuk mbyllet kÃ«tu! Meshtari â€œi pabindunâ€ siÃ§, e kanÃ« quejtÃ« komunistÃ«t barbar, vazhdon me ecÃ« shpejtÃ« si gjithmonÃ« edhe mbas atij burgu tÃ« tej zgjatun gja e cila, krijon dyshime tek Sigurimi, i cili me 13 janar 1990, nÃ« pragun e Asaj ngjarje tÃ« madhe qÃ« do tÃ« lÃ«kundin thÃ«melÃ«t e komunizmit edhe nÃ« Shqipni, pikÃ«risht, atÃ« natÃ« Don Simoni do tÃ« arrestohet me shumÃ« shkodranÃ« tjerÃ«, qÃ« me datÃ«n 14 Janar 1990 kishin organizue njÃ« DemostratÃ« tÃ« heshtun nÃ« Sheshin e DÃ«shmorve tÃ« Shkodres. Aty mendohej se â€œedhe mund tÃ« rrÃ«zohej monumenti i Stalinitâ€, pÃ«r kÃ«te arÃ«sye xhelati Zylyftar Ramizi me urdhÃ«n tÃ« diktatorit gjakatar Ramiz Alia, bani ata arrestime qÃ« u pasuen me masakra dhe tortura nga tÃ« cilat, ata qÃ« i provuen me ditÃ« tÃ« tana nuk kanÃ« muejtÃ« me u Ã§ue nÃ« kambÃ«. Por Don Simoni asht i pafaj. Lirohet, ndÃ«rsa, djelmÃ«t e rijÃ« dhe organizatorÃ«t e Asaj Demostrate dÃ«nohÃ«n me shumÃ« vite burg. Edhe kur gjithÃ« Europa kishte marrÃ« pamje tjeter kryesisht nder demokracitÃ« komuniste tÃ« Lindjes.
Asht pikrisht ajo kohÃ« kur ngjet edhe vrasja e Djaloshit PÃ«llumb Pllumbaj nÃ« tentativÃ« arratisje, qÃ« ishte prap njÃ« tradhÃ«ti e re ndaj Popullit tonÃ«, mbi ligjin e aprovuem â€œme gjobitjeâ€ pÃ«r ata qÃ« kapÃ«n nÃ« kufi tue ikÃ«.
Sigurimi shtetit dhe UDB-ja jugosllave vazhdojnÃ« sÃ« bashku lojÃ«n e vjetÃ«r tÃ« mashtrimit dhe tÃ« dorzimit tÃ« atyne qÃ« mund tÃ« mendonin me u arratisÃ«. Askujt nuk i shkon mendja se funerali i PÃ«llumbit tÃ« Ri do tÃ« jetÃ« njÃ« revoltÃ« e Atyne Burrave qÃ« banin mbi sypet e tyne arkivolin e Atij Djali. Porsa korteu mÃ«rrinÃ« tek komiteti i partisÃ« sÃ« Shkodres, shpÃ«rthen dufi i njÃ« Populli tâ€™vujtun qÃ« ka ndrye nÃ« zemÃ«r pÃ«r 47 vjet urrejtjÃ«n pÃ«r komunizmin, Ramiz AlinÃ« dhe Nexhmije HoxhÃ«n, ndersa vazhdon thirrja e Atyne trimave gjatÃ« gjithÃ« FushÃ«s sÃ« Ã‡elÃ«s, nga Rusi e deri tek vorret e Stom Golemit, ku me arkivol nÃ« krah bahÃ«n thirrje pÃ«r rrÃ«zimin e komunizmit.
Mbas kÃ«saj ngjarje nÃ« muejn korrik, duket sikur koha po ecÃ«n ma shpejtÃ«. Afrohet muej i Purgatorve, Nandori i 1990. Zakonisht nÃ« Shkoder asht tregue shumÃ« kujdes pÃ«r rregullimin dhe zbukurimin e vorreve nÃ« kÃ«te muej. Siduket, kur i Ndjeri Gjon Kamsi pat mÃ«rrijtÃ« me shpÃ«tue nga shkatrrimi Vorrezat e RÃ«majt, ka parandi dishka pÃ«r AtÃ« ngjarje aq tÃ« Madhe qÃ« do tÃ« ngjasin Aty, me datÃ«n 4 dhe do tÃ« pasohet me datÃ«n 11 Nandor 1990, tue u ba Dita e FitorÃ«s sÃ« DemokracisÃ« nÃ« Shkoder, simbol i mbarÃ« ShqipnisÃ«. NÃ«n njÃ« shi e fortunÃ« vjeshte nÃ« mes Atyne selvijave tÃ« nalta Don Simon Jubani thotÃ« MeshÃ«n e ParÃ«, mbas plot 23 vjetÃ«sh tÃ« â€œRevolucionit Ideologjik e Kultural 1967â€, tÃ« cilin e pat drejtue atÃ«herÃ« nÃ« Shkoder, â€œbilbiliâ€ i PPSH, tirani Ramiz Alia. Ndonse, nÃ« vitin 1985, pak ditÃ« mbas datÃ«s 11 Prill kur pat ardhÃ« nÃ« Shkoder, pat lanÃ« porosi: â€œshoku Ever na la, armiqtÃ« e partisÃ« kanÃ« pÃ«r tÃ« kÃ«rkuar pÃ«r tÃ« prishÃ« unitetin tonÃ«, do tÃ« kÃ«rkojnÃ« pÃ«r tÃ« gjetur mundÃ«sinÃ« e realizimit tÃ« qellimeve tÃ« tyre tÃ« kÃ«qija ndaj partisÃ«, prandaj, tÃ« jemi vigjilent, sidomos me pjesÃ«n katolike, e cila nuk e ka dashur kurrÃ« partinÃ«. Ata nÃ« kÃ«te situatÃ« kanÃ« pÃ«r tÃ« kÃ«rkuar pÃ«r tÃ« pÃ«rfituar pÃ«r tÃ« pÃ«rÃ§arÃ« kÃ«tÃ« unitet tÃ« partisÃ« sonÃ«. Por, kudo qÃ« tÃ« vÃ«reni njÃ« Ã§faqje tÃ« vogÃ«l mos prisni, por sinjalizoni partinÃ«, veni prangat dhe jepni plumbin ballit.â€ Ky pra, ishte krimineli Ramiz Alia!
Dhe, me tÃ« vÃ«rtetÃ« nga data 4 Nandor e deri me 10 nÃ« darkÃ«, mund tÃ« thohet se disa apartamente karrshi Vorrezave tÃ« RÃ«majit kishin aq arsenale armÃ«sh nÃ« katÃ«t e sipÃ«rme, sa ndoshta po tÃ« pÃ«rdoreshin, njerzit qÃ« do tÃ« vriteshin do tâ€™ishin ma shumÃ« sesa tÃ« varrosunit aty nÃ« 100 vjet qÃ« janÃ« hapÃ« Ata Vorre. Vagona tÃ« tanÃ« me sampista e ushtarÃ«. Gadishmeni nr.1 nÃ« tÃ« gjitha repartet ushtarake tÃ« Veriut. Telefoni i Ramiz AlisÃ« pÃ«r orÃ« tÃ« tana tÃ« datÃ«s 10 tÃ« sÃ« shtunÃ«s, i jepte urdhna sekretarit tÃ« parÃ« tÃ« PPSH Shkodres Xhemal Dymbyles, sesi me ba gjakderdhje e terror me datÃ«n 11 nÃ« RrÃ«maj, nÃ«se Don Simon Jubani do tÃ« guxonte me thanÃ« MeshÃ«n e paralajmÃ«rueme nga Ai vetÃ«, qÃ« me datÃ«n 4 Nandor ora 12.00.
E po mos tâ€™ ishte i madhi Javier PÃ©rez de CuÃ©llar me burrninÃ« dhe guximin e Tij tÃ« paharrueshem, kushedi si do tÃ« mbyllej Ajo MeshÃ« historike. Vetem e vetem nderhymja e Tij direkte telefonike tek skilja Ramiz Alia, shpetoi Shkodren nga gjakderdhja e organizueme e komunizmit barbar.
Ndoshta, ishte edhe njÃ« shkak per me realizue thanjen e Sulltan Muratit, qÃ« â€œnÃ« Shkoder nuk duhet tÃ« mbesin gjallÃ« asnjÃ« Shkodran!â€ E tirani barbar Ramiz Alia mbas Everit, ishte shumÃ« i perkushtuem me shfarosÃ« Shkodren.
Aty nga ora 10.45â€™ jam nisÃ« me shkue me tÃ« gjithÃ« familjen ndÃ«r Vorre. Kur ishe bash tek dera e Vorreve, vÃ«rejta shumÃ« Musliman jashta Vorreve tÃ« grumbulluem tek dera. UnÃ« pÃ«r njÃ« Ã§ast dyshova pÃ«r ndonjÃ« keqkuptim, pse nuk kanÃ« hy pÃ«rderisa ata ishin nÃ« rrugÃ« jashta Vorreve.
Njoha njÃ« ndÃ«r Ata tÃ« perafert me moshen time dhe e pyeta se, pse keni ndejÃ« pÃ«rjashta? Ai mÃ« tha: â€œJu hyni e shihni MeshÃ«, nÃ«se do tÃ« ndÃ«rhyjnÃ« forcat speciale dhe ushtarÃ«t qÃ« janÃ« ndÃ«r vagonat e trenit kundÃ«r jush, na do tÃ« futemi menjÃ«herÃ« mbas tyne dhe do tÃ« pÃ«rdorim armÃ«t qÃ« kemi nÃ« trup dhe mbas kÃ«tyne apartamenteve ndÃ«r makina. Rrini tÃ« qetÃ« se vÃ«llau nÃ« ditÃ« tÃ« ngushtÃ« njihet, na nuk largohemi prej kÃ«tu pa pÃ«rfundue Mesha. Jemi ma shumÃ« se 500 vetÃ« tÃ« gjithÃ« tâ€™ armatosun!â€.
Uniteti i Popullit tÃ« Shkodres nÃ« datÃ«n 11 Nandor 1990 dhe, tek Xhamija e Plumbit me datÃ«n 15 Nandor, asht Modeli i Vllaznimit tÃ« Muslimanve dhe Katolikve ShkodranÃ«, qÃ« i bashkonte njÃ« Truell i VetÃ«m qÃ« quhÃ«t Shqipni, e lame me Gjakun e Martirve tÃ« Saj: Ndue Pali, Caf Meta, Paulin Pali, Muzafer Pipa, KolÃ« Prela, Qemal DraÃ§ini, Bardhosh Dani e Mark Cacaj e mija, mija tÃ« tjerÃ« qÃ« lindÃ«n, luftuen dhe ranÃ« Heroikisht tÃ« gjithÃ« bashkÃ« po, pranÃ« Atyne Vorreve, ku ishin Betue mbi gurÃ«t e TokÃ«s gjakosun tÃ« NanÃ«s Shqipni.
Rinia e sotme Shkodrane, duhet tÃ« pÃ«rulet me Nderim para Gurve tÃ« Zallit tÃ« Kirit dhe PendÃ«s sÃ« saj dhe, tÃ« mundohet â€œvetÃ«mâ€ per me rikujtue se: â€œPse vdiqÃ«n sÃ«bashku KÃ«ta VÃ«llazÃ«n e Motra ShqiptarÃ«?!â€
NÃ« vitin 1938 shkruen Don Kolec Prennushi: â€œUnÃ« e dij se, falemnderÃ«s Zotit, e shumta e popullit i beson e i mban kÃ«to tÃ« verteta. Por armÃ«t kundra versuljeve tâ€™ anmiqÃ«ve, sidomos nÃ« kÃ«te kohÃ« kur mortaja e komunizmit ka prÃ¢ (pushtue) atmosferen e pergjithshme i duhen popullit me i pasÃ« pÃ«r doresh e kundra tÃ« zakonshmeve, e kundra atyne mÃ¢ tÃ« hollave qi kanÃ« hijen e ditunisÃ«, tÃ« cilat edhe nÃ« mos paÃ§in mbÃ«rri ndÃ«r nÃ©, do tÃ« vijnÃ«, si mbeturina rrenojash qi hjedh dallka e detit nÃ« bregoret tona.â€
Kurr mos harroni thanjÃ«n e njÃ« filozofi tÃ« madh Shqiptar, i paharrueshmi At Anton Harapit tha: â€œLumninÃ« e jep deka, KunorÃ«n e ven Vorri!â€
Me 11 Nandor edhe Don Simon Jubani mbi Ata Vorre vuni njÃ« KunorÃ« dafinash! E, unÃ« e pashÃ« me sytÃ« e mijÃ« AtÃ« BurrÃ« me dorÃ« tÃ« drejtueme nga njÃ« gropÃ« e hapun nÃ« RrÃ«maj, kur, i tha atij komunizmit gjakatar e vrastar:
â€œHi ke kenÃ« e, hi ke me u ba!â€, dhe asnjÃ«herÃ« mos mendoni se â€œringjalletâ€!
Perpjekjet e Edi RamÃ«s me shokÃ« asnjÃ«herÃ« nuk do tÃ« realizohen, se Gjaku i Martirve tÃ« Atdheut nuk mund tÃ« dhunohet nga njÃ« grup vrastarÃ«sh qÃ« po mundohen me trashigue pikrisht me qytetin Martir tÃ« Shkodres, tÃ« gjitha veset ma kriminale tÃ« paraardhÃ«sve tÃ« vet, tue fillue nga njÃ« shfarosje dhe zhdukje me rrajÃ« tÃ« traditave tÃ« PerjetÃ«shme tÃ« RozafÃ«s sÃ« Shkodres. Kurr mos harroni se Shqipnia nuk asht vetem me 6000 gropa pa Emen, po Ata Martir tÃ« Perjetshem qÃ« dhane jeten per Atdhe nga 1944 e deri nÃ« 1991, janÃ«
mbi 42.000 vetÃ« deri nÃ« vitin 1972. Shfletoni dokumentat e Arkivit sekret.
Bash nder ato kaÃ§uba ferrash Nanat tona, ndezÃ«n dikur kandilat e vojit e qirat, nÃ« kujtimin e Atyne Martirve ShqiptarÃ« qÃ« nuk vdesin kurrma!!
Ata dhane jeten pra, gjanÃ« ma tÃ« shtrenjtÃ« tÃ« njeriut! E sot na i kujtojmÃ« me dhimbje tÃ« madhe, pikrisht pranÃ« atyne zallishtave ku ndezeshin qirat...
E Flaka nder ato kaÃ§uba nuk shuhet asnjÃ«herÃ« se tâ€™ jenÃ« jeta e Shkodranit!
Jo, Jo, Aty, Aty, ku lindi pÃ«rjetÃ«sisht: â€œLiria dhe Demokracia Shqiptareâ€, Aty ku Ã§ilÃ«n dhe lulzuene sÃ«pari nder kaÃ§uba ferrash, nder ato ditÃ« tÃ« zymta ZamakÃ«t e Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut! RrnoftÃ« Shqipnia!
Melbourne, 4 Shtator 2022.

Nga Fritz RADOVANI

Pjesa e 64.
Zamak i Flamurit Kastriotit:

KU I KANÃ‹ VARREZAT KÃ‹TA ZAMAKÃ‹..?!

1.â– At Anton Harapi (5 Janar 1888 â€“ 20 Shkurt 1946),Gene Kortsha tregon: â€œP.Freeman ishte komandant i skuadres se pushkatimit: Kur i pushkatuem tre te bugosunit, dy prej tyne kane ra perdhe, ndersa At Antoni asht zhdukÃ« nga pamja i rrethuem prej nji rejet. Oficeri nÃ« komandÃ« ka shkue afer trupave tÃ« shtrimÃ« perdhe. Aty ishte Lef Nosit e Maliq Bushatit. Trupi i At Anton Harapit qendroi i padukshem, i rrethuem prej nji reje . U deshten disa minuta qÃ« tÃ« zhduket Reja, dhe tÃ« shihej prap At Antoni.â€
2. â– At Lek Luli O.F.M. Pabesisht u vra dhe humbi edhe Trupi i Tij.
3.â– Don Lazer Shantoja (2 Shtator 1892 â€“ 5 Mars 1945) Meshtar i njohun nder predikatarÃ«t ma tÃ« mirÃ«. I sharruen kambÃ«t me sharrÃ« druevari. Ishte nÃ« moshÃ«n 54 vjeÃ§, kur asht vra nÃ« brigjet e lumit Lana nÃ« TiranÃ«.
4.â– Don Mark Gjani (1909 â€“ 1945) NÃ« shtator 1945, mbytet nÃ« tortura, nÃ« MirditÃ«. Ishte sekretar i Imz. Frano Gjinit. Kerkohet me dishmue kunder Tij, e vdes nÃ« tortura. Trupi i Tij tretet nÃ« breg tÃ« lumit, me ushqye qentÃ«.
5.â– At Papa Pandi (1910? â€“Tetor 1945), mbytet nÃ« KorÃ§Ã«, nÃ« mÃ«nyrÃ«n ma shnjerzore. I prenÃ« koken me spatÃ« nÃ« pyll, dhe ia vune mbi gjoks pranÃ« Kryqit.Ishte klerik katolik qÃ« punoi per unifikimin me Kishen Ortodokse.
6.â– Imz. Frano Gjini (1886 â€“ 11 Mars 1948). Asht i pari Shqiptar Rregjent i Delegacionit Apostolik tÃ« Vatikanit nÃ« Shqipni, klerik katolik Shqiptar. Trim dhe guximtar i pashoq. Ka deklarue para se tâ€™ arrestohej: â€œUnÃ« nuk do tâ€™ a ndajÃ« kurrÃ« grigjen time nga Selia e ShenjtÃ«!â€
7.â– At Mati Prennushi (2 Tetor 1882 â€“ 11 Mars 1948). Asht kenÃ« bashkpuntor i DedÃ« Gjoâ€™ Lulit nÃ« 1911, pÃ«r ngritjen e Flamurit. NÃ« qelen e Tij u mblodh kuvendi i MalÃ«sisÃ«, per â€œMemorandumin e GerÃ§Ã«s, â€œfajeâ€ per tÃ« cilat, Krajl Nikolla kerkoi me e varÃ« nÃ« litar. E dÃ«noi edhe Ahmet Zogu me vdekje por, u ekzekutue nga terroristi Ever Hoxha, me 11 Mars 1948, kur ishte ProvinÃ§ial i FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« ShqipnisÃ« nÃ« Shkoder.
8.â– At Ã‡iprian Nika (19 Korrik 1900 â€“ 11 Mars 1948). Ishte rektor i FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« ShqipnisÃ«. FigurÃ« e shqueme Atdhetare dhe trim qÃ« nuk i tutej syni nga vdekja per â€œFÃ© e AtdhÃ©â€. Ishte franÃ§eskan shumÃ« i pergatitun. Asht pushkatue se nuk pranoi me akuzue vllaznit e vet â€œper futje armÃ«sh nÃ« kishÃ«, njÃ« shpifje e Sigurimit tÃ« shtetit komunist, nÃ« vitin 1946â€.
9.â– At Josif Papamihajli (23 Shtator 1912 â€“ Tetor 1946?) Po nÃ« tetorin e 1946, mbytet mizorisht. Ishte nga Elbasani. e Ã§uen nÃ« kampin e shfarosjes sÃ« Bedenit. E mbyten nÃ« baltÃ« pÃ«rsÃ«gjalli.
10.â– At Gjon Shllaku O.F.M. (1905 â€“ 1946). I paisun me njÃ« kulturÃ« tÃ« gjanÃ« nÃ« universitetet e HolandÃ«s, BelgjikÃ«s dhe SorbonÃ«s. Duhej â€œzhdukÃ«â€ bashkÃ« me themelet e FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« ShqipnisÃ«. KÃ«shtu, â€œkishte, urdhnue qeveria sllavokomuniste e Beogradit!â€
11.â– Don Mark Gjani (1909 â€“ 1945) NÃ« shtator 1945, mbytet nÃ« tortura, nÃ« MirditÃ«. Ishte sekretar i Imz. Frano Gjinit. Kerkohet me dishmue kunder Tij, e vdes nÃ« tortura. Trupi i Tij tretet nÃ« breg tÃ« lumit, me ushqye qentÃ«.
12.â– At Giovani Fausti S.J. (1901 â€“ 1946). Ishte profesor i teologjisÃ« dhe filozofisÃ« nÃ« Seminarin Papnuer tÃ« JezuitÃ«ve nÃ« Shkoder. Erdhi nÃ« Shqipni porsa perfundoi studimet nÃ« Bresia, Itali.
3.â– At Daniel Dajani S.J. (1916 â€“ 1946)Rektor i JezuitÃ«ve. Drejtues i RevistÃ«s â€œLajmtari i Zemres sÃ« Krishtitâ€. Pushkatohet i pafaj si vllaznit.
14.â– Imzot Nikoll Deda (1892 â€“ 11 Mars 1948). Asht torturue aqsa i tha njÃ« shokut vet qÃ« nuk e njohu nÃ« qeli: â€œMos harro, se kam pasÃ« kenÃ« Don Nikoll Deda!â€. Ka vdekÃ« si burrat, ishte i pafajshem.
15.â– Don DedÃ« MaÃ§aj (5 Shkurt 1929 â€“ 28 Mars 1947). E marrin ushtar. Me 28 Mars 1947, para togÃ«s sÃ« pushkatimit deklaroi: â€œPo vritem per shkak tâ€™ urrejtjes ndaj besimit Katolik. E them kÃ«te pa hidhÃ«rim apo urrejtje per ata, qÃ« mbas pak, do tÃ« mÃ« vrasin!â€ Vdiq si Burrat!
16.â– Don Aleksander Sirdani (1891 â€“ 31 Korrik 1948)Dijetar dhe studjues i folklorit dhe i etnografisÃ«. Masakrohet nÃ« hetuesinÃ« e Koplikut tÃ« Shkodres, dhe e mbysin nder pusat e zezÃ« tÃ« asaj hetuesi.
17.â– Don Pjeter Ã‡uni (9 Korrik 1914 â€“ 31 Korrik 1948) Asht masakrue me Don Aleksandrin e asht groposÃ« nÃ« pusat e zezÃ« tâ€™ hetuesisÃ« bashkÃ« me TÃ©, tue thirrÃ«: â€œRrnoftÃ« Krishti, tek Ai, po shkoj.â€, me 31 Korrik 1948.
18.â– Imzot Ernesto Ã‡oba (1930 â€“ 1980)Fjala e fundit: â€œJam kenÃ« gjithmonÃ« kundÃ«r komunizmit, as nuk kam dashtÃ« me ia ndigjue zanin, kam punue me shpirtÃ« me e zhdukÃ« dhe do tÃ« vazhdoj me kenÃ« kundÃ«r deri nÃ« vdekje!â€.
19.â– Imzot Nikoll Tusha (1895 â€“ 14 Nandor 1946). Asht kenÃ« mik dhe bashkpuntorâ€™ i Cafo Beg Ulqinit, nÃ« ngritjen e Flamurit tÃ« PavarsisÃ« nÃ« 1940 nâ€™Ulqin. Per kÃ«te akt Atdhetar, e pushkatojnÃ« malazezÃ«t me 14 Nanor 1946.
20.â– Imz. Gjergj Volaj (1905 â€“ 3 Prill 1948) Ishte ipeshkÃ«v i SapÃ«s. Predikatar i njohun dhe me kulturÃ« tÃ« gjanÃ«. Asht torturue aqsa, ndoshta, pak kush ka kalue vuejtje e tortura nÃ« sigurim si Ai. E pushkatuen komunistat nÃ« 1948.
21.â– Imz. Jul Bonatti (1874 â€“ 5 Maji 1951). Dijetar dhe njohÃ«s i mirÃ« i disa gjuhÃ«ve tÃ« hueja. I njohun nÃ« ShqipninÃ« e Jugut si Meshtari qÃ« u adhurue nga vlonjatÃ«t. DÃ«nohet, dhe e Ã§ojnÃ« nÃ« manikomjo tÃ« DurrÃ«sit, atje me 5 Maji 1951 e shkyjnÃ« tÃ« â€œÃ§mendunitâ€.
22.â– Don Mark Bici (1909 â€“ Nandor 1946), mbytet nÃ« tortura nÃ« hetuesinÃ« e MirditÃ«s. Sigurisht nuk ishte i pari!
23.â– Don Nikoll Gazulli (1893 â€“ 1946) Me 23 Mars 1946 vritet nÃ« Vrith ashtusi vrasin gjithnjÃ« komunistat: TradhÃ«tisht.
24.â– Don Zef Marksen (1901 â€“ 16 Nandor 1946). Misionar gjerman. Pa asnjÃ« fakt, dÃ«nohet 2 vjet burg. Ka shpetue disa â€œkomunistÃ«â€ nga kampet naziste. Per kÃ«te, si â€œshperblimâ€ merret mÃ«sheftas nga burgu i TiranÃ«s dhe nÃ« rrugen e KukÃ«sit pushkatohet me 16 Nandor 1946.
25.â– At Bernardin Palaj (22 Tetor 1894 â€“ 2 Dhjetor 1946) Dijetarin e mbyten nÃ« tortura. E varrosÃ«n naten tek qershija, ku e masakruen te konvikti â€œMalet tonaâ€. Vendvorrimi asht i saktÃ« i treguem nga baskvuejtÃ«si Loro Vata.
26.â– Don Luigj Prendushi (8 Janar 1896 â€“ 24 Janar 1947) Arrestohet dhe pushkatohet pa faj me daten 24 Janar 1947, tue u kujtue gjoja i fisit tjeter tÃ« Martirve Prennushi. U pushkatue pa asnjÃ« fakt.
27.â– Don Anton Muzaj vdiq nÃ« vetmi nÃ« vitin 1948. Policia e Sigurimit shtetit e mori dhe e varrosi nÃ« njÃ« GropÃ« paemen dhe nÃ« njÃ« vend tÃ« mÃ«sheftÃ«.
28.â– Don Nikoll Shelqeti (1892 â€“ 1947) E torturuen, po nuk u thye. I dhane njÃ« dÃ«nim, dhe e nisÃ«n nÃ« kampin e shfarosjes sÃ« KavajÃ«s. Atje e mbyten tue e zhytÃ« nder baltat e kÃ«netÃ«s sÃ« Bedenit.
29.â– Don EjÃ«ll KovaÃ§i (5 Prill 1920 â€“ 10 Nandor 1958) Torturohet dhe vishet me akuzat ma tÃ« pabesueshmet per Shqiptarin e vertetÃ«. Pushkatohet se nuk ka pranue me nenshkrue Statutin e KishÃ«s Katolike tÃ« vitit 1951.
30.â– Don DedÃ« Plani (1889 â€“ 30 Prill 1948) Meshtari i Dukagjinit qÃ« e mbysin nder tortura. Zhdukun dhe dosjet e hetuesisÃ« sigurimit se janÃ« â€œpa firmÃ«â€, mbasi Don Deda nuk ka pranue asnjÃ« akuzÃ«.
31.â– At Serafin Koda (25 Prill 1893 â€“ 11 Maji 1947) Nuk pranon me ju shpifÃ« askujt, per kÃ«te, torturohet derisa vdes i masakruem. Ishte 54 vjeÃ§.
32.â– At PalÃ« Dodaj (1880 â€“ 5 Shtator 1951) Frati qÃ« shpetoi Ahmet Zogun, nen zhgunin e Tij nÃ« Rubik. Historian dhe demokrat qÃ« nuk pajtohet me asnjÃ« diktaturÃ«. Atdhetar i flaktÃ«. Guximtar dhe luftar i vendosun per bashkimin e KosovÃ«s me Shqipni. Vdes nÃ« burgun e madh tÃ« Shkodres nÃ« 1951.
33.â– At Gasper Suma (1897 â€“ 1950) Meshtar i vendosun me vdekÃ« pa njollosÃ« zhgunin e Shen FranÃ§eskut me akuza fallse ndaj vllazenve tÃ« vet, edhe pse Ata, ishin tÃ« pushkatuem. Vdes nÃ« burg 14 Prill 1950.
34.â– At Karlo Serreqi (26 Shkurt 1911 â€“ 4 Prill 1954) Asht frati qÃ« nuk pranoi me kallÃ«xue RrÃ«fimin qÃ« i kerkohej nga Sigurimii shtetit. Per kÃ«te qendrim kaloi jetÃ«n burgjeve. Vdiq nÃ« burgun e Burrelit mÃ« 4 prill 1954.
35.â– Don EjÃ«ll Deda (1917 â€“ 1948) Torturohet nÃ« burgun e KishÃ«s sÃ« FretenÃ«ve. Nuk perballon vuejtjet, vdes nÃ« spitalin e burgut nÃ« 1948.
36.â– Don JakÃ« Bushati (1890 â€“ 12 Shtator 1949)Torturohet nÃ« hetuesi tÃ« LezhÃ«s. Nuk pranon asnjÃ« akuzÃ«. Vdes nga torturat dhe zhytja e trupit nÃ« ujÃ« tÃ« ftohÃ«t per disa muej nÃ« vitin 1949.
37.â– Don Alfons Tracki (1892 â€“ 1946). Vjen nga Breslau dhe edukon njÃ« brezni tÃ« tanÃ« AtdhetarÃ«sh ShqiptarÃ«. Pothuej, tÃ« gjithÃ« u pushkatuen nga komunistÃ«t si MÃ«suesi i Tyne gjerman Tracki, me 18 Korrik 1946.
38.â– At Bernard Llupi (7 Shkurt 1886 â€“ 25 Nandor 1946) Me 25 Nandor 1946, pushkatohen nÃ« Prizren i pafaj me tâ€™ ashtuquejtunit â€œantarÃ« tÃ« KatoliÃ§eskaja Bandaâ€, kryesue gjoja nga At Llupi. NÃ« fjalen e fundit nÃ« gjyq Ai tha: â€œVdekja si kjo, vdekja per Shqiptarizem, asht kupâ€™ e artÃ«!â€
39.â– Don Marin Shkurti (1933 â€“ 1 Prill 1969). U shugurue meshtar nÃ« 8.12.1961. U arratis se donte me vazhdue sherbimet fetare mbas 1967. E kthyen miqtÃ« e sigurimit shtetit, UDB jugosllave, dhe e vranÃ« me 1 Prill 1969.

40.â– At Klement Miraj (1 tetor 1882 â€“ 22 Nandor 1956) Ishte figurÃ« e spikatun e klerit nÃ« lamen e letrarit, etnografit e folkloristit. Asht njÃ« nga AtdhetarÃ«t e shquem. Me 22 Nandor 1956, vdes nÃ« burgun Burrel.
41.â– Don Anton DoÃ§i (1915 â€“ 1973) â€œKy rast vdekje apo mbytjeâ€, ishte i rastit apo i menduem dhe i realizuem me mjeshtrinÃ« ma tÃ« madhe vrastare?!
Gjithshka e mendueme dhe e zbatueme me â€œkujdesinâ€ e Sigurimit tÃ« shtetit.
42.â– Don Anton Zogaj (1905 â€“ 9 Mars 1948). Ishte sekretar i Imz. VinÃ§enc Prennushit, ArgjipeshkÃ«v i DurrÃ«sit, pushkatohet nÃ« DurrÃ«s me 9 Mars 1948, mbasi nuk pranon me akuzue Argjipeshkvin dhe as shokÃ«t e grupit.
43.â– Don PrekÃ« NikÃ§i (2 Nandor 1921 â€“ 15 Mars 1974) Nuk pranoi me mbyllÃ« Kishat nÃ« 1967. E mbyten nÃ« kazanat e fabrikÃ«s sÃ« Ã§imentos nÃ« KrujÃ«.
44.â– Don Nikoll Laskaj (1898 â€“ 15 Maji 1948). Vdes nga stermundimi, urija dhe vuejtjet nÃ« kampin e shfarosjes sÃ« Bedenit tÃ« KavajÃ«s nÃ« 1948.
44.â– Don Vlash MuÃ§aj (1892 â€“ 1963) Ishte nga Kruja. Arrestohet dhe vdes nga torturat dhe etja per ujÃ« se, nuk pranon akuzat e Sigurimit tÃ« shtetit.
45.â– Vlla Gjon Pantalia S.J. (2 Qershor 1887 â€“ 31 Tetor 1947). Mbas largimit jezuitÃ«ve italian nga Shqipnia, shkoi nÃ« Kuvendin e FretenÃ«ve, ku u arrestue dhe u masakrue si pak kush,â€dinte shumÃ« po, nuk fliste!â€
46.â– Don Rrok Frisku (21 Mars 1892 â€“ Dhjetor 1956) Torturohet dhe tue kenÃ« jo mirÃ« me shndet dÃ«nohet formalisht, dhe vdes nÃ« burgun e Burrelit.
47.â– Don Shtjefen Kurti(1898 â€“ 1971) Bani shumÃ« vite burg. Pushkatohet me 21 Shtator 1971, me akuzen se â€œka Pagzue njÃ« fÃ«mij Katolikâ€.
48.â– Don Lec SahatÃ§ija (Dhjetor 1906 â€“ 4 Prill 1986) Ishte ordinar i AbacisÃ« sÃ« MirditÃ«s. Njeri shumÃ« i besueshem i Imz. Frano Gjinit. Sigurimi kerkon prej Tij letrat e Imz. Gjinit dhe dokumenta tjera. Po, as Ky nuk i dorzon.

49.â– Don Mikel Beltoja (17 Prill 1935 â€“ 10 Shkurt 1974) Ky asht Kleriku qÃ« ka vue gojÃ« kunder diktatorit barbar Ever Hoxha. U pushkatue me daten 10 Shkurt 1974, per sÃ«vdekuni, mbasi i shkyen gjymtyrÃ«t tue shkue nÃ« TiranÃ«.
50.â– Don Nikoll Gjini (1911 â€“ 1987) Asht arrestue vetem se ishte klerik katolik nÃ« vitin 1952. NjÃ« Kalvar i pafund qÃ« mbyllet dy muej para plotsimit tÃ« dÃ«nimit. Vdes nÃ« kampin e shfarosjes sÃ« knetÃ«s Zejmen nÃ« 1987.

Shenim F.R.:
DERI KUR PA VORREZA KÃ‹TA KLERIKÃ‹ KATOLIK SHQIPTARÃ‹!
CILÃ‹S KOMBÃ‹SI I PERKASIM NA? A JEMI EUROPJANÃ‹ APO JO?!
E pra, Presidenti, Kryeministri, Kuvendi Popullor, Gjykatat dhe kryesisht Ministria e PunÃ«ve tÃ« Mbrendshme e RepublikÃ«s sÃ« ShqipnisÃ«, tÃ« gjithÃ« i dijnÃ« â€œVendgroposjetâ€ apo â€œGropat paemnaâ€ tÃ« KÃ«tyne MartirÃ«ve tÃ« KishÃ«s Katolike Shqiptare! Moskallzimi asht vetem vazhdimÃ«si e URREJTJES !
URREJTJA ndaj atyne â€œGROPAVE PA EMNAâ€, JO VETEM E DHUNON HARMONINÃ‹ FETARE, PO MJELLÃ‹ PERÃ‡AMJEN NDER SHQIPTARÃ‹?!
Melbourne, 7 Shtator 2022.

Nr.65

Torturave tÃ« Institutit Studimeve tÃ« Krimeve nÃ« Shqipni
i shtohen edhe kÃ«to tortura qÃ« ju bane Klerikve katolik:

SkicÃ« nga F.Radovani, simbas dishmisÃ« gojore tÃ« Don Mark Hasit. 1991.

:
1.Don Mark Hasit: I mberthehet gjuha me thikÃ« per tavolinÃ« nga hetuesi Nesti Kopali, derisa nga hemoragjia mbeti pa ndjenja. (1947).
Kam pa me sytÃ« e mij vizen horizontale nÃ« gjuhen e Tij.

2. NÃ« hetuesinÃ« e burgut Fretenve At Frano Kiri, lidhet nÃ« njÃ« tra dhe lehet nÃ« diell derisa mbetÃ« pa ndjenja. Zbritet tue u perplasÃ« me ftyrÃ« pertokÃ«
dhe, mbasi gjakoset tortura persÃ«ritÃ«t porsa vjen nÃ« vete. (1947).

3.Disa klerikÃ« u mbytÃ«n tÃ« gjallÃ« nÃ« baltat e knetave tÃ« disa kampeve tÃ« zhdukjes, tue u varrosÃ« nder gropa tÃ« padijtuna ku janÃ« edhe sot.
E vdekjet nder kampet e punÃ«s nuk janÃ« aq pak sa kujtojnÃ« disa.

4. Don Lazer ShantojÃ«s i sharrohen kambÃ«t me sharrÃ« druevari. 1945.
E lanÃ« nÃ« njÃ« birucÃ« tÃ« zhytun nder nevojat personale derisa pushkatohet.

5. Nga etja per ujÃ«, ka pasÃ« klerikÃ« qÃ« u detyruen me pij urinen e vetâ€¦ 1946.
At Frano Kiri ka lÃ«pij rrasat e nevojtores sÃ« burgut fretenve kur ishte nÃ« hetuesi. Dishmi gojore nÃ« vitin 1964. Po ashtu edhe Don Vlash MuÃ§aj.

6. NjÃ« ditÃ« At Frano Kirin e lidhin ftyrÃ« per ftyrÃ« me njÃ« tÃ« vdekun dhe e lanÃ« tri ditÃ« tÃ« vdekunin siper. Diten e dytÃ« langjet e tÃ« vdekunit fillojnÃ« dhe i kullojnÃ« mbi ftyren e At Frano Kirit. (1947). At Franoja humbi ndjenjat, e kur erdhi nÃ« vete, vazhdoi edhe diten e tretÃ« torturen.., derisa nga era e keqe dhe langjet u rrezikue edhe jeta e At Franos.

7. Dy KlerikÃ« katolik Dom AleksandÃ«r Sirdani (1887-1948) dhe Dom Pjeter Ã‡uni (1914-1948), tÃ« dy dijetarÃ«, katilat e Sigurimit i mbysin nÃ« xhirizin e DegÃ«s sÃ« P. Mbrendshme tÃ« Koplikut nÃ« vitin 1948.

KÃ«tyne torturave u shtohen edhe 36 torturat e Institutit Studimeve.

36 llojet e torturave tÃ« tmerrshme qÃ« u pÃ«rdorÃ«n gjatÃ« diktaturÃ«s komuniste
September 4, 2022
Rrahje me dru, shpim i mishit me tel tÃ« djegur, futja e kripÃ«s nÃ« mish, lÃ«nia nÃ« ujÃ« tÃ« ftohtÃ«, lÃ«nia pa bukÃ« deri nÃ« vdekje, varje me kokÃ«poshtÃ«, shtrÃ«ngimi i gjinjve me pinca, maÃ§oku nÃ« tumane, mbushja e gojÃ«s me kripÃ« , futja e jashtqitjes nÃ« gojÃ«â€¦
Kjo listÃ« e hartuar nga Instituti i Studimeve pÃ«r Krimet dhe Pasojat e Komunizmit (ISKK) nÃ« ShqipÃ«ri, bazuar nÃ« njÃ« dokumentacion tÃ« gjerÃ« arkivor dhe dÃ«shmi gojore nga ish tÃ« persekutuar, cilÃ«sohet si lista zyrtare e torturave tÃ« pÃ«rdorura gjatÃ« regjimit komunist nÃ«pÃ«r qelitÃ« e hetuesive, zyrat e ish Sigurimit tÃ« Shtetit dhe rrethana tÃ« tjera represioni, gjatÃ« viteve 1945-1991 nÃ« ShqipÃ«ri.
kujto.al e sjell tÃ« plotÃ« listÃ«n e torturave si mÃ« poshtÃ«:
Llojet e torturave
1-Rrahje me dru, deri nÃ« shkaktimin e plagÃ«ve
Ã‹shtÃ« torturÃ« klasike e pÃ«rgjithshme e bÃ«rÃ« nÃ« hetuesi nga oficerÃ«t e Sigurimit e ndihmÃ«sit e tyre. Kjo torturÃ« konsiston nÃ« goditjen me dru ose thupra (drunj tÃ« vegjÃ«l) tÃ« tÃ« pandehurit nÃ« kokÃ« ose pjesÃ« tÃ« trupit. Ã‹shtÃ« pÃ«rdorur masivisht kundÃ«r tÃ« gjithÃ« tÃ« pandehurve apo personave tÃ« kapur sekret nga Sigurimi. Kjo lloj torture konsiston nÃ« goditjen e drejtpÃ«rdrejtÃ« e tÃ« menjÃ«hershme me njÃ« mjet tÃ« fortÃ«. Ka qenÃ« njÃ« torturÃ« e â€œthjeshtÃ«â€ qÃ« nuk kÃ«rkonte shumÃ« kushte apo mjete.
2-Kruarje e plagÃ«ve tÃ« qelbÃ«zuara me dru
Zhvillohej kur kishte avancuar faza e torturÃ«s dhe kishin filluar tÃ« zinin kore. Nga kjo torturÃ« e rÃ«ndÃ« ka vdekur nÃ« vitin 1947 Loni Adam, ish funksionar i ambasadÃ«s amerikane, ndÃ«rsa trupin kishin filluar ta hanin krimbat. Kjo lloj torture mund tÃ« kalonte deri nÃ« Ã§mendjen e personit nga dhimbja e madhe.
3-Shpimi i mishit me tel tÃ« djegur
Ka qenÃ« torturÃ« barbare e pÃ«rdorur sidomos vitet e para. Personit i ngulej njÃ« tel i nxehur nÃ« mish e cila depÃ«rton lehtÃ«sisht mbi mish e nga kjo kalon drejtpÃ«rdrejt nÃ« kockÃ«. Prekja e kockÃ«s kishte pasoja tÃ« rÃ«nda sepse kalonte nÃ« humbjen e jetÃ«s, ose pasoja tÃ« rÃ«nda nÃ« shÃ«ndet, por edhe nÃ« Ã§mendje. Nga pÃ«rdorimi i kÃ«saj torture ka vdekur avokat Muzafer Pipa nÃ« tetor 1946.
4-PÃ«rdorimi i rrymÃ«s elektrike nÃ« veshÃ« e nÃ« trup
Ka qenÃ« teknikÃ« e pÃ«rdorur nga Sigurimi dhe hetuesia. PÃ«rdorimi i madh i kÃ«saj metode ka Ã§uar nÃ« Ã§mendje shumÃ« persona. Rryma elektrike kalonte nÃ« trupin e personit tÃ« marrÃ« tÃ« pandehur, nÃ« mÃ«nyrÃ« qÃ« ai tÃ« thyhej pÃ«r tÃ« pranuar procesin ose treguar gjÃ«ra nÃ« kurriz tÃ« tÃ« tjerÃ«ve.
5-Futja e kripÃ«s nÃ« mish
PÃ«rdorej pÃ«r tÃ« acaruar gjendjen e tÃ« pandehurit. Kjo lloj torture pÃ«rdorej nÃ« rastin kur plagÃ«t kishin pÃ«rparuar. PÃ«rdorimi i kÃ«saj torture kishte efekte psikike tÃ« forta, duke kaluar shpesh edhe nÃ« Ã§mendje.
6-LÃ«nia nÃ« ujÃ« tÃ« ftohtÃ« apo nÃ« fuÃ§i uji
Ishte koha kur i pandehuri nuk pyetej. Trupi i lihej nÃ« njÃ« pellg me ujÃ« nÃ« dimÃ«r nÃ« mÃ«nyrÃ« qÃ« tÃ« kishte pasoja nÃ« shÃ«ndet. Pasojat ishin nÃ« dobÃ«sim zemre, mushkÃ«ri tÃ« sÃ«mura, etj. Po ashtu personi vendosej nÃ« njÃ« fuÃ§i uji. Kjo metodÃ« pÃ«rdorej kryesisht kur ishte gati ta zinte gjumi si dhe nÃ« orÃ«n e gjumit.
7-LÃ«nia pa bukÃ« deri nÃ« vdekje
Ã‹shtÃ« njÃ« torturÃ« e pÃ«rdorur nÃ« hetuesi, por nÃ« raste speciale edhe nÃ« burgje. Ka ndodhur p.sh. me ish kryeministrin Kostaq Kota qÃ« vdiq nÃ« burgun e Burrelit nÃ« vitin 1948.
8-LÃ«nia pa bukÃ« pÃ«r disa kohÃ«
PÃ«rdorej nÃ« hetuesi dhe nÃ« izolim nÃ« burgje. PÃ«rdorimi i kÃ«saj torture synonte thyerjen e tÃ« pandehurit nÃ« mÃ«nyrÃ« qÃ« ky tÃ« mendonte se jetÃ«n e kishte tÃ« shkurtÃ«r.
9-LÃ«nia zhveshur nÃ« tÃ« ftohtÃ«
PÃ«rdorej nÃ« hetuesi dhe pothuaj nÃ« burgje si masa disiplinore. Kjo lloj torture kishte edhe efekte psikologjike pÃ«r nga fotografimi i pamjes kur i dÃ«nuari lihej tÃ« shikohej nga tÃ« burgosur tÃ« tjerÃ«.
10-Jeleku
PÃ«rdorej si mjet ndihmÃ«s pÃ«r tÃ« rritur efektin e torturÃ«s. MuÃ§o Sali deklaronte: â€œJanÃ« vÃ«nÃ« nÃ« jelek dhe me njÃ« dru nÃ« mes tÃ« duarve dhe tÃ« kÃ«mbÃ«ve vareshin nÃ« dy stola, gjÃ« qÃ« i bÃ«nte njerÃ«zit si breshkÃ«, duke i shkaktuar dhimbje tÃ« mÃ«dhaâ€. Jepej ideja sikur njeriu ishte vendosur nÃ« hell pÃ«r tâ€™u pjekur.
11-Dinamit nÃ« trup
Vendosja e dinamitit nÃ« trup kishte efekt nÃ« zemÃ«r dhe nÃ« tru. I pandehuri kÃ«rcÃ«nohej se do hidhej nÃ« erÃ«. Oficeri i Sigurimit vazhdimisht mbante shkrepsÃ«n nÃ« dorÃ« duke dhÃ«nÃ« pÃ«rshtypjen se mund ta ndizte fitilin. Rriste stresin dhe ankthin me shpejtÃ«si tÃ« madhe, duke kontribuar nÃ« sÃ«mundje tÃ« rÃ«nda e tÃ« pashÃ«rueshme.
12-ShtrÃ«ngim i gjinjve me pinca
NjÃ« torturÃ« e pÃ«rdorur te meshkujt, linte pasoja nÃ« lÃ«kurÃ«n e mishit tÃ« personit qÃ« torturohej. PÃ«rdorej sepse gjinjtÃ« si gjÃ«ndra lÃ«shonin efekt tÃ« fortÃ« dhimbjeje.
13-Futja e tÃ« pÃ«gÃ«rÃ«ve (jashtÃ«qitjes) nÃ« gojÃ«
Kryhej shumÃ« vitet e para sidomos ndaj klerikÃ«ve qÃ« mbanin mjekÃ«r. E kanÃ« pÃ«rdorur ndaj Sheh Ibrahim KarbunarÃ«s. Jo vetÃ«m qÃ« tÃ« shkaktonte dhimbje nga era e keqe, por grumbullonte edhe mizat.
14-Varje me kokÃ« poshtÃ«
Ã‹shtÃ« pÃ«rdorur rÃ«ndom ndaj personave tÃ« akuzuar pÃ«r krime shumÃ« tÃ« rÃ«nda politike. Ka qenÃ« ndÃ«r torturat mÃ« rraskapitÃ«se e cila linte pasoja tÃ« mÃ«dha mendore.
15-Lidhje me lin
Lidhja me fijet e linit shkaktonte vija nÃ« trupin e njÃ« njeriu. Kjo lloj lidhje shkaktonte deformime, tÃ« cilat i shiheshin personit gjatÃ« gjithÃ« jetÃ«s.
16-LÃ«nie nÃ« diell
PÃ«rdorej si torturÃ« pÃ«r tÃ« burgosurit e pÃ«r tÃ« paraburgosurit, nÃ« degÃ« tÃ« punÃ«ve tÃ« brendshme ose nÃ« kampe pune. Nuk pÃ«rdorej nÃ« burgje. NÃ« kampe, i dÃ«nuari lihej nÃ« diell, kryesisht muajt e verÃ«s, nÃ« vendet ku punohej. Kjo jo vetÃ«m pÃ«r tâ€™i shkaktuar torturÃ«, por edhe pÃ«r tÃ« shÃ«rbyer si shembull pÃ«r tÃ« tjerÃ«t.
17-MaÃ§oku nÃ« tumane
PÃ«rdorej kryesisht ndaj femrave. MaÃ§oku futej brenda tumaneve tÃ« femrÃ«s dhe pastaj goditej me dru nga jashtÃ«. PÃ«rpjekja e maÃ§okut me thonjtÃ« e tij pÃ«r tÃ« dalÃ« nga kjo gjendje, shkaktonin dhimbje tÃ« mÃ«dha te femra qÃ« kishte veshur tumanet.
18-PÃ«rgatitje e varrit
PÃ«rdorej nÃ« dy forma: e para, para njÃ« varri tÃ« hapur ku bÃ«hej gati improvizimi i vrasjes sÃ« tÃ« dÃ«nuarit dhe e dyta, kur i pandehuri hapte vetÃ« varrin ku mendohej se do varrosej.
19-Arma nÃ« gojÃ«
Mjet presion qÃ« zhvillohej shpesh gjatÃ« hetuesisÃ«. I pandehuri kÃ«rcÃ«nohej se do vritej nÃ«se nuk tregonte.
20-TentativÃ« pÃ«r Ã§nderim tÃ« vajzÃ«s
I bÃ«hej drejtpÃ«rdrejtÃ« personit tÃ« pandehur ose shÃ«rbente si mjet presioni ndaj tij, kur i sillnin njÃ« femÃ«r tÃ« familjes si gruan, vajzÃ«n, etj.
21-Djegia e organeve seksuale
PÃ«rdorej djegia me benzinÃ«, e provuar ndaj Alfred Ashikut nga oficeri Cole Bashari.
22-Rrahja me kamxhik
PÃ«rdorej me kamxhikÃ«t e kafshÃ«ve. Kamxhiku i lÃ«shohej nÃ« qafÃ« tÃ« pandehurit nÃ« formÃ«n e njÃ« gjarpri qÃ« mblidhet shpejt rreth njÃ« peme. Por pÃ«rdorimi i kamxhikut pÃ«rdorej edhe si rrahje e drejtpÃ«rdrejtÃ« nÃ« vend tÃ« drurit. Pasojat ishin tÃ« mÃ«dha si, dÃ«mtim i mishit, i enÃ«ve tÃ« gjakut, etj.
23-LÃ«shimi i pikÃ«s sÃ« ujit nÃ« kokÃ«
I pandehuri lidhej nÃ« njÃ« tavolinÃ« dhe nga tavani i lÃ«shonin periodikisht pika tÃ« forta uji qÃ« binin rÃ«ndÃ« nÃ« kokÃ«.
24-Vendosja e mangallit nÃ« vapÃ«n e gushtit
I futej nÃ« qeli tÃ« pandehurit nÃ« kulmin e vapÃ«s, nÃ« temperatura tÃ« larta tÃ« verÃ«s (dÃ«shmi e Xhevat XhafÃ«s). Kjo lloj torture i shkaktonte tÃ« burgosurit njÃ« siklet tÃ« madh, djersÃ« pa fund e dobÃ«sim tÃ« mÃ«tejshÃ«m.
25-LÃ«nia nÃ« kÃ«mbÃ«
PÃ«rdorej pÃ«r tÃ« lodhur e sÃ«murÃ« tÃ« pandehurit. Shkaktonte sÃ«mundjet e kockave, mesit, etj.
26-LÃ«nia pÃ«r tÃ« fjetur mbi Ã§imento
PÃ«rdorej nÃ« hetuesi dhe nÃ« biruca gjatÃ« vuajtjes sÃ« masÃ«s disiplinore.
27-Shkaktimi i etjes dhe mbushja e gojÃ«s me kripÃ«
PÃ«rdorur nga hetues Irakli Kocani.
28-Lidhja me hekura nÃ« mur e lÃ«nia pÃ«r disa ditÃ« ashtu
Ã‹shtÃ« pÃ«rdorur nÃ«pÃ«r qeli ndaj tÃ« paraburgosurve. Ka shkaktuar dhimbje kockash e organesh tÃ« brendshme.
29-Detyrimi pÃ«r tÃ« kÃ«nduar natÃ«n
Vendosej muzika pÃ«r tÃ« zhdukur zhurmat ose shumÃ« tÃ« pandehur detyroheshin tÃ« kÃ«ndonin natÃ«n.
â€œDetyroheshin tÃ« kÃ«ndonin si gjela dhe tÃ« kakarisnin si pula, siÃ§ i Ã«shtÃ« bÃ«rÃ« Islam RadovickÃ«s, nga Sigurimi i ushtrisÃ«â€.
30-Futja nÃ« biruca tÃ« errÃ«ta
DÃ«shmi: â€œFutnin nÃ«pÃ«r biruca tÃ« errÃ«ta nga njÃ« njeri dhe nÃ« mesin e natÃ«s njÃ« tjetÃ«r ishte porositur tÃ« bÃ«nte si qen, tÃ« ulÃ«rinte dhe tÃ« kafshonte tÃ« burgosurin tjetÃ«râ€.
31-Lyerja me marmelatÃ«
DÃ«shmi: â€œJanÃ« lyer me marmelatÃ« nÃ« sy, veshÃ« e hundÃ« dhe kanÃ« vÃ«nÃ« njÃ« tjetÃ«r pÃ«r tâ€™i lÃ«pirÃ«â€.
32-Shurdhimi
VÃ«nia nÃ« stres tÃ« pÃ«rgjithshÃ«m, duke shkaktuar zhurma tÃ« pandÃ«rprera. Kjo torturÃ« Ã«shtÃ« provuar e kryer nÃ« burgun e Burrelit.
33-PÃ«rdorja e tymit brenda qelive
Shkaktohej nga djegia e materialeve tÃ« ndryshme e futja e tymit tÃ« tyre nÃ«pÃ«r qeli. Provuar e kryer nÃ« burgun e Burrelit.
34-Futja nÃ« arkivol
Mjet presioni pÃ«r tÃ« pranuar procesverbalin e hetuesisÃ«. I pandehuri mbyllej brenda arkivolit pÃ«r disa minuta ose orÃ«, duke i krijuar pÃ«rshtypjen e vdekjes.
35-Goditja me pÃ«llÃ«mbÃ« e me shqelma
Ka qenÃ« tortura mÃ« e pÃ«rhapur dhe fillestare. Ajo ushtrohej nga hetuesit si fazÃ« e parÃ« e torturÃ«s psikologjike. Hetuesi e pÃ«rdorte pÃ«r tÃ« thyer tÃ« pandehurit e dobÃ«t, nÃ« mÃ«nyrÃ« qÃ« tÃ« pranonin sa mÃ« shpejt procesin.
36-Hedhja nga lartÃ«sia
TorturÃ« e pÃ«rdorur shpesh nÃ« hetuesi, sidomos ndaj moshave tÃ« thyera. Shpesh herÃ« prej kÃ«saj torture, tÃ« proceduarit kanÃ« vdekur.
Shenim FR: 36 torturat e tmerrshme janÃ« botue tek VOAL, me 4 Shtator 2022. Botohen kÃ«tu pa asnjÃ« ndryshim nga origjinali. TÃ«gjitha kÃ«to tortura janÃ« ba nÃ« 26 hetuesitÃ« e burgjet e Shkodres.
Melbourne, 10.IX.2022

by **Laert** » 12 Sep 2022, 05:37

Nga Fritz RADOVANI:

Nr. 66

PAPA E POPULLI SHQIPTAR

PAPA GJONI XXIII
(1881 â€“ 1963)

Kujtesa e PapÃ«s Gjoni i XXIII â€“ ishte shpnesa ynÃ«!
NÃ« Diten e PashkÃ«ve tÃ« vitit 1959, nÃ« pershndetjen qÃ« Papa Gjoni XXIII i drejton Popujve tÃ« tÃ« gjithÃ« BotÃ«s, qÃ« quhet â€œMesazhi i PaqÃ«sâ€, per tÃ« paren herÃ« nÃ« historinÃ« e kÃ«saj Feste tÃ« Madhe, u ndigjue nga goja e PapÃ«s nÃ« Kishen e ShÃ«n Pjetrit, nÃ« gjuhÃ«n Shqipe: â€œPer shumÃ« mot PashkÃ«t!â€
Sot ndoshta, kjo nuk Ã§uditÃ« asnjÃ« njeri! Po, per nÃ© qÃ« e kemi jetue dhe ndigjue nÃ« radio, tue kumbue zani i PapÃ«s Gjoni XXIII nder dhomat tona tÃ« mbylluna hermetikisht qÃ« nga viti 1944, kjo ngjarje mbetet e paharrueshme dhe e pÃ«rjetshme nÃ« kujtesat tona tÃ« dhunueme nga diktatura komuniste.
Papa Gjoni XXIII asht Papa qÃ« ka folÃ« Shqip!

Papa Pali VI perkujton Gjergj Kastriotin me ShqiptarÃ«...
PAPA PALI I VI ME RASTIN E 500 VJETORIT TÃ‹ VDEKJES SÃ‹
GJERGJ KASTRIOTIT â€“ SKENDERBEUT FOLI NÃ‹ VATIKAN

Me 17 janar 1468 kaloi nÃ« amshim Heroi KombÃ«tar Shqiptar, i pavdekshmi Gjergj Kastriotit â€“ SkÃ«nderbeut (1405 â€“ 17 janar 1468), â€œAtleti i Krishtitâ€, i cili pÃ«r 25 vjet me radhÃ« e ndaloi PerandorinÃ« Osmane tÃ« depÃ«rtonte nÃ« zemÃ«r tÃ« EvropÃ«s, tue ruejtun e mbrojtun ShqiptarÃ«t dhe vendlindjen nga sundimi i huej. PÃ«r me pÃ«rkujtue kÃ«te figurÃ« tÃ« madhe, nÃ« ditÃ«n e vdekjes, po e sjellim fjalimin e Papa Palit VI, i cili e konsideron Popullin Shqiptar mik tÃ« SelisÃ« sÃ« ShenjtÃ«, kurse Gjergj Kastriotin njÃ« personifikim i virtyteve ma tÃ« nalta tÃ« Popullit tonÃ«.

Vatikan, e ejte, 25 Prill 1968.
â€œBij fort tÃ« dashtun ShqiptarÃ«! (Lexue nÃ« shqip Gegnisht, shtatÃ« rreshta)

Po Ju sjellim ju nji mirÃ«seardhje tÃ« veÃ§antÃ«, mbasi kenkeni mbledhun pÃ«r tÃ« kujtue PesÃ«qindvjetorin e Gjergjit Kastriot Skanderbegut, fatosit tÃ« Kombit tâ€™uej e tÃ« Krishtenimit, pranÃ« kÃ«sajÃ« Selije Apostolike, tÃ« cillÃ«n mundeni tâ€™a njehni si shtÃ«pinÃ« tâ€™uej.
Na po ju shohim ma tÃ« kÃ«naqun, sepse e dijmÃ« se Shpirti me tÃ« cillin ju e kujtoni ketÃ« rasÃ« Ã¢sht Shpirti i hershÃ«m i fisit tâ€™uej, i cilli gjithâ€™ herÃ« pÃ«rmi Ã§do interresÃ« ka vuemun vlerat e trashigueme tÃ« besÃ«s, tÃ« nderÃ«s e tÃ« burrnÃsÃ«. TÃ« tilla virtyte i ka ba nji me vehten e vet fatosi Skanderbeg, e juve ua ka lanun trashigim; bashkÃ« me lidhÃ«ninÃ« e pandame me miqtâ€™ e vjetÃ«r tÃ« Atdheut tâ€™uej, ndÃ«r tÃ« cillÃ«t kjo Seli Apostolike gÃ«zohet tue ju radhitun, mbasi njehet ndÃ«r ata qi kurr nuk ju kanÃ« lanÃ« nÃ« baltÃ«.
KÃ«ta virtyte Gjergj Kastrioti ua ka lanun porosi nÃ« Atdhe, edhe nÃ« kurbet e nÃ« mergim. MirÃ«se historia ju ka pamÃ« tÃ« shtypun e tÃ« shpÃ«rndamÃ«, por dora e dashtun e PerendisÃ« ka ba qi ju e gjithÃ« gjaku i juej i shprishun, me gjallni qi keni me tÃ« lemÃ«, e me tÃ« njoftuna tÃ« fitueme, u bÃ¢tÃ« urÃ« miqÃ«sish e bashkpunimesh, ku keni dalun parardhÃ«sit e ekumenizmit modern.
Urimi i ynÃ« nÃ« ketÃ« rasÃ«, pra, pÃ«r ju e pÃ«r gjithÃ« ShqiptarÃ«t, asht qi vuejtja tÃ« bashkohet nÃ« ju pÃ«rherÃ« me shpirtin tâ€™uej heroik, qÃ« keni nga tÃ« ParÃ«t e tÃ« ju japÃ« rasÃ«n tÃ« shÃ«rbeni porsi element bashkÃ«kuptimi e paqe mes fisesh e gjuhÃ«sh tÃ« Ã§ame ndÃ«r veti. Do tâ€™vÃ«rtetohet kÃ«shtu testamendi i SkandÃ«rbeut, e do tÃ« shkÃ«lqejÃ« me meritime tÃ« reja Atdheu i juej, tÃ« cillin na e kemi kaq shumÃ« pÃ«r zemÃ«r dhe e BekojmÃ« me gjithÃ« shpirtÃ«.

PAPA GJON PALI II ME RASTIN E VIZITÃ‹S SÃ‹ TIJ NÃ‹ SHQIPNI

PAPA GJON PALI II
SHKODER â€“ 25 PRILL 1993

NÃ« Token e Bekueme Shqipni, Atdheun e Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut, nâ€™ AtÃ« shkamb ku Shqipja Dykrenare me kthetrat e veta ka shkrue EpopenÃ« ma tÃ« lavdishme tÃ« qendresÃ«s sa shekullore tÃ« Atdhetarizmit Shqiptar dhe tÃ« FesÃ« Katolike, perballÃ« Gjenocidit osman para 1912 e atij sllavokomunist mbas vitit 1944 e deri nÃ« vitin 1991, atÃ«herÃ«, kur Bota rrotullohej ndaj njÃ« Ylli ndriÃ§ues polak me emnin Karol Vojtila, i njohun si PapÃ« nÃ« Vatikan me emnin e ShenjtÃ« Gjon Pali II, edhe Atdheu i Shqipeve ndriÃ§ohej me lutjet e Tija tÃ« vazhdueshme dhe me njÃ« perkushtim tÃ« veÃ§antÃ«. JanÃ« uratÃ«t e njÃ« bashkvuejtÃ«si si na, nÃ«n zgjedhen e pashpirtÃ« tÃ« diktaturÃ«s komuniste.
Ai ka provue diktaturen naziste, komuniste, atentatin e Mehmet Ali Agxha, me daten 13 Maji 1981. Ai ka vizitue mbi 180 shtete tÃ« BotÃ«s po nuk ka harrue asnjÃ«ditÃ« ShqipninÃ« e Martirizueme nga Gjenocidi sllavokomunist i osmanllinjÃ«ve Ever Hoxha e Ramiz Alia, tÃ« njohun si terroristÃ«t ma vrasÃ«s e perbindÃ«sh barbar tÃ« Shek XX nÃ« EuropÃ«.
Koha provoi gjithnjÃ« se njeriu ma i kÃ«rcnuem i shekullit XX ishte Gjon Pali II, se Ai luftoi totalitarizmin, vorfÃ«ninÃ« e BotÃ«s sÃ« tretÃ«, kerkoi edukimin e arsimimin e fÃ«mijÃ«ve tÃ« kontinenteve tÃ« shtypuna nga kolonizatorÃ«t, Ai punoi nÃ« mÃ«nyren ma tÃ« guximshme per shpartallimin e Perdes sÃ« Hekurt, dhe u angazhue per transformimin e EuropÃ«s Lindore komuniste nÃ« vende tÃ« lira dhe demokratike. Ai kishte forcÃ« dhe pushtet nÃ« politikÃ« pa hy nÃ« politikÃ«. Ai luftoi abordin dhe ishte i premÃ« nÃ« qendrimet morale.
NÃ« tÃ« gjitha takimet me rininÃ« botnore Ai predikoi rrezikun dhe pasojat e shemtueme tÃ« drogÃ«s, imoralitetit, korrupsionit dhe mÃ«nyren se si rinia duhet tÃ« luftojÃ« per tÃ« Drejtat e Njeriut, demokraci e liri tÃ« vertetÃ«.
AtÃ« ditÃ« me 25 Prill 1993, kur Papa Gjon Pali II, po hynte fitimtar nÃ« Katedralen e rindertueme tÃ« Shkodres, asht ajo ditÃ« nÃ« tÃ« cilen Ai puthi Token Shqiptare.
Ishte Toka e rijtun nder shekuj me gjakun e ShenjtÃ« tÃ« mija MartirÃ«ve ShqiptarÃ«. Na dukej e pabesueshme se jemi tue pa me sy Burrin ma tÃ« madh tÃ« Shekullit qÃ« me doren e Tij, po na bekonte e po na ringjallte FenÃ« nÃ« zemrat tona! Ishte po, Ai PapÃ«, qÃ« nÃ« qershorin e vitit 1991, Burrnisht kishte refuzue kerkesen e tradhÃ«tarit dhe zbatuesit tÃ« â€œRevolucionit Kultural e Ideologjikâ€ Ramiz Alia, nÃ« vitin 1967 nÃ« Shkoder, per me vizitue Vatikanin, me shpresÃ« mashtrimi per me vazhdue me ruejtÃ« postin e presidentit.
Ai PapÃ« ishte qÃ« porsa mÃ«rrijti i dhuroi Qytetit tÃ« Shkodres Fuguren e ZojÃ«s sÃ« KÃ«shillit tÃ« MirÃ« dhe e vendosi me doren e Tij, tue e bekue edhe Gurin e rindertimit tÃ« KishÃ«s sÃ« ZojÃ«s brijÃ« KalasÃ« Rozafat, qÃ« pÃ«r tÃ« treten herÃ« kje e shkatrrueme mbas 1967 nga anadollakÃ«t terrorista komunista.
Mesazhi i Tij ishte: â€œTâ€™i kthehet vendit dhe Popullit Tuej paqa, njÃ« jetÃ« ma e mirÃ« dhe zhvillimi social simbas traditave njerzore e fetare tÃ« kÃ«saj tokÃ«â€. Ai erdhi PapÃ« me ide, bindje, qellime tÃ« kjarta e guxim pÃ«r me i zbatue ata.
Ai ishte gjenialitet i rregullimit tÃ« njÃ« Bote tÃ« trazueme ku mbet simbol i njÃ« Epoke tÃ« Re, me mjetet ma paqsore, ku â€œLiritÃ« dhe tÃ« Drejtat e Njeriutâ€ triumfuen mbi diktaturat, sepse Papa Gjon Pali II, ishte antikomunist, progresist, iluminist, humanist, kundershtoi me forcÃ« kapitalizmin e eger, vorfninÃ« perballÃ« pasunimit tÃ« pandershÃ«m, diskriminimin e njeriut, tue fillue nga muret mbrenda familjes, u perball me komunizmin dhe e shembi atÃ© tue kÃ«putÃ« telat me ferra rrethues e bashkÃ« me ta, tue rrÃ«zue edhe Murin e Berlinit. Asht ai moment historik i shoqnisÃ« njerzore tÃ« robnueme nÃ« EvropÃ«n Lindore, kur Vojtila i zbÃ«rthen prangat e tiranisÃ« komuniste me tri fjalÃ« tÃ« vetme: â€œNON ABBIATE PAURA !â€, â€œMOS KENI FRIKÃ‹ !â€ se, Ai njeh parimin filozofik tÃ« historisÃ«: â€œKur njÃ« Popullit i ikÃ« frika, shpejt Atij i vjen LIRIA !â€ Ai erdhi nÃ« SelinÃ« botnore dymijvjeÃ§are tÃ« KatoliÃ§izmit nÃ« Vatikan, tue sjellÃ« me vete sekretin e madhÃ«shtisÃ« sÃ« Tij, sekret tÃ« cilin, askush nuk mujti me e kuptue para Tij: â€œKomunizmit totalitar Ai i zbuloi anÃ«n shpirtnore tÃ« Njeriutâ€. Suksesi i madh qendron nÃ« zberthim dypalÃ«sh: TÃ« ndergjegjes ndrydhun e, shpartallim tÃ« prangave tÃ« tiranisÃ« komuniste.

PAPA GJON PALI II DHE NANÃ‹ TEREZA NÃ‹ SHKODER 1993.

BallÃ«perballÃ« me Gjergj Kastriotin â€“ TiranÃ« 1993.

Papa Gjon Pali II Ju drejtue Popullit Shqiptar nÃ« Sheshin Skenderbeu: â€œKam ardhÃ« kÃ«tu pÃ«r me ju shpreh nderimin tim VllazÃ«nor edhe komunitetÃ«ve tÃ« ndryshme fetare qÃ« bashkjetojnÃ« kÃ«tu prej shekujsh: Komunitetit Kristjan Ortodoks dhe Komunitetit Mysliman, tÃ« cilve, u sjellÃ« njÃ« pÃ«rshÃ«ndetje tÃ« pÃ«rzemÃ«rt.
Kam ardhÃ« pÃ«r me i shfaqÃ« Ã§do Shqiptari admirim dhe mbÃ«shtetje nÃ« kÃ«te fazÃ« delikate tÃ« kalimit historik dhe, tÃ« tÃ« shumÃ« sÃ« dishruemes ringjallje shoqnore e shpirtnore.
TÃ« dashtun VllazÃ«n e Motra! Sa herÃ« nÃ« tÃ« kaluemen ju asht dashtÃ« tâ€™a mbroni me forcÃ« identitetin tuej. Me njÃ« angazhim tÃ« tillÃ« sikur edhe vetÃ« ky shesh na e kujton u shque Figura e naltÃ« e tÃ« Krishtenit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut, i respektuem nga PapÃ«t e RomÃ«s dhe pÃ«rjetÃ«sisht i gjallÃ« nÃ« kujtimin e Popullit Shqiptar.
Ju keni vuejtÃ« pÃ«r Kombin Tuej. Prandej dhe keni tÃ« drejtÃ« ta doni kaq shumÃ«. Populli i juej kaloi njÃ« tragjedi me tÃ« vÃ«rtetÃ« tronditÃ«se nÃ«n shtypjen komuniste. Ishte vÃ«rtetÃ« i tmershÃ«m pÃ«rftyrimi i jetÃ«s njerzore nÃ«n rregjimet totalitare si ai qÃ« ju keni njohÃ«, ku njeriut i mohohej njÃ« nga tÃ« drejtat ma thelbÃ«sore: Liria e shfaqjes sÃ« mendimit dhe e besimit tÃ« tij si dhe liria e ndÃ«rgjegjÃ«s. Mohim ky, qÃ« shpesh merrte formÃ«n e njÃ« shtypjeje tÃ« tmershme. A ka gja ma tÃ« randÃ« sÃ«sa mbyllja e Tempujve tÃ« Ã§do besimi dhe, a nuk u dÃ«nuen me vdekje priftÃ«rijtÃ«, vetÃ«m pse guxuen tÃ« ushtronin rritÃ«t fetare? A nuk u pÃ«rsekutuen besimtarÃ«t tue u burgosÃ« ose tue u fye me tÃ« gjitha mÃ«nyrat? NÃ« vendin tuej tÃ« vishkulluem mashumÃ«se asnjÃ« vend tjetÃ«r nga pÃ«rsekutimi asht e thjeshtÃ« me gjetÃ« gjurmÃ«t e katakombÃ«ve tÃ« lashta kristjane dhe tâ€™arenave ku, dÃ«shmitarÃ«t e Krishtit hidheshin me dhunÃ« pÃ«r me ushqye bishat. KÃ«tu kje njÃ« luftÃ« e ashpÃ«r kundÃ«r FesÃ«, simbas njÃ« vije dogmatike tÃ« njÃ« programi shoqnor dhe politik, i mbÃ«shtetun nga ideologjia komuniste. Dukej sikur mjeti ma i domosdoshÃ«m pÃ«r me realizue e trumbetue â€œParajsÃ«n nÃ« tokÃ«â€ kje tue i mohue njeriut atÃ« forcÃ« qÃ« e lidhÃ« me Krishtin, forcÃ« kjo, rreptÃ«sisht e dÃ«nueme si njÃ« â€œdobÃ«si e pandershme pÃ«r njeriunâ€. NÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« kjo forcÃ« e pame jo me atÃ« sy ishte ma shumÃ« dishka shqetÃ«suese pÃ«r ata, ashtu si e treguen faktÃ«t. PÃ«rsoni njerÃ«zor nÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« me energjinÃ« qÃ« vjen nga Feja, nuk lejon lehtÃ«sisht tÃ« hidhÃ«t nÃ« anonimatin kolektiv.
Ajo qÃ« ka ngja nÃ« Shqipni tÃ« dashtun VllazÃ«n dhe Motra, nuk asht pa kurrÃ« nÃ« historinÃ« e njerÃ«zimit. Asht e vÃ«rtetÃ« se edhe nÃ« PÃ«randorinÃ« Romake janÃ« ba pÃ«rndjekje tÃ« ashpra ndaj tÃ« KrishtenÃ«ve, por atÃ«herÃ« ishte fjala pÃ«r shtet i cili nÃ« emÃ«n tÃ« njÃ« feje, asaj pagane, luftonte ata qÃ« mbÃ«shtetshin Ungjillin e Krishtit. Kurse kÃ«tu, shteti asht pÃ«rpjekÃ« me shue Ã§do shprehje fetare nÃ« emÃ«n tÃ« njÃ« ateizmi radikal, tÃ« mbÃ«shtetun nÃ« njÃ« sistem universal dhe pÃ«rgjithÃ«sues. E gjithÃ« kjo ndodhte nÃ« njÃ« kohÃ« kur askush nuk mund tÃ« ndÃ«rhynte pÃ«r me mbrojtÃ« dinjitetin e njerÃ«zve qÃ« u ishte mohue gjithshka, tue i Ã§veshÃ« deri nga ma â€œnjerzoriaâ€, liria e tyne.
Drama e Juej ShqiptarÃ« tÃ« dashtun, zgjon interesimin e gjithÃ« Kontinentit Europian dhe asht e domosdoshme qÃ« Europa mos tâ€™ Ju harrojÃ«!
Dhe nÃ« fakt ky duhÃ«t tÃ« jetÃ« pikÃ«synimi sot, me kÃ«thye shpejt fletÃ«n tue mos harrue atÃ« qÃ« ka ekzistue pÃ«r me shikue pÃ«rpara. PikÃ«pamje kjo, qÃ« nÃ« njÃ« prizem vÃ«shtrimi asht e drejtÃ« e, madje, e domosdoshme, por me njÃ« kusht, qÃ« me mbetÃ« gjithmonÃ« nÃ« kujtesÃ«n tonÃ« ajo qÃ« ngjau nÃ« tÃ« kaluemen.
NÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« ky asht kusht i domosdoshÃ«m pÃ«r mos me u rikÃ«thye tek tÃ« njajtat gabime tÃ« pÃ«rlotuna dhe, asht shtegu ma i mirÃ« pÃ«r njÃ« proÃ§es pajtimi tÃ« vÃ«rtetÃ«. Por, kjo liri besimi fetar tÃ« cilÃ«n Ju, ma nÃ« fund po e shijoni, nuk asht vetÃ«m njÃ« dhuratÃ« e Ã§mueshme e Zotit pÃ«r ata qÃ« kanÃ« hirin e FesÃ«, por asht njÃ« dhuratÃ« pÃ«r tÃ« gjithÃ«, sÃ«pse ajo, asht thÃ«meli i garancisÃ« pÃ«r Ã§do shprehje tjetÃ«r tÃ« lirisÃ«. Ajo prek njeriun nÃ« intimitetin e vet, nÃ« atÃ« cep tÃ« ShenjtÃ« dhe tÃ« padhunueshÃ«m qÃ« asht ndÃ«rgjegja, ku, kenja njerÃ«zore takohÃ«t me Krijuesin dhe fiton ndÃ«rgjegje tÃ« plotÃ« tÃ« dinjitetit tÃ« vet. Nga njÃ« liri e tillÃ«, e trajtueme ashtu siÃ§ duhet, nuk ka pÃ«rshka ti trembemi asnjÃ« shrregullimi njerzor. Besimi i Ã§iltÃ«r nÃ« TÃ© nuk i pÃ«rÃ§anÃ« njerÃ«zit por pÃ«rkundrazi, i bashkon me gjithÃ« veÃ§antitÃ« e tyne.
Si na e mÃ«son edhe Feja, nÃ«se kemi njÃ« Krijues tÃ« perbashkÃ«t qÃ« tÃ« gjithÃ« jemi VllazÃ«n. KÃ«shtu, qÃ« Feja, asht njÃ« kÃ«shtjellÃ« mbrojtÃ«se kundÃ«r totalitarizmit dhe njÃ« kontribut vÃ«ndimtar pÃ«r njÃ« vllaznim human.
Liria e vÃ«rtetÃ« fetare i shpÃ«ton ngacmimÃ«ve tÃ« intolerancÃ«s e tÃ« sektarizmit, dhe ofron mÃ«nyra dialogu tÃ« respektueshÃ«m dhe konstruktiv.
Shqipni, qendro nÃ« naltÃ«sinÃ« e kÃ«saj beteje tÃ« madhe!
Rruga qÃ« do tÃ« bash nuk asht aq e lehtÃ«. EndÃ¨ ka plagÃ« tÃ« pambylluna.
E kaluemja lÃ© tÃ« shÃ«rbejÃ« si mÃ«sim por kurrÃ« mos tÃ« tÃ« shtyjÃ« nÃ« hakmarrje mÃ«llefesh. Tashti asht koha pÃ«r me shkue me besim drejt sÃ« ardhmÃ«s.
E madhe asht detyra qÃ« tÃ« pret pÃ«r tÃ« cilÃ«n tashma e kÃ© fillue punÃ«n mÃ« njÃ« zell tÃ« lavdrueshÃ«m. NÃ« pÃ«rpjekjen pÃ«r rimÃ«kamjen ekonomike asht e domosdoshme qÃ« tÃ« gjithÃ«ve tâ€™ u garantohÃ«t puna e, ajo qÃ« asht ma esenciale pÃ«r me jetue me dinjitet, lÃ© ti bashkohÃ«t edhe vullneti pÃ«r tâ€™ a konsolidue demokracinÃ« tuej tÃ« rÃ©. Kjo nuk arrihÃ«t pa Ã§mue si duhÃ«t disa vlera thelbÃ«sore tue fillue sÃ«pari nga dinjiteti i jetÃ«s njerÃ«zore. â€œNjÃ« demokraci pa vlera, -kam shkrue nâ€™ EncilklikÃ«n Centesimus Annus-mund tÃ« shndÃ«rrohet lehtÃ«sisht nÃ« njÃ« totalitarizÃ«m tÃ« hapun e tÃ« fshehtÃ«, si na e tregon historia.â€
â– Dhe unÃ«, sot po persÃ«ris prej ShejtnisÃ« sÃ« Tij: â€œHistoria endÃ¨ nuk e ka njohtÃ« atÃ© qÃ« ka ngja nÃ« Shqipni... Drama e Juej ShqiptarÃ« tÃ« dashtun, zgjon interesin e mbarÃ« Kontinentit Europjan! â€ E pikrisht per kÃ«te dhane jeten:
ZamakÃ«t e Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 12.IX.2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa 67

ZAMAK I FLAMURIT - GJERGJ KASTRIOTIT SKENDERBEUT

ShqiptarÃ«t nga i madhi Gjergj Kastrioti Skenderbeu, trashiguen Emnin Shqiptar, po edhe Flamurin me Shqiponjen dykrenare dhe identitetin e vet si Shtet Europjan. Po, janÃ« ZamakÃ«t e Tij, qÃ« dhane jetÃ«n per â€œAtdhe e FÃ©â€!
Ishte shpata dhe ajo perkrenare qÃ« perjetsuen nÃ« Trojet tona Ilire emnin Shqiptar. Ishin ShqiptarÃ«t qÃ« pa iu tutÃ« syni nuk kanÃ« kursye gjakun e vet, me shkrue EpopenÃ« e Pavdekshme tÃ« Gjergj Kastriotit Skenderbeut.
JanÃ« edhe sot gurÃ«t e KÃ«shtjellave heroike Shqiptare tÃ« daltuem me tehun e shpatave tÃ« Atyne Burrave trima, qÃ« per LirinÃ« e Atdheut vdiqÃ«n si me lÃ© per Idealin e naltÃ«: â€œAtdhÃ© e FÃ©â€!
JanÃ« mburojet e pathyeshme ku u perplasen luftat ma tÃ« rrebta e ma mizore qÃ« ka njohÃ« historia ynÃ«, per me thye dhe me mposhtÃ« Trimin e pashoq tÃ« KÃ«shtjellÃ«s sÃ« KrujÃ«s sonÃ« Heroike.
JanÃ« Trojet tona tÃ« njomuna me gjakun e AtdhetarÃ«ve, tÃ« pathamÃ« edhe sot!
JanÃ« gurrat e lumejÃ«ve, tÃ« prrojeve, e janÃ« edhe shpellat e errta tÃ« maleve tona ku edhe sot, gurgullojnÃ« vijat e pashterrshme tÃ« Gjakut tÃ« ShqiptarÃ«ve, e prap sot, nuk thirren â€œkufijÃ«â€ tÃ« ShqipnisÃ« sÃ« Gjergj Kastriotit!
JanÃ« shtatoret e Trimit tÃ« KrujÃ«s, tÃ« ngrituna nder Shtetet ma tÃ« njoftuna tÃ« globit, e prap ka nga tradhÃ«tarÃ«t tanÃ« qÃ« kerkojnÃ« me e mohue historinÃ«!
JanÃ« pasuesit e Atij Burri qÃ« me shpaten e vet, i tha otomanÃ«ve: â€œNdal! E jo, ma ndej!â€, dhe, po prap mbi gjurmÃ«t e Tij, ShqiptarÃ«t vazhduen luften per mbrojtjen e LirisÃ« sÃ« trojeve tona, e kur ua kerkoi Atdheu, per AtÃ© dhane edhe jeten. E pra, nuk janÃ« aq pak sa me u â€œharrueâ€, ose ma keq...
E ku janÃ« Vorret e Tyne tÃ« bekueme!?
Ku janÃ« Emnat e luftarÃ«ve tÃ« asaj historie Shqiptare plot lavdi e dafina?!
Jo brÃ©, kÃ«shtu! TÃ« mos e shuejmÃ« Gjakun e Tyne me â€œharresÃ«â€, apo me njÃ« â€œvrasjeâ€ tÃ« dytÃ« edhe ma mizore se e para!
Per kÃ© dha jeten Gjergj Kastrioti?! Per kÃ© dha jeten DedÃ« Gjoâ€™ Luli?!
Per kÃ© dha jeten Shqiptari i BjeshkÃ«ve tÃ« NÃªmuna, i Maleve tâ€™ Hotit, GrudÃ«s, DardanisÃ«, MaqedonisÃ«, Ã‡amÃ«risÃ«, Vorio Epirit?!
E Shteti Shqiptar, prej kujt mori jetÃ«?! â€“ Askush nuk di me tregue!
Per kÃ© dha jeten PrekÃ« Cali!? Per kÃ© dha jeten Trimi i Hotit Gjelosh Luli?!
E Zalli i Kirit pranÃ« RrÃ«majit â€œheshtÃ«â€ ku, gurtÃ« e tij janÃ« tÃ« skuqun nga njÃ« Gjak i freskÃ«t dhe i paster i derdhun nÃ« mengjesin e njÃ« epoke gjakatare, tÃ« ardhun naten per hanÃ« e groposÃ« aty nga sherbÃ«torÃ«t e sllavokomunizmit, gjithnjÃ« tÃ« etshÃ«m dhe tâ€™uritun si ujqit e para pesÃ«qindvjetÃ«ve, qÃ« erdhÃ«n nga pyjet e Kaukazit, si tâ€™ ishin bash vllavrasÃ«sit e katilit Ever Hoxha.
Ku janÃ« brÃ©, trojet e harrueme tÃ« Atyne Trimave qÃ« nÃ« vitin 1911 trandÃ«n Stambollin, e sot Emnat e Tyne nuk i gjenÃ« as nder librat e shkollave?!
Kush mundet me mohue Emnat e AtdhetarÃ«ve tanÃ« qÃ« gati mbas 500 vjetÃ«sh, i thanÃ« turqÃ«ve e malazezÃ«ve â€œshporruni kÃ«ndejâ€ nÃ« Hot dhe nÃ« Memorandumin e GerÃ§Ã«s, e sot kÃ«ta Emna nuk permenden fare tue fillue nga Ded Gjon Luli i Traboinit tÃ« Hotit, Palok Traboini, Sokol Baci i GrudÃ«s, DedÃ« Nika Bajraktar i GrudÃ«s, DodÃ« PreÃ§i Bajraktar i Kastratit, Col Dedi i SelcÃ«s KÃ«lmendit, TomÃ« Nika i Shkrelit, Lul Rrapuka i Vuklit tÃ« KÃ«lmendit, Llesh Gjergji, Bajraktar i NikÃ§it, Gjeto Marku i Hotit, Martin Preka i Shkrelit, Mehmet Shpendi, i pari i DjelmÃ«nisÃ« sÃ« ShalÃ«s, PrelÃ« Marku, Bajraktari i ShalÃ«s, Avdi Kola Bajraktar i Gimaj, Nik MÃ«hilli i Shllakut, Pup Ã‡uni Prekalor, Binak Lulashi Toplanas, Bash Bajrami, Bajraktar i Nikajve dhe Bec Delia. Memorandumi pat jehonÃ« nÃ« tÃ« gjitha Trojet tona tue perfshi edhe ArbÃ«reshÃ«t e ItalisÃ«. (MarrÃ« nga Revista L.E.K.A. 1937).

TÃ« pranishem aty ishin edhe KlerikÃ«t Katolik Shqiptar tÃ« atyne krahinave, tue fillue nga i zoti i shtÃ«pisÃ« At Mati Prennushi, organizator i kÃ«tij takimi me IpeshkvijtÃ« e njohun Imzot Luigj BumÃ§i e Imzot Lazer Mjedja, qÃ« kanÃ« ndihmue edhe nÃ« pÃ«rgatitjen e tekstit.
Aprovimi ishte marrÃ« edhe nga Imz. JakÃ« Serreqi, ArgjipeshkÃ«v i Shkodres. Ishin aty tÃ« pranishem Fretnit: At Buon GjeÃ§aj O.F.M. Famullitar i GrudÃ«s; At Luigj Bushati O.F.M. Famullitar i Traboinit; At Karlo Prennushi O.F.M. Famullitar i Vuksanlekaj; At Lorenc Mitroviq O.F.M. Famullitar i BajzÃ«s Kastratit, tÃ« njohun si AtdhetarÃ« per Kiri e PamvarÃ«si.
Memorandumi ju dorzue perfaqsuesit turk nÃ« CetinÃ« me 25 qershor 1911 nga KÃ«ta Perfaqesues tÃ« Kuvendit: Ded Gjon Luli (Hot), Sokol Baci (GrudÃ«), Dod PreÃ§i (Kastrat),PrekÃ« Gjetja (Kelmend) dhe Luigj Gurakuqi (Shkoder). Nga Kujtimet e Imz. Luigj BumÃ§it kemi njÃ« dokument me randÃ«si qÃ« tregon se kur â€œPerfaqsuesiâ€ turk nÃ« Cetin, Sadredin Beu e pyetÃ« DedÃ« Gjoâ€™ Lulin se, â€œa i dueni pÃ«r vete a pÃ«r gjithÃ« ShqipninÃ« pikat e â€œLibrit tÃ« Kuqâ€?
â€“ I Madhi prijÃ«s i Kryengritjes sÃ« MalÃ«sisÃ« DedÃ« Gjoâ€™ Luli i ishte pergjegjÃ«: â€œAto pika qÃ« janÃ« nÃ« Librin e kuq i dona ma parÃ« pÃ«r vedi, e mandej, pÃ«r ShqipninÃ« mbarÃ«!â€ E fjala mori dheun.
Sot, pjesa ma e madhe e KÃ«tyne Emnave tÃ« nderuem nuk zehen me gojÃ«!
Fatkeqsisht mohohen veprat e Don NikollÃ« KaÃ§orrit, Luigj Gurakuqit, Avni Rrustemit, Bajram Currit e tÃ« sa e sa HerojÃ« dhe Heroinave Shqiptare, qÃ« nderuen me veprat e veta tÃ« pavdekÃ«shme Emnin e Gjergj Kastriotit.

***

Me daten 17 Janar 1468, Gjergj Kastrioti vdiq nÃ« LezhÃ«. Mendohet se asht varrosÃ« nÃ« Kishen Katedrale tÃ« Shen Kollit, qÃ« ishte ma e madhja e atij vend e rindertueme prej Tij. Besniku i Tij Imzot Pal EngjÃ«lli, nga historianÃ«t tregohet se ndodhej nÃ« RomÃ«, ku me tÃ« mÃ«rrijtun lajmi i vdekjes sÃ« Prijsit tÃ« ArbÃ«nisÃ« atje, Gjergj Kastriotit, u nis pÃ«r Shqipni â€œper me marrÃ« nga e veja dhe i biri i Skenderbeut tÃ« drejten e mbrojtjes, me garnizone venedikase, tÃ« Krujes e tÃ« kÃ«shtjellave tjera.â€ (Fan. S. Noli, â€œGjergj Kastrioti Skenderbeuâ€ fq. 148)Ma vonÃ« iku dhe e veja Donika e Gjoni, nÃ« MbretninÃ« e Napolit per mos me u kthye ma!
NÃ« vitin 1478, â€œdhjetÃ« vjet mÃ« vonÃ«, kur pushtuan Lezhen, turqit hapÃ«n dhe varrin e tij, qÃ« tÃ« merrnin copÃ«ra tÃ« kockave tÃ« tija, si hajmali.â€ (F.S.Noli.)
Sebeliku na informon se â€œvalle vajzash shqiptare, midis buÃ§itjes sÃ« betejÃ«s dhe zhurmÃ«s sÃ« armÃ«ve barbare, mblidheshin rregullisht Ã§do tetÃ« ditÃ« mbi kÃ«shtjellat, ku kishte mbretÃ«ruar Skenderbeu, pÃ«r tâ€™i kÃ«nduar hymne Herojt tÃ« tyre tÃ« vdekur.â€ (F.S.Noli, fq. 149)
Iku Imzot Pal EngjÃ«lli, iku e veja Donika dhe i biri Gjon Kastrioti, ikÃ«n gjeneralÃ«, klerikÃ« e laikÃ« nga ArbÃ«nia, ikÃ«n e vazhdojnÃ« me ikÃ« edhe sot. Kam lexue dhe jam interesue edhe per shkrime qÃ« nuk njihen endÃ¨ nÃ« Shqipni, tÃ« dijetarÃ«ve dhe shkencÃ«tarÃ«ve Fan S. Noli, At Athanas Gegaj, At Marin Sirdani, Milan Shufflay, At Zef Valentini S.J., At Gjergj Fishta, At Justin Rrota, At Daniel GjeÃ§aj, Prof. Zef Mirdita, Prof. Aurel Plasari e deri tek At Konrrad Gjolaj, dhe nuk kam mujtÃ« me gjetÃ« askund tÃ« shkrueme: â€œTue dijtÃ« tÃ« gjithÃ« Ã§ka kam permendÃ« ma siper se kur turqit do tÃ« pushtonin Lezhen, puna e parÃ« e tyne do tâ€™ ishte me shkatrrue kulm e themel Kishen Katedrale tÃ« Shen Kollit, si asht e mujtun qÃ« askush nuk shpjegon se Ã§ka u mendue dhe si asht veprue me Eshtnat e Heroit tonÃ« Gjergj Kastrioti, per mos me i lanÃ« me u dhunue nga turqit?!â€
Emni i Gjergj Kastriotit asht Emni ma i ShejtÃ« e ma i bekuemi per Shqiptar! Ai vazhdon me kenÃ« i gjallÃ« edhe sot nÃ« boten e perjetÃ«shme tâ€™ Atdheut tÃ« vet, nÃ« boten e pavdekshme tÃ« Shpirtit Atdhetar Shqiptar.
E bashkÃ« me Gjergj Kastriotin sot janÃ« edhe ZamakÃ«t e bardhÃ« tÃ« Flamurit Tij tÃ« lavdishem Kuq i Zi, tÃ« cilÃ«t dhane jeten per â€œAtdhe, FÃ© e Perparimâ€!

AT GJERGJ FISHTA: Ã§OHI Tâ€™ DEKUN

Ah! Mâ€™ kambÃ«, ShqyptarÃ«! E mos tâ€™ u lshojÃ«, jo, zemra,
Pse Perendija sâ€™ ka me u lanÃ« me u thye.
Tâ€™ u bijÃ« nder mend, se fort ma e randÃ« asht themra
E shkjaut kokÃ«trashÃ«, se guri i vorrit mâ€™ krye.
Urra! Po, djelm! Shqyptar kushdo ka lÃ©,
Nâ€™ mos mujtÃ« Shqyptar me mbetÃ«, Shqyptar tâ€™ hijÃ« nâ€™ dhÃ©!
E nâ€™ kjoftÃ« se lypet prej sâ€™ hyjnueshmes Mni,
Qi flije tâ€™ bahet ndo â€˜i Shqyptar mâ€™ therore,
QÃ©, mue tek mâ€™ kini, merrni e mâ€™ bani fli
Per Shqyptari, me shue Ã§do mni mizore. â€“
Oh! Edhe pa mue Shqypnija kjoftÃ« e rrnoftÃ«
E nami i sajÃ« per jetÃ« u trashigoftÃ«!
Po: RrnoftÃ« Shqypnija! E porsi krypa nâ€™ Dri
E porsi krandja e that nâ€™ nji flakadÃ¢,
U shoftÃ« me arÃ«, me farÃ« me mal me vrri
Kushdo Shqyptar, qi sâ€™ brohoritÃ« me zÃ¢,
Kushdo Shqyptar, qi sâ€™ brohoritÃ« me uzdajÃ«
Oh! RrnoftÃ« Shqypnija! RrnoftÃ« Flamuri i SajÃ«!
(PjesÃ« nga â€œLirikatâ€, botue nÃ« vitin 1941)
AT PJETER MÃ‹SHKALLA S.J. KA THANÃ‹:

â€œKleri Katolik Shqiptar asht kleri ma heroik qÃ« ka me cilÃ«sue historia nÃ« rrugÃ«n dymijÃ«vjeÃ§are tÃ« Krishtit, sepse, mbas pesÃ«qind vjetÃ« robnije nÃ«n Turqi, po tÃ« merret historikisht prej vitit 1912, kur Shqipnia u formue si shtet e deri me 1944, qÃ« kÃ«tu erdhÃ«n nÃ« fuqi komunistÃ«t, tue lanÃ« nÃ« njÃ«anÃ« okupacionin fashist italian (me tÃ« cilin nuk jam pajtue kurrsesi), janÃ« vetÃ«m 30 vjet mundÃ«si pÃ«r me formue njÃ« Kler Shqiptar, e pÃ«r 30 vjet me nxjerrÃ« aq Heroj sa kemi nxjerrÃ« na, nuk ka asnjÃ« kler nÃ« BotÃ«.
PÃ«rsa i pÃ«rket qÃ«ndrimit tÃ« ndonjenit qÃ« e kanÃ« ligÃ«shtue nÃ« tortura tÃ« pashembullta, si Don Ejllin e ndonjÃ« tjetÃ«r, nuk duhet me harrue fjalÃ«t e Kardinalit Minzenti, nÃ« Revolucionin Hungarez tÃ« vitit 1956, qÃ« pat thanÃ« se po rashÃ« nÃ« duart e komunistÃ«ve, mos merrni asgja pÃ«r bazÃ« se Ã§ka mund tÃ« flas mbas arrestimit, mbasi torturat mund tÃ« me bajnÃ« mos me kenÃ« ma ky qÃ« jam sot; e sigurisht, torturat e Sigurimit hungarez as nuk mund tÃ« krahasohÃ«n asnjÃ«herÃ« me torturat e Sigurimit Shqiptar.
Dikush nuk ka gjetÃ« forca pÃ«r me pÃ«rballue, dikush po.
UnÃ« pÃ«r vedi po tÃ« diftoj Ã§farÃ« me ka ndodhÃ« kur jam arrÃ«stue nÃ« fillim. Kur hetuesi po mÃ« pyeste, unÃ« i kundÃ«rshtova. Ai mÃ« ra njÃ« shputÃ« dhe unÃ« rashÃ« pÃ«rtokÃ«.., mâ€™u duk se mâ€™u hap qiella dhe i kÃ«rkova ndihmÃ« ZojÃ«s sÃ« PapÃ«rlyeme: O ZojÃ«, mÃ« ndihmo me bajtÃ« kÃ«to tortura, mÃ« forco mos tÃ« ligÃ«shtohem, me ruej nÃ«n dorÃ«n Tande!
Ndoshta, askush nuk e beson, por asht fakt qÃ« gjatÃ« gjithÃ« hetuesisÃ« mue vetÃ«m njÃ« shputÃ« mÃ« kanÃ« ra, e Ã§â€™prej asaj ditÃ« qÃ« Ju mbÃ«shteta ZojÃ«s, nuk mÃ« ka prekÃ« ma kush prej tyne me dorÃ«!â€.
Sa shumÃ« ZamakÃ« tÃ« bardhÃ« tÃ« Flamurit Kastriotit kishte kjo Shqipni!!
Melbourne,e diel, 18.IX.2022.

by **Laert** » 14 Oct 2022, 13:09

Nga Fritz RADOVANI:

I PAHARRUESHMI IMZOT ERNESTO KOCI

(6.VII.1870 â€“ 23.II.1926)

Imzot Luigj BumÃ§i u ngarkue me detyren e Kryetarit tÃ« Delegacionit tÃ« ShqipnisÃ« nÃ« Konferencen e PaqÃ«s nÃ« Paris. Mbas takimit me Papen Benedikti XV, i cili mori persipÃ«r me bisedue me Presidentin e ShBA Wilson, per ruejtjen e ShqipnisÃ« nga coptimi nga shtetet fqinjÃ«, me 12 Nandor 1920, Papa Benedikti XV ngarkoi Imzot Ernesto Kocin (Kozzi), me detyren e Delegatit Apostolik nÃ« Shqipni.

IMZOT ERNESTO KOCI, asht Delegati i ParÃ« Apostolik i Vatikanit, qÃ« ishte Shteti i parÃ«, qÃ« njohu Shtetin Shqiptar nÃ« 1920. Imzot Ernesto Koci jo vetem e njihte mirÃ« Popullin Shqiptar, po Ai kishte njÃ« dashuni tÃ« madhe per popullin e Gjergj Kastriotit, gjuhen e tÃ« cilit e njifte mirÃ«, e per tÃ« cilen qÃ« nÃ« vitin 1900 ai punoi dhe la vepra me njÃ« vlerÃ« tÃ« madhe etnologjike nÃ« ShqipninÃ« e Veriut. Imzot Ernesto Koci vertetÃ« ishte nga Trentoja, italo â€“ austriak si origjinÃ«, po ishte njÃ« albanolog i perkryem dhe shumÃ« i aftÃ«, e kjo vertetohet me veprat me vlerÃ« qÃ« Ai na ka lanÃ« per kulturen e panjoftun Shqiptare jo vetem atÃ«herÃ« por edhe sot.
Imzot Ernesto Koci asht marrÃ« kryesisht me tÃ« drejten zakonore, edhe pse gjuha shqipe nuk ishte e shkrueme, po me anÃ« tÃ« komunikimit gojor me popullin e disa krahinave nÃ« MalÃ«sinÃ« e Madhe, MirditÃ«, ZadrimÃ«, PostribÃ« dhe Dukagjin, Ai ka mÃ«rrijtÃ« me lanÃ« njÃ« studim tÃ« plotÃ« tÃ« â€œKanunit tÃ« LekÃ« Dukagjinitâ€, nÃ« njÃ« kand tjeter shikimi prej At Shtjefen GjeÃ§ovit, vlera e tÃ« cilit asht e pakrahasueshme.
Imzot Koci edhe pse erdhi kur Shqipnia vazhdonte me kenÃ« nen thundrat e turqÃ«ve, Ai me njÃ« kujdes tÃ« madh mori rrugat e vÃ«shtira tÃ« MalsisÃ«, ku la vepra me vlerÃ« tÃ« pashlyeshme baritore e kulturore, per tÃ« cilat ka shkrue edhe Edith Durham (1863-1944) si edhe personalitete tÃ« tjera shqiptarÃ« dhe tÃ« huej, qÃ« nuk kanÃ« kursye asgja per tÃ« miren e ShqipnisÃ«.
Veprimtaria e Tij asht e gjithanÃ«shme dhe i paraprinÃ« studjuesve shumÃ« tÃ« njohun edhe pse tÃ« huej si, At Zef Valentinit, At Jak Gardinit etj., qÃ« pÃ«rjetsisht do tÃ« kujtohen nga Populli Shqiptar per veprat e Tyne me aq vlerÃ« nÃ« tÃ« gjitha drejtimet e jetÃ«s.
Imzot Ernesto Koci asht le me 6 Korrik 1870 dhe, ka vdekÃ« papritmes nÃ« Bari me 23 Shkurt 1926. Por, ajo qÃ« do tÃ« theksoj asht â€œdeshira e Imzot Ernesto Kocit me u vorrosÃ« nÃ« token Shqiptareâ€. Dhe ashtu u veprue.
Ai asht vorrosÃ« nÃ« Kishen Kathedrale tÃ« Shkodres, e Vorri i Bekuem i Tij, ka mundÃ«si qÃ« asht zhdukÃ« me â€œrevolucionin kultural tÃ« 1967â€, atÃ«herÃ« kur ua shkatrruen vorret e vjetra tÃ« gjithÃ« klerikve tÃ« vorrosun nÃ« Kathedrale.
Me kÃ«te rasÃ« po ju kujtoj thanjet e PapÃ«s Gjon Pali II nÃ« TiranÃ«, pÃ«rballÃ« Heroit tonÃ« kombtar Gjergj Kastrioti â€“ Skenderbeu: â€œâ€¦ Ajo qÃ« ka ngja nÃ« Shqipni tÃ« dashtun VllazÃ«n dhe Motra, nuk asht pa kurr nÃ« historinÃ« e njerÃ«zimitâ€¦Drama e Juej ShqiptarÃ« tÃ« dashtun, zgjon interesimin e gjithÃ« Kontinentit Evropian dhe asht e domosdoshme qÃ« Evropa mos tâ€™ Ju harrojÃ«!. E kaluemja lÃ© tÃ« shÃ«rbejÃ« si mÃ«sim por kurrÃ« mos tÃ« tÃ« shtyjÃ« nÃ« hakmarrje mÃ«llefesh. Tashti asht koha pÃ«r me shkue me besim drejt sÃ« ardhmÃ«sâ€¦ â€œNjÃ« demokraci pa vlera, â€“ kÃ«te e kam shkrue nâ€™ EncilklikÃ«n Centesimus Annus-mund tÃ« shndÃ«rrohet lehtÃ«sisht nÃ« njÃ« totalitarizÃ«m tÃ« hapun ose tÃ« fshehtÃ«, si po na e tregon edhe historiaâ€¦â€. (25 Prill 1993).
A nuk e verteton kÃ«te fakt â€œrilindja komunisteâ€ sot nÃ« Shqipni?!
Dhe unÃ«, po persÃ«ris: â€œHistoria endÃ¨ nuk e ka njohtÃ« atÃ© qÃ« ka ngja nÃ« Shqipniâ€¦Drama e Juej ShqiptarÃ« tÃ« dashtun, zgjon interesin e mbarÃ« Kontinentit Europian!â€
Imzot Ernesto Koci erdhi nÃ« Shqipni nÃ« kohÃ« pasigurije, po Ai, me njÃ« kujdes tÃ« madh mori rrugat e vÃ«shtira tÃ« MalsisÃ« ku la edhe gjurmÃ«t e veta.
Kalimi i Tij nÃ« Malsi nuk ishte i paparashikuem, madje Ai atje, la vepra tÃ« pashlyeshme baritore e kulturore, per tÃ« cilat kanÃ« shkrue edhe shumÃ« personalitete tÃ« tjera shqiptarÃ« dhe tÃ« huej.
Ajo qÃ« Imzot Kocin nuk e ka shkelqye me ndriÃ§imin e duhun tÃ« Veprave tÃ« Tij diplomatike, asht kenÃ« pikrisht mentaliteti i politikanve tanÃ«, qÃ« asnjÃ«herÃ« nuk kanÃ« mujtÃ« me shlye nga koka e vet fanatizmin anadollkak antikatolik, apo sllavokomunist, ashtusi sot, qÃ« janÃ« tue vazhdue me lanÃ« Ambasadan Shqiptare nÃ« Vatikan pa Ambasador!
Ajo qÃ« per shqiptarÃ« ka mbetÃ« e pashlyeshme asht Ã§eshtja e GjuhÃ«s, per tÃ« cilen i Madhi Dom Ndre Mjeda nÃ« poezinÃ« â€œGjuha shqipeâ€, qÃ« ia kushtoi albanologut Gustav Mayer, mÃ« 1892, pat kjartÃ«sinÃ« ta vlerÃ«sonte gjuhÃ«n si pÃ«rbase kryesore pÃ«r formimin e kombit Shqiptar: â€œGegÃ« e toskÃ«, malci, Jallia janÃ« nji komb, mâ€™u da sâ€™duron: Fund e maje nji a Shqypnia, E nji gjuhÃ« tâ€™gjithâ€™ na bashkon.â€
NjÃ« nder Ã§eshtjet kryesore qÃ« i ka terhjekÃ« vemendjen dhe nuk ka kenÃ« aspak indiferent as Imzot Koci asht kenÃ«: â€œToleranca fetare e ShqiptarÃ«ve nÃ« zhvillimet e historisÃ«â€. Sigurisht kjo asht njÃ« nga problemet ma kryesore.
Toleranca fetare e ShqiptarÃ«ve e mÃ«shtetun nÃ« trinomin klasik besÃ«, bujari, burrni, mbetÃ« monument i kenies sÃ« kombit Shqiptar dhe i Atdhetarizmit.
Ambasaadori i ParÃ« i Vatikanit nÃ« Atdheun e Gjergj Kastriotit, Imzot Ernesto Koci, ishte dhe mbetÃ« nder Figurat ma tÃ« Nderueme tÃ« HistorisÃ« sonÃ« tÃ« lavdishme dhe tÃ« Pavdekshme nder Shekuj. Ai me tÃ« vertetÃ« ishte njÃ« dijetar i vertetÃ«, po ajo qÃ« e bani tÃ« perjetshem nÃ« Token Shqiptare Imzot Ernesto Kocin, ishte Burrnia e Tij e nderthurun thellÃ« me kulturen Europjane PerÃ«ndimore Perparimtare.
Gjithshka qÃ« Ai BurrÃ« e la nÃ« Token Arbnore, Ai e kishte detyrÃ« Shpirtnore qÃ« perjetsisht Vepra e Tij me kenÃ« mbi Themelet e EuropÃ«s PerÃ«ndimore!
E pikrisht kjo, asht ajo qÃ« e ban sot nÃ« Shqipni tÃ« Paharrueshem dhe tÃ« Pavdekshem tÃ« Madhin Ambasador Imzot Ernesto Koci.
Melbourne, e premte mÃ« 14 Tetor 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

10 VJET PA NIK PAVACIN

NÃ« vitin 2012, mora lajmin e vdekjes sÃ« antikomunistit nderuem tÃ« Shkodres Nik Pavacit, ish Kryetarit tÃ« ShoqatÃ«s sÃ« tÃ« Perndjekunve dhe tÃ« PersekutuemÃ«ve PolitikÃ« tÃ« ShkodrÃ«s.
E njofta shumÃ« tÃ« ri, nga lidhja shoqnore me vllajn e Tij, Gjovalinin, kur ishim nÃ« bankat e shkollÃ«s pedagogjike nÃ« Shkoder, dhe jo larg me shtÃ«pija njeni me tjetrin.
TÃ« dy palÃ«t ishim shirokas tÃ« ramÃ« nÃ« Shkoder. NÃ« vitin 1956 na e kishim marrÃ« maturen kur ngjau ngjarja ma e madhe mbas LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore nÃ« njenen nga republikat e nderueme tÃ« kampit tÃ« Lindjes komuniste, tÃ« okupueme nga BRSS, nÃ« HungarinÃ« Europjane, ngjarja qÃ« zgjoi nga zgjedha stalinjane komuniste â€œtÃ« gjitha demokracitÃ« populloreâ€: Revolucioni i HungarisÃ«. Gazetat zyrtare shqiptare nÃ« faqet e para lajmonin â€œKunder revolucionin...â€ dhe mbas pak ditÃ«sh Hrushovin e zemruem tue rrahÃ« grushtat nÃ« podin e sallÃ«s sÃ« Kremlinit, dhe shumÃ« shpejt mbas Fitores pakditore tÃ« Popullit Hungarez nÃ« Budapestin e LirÃ«, u veniten shpresat nga tanket sovjetike qÃ« rroposen LirinÃ« nen sixhirÃ«t e tyne. Imbre Nagi u tradhÃ«tue nga ambasada e revizionistit Tito, i rilidhun me KGB e Hrushovit... Amerika nuk u ekspozue nÃ« skenen hungareze tue lanÃ« nÃ« â€œfuqiâ€Marrveshjen e JaltÃ«s. HungarezÃ«t shpejtÃ« rifilluen robninÃ« sovjetike, gjykatat ushtarake e interrnimet nÃ« Siberi. Nuk shkon shumÃ« kohÃ« dhe dÃ«gjohet se nÃ« TiranÃ«, Nik Pavaci dhe studentÃ«t e Liceut Artistik NdrekÃ« Bazhdari dhe Karlo Ã‡efa, tÃ« tre nga Shkodra, janÃ« arrestue me njÃ« akuzÃ« si â€œarmiqÃ« tÃ« Popullitâ€.
Nuk mund tÃ« percaktoj data per mungesÃ« dokumentacioni, por Nana ime mÃ« tregoi njÃ« ditÃ« se Roza Pavaci, Nana e NikÃ«s, i kishte tregue se ia kanÃ« dÃ«nue djalin pÃ«r politikÃ« dhe se Nika, ishte nÃ« spitalin e burgut nÃ« TiranÃ«. Per arsye tÃ« shndetit, e kishin â€œprivilegjueâ€ dhe e kishin Ã§ue njÃ« ditÃ« nÃ« burgun e Burrelit. Ndreka dhe Karlo u derguen nder kampe pune dhe shfarosje, ku qendrimi i Tyne ishte shembullor.
Ky grup tÃ« rijÃ«sh nga Shkodra, i tradhÃ«tuem, ishte arrestue dhe dÃ«nue se tÃ« tre kanÃ« mendue se edhe Shqipnia njÃ« ditÃ« duhet me ndjekÃ« rrugen e HungarisÃ«, tue kerkue kjoftÃ« edhe me sakrficen e jetes sÃ« Tyne, â€œLirinÃ« dhe DrejtÃ«sinÃ«â€, tÃ« dyja tÃ« perdhosuna nga rregjimi diktatorial e terrorist i Enver HoxhÃ«s...Grupi u quejt â€œkunder Revolucionarâ€, prandej edhe dÃ«nimet ishin tÃ« randa dhe me pasoja edhe mbas lirimit tÃ« tyne nga burgu.
Kujtoj qÃ« per Niken mÃ« kanÃ« tregue tre vetÃ« se â€œshpetimi i Tij nga vdekja kur Ai ishte nÃ« burgun e Burrelit, asht konsiderue njÃ« Mbrekulli nga Zoti, mbasi lanja e NikÃ«s nÃ« kohÃ« dimni gjatÃ« hetuesisÃ« nÃ« njÃ« dhomÃ« i zhytun deri nÃ« bel nÃ« ujÃ« tÃ« pistÃ« dhe pa asnjÃ« ushqim perveÃ§ bukÃ«s sÃ« thatÃ«, i kanÃ« shpartallue mushknitÃ« me njÃ« proces tbc...â€ pÃ«r tÃ« cilin dr. Ali Spahija, bashkvuejtÃ«s, â€œnuk kishte asnjÃ« shpresÃ« jeteâ€, ndersa Lin Martini, mÃ« shpjegonte qÃ« â€œNika kishte mÃ«rrijtÃ« edhe mos me njoh as shokÃ«t e dhomÃ«s...kur pranÃ« Tij rrinte me orÃ« edhe pa gjum tue lutÃ« Zotin per shpetimin e jetes, At Pjeter MÃ«shkalla.â€
KÃ«ta tre djelmÃ«, bashkÃ« me familjet e tÃ« afermit, edhe mbas lirimit nga burgjet, u perfshine gjithÃ« jeten nÃ« â€œluften e kllasaveâ€...mbeten puntorÃ« per â€œkafshatÃ«n e gojÃ«sâ€.
AsnjÃ«herÃ« nuk kam dÃ«gjua nga asnjÃ«ni emnin e denoncuesit tÃ« grupit! Kur pata pyetÃ« Niken njÃ« natÃ« tue shkue nÃ« shtÃ«pi per njÃ« njeri qÃ« â€œdyshojsheâ€ mos i ka tregue ai, Nika mÃ« preu fjalen dhe mÃ« tha: â€œFritz, unÃ« e kam falÃ«, mbasi ate e ka torturue me doren e vet Hilmi Seiti nÃ« mÃ«nyren ma shtazore...por edhe si Katolik ai mÃ« ka kerkue tÃ« falun, thellÃ«sisht i penduem per vuejtjet qÃ« mÃ« ka shkaktue. Nuk due me zanÃ« nÃ« gojÃ« emnin e tij, prandej tÃ« lutem asnjÃ«herÃ« mos e thuej se tashti na janÃ« rritÃ« edhe fÃ«mijaâ€.
NjÃ« nder modelet qytetare e fetare tÃ« qytetarit Shkodres ishte edhe Nika! U zgjodh Kryetar i Shoqates sÃ« tÃ« PersekutuemÃ«ve nÃ« Shkoder...Dy figura qÃ« kanÃ« pasue njenitjetrin Ernest Perdoda dhe Nik Pavaci...tÃ« dy tÃ« smurÃ« perjetsisht nga burgjet... NjÃ« ditÃ« heret nÃ« mengjez, sambistÃ«t e sigurimit komunist i nxjerrin nga njÃ« GrevÃ« qÃ« Shoqata organizoi nÃ« Shkoder, dhe per disa ditÃ« NikÃ«s dhe Ernestit i kanÃ« vazhdue nÃ« trup shenjat e shkopijÃ«ve nga rrahja mizore prej kriminelave tÃ« sigurimit shtetit.
Po a u terhoqen Ata burra nga Lufta per Liri, Demokraci dhe DrejtÃ«si?
Jam i sigurtÃ« se edhe nder varreza Ata nuk janÃ« tÃ« qetÃ« per si e lane ShqipninÃ«!
Per kÃ«te jam shumÃ« i sigurt!
Besoj, ShkodranÃ«t nuk e harrojnÃ« Nik Pavacin, kur po zhvillohej fushata e vitit 1996 per zgjedhjen e Kryetarit tÃ« BashkisÃ« sÃ« Shkodres, nÃ« kinema Republika.., dhe mbas meje mori fjalen Nika...Sa filloi me folÃ« per rolin e sÃ« Djathtes sÃ« Bashkueme Shkodrane, na u fikÃ«n dritat, dhe gjithÃ« salla ushtoi uuuuuuu. Nika Ã§oi zanin dhe tha: â€œE dijshe se do tÃ« ngjasin kjo punÃ«, prandej ju lutem mos u merzitni dy minuta!â€ dhe nxori nga xhepi dy qira dhe shkrepsen e vazhdoi fjalen e Tij. E njÃ«kohÃ«sisht vazhdonin duertrokitjet!
Ata dy qira sot vazhdojnÃ« me kenÃ« tÃ« pashuem ashtu si nuk do tÃ« harrohet kurrÃ« nga Shkodra dhe ShqiptarÃ«t dashunia e sakrifica e Tij per Liri, Demokraci dhe DrejtÃ«si.
Kujtimi i i Nik Pavacit asht i perhershÃ«m!
Melbourne, e hanÃ« 12 Dhetor 2022.

Proletari Forum & Italia Forum

120 VJETORI I LINDJES SÃ‹ IMZOT GASPÃ‹R THACIT

DON ZEF MARKSEN Pjesa Nr. XXX Zamak i Flamuritâ€¦

PAFAJSIA E â€œVONUEMEâ€ E DON EJELL KOVAÃ‡I Nr. XXXV

AT GASPER SUMA O.F.M Pjesa e XL(40)

AT BERNARDIN LLUPI O.F.M. Pjesa XLV(45)

DON NIKOLL LASKAJ O.F.M. Pjesa e 50 F. Radovani

IMZOT FRANO GJURAJ Nr.54 VDES MBAS TORTURASH

DON NIKOLL GJINI - Nr. 60 - Fritz KolÃ« Rado

Torturave tÃ« Institutit Studimeve tÃ« Krime Nr. 65 Fritz Rado

ZAMAK I FLAMURIT - GJERGJ KASTRIOTIT SKENDERBEUT

I PAHARRUESHMI IMZOT ERNESTO KOCI

Who is online