Proletari Forum & Italia Forum

by **Laert** » 25 Feb 2014, 11:27

â€œKatolicizmi ashtÃ« njÃ« dukuri e kulluem gege.
Stalinizmi e konsideron katolicizmin gegÃ«, si kryeanmikun e vet.â€œ Prof. Arshi Pipa: â€œSi e zhdukÃ«n FishtÃ«n nÃ« diktaturÃ«â€

Harta e dialekteve shqiptareGjuha Shqipe me dialektet ashtÃ« temeli i njÃ« kombi, nuk ashtÃ« plaÃ§kÃ« e asnji religjionit, shtetit, ndonjÃ« partie apo bande sllave-osmane! Dialekti ashtÃ« pÃ«rkatsisht pasuni i shumicÃ«s gjeografike tÃ« kombit shqiptar duke Ã§mue atÃ« pakicÃ«n si pjesÃ« integrale organike tÃ« saj.
ShpÃ«rdorimi i njenÃ«s prej dialekteve shkakton degjenerim tÃ« folmes dhe tÃ« shkruemit tÃ« shqipes me pasoja shkencore e kulturale-politike tÃ« randa tÃ« njÃ« vendit. ShpÃ«rdorimi i saj vjen si rezultat i njÃ« agresioni tÃ« dhunshÃ«m fizik ndaj shumicÃ«s folÃ«se sikurse i ndodhi ShqipnisÃ« nÃ« shtatorin e 1972. Shembuj ku absurdi, nji pakicÃ« me pushtetÃ« komunistÃ« sundoi me dhunÃ« shumicÃ«n sikurse ndodhi nÃ« sisteme komuniste si nÃ« Irak, nÃ« Libi etj. qÃ« u shpartalluen deri nÃ« asgjÃ«sim nga proÃ§eset historike nÃ« fillimin dekadÃ«s dytÃ« tÃ« mijvjeÃ§arit tÃ« tretÃ«. NÃ« Shqipni sundoi dhe vazhdon absurdi i sundimit tÃ« dhunshÃ«m ndaj gjuhÃ«s shqipe, ku pakica tosknishtja si 1/5 e gjeografisÃ« tÃ« folÃ«sve tÃ« saj dominon edhe sot nÃ« kulturÃ«n shqiptare me padrejtsinÃ« e vendosun me hu e me terror-burgjesh. Qellimi i shkrimit ashtÃ« ta bisedojmÃ« paqsisht e me racionalitet pa armÃ« e burgje sepse nuk duhet tÃ« vazhdoj kjo lloj agresioni i heshtun qÃ« vazhdon, ku herÃ« pas here shfaqen revolta, urrejtje krahinore. Pa drejtsi nuk sjellÃ« paqe edhe nÃ« tÃ« folmen e gjuhÃ«s shqipe.

Para vitit 1991 u zbatue nÃ« shkrime dhe nÃ« ekranin e vetme tÃ« televizionit shqiptar drejtshkrimi i gjuhÃ«s dhe i tÃ« folmes sipas njÃ« standartit tÃ« shtatorit 1972 tÃ« miratuem me dhunÃ« sipas shijeve tÃ« njÃ« pakice toskÃ«sh nga pjesa e poshtme e lumit Shkumbin, pra nga Jugu i ShqipnisÃ«, qÃ« uzurpuen me barbari, me ndihmÃ«n e vllaznve bollshevike sllavÃ« dhe tÃ« mazonve anglo-amerikanÃ«. Pra ma Ã§iltas ishte akti i ligjÃ«rimit shtetnor e partiak i pÃ«rdorimi tÃ« tosknishtes dhe asgjÃ«simi i tÃ« folmes tÃ« gegnishtes si 4/5 e gjeografisÃ« e tÃ« folunit pÃ«r qindra e qindra vjetÃ«sh.
Ajo qÃ« i bie njeriut nÃ« sy nÃ« kontaktÃ« tÃ« njeriut me mjetet televizive dhe grafike ashtÃ« pÃ«rdorimi i gjuhÃ«s shqipe nÃ« mÃ«nyra tÃ« ndryshme, pra zbatohen dy standarte; njena nÃ« shtÃ«pi e jashtÃ« institucioneve sipas dialektit dhe tjetra para mediave vizive dhe asaj grafike pÃ«rpiqen aq sa dijnÃ« sipas standartit tÃ« 1972. Kjo lloj mÃ«nyret ashtÃ« ba njÃ« modÃ«, njÃ« sjellje snobe e intelektualve, zyrtarve e tÃ« gjitha niveleve. Ma tÃ« theksuem fotografohet ky ilustrimi klasik i tÃ« folmes tÃ« shqipes nga qeveritarÃ«t e KosovÃ«s sipas standartit tÃ« 1972, qÃ« bahen shumÃ« qesharak. PÃ«rdorimi i dy lugÃ«ve, njena me i hy nÃ« qejfÃ« TiranÃ«s enveriste e tjetra asaj natyrale â€“ gegnishte ashtÃ« njÃ« komedi majmunÃ«sh qÃ« i fundosÃ« kÃ«ta mjeranÃ« nÃ« karikaturÃ« keqardhje tÃ« mungesÃ«s tÃ« identitetit tyne shqiptar.

Ku ashtÃ« brengosja e ksaj histerizmit tÃ« folmes tÃ« dyfishtÃ«?

ShqiptarÃ«t brengosÃ«n faktit se pse vazhdojnÃ« ta flasin gjuhÃ«n e 1972 klasa intelektuale, zyrtare e PrishtinÃ«s dhe e TiranÃ«s, duke e ditÃ« se u vendosÃ« padrejtsisht nÃ«n diktaturÃ«n komuniste edhe sot nÃ« 2013. Jo pÃ«r Ã§udi tÃ« gjithÃ« kÃ«ta gegÃ« qÃ« flasin ndryshe nÃ« restoranta japrakÃ«s e nÃ« shtÃ«pi e ndryshe nÃ« ekran tÃ« televizorit i pÃ«rkasin bindjeve politike komuniste. Pse gjithÃ« ky histerizÃ«m ndaj shpÃ«rfilljes edhe pas 1992 Gegnishten si e folme e shumicÃ«s gjeografike e shqiptarve nÃ« Ballkan e nÃ«pÃ«r botÃ«?
PÃ«rgjigja ashtÃ« kjo: KÃ«ndej mÃ« dhemb e andej mÃ« djegÃ«. KÃ«ta soj jeniÃ§erÃ«sh ishin dhe mbetÃ«n ekzemplarÃ« fanatikÃ« tÃ« fosileve tÃ« formimit, bindjeve ideologjike komuniste osmane-sllave â€“ enveriste kundÃ«r gjuhÃ«s shqipe tÃ« bukur tÃ« Gegnishtes.
NÃ« kontekstin e ksaj pamje tÃ« shÃ«mtuem rezulton nÃ« thelbÃ« pÃ«rfundimi se klasa sunduese e KosovÃ«s dhe ajo e ShqipnisÃ« pÃ«rposÃ« asaj qÃ« i ashtÃ« damtue psiqika nga sindromi i urrejtjes religjioze ndaj klerikve dhe besimit katolikÃ« u ka depÃ«rtue nÃ« fiziologjinÃ« e konservimit e shtresimit tÃ« thellÃ«, Geni i urrejtjes me breza e injektuem nÃ« shekuj nga shpata osmane, sllave dhe ajo komuniste.
PÃ«r fatin e mirÃ« tÃ« kombit shqiptar ishin klerikÃ«t katolikÃ« tÃ« ShqipnisÃ« qÃ« e kuptuen tÃ« parÃ«t thirrjen historike tÃ« epokÃ«s tÃ« paditurisÃ« rolin e pÃ«rhapjes pÃ«rposÃ« dashnisÃ« ndaj Zotit dhe Atdheut tÃ« diturisÃ«. 1972 ishte viti i shpalljes tÃ« urrejtjes nÃ« shkallÃ«n ekstreme sipÃ«rore pas djegies e likujdimit tÃ« kishave dhe meshtarve ndaj dijetarÃ«t e Klerit katolik meqenÃ«se ishin libra tÃ« pare nÃ« gjuhÃ«n shqipe nÃ« gegnishte. Me tÃ« drejtÃ« Daniel GÃ zulli, studjuesi zadrimor i fisit tÃ« GÃ zullorve tÃ« vjerun nÃ« litar e tÃ« torturuem nÃ« burgje nga dyshja Ahmet Zogu dhe Enver Hoxha i thoshte kÃ«to fjalÃ« ndaj jeniÃ§erve tÃ« anti gjuhÃ«s shqipe:
â€žKÃ«to bastardha, qÃ« u lodron barku prej hallvet, flasin kÃ«shtu pÃ«rÃ§udshem edhe pse janÃ« injorantÃ«, mirÃ«po, tue qenÃ« shumica tÃ« pasun a tÃ« lidhun me botÃ«n e politikÃ«s e me pushtetin e pushtave, po bahen njÃ« model rrÃ«nues veÃ§an pÃ«r brezin e ri. KÃ«ta nuk marrin vesh ndrysh veÃ§se me kamxhik â€“ sanksione ligjore tÃ« rrepta.â€œ Daniel GÃ zulli â€“ â€žShqipja e dhunuemeâ€œ Hymje e TrishtÃ«.

I nxitun nga ky ngacmim nga tÃ« folmet tÃ« shqipes sipas bindjeve politike e liderve dhe klasÃ«s intelektuale tÃ« PrishtinÃ«s e tÃ« TiranÃ«s mâ€™u deshÃ« tÃ« sjellÃ« nÃ« faqet e kÃ«tij shkrimi pak njohuni qÃ« duhet ditÃ« dhe ngulÃ« nÃ« mendje, pasi shkenca gjuhÃ«sore ashtÃ« shkencÃ« si tÃ« tjera e nuk ashtÃ« produktÃ« i pjellave ideologjike komuniste sikurse ajo e ashtuquejtuna ish Kongresi i GjuhÃ«s Shqipe tÃ« shtatorit 1972. PÃ«rsÃ«ri D.GÃ zulli thekson: â€œBazat e shqipes i paten hedhÃ« pellazgÃ«t e lashtÃ« kushedi sa mija vite ma parÃ«.â€œ
Gjuha shqipe flitet, qÃ« nÃ« kohÃ«n qÃ« u shfaqÃ« si e folme nÃ« disa mÃ«nyra, qÃ« u quejtÃ« dialektÃ« e nÃ«ndialektÃ«. PÃ«r natyrÃ«n e tÃ« pÃ«rdorunit tÃ« saj u grupue gjuha shqipe nÃ« dy dialekte:

- Gegnishte
- TosknishtÃ«

Dialekti e Gjeografia;

Historia e shkrimit tÃ« gegnishtes:

Dokumentat e para e si e tillÃ« ma tÃ« vjetra tÃ« shqipes janÃ« shkrue nÃ« gegnishte. KÃ«to pÃ«rfshijnÃ« â€œFormulÃ«n e pagÃ«zimitâ€ tÃ« Meshtarve tÃ« mÃ«dhenjÃ« si; Pal EngjÃ«llit, â€œMesharinâ€ e Gjon Buzukut, â€œÃ‡etÃ«n e profetÃ«veâ€ nga PjetÃ«r Bogdani, veprat e PjetÃ«r Budit, Frang Bardhit etj. NÃ« gegnisht u shkruen edhe kryevepra tÃ« letÃ«rsisÃ« shqiptare si â€œLahuta e MalcÃsâ€ e At Gjergj FishtÃ«s, si dhe u kodifikue Kanuni i LekÃ« Dukagjinit nga At ShtjefÃ«n GjeÃ§ovi, At Justin Rrota me veprÃ«n e parÃ« nÃ« fushÃ«n e stilistikÃ«s â€ Literatyra Shqypeâ€ 1925.
PÃ«rveÃ§ se flitet nga shqiptarÃ«t gegÃ«, gegnishtja ka kenÃ« dialekt zyrtar nÃ« Shqipni para LuftÃ«s sÃ« DytÃ« BotÃ«rore dhe nÃ« KosovÃ« deri mÃ« 1972. ShumÃ« mÃ«rgimtarÃ« shqiptarÃ« gjatÃ« diktaturÃ«s komuniste nÃ« Shqipni kanÃ« vazhdue ta pÃ«rdorin gegnishten nÃ« letrat e tyne. Edhe sot nÃ« vjetin 2013 shumÃ« shkrimtarÃ«, dijetarÃ«, aktorÃ« pÃ«rdorin dialektin GegÃ« nÃ« tanÃ« hartÃ«n gjeografike tÃ« Gegnishtes.
Ata qÃ« vazhdojnÃ« edhe sot nÃ« 2013 e mÃ«tej me ngulÃ« kambÃ« si skizofrena antiveri, antigegÃ« e antikatolik tÃ« rrugÃ«tojnÃ« sipas dÃ«shirÃ«s tyne antishqiptare me synim; tÃ« shfarosin gegnishten e kanÃ« betejÃ«n e humbun. â€žGegnishtja, gjuha e pÃ«rdhunueme, standardi nuk e bashkon popullin, veÃ§se e pÃ«rÃ§anâ€¦.Gegnishtja asht trashiguesja ma besnike e vazhdimÃ«sisÃ« gjuhÃ«sore tÃ« shqipes, qÃ« ka ruejt elemente tÃ« vjetra e tÃ« vlerta, shumÃ« prej tÃ« cilave e pasunojnÃ« e do tâ€™i jepnin edhe ma shije gjuhÃ«s sÃ« sotme shqipe.â€œ Marian Zef Shestani.

Dialekti gegÃ« ose gegnishtja ashtÃ« nje nga dy dialektet e gjuhÃ«s shqipe, qÃ« flitet nga shqiptarÃ«t gegÃ« nÃ« veri tÃ« ShqipÃ«risÃ«, nÃ« KosovÃ«, nÃ« lindje nÃ« Maqedoni, nÃ« Turqi si dhe nÃ« Serbi dhe Mal tÃ« Zi. â€œKufini natyrorâ€ nÃ« mes tÃ« gegnishtes dhe tosknishtes ashtÃ« Lumi Shkumbin nÃ« ShqipÃ«ri, qÃ« pÃ«rshkon ShqipninÃ« e mesme nga lindja nÃ« perÃ«ndim.
- Gegnishtja nÃ« jugÃ« tÃ« ShqipnisÃ«; DurrÃ«s, Elbasan, TiranÃ« dhe nÃ« perÃ«ndim Maqedonia

Gegnishtja nÃ« veri

- Gegnishtja veri-perÃ«ndim; â€“ ShkodÃ«r, ShllakÃ«, Dushman â€“ Temal, DukagjinÃ«, Vermosh,
SelcÃ«, VukÃ«l, LÃ«pushÃ«, Nikshiq, PodgoricÃ«, TamarÃ«, Tuzi, Ulqinj, Bar, PlavÃ«, Gucinje, PeÃ§, Kosova.
- Gegnishtja nÃ« lindje; â€“ Peshkopi, Dibra, Tetova, KÃ«rÃ§ova, Gostivari, Veleshnja, Prilepi
- Gegnishtja nÃ« verilindje; â€“ Shkup, Kumanovo, KaÃ§anik, Dragash, Gjilani, PreshevÃ« dhe Bujanoc

-Gegnishtja nÃ« veri;Prishtina, Mitrovica, PodujevÃ«, MedvedÃ« dhe ish territore shqiptare me popullsi shqiptare tÃ« Nish e Sanxhak; Nish, Vranje dhe krahina ToplicÃ«.
ToskÃ« ose toskÃ«risht ashtÃ« nje nga dy dialektet e gjuhÃ«s shqipe, qÃ« flitet nÃ« jug tÃ« ShqipnisÃ«, nÃ« njÃ« pjesÃ« tÃ« vogÃ«l tÃ« MaqedonisÃ«, nÃ« Greqi nga arvanitasit, nÃ« ItalinÃ« jugore nga arbÃ«reshÃ«t dhe nÃ« pakicat shqiptare nÃ« Turqi, nÃ« UkrainÃ«, EgjyptÃ« dhe komunitete emigrantÃ«sh nÃ«pÃ«r botÃ«. Kufiri nÃ« mes tÃ« gegnishtes dhe tosknishtes ashtÃ« Lumi Shkumbin qÃ« pÃ«rshkon ShqipninÃ« e Mesme nga lindja nÃ« perÃ«ndim.

- Tosknishtja nÃ« vetvete ka 3 nÃ«ndialekte;

-tosknishtja veriore
- labÃ«rishtja
- Ã§amÃ«rishtja.

Gjuha e Ã§do kombi ashtÃ« dhunti e Zotit. Duke kenÃ« gjuhÃ« e PerÃ«ndisÃ« nuk duhet lejue tÃ« preket sikur tÃ« ishte njÃ« grue e pÃ«rdalÃ« nga duartÃ« e pista sikurse ndodhi nÃ« TiranÃ« me GjuhÃ«n Shqipe nÃ« 1972.

Pra, mallkue njai bir Shqyptari,
Qi ketÃ« gjuhÃ« tÃ« Perendis,
Trashigim, qi na la i Pari,
Trashigim sâ€™ i a len ai fmis;
Edhe atij iu thaftÃ«, po, goja,
Qi e perbuzÃ« ketÃ« gjuhÃ« hyjnore; At Gjergj Fishta

Mos harroni: â€œPo humbem gjuhÃ«n, thotÃ« At Gjergj Fishta, humbem kombsinÃ«.â€
Pra tÃ« nxjerrÃ«sh tÃ« papÃ«rdorshme gegnishten do tÃ« thotÃ« tÃ« cÃ«nosh GjuhÃ«n Shqipe. E tuj damtue gjuhÃ«n randÃ« do tÃ« thotÃ« tÃ« synosh gradualishtÃ« tÃ« realizohet projekti i Humbjes tÃ« GjuhÃ«s Shqipe si andÃ«r e ardhacakve nga stepat aziatike tÃ« sllavÃ«ve nÃ« Ballkan dhe aleatve tÃ« tyne.

ShÃ«nim
U pÃ«rpoqa tÃ« vendosÃ« me kujdesÃ« pak nga kultura dialektore si substancÃ« e gjuhÃ«s shqipe me synim qÃ« tÃ« nisim udhÃ«n e mirÃ«kuptimit me liderÃ«t dhe klasÃ«n intelektuale qÃ« pÃ«rdhosÃ«n me urdhÃ«n ideologjik komunist tÃ« TiranÃ«s pasi e kanÃ« paragjykue.

Me varrosni me Flamurin Kuq e Zi, dhe mbi gurÃ«t e vorrit t'em tÃ« shkrueni shqyp, vetem kur shqypnia tÃ« dalÃ« e lirÃ« ne vedi. Ka hapur shkollat e para Shqipe ne Diber Peje Shengjin Golloborde Lume Mitrovic Reke etj
HoxhÃ« (Voka) Said Najdeni Mbasi vuen nper burgjÃ«t turke, per perhapjÃ«n e abetarÃ«ve dhe mesimin e gjuhes shqype, me ndihmÃ«n e deputetÃ«ve shqyptar ne turqi, HoxhÃ« Voka Del nga burgu, por detyrohet tÃ« jetoje malevet si kaÃ§ak malesh sepse turqit kishin vnue nji Ã§mim tÃ« majmÃ« per kryet e ktij atdhetari trim.
Vdeku n' Itali nga nji sÃ«mundje, por vdeku me abetare ne gji.

Kur nÃ« ShkodrÃ«n e teatrove, e pjanove, e koncerteve, e bandave muzikore, e kopshteve tÃ« bukura me lule tÃ« shumllojta, e kishave dhe e xhamive, e shkrimtarve dhe muzikantve, e humorit, e romanve, me revista fetare katolike â€LEKAâ€, â€¦..dhe tÃ« tjera rradhitej nÃ« dam tÃ« atdheut shqyptar , pÃ«r rikthimin e perandorisÃ« mizore-kanibale e perandoris tashmÃ« tÃ« shporrun mÃ« 28 nanduer 1912 si: â€â€¦..gazeta: â€¦2) â€Sadai Milletâ€(â€ZÃ«ri i Popullitâ€), i botuar nÃ« gjuhÃ«n turqishte, organ i shumicÃ«s myslymane, qÃ« propogandonte pÃ«r njÃ« mbret mohamendan, e drejtuar prej njÃ« komisioni tÃ« posaÃ§Ã«m ku figuronin edhe Musa Juka e Ymer Lutfia;â€¦â€ e librit me autor Sejfi Vllamasi(i arsimuem n'Turqi, mikÃ« i ngushtÃ« edhe I.Qemalit) - â€Ballafaqime Politike nÃ« ShqipÃ«riâ€ (1897-1942), bot. i dytÃ«, â€NERAIDAâ€, TiranÃ« 2000.

Autori - Bep Martin Pjetri
E diel, mÃ« dt. 17.II.2013

by **Laert** » 25 Feb 2014, 11:36

Prej vjetit 59 mbas Krishtit deri nÃ« 6 shkurt 1967(1908 vjetÃ«)

"KlerikÃ«t Katolik sollÃ«n ma parÃ« qytetnimin se fenÃ« si dhe kontribuen ma shumÃ« pÃ«r Atdhe se pÃ«r fe."Bep Martin Pjetri

â€œGjuha shqipe â€œlingua albanesescaâ€ pÃ«rmendet qartÃ« pÃ«r herÃ« tÃ« parÃ« nÃ« vitin 1285 jashtÃ« tokÃ«s shqiptare nÃ« RaguzÃ«â€. Milan Shuflaj

"Nuk ka veprimtari kryesore kombÃ«tare ku elementi katolik tÃ« mos ketÃ« qenÃ« nÃ« qendÃ«r tÃ« punÃ«s per ShqipninÃ«â€¦. ". Prof.Sami Repishti, "Nju Jork, 1997.
Papa Gjon Pali II nÃ« Fjalimin e Tij Historik gjatÃ« vizitÃ«s nÃ« vendin tonÃ«, mÃ« 25 prill 1993 tha: â€œHistoria nuk e ka njohÃ« ende atÃ« qÃ« ka ngjarÃ« nÃ« Shqipni. KÃ«shtu, tÃ« dashtun shqiptarÃ«, drama juej duhet tâ€™i interesojÃ« gjithÃ« kontinentit europian ! AshtÃ« e domosdoshme qÃ« Europa tÃ« mos harrojÃ«!â€.
Konteksti i porosisÃ« ndaj EuropÃ«s qÃ« ndodhi nÃ« Shqipni, ku e hodhi njÃ« popull nÃ« ferrin e gjenocidit sllavo-komunistÃ«. Porosia e PapÃ«s duhet kuptue nÃ« planin e brendshÃ«m, qÃ« sÃ«pari shoqnia shqiptare me superstrukturÃ«n e saj tÃ« filloi nga vetvetja, ta njohi zyrtarishtÃ« gjenocidin tÃ« ushtruem prej 47 vjetÃ«sh (1944-1991), qÃ« ende nuk dÃ«shiron ta njohi de jure. Shteti me partitÃ« e saj nuk ashtÃ« e interesuem tÃ« shÃ«ndoshi viktimat shqiptare nga tmerri sllavo-amerikano-angleze-komuniste nÃ«pÃ«rmjet venies sÃ« drejtsisÃ« nÃ« vendin e saj. AtÃ«here vjen pyetja nÃ« planin e jashtÃ«m; Kur do tÃ« vijÃ« ajo kohÃ« fatlume, qÃ« anglo-amerikanÃ«t ta njohin gjenocidin 50 vjeÃ§ar qÃ« ja ligjÃ«ruen Stalinit, vrasÃ«sit tÃ« miliona qytetarve rusÃ«, kundra popullit shqiptar e nÃ« veÃ§anti ndaj klerit katolik, nÃ« JaltÃ«n e zezÃ« tÃ« shkurtit 4-11 shkurtit 1945?

MeshtarÃ«t katolike vunÃ« bazat e kulturÃ«s nÃ« shekuj tÃ« kombit shqiptar etnikÃ«
Idea e trajtimit temÃ«s ashtÃ« me evidentue punÃ«n e madhe e tÃ« pakursyem tÃ« klerikve katolikÃ« dhe njerzve me besim katolik tuj u torturue egÃ«rsishtÃ« nga sllavÃ«-osmanÃ«, prej ish jugosllavÃ«ve dhe Vendimeve tÃ« JaltÃ«s 1945 tÃ« anglo-amerikanve-ruse deri nÃ« dhanien edhe tÃ« jetÃ«s pÃ«r kulturÃ«n, pÃ«r me e ba nuse ShqipninÃ« sikur thoshte prof. Ernest Koliqi. Tema qÃ« trajtohet nuk e lejon tÃ« pÃ«rmend klerikÃ«t islamo-ortodoksÃ« e pÃ«r kÃ«tÃ« u kÃ«rkoj mirÃ«kuptim dhe ndjesÃ« pÃ«r faktin se pesha ma e pabesÃ« dhe e pashpirtÃ« ra mbi klerikÃ«t katolikÃ«!

Mbas 1908 vjetÃ«sh u masakrue Kultura Gege

Dokumentat nÃ« gjuhÃ«n shqipe dhe tÃ« hueja janÃ« tÃ« shumta qÃ« dÃ«shmojnÃ« se bazat dhe formimin e kulturÃ«s shqiptare i vunÃ« klerikÃ« tÃ« fesÃ« katolike dhe jo regjimet despotike tÃ« Ahmet Zogut dhe tÃ« komunizmit. Ky faktÃ« real pÃ«rban krenarinÃ« e kombit shqiptar pa dallim feje sepse kultura e identifikoi ShqipninÃ« si vend i qytetruem nÃ« familjen europiane. Ajo i shÃ«rbeu kombit tÃ« shqiptarve etnikÃ« padallim feje nÃ« pÃ«rparimin e vetÃ«dijes sÃ« kombit pÃ«r liri, pamvarsi, dinjitetÃ« dhe demokraci, por nuk ndodhi kÃ«shtu.
Xhelozia, urrejtja, smira, ligÃ«sia ndaj fesÃ« dhe kulturÃ«s qÃ« dhuroi me bujari meshtarÃ«t katolike me kontributin e tyne prej njÃ« periudhe prej vitit 59 mbas Krishtit deri nÃ« 6 shkurt 1967(1908 vjet) njÃ« kombi tÃ« lashtÃ« dhe nga tÃ« parÃ«t nÃ« EuropÃ« ishte shkaku nga ku drejtoi mÃ«symjen barbare pÃ«rmes ferrit tÃ« pushtuesve barbarÃ« tÃ« shpellave aziatike; sllavÃ« e osmanÃ« edhe komunizmi nga ku shifnin rrezikun e identitetit frymÃ«zues shqiptar e europianÃ«. A mundet njÃ« shtetÃ« i shprishun keqas nga osmanÃ«t dhe sllavÃ«t tÃ« zhbaji malin e kontributit 1908 vjeÃ§are tÃ« klerikve katolikÃ« nÃ« Shqipni? VetÃ«m mendjet skizofrenike tÃ« dehuna nga krimi i gjenocidit gjaksor mund ta mohojnÃ« dhe ta mÃ«njanojnÃ« Malin 1908 vjeÃ§ar. NjÃ« kombÃ« i ndritun nga vetÃ«dija kombtare prej Besimit nÃ« Zot dhe Dijes pÃ«rballon Ã§do stuhi pushtuesash nga zhdukja e kombÃ«sisÃ« shqiptare sikurse i ndodhi historisÃ« kombit shqiptar me reflektimin e saj. Ishte vetÃ«dija katolike, ajo qÃ« e shpÃ«toi vendin e shqiponjave nga kthetrat e asimilimit, e shfarosjes nga harta e botÃ«s. Ende edhe sot nÃ« vjetin 2013 nuk e pranojnÃ« kontributin e saj dhe nuk kÃ«rkojnÃ« ndjesÃ« shteti, akademia, klasa politike dhe organet e policisÃ« e tÃ« sigurimit pÃ«r gjenocidin fizik, djegien e kishave, dorÃ«shkrimeve, grabitjen e bibliotekave nga profesorÃ«t dhe sllavÃ«t rusÃ« e serbÃ«. Mllefi i verbÃ«t i urrejtjes ndaj kolosÃ«ve tÃ« parÃ« tÃ« dijes tÃ« kohÃ«s sÃ« pas Krishtit dhe kryeveprave botnore tÃ« meshtarve katolikÃ« u konservue dhe u trashÃ«gue nÃ« breza njerzish me fanatizÃ«m tÃ« dhunshÃ«m nÃ« tÃ« gjithÃ« poret pÃ«r afro 50 vjetÃ« nga regjimi i komunizmit me nÃ« krye hoxhÃ«t, shehlerÃ«t, aliat, kapot, hazbiat, myftinjtÃ«,....qÃ« pÃ«r fatin e keq vazhdon duhma e saj edhe nÃ« vitin 2013 e nuk dihet se kur do tÃ« shfaroset kjo mortajÃ« epidemike e kulturÃ«s antikatolike nÃ« trevat etnike shqiptare. Pasojat e barbarizmave komuniste u reflektuen kjartÃ« prej vitit 1944 e deri nÃ« vjetin 1992. PÃ«r afro 50 vjet rrejshtÃ« u krijue njÃ« sistemÃ« i tanÃ« politik-ideologjik-arsimor marksiste-staliniste nÃ« thelbÃ« pÃ«r ta Ã§farosÃ« ketÃ« vetÃ«dije kombtare tÃ« arkitektve tÃ« Klerit Katolik, qÃ« kishte rrezatue nÃ« shekuj edhe nÃ« veprat e rilindasve tanÃ« tÃ« mÃ«dhenjÃ«.

Muzikanti i parÃ« shqiptar ashtÃ« Niket Dardani, i njohun ndryshe si Niketa i RamesianÃ«s apo She Jeronimi.
Ai ishte personalitet poliedrik, teolog, vjershÃ«tor, muzikant, mik i afÃ«rt i Aurel Ambrason. Imzot N. Dardani emnohet nÃ« moshÃ«n 26 vjecare IpeshkÃ«v i RamesianÃ«s. Vepra e tij ma e njohun ashtÃ« himni "Te Deum Laudamos" ("Ty, o Zot, tÃ« lÃ«vdojmÃ«"), i pÃ«rhapun nÃ« EuropÃ« mÃ« 525, dhe mbi tÃ« cilin kanÃ« shkrue muzikÃ« kompozitorÃ« tÃ« tillÃ« si G.B.Lulu, G.F.Haendel, J.S.Bach, W.A.Mozart, F.Schubert, G.Verdi, G.Mahler, etj. Sot pothuajse tÃ« gjithÃ« studiuesit janÃ« tÃ« njÃ« mendjeje se autori i tekstit dhe i muzikÃ«s sÃ« kÃ«tij himni tÃ« famshÃ«m, qÃ« u bani ballÃ« shekujve, asht Shenjti ilir, Niketa. ShÃ«n Niketa leu rreth vitit 335 dhe vdiq pas vitit 414, ipeshkÃ«v i RemesianÃ«s (sot Bela Palanka, pranÃ« Nishit) nga viti 366. Ai jetoi nÃ« shekullin IV, pak a shumÃ« nÃ« tÃ« njÃ«jtÃ«n kohÃ« me ShÃ«n Jeronimin. I njohun edhe me emnin "ShÃ«n Niketa i DardanisÃ«", qe teolog, autor homelish, shkrimesh katekistike (me randsi, vepra De explanatione symboli), traktatesh e ka shumÃ« mundÃ«si, edhe i himnores sÃ« mirÃ«njohun "Te Deum, laudeamus" - "Ty, o Zot, tÃ« lÃ«vdojmÃ«". TÃ« paktÃ«n qÃ« nga fillimi i shekullit tÃ« kaluem, kur britaniku A. E. Burn botoi nÃ« Cambridge (1905) monografinÃ« "Niceta of Remessiana", dihet botÃ«risht se ky shenjtor doli prej botÃ«s iliro-shqiptare.
VetÃ« ShÃ«n Niketa shkruan me dorÃ«n e tij: "Dardanus sum" - jam Dardan.

Gjaku dhe dokumentat shndrisin n' shekuj

Kleri katolikÃ« nÃ« trevat ku u folÃ« shqipÃ« punoi pÃ«r arsimimin e fÃ«mijve, pÃ«r mÃ«simin e gjuhÃ«s shqipe dhe tÃ« kulturÃ«s botnore duke rrezikue jetÃ«n para bizantve, osmanve, serbve, malazezve, maqedonsve dhe regjimit terrorist komunist. Ky kontributÃ« nuk u njohÃ« kurrÃ« nga asnjÃ« regjim prej 1912 e deri mÃ« sot 2013 dhe ende vazhdon kjo heshtje anmiqsore. NÃ« kushte tÃ« tilla duhet prezantue shpesh listÃ«n e madhe tÃ« veprimtarisÃ« tÃ« meshtarve katolikÃ« tÃ« palodhun, tÃ« torturuem, tÃ« varun, tÃ« groposun nÃ« gropa gÃ«lqeresh e kÃ«netash e pa vorre pÃ«r brezin e ri e tÃ« ardhshÃ«m. Pa kontributin e tyne nuk do tÃ« ishte kjo Shqipni me besim nÃ« Zot, me ndÃ«rgjegjsim pÃ«r kulturÃ«n e lirinÃ« e kombit sotÃ«m nÃ«n mvetÃ«sinÃ« e saj si kombÃ« i barabartÃ« me tÃ« tjera nÃ« EuropÃ«.
PÃ«r tÃ« pandreqshmit nihilista, paragjykuesa, ekstremista fetarÃ«, akademika, ish kryeministra, ish presidenta, ish ministrat, tÃ« Ã§mendun nga psikoza e urrejtjes ndaj dijetarve, atdhetarve, martirve me tesha meshtari katolikÃ«, ishat qÃ« ishin hiÃ§at, edhe pse u asgjÃ«sue historia e kulturÃ«s gege duhet theksue se gjaku dhe dokumentat shndrisin nÃ« shekuj. Nji pyetje duhet ta mojmÃ«; Po sikur tÃ« mos ishin kleri katolik shqiptar - Si do tÃ« ishte Shqipnia sot????
Monumenti me kryevepra shkencore i lamÃ« nÃ« gjak tÃ« klerikve katolikÃ« ndodhen tÃ« regjistrueme nÃ« arshivat e botÃ«s:

- TÃ« parÃ«t qÃ« e shkruan shqipen ishin priftÃ«rinjtÃ« katolikÃ«.
Asht njÃ« faktÃ« kjo qÃ« tÃ« parÃ«t qÃ« shkruen shqipen ishin priftÃ«rinjtÃ« katolikÃ« meqÃ« kishin njÃ« kulturÃ« tÃ« madhe perÃ«ndimore, tÃ« cilÃ«t i vunÃ« nÃ« dispozicion tÃ« ShqipnisÃ«.

Roli i KishÃ«s Katolike nÃ« Shqipni ishte dhe mbeti n' errsinÃ«n e shekujve, nÃ« egÃ«rsinÃ« e marrdhanieve njerzore. Roli i KishÃ«s Ndriste me Dituri pÃ«r me kenÃ« ma pranÃ« Zotit, qÃ« do tÃ« thotÃ« me DritÃ«n e Hyjit, me kuptue gjithshka, me lexue natyrÃ«n, fizikÃ«n, kangÃ«n e njerzimit me dashni pÃ«r ta ba jeten ma tÃ« bukur dhe jo si sot u shplajnÃ« trutÃ« me MASHTRIME. Nji mision qÃ« ja dha PerÃ«ndia me bujari e me besÃ« Meshtarve tÃ« saj, qÃ« e mbajtÃ«n me deshminÃ« kÃ«t privilegj nga Zoti me Veprat dhe Gjakun e zemrÃ«s tyne pÃ«rmes kalvarit tÃ« gjatÃ« nga barbarÃ«t bizantÃ«, osman-turk, diktatura sllavo-osmane dhe nga anglo-amerikanÃ«t.

- Nga Arkivat e Vatikanit shkrimi ma i hershÃ«m nÃ« SHQIP asht i vjetit 1210.

I gjithÃ« dorÃ«shkrimi asht autograf, i shkruem nga njÃ« dorÃ«. NdÃ«rsa nÃ« fund fare, nÃ« fq. 208, autori ka firmosÃ« vetÃ« emnin e tij: Teodor Shkodrani (Priest Theodor Shkodrani writes the first book in Albanian by adapting Roman letters to the Albanian vernacular - Prifti Theodor Shkodrani shkruen librin e parÃ« nÃ« gjuhÃ«n shqipe duke iu pÃ«rshtatun shkronjat romake nÃ« gjuhÃ«n e folun shqipe.
Merita e gjetjes sÃ« ktij dokumenti nÃ« Vatikan i pÃ«rket Prof. Dr. Musa Ahmeti nÃ« vjetin 1998.

- Vjeti 1462 asht â€œFormula e PagÃ«zimitâ€, Dokumenti i DytÃ« i shkruem nÃ« gjuhÃ«n shqipe, nÃ« gegnishte dhe latinisht me kÃ«to fjalÃ«: [size=150]â€œUnte paghesont premenit Atit et birit et spertit senitâ€[/size], e shkruem nga Imzot Pal EngjÃ«lli, Kryepeshkopi i DurrÃ«sit dhe bashkÃ«punÃ«tor i ngushtÃ« i Gjergj Kastriotit SkÃ«nderbe.

NÃ« Obot kishte shtypshkronjÃ« qysh mÃ« 1493. Ã‡ka kishte me ju dashtÃ« shtypshkronja nji populli qÃ« nuk di me shkrue e me lexue? Por jo, zotnijÃ«, jo, na nuk duhej tÃ« kishim rrajÃ«, a tâ€™i kishim ato sa ma tÃ« pakta, sa ma tÃ« cekta, qÃ« tÃ« shpallnim ardhjen e Zeusit tÃ« Kuq si shpÃ«tim e pÃ«rparim pÃ«r kÃ«tÃ« Vend. - Daniel GÃ zulli ": Dhunimi i GjuhÃ«s Shqipe - Shqipja e Dhunueme - Hymje e TrishtÃ«"

- NÃ« vjetin 1504 u shkruejt "Rrethimi i ShkodrÃ«s" (De obsidione Scodrensi) nÃ« latinishtÃ« nga Dom Marin Barleti dhe nÃ« anglisht pÃ«r herÃ« tÃ« parÃ« nÃ« vitin 2012 si The Siege of Shkodra.

- Midis viteve 1508 dhe 1510 u shkruejt kryevepra â€Historia e SkandÃ«rbeutâ€ nga Dom M.Barleti nÃ« latinisht dhe u pÃ«rkthye nÃ« shqipÃ« nÃ« vitin 1964.

- MÃ« 5 janar tÃ« 1555 u shkruejtÃ« Libri i TretÃ« shqyp "Meshari" nga Imzot Gjon Buzuku, ku nÃ« parathanien e â€œMesharitâ€ thotÃ« se e ka shkrue kÃ«tÃ« vepÃ«r nÃ« shqip â€œnga dashnia pÃ«r gjuhÃ«n tonÃ«â€.
-Vjeti 1635â€œFjalori i parÃ« Latinisht â€“ Shqypâ€ e Imzot Frang Bardhit.
Fjalori i parÃ« nÃ« llojin e vet "Fjalori Etimologjik i GjuhÃ«s Shqipe" i Imzot PjetÃ«r Mazrekut.

- (1584-16.. nÃ« italisht: Pietro Massarecchi, nÃ« latinisht: Petrus Massarecchius).

- NÃ« vitin1636 u shkruejtÃ« "Apologjia e SkÃ«nderbeutâ€ i Imzot Frang Bardhit, themelues i leksikografisÃ« e folkloristikÃ«s e si etnograf shqiptar.
Imzot PjetÃ«r Bogdani (1622-1689), shkrimtari mÃ« origjinali i letÃ«rsisÃ« sÃ« hershme nÃ« ShqipÃ«ri, i njohun si autor i â€œCuneus prophetarumâ€ (Ã‡eta e ProfetÃ«ve),
- nÃ« 1685, proza e e parÃ« e shkruem nÃ« gjuhÃ«n shqipe.
- NÃ« vitin 1743 u shkruejtÃ« nga Imzot Gjon NikollÃ« Kazazi(Mons. Giov. Battista Niccolovich Casasi) kryevepra â€œ Doktrina e kÃ«rshtenâ€.
- MÃ« 1746 janÃ« PesÃ« letra shqip tÃ« Jozefi Skiroit, 'ArqipeshkÃ«v i DurrÃ«sit dhe Vikar Apostolik i HimarÃ«s nÃ« ArbÃ«ri' .
- Viti 1836 shÃ«non Fjalorin Onomastik tÃ« Dom NikollÃ« Gazullit, si themelues i Onomastikes shqiptare.
- NÃ« vjetin 1891 kemi tÃ« parÃ«n gazetÃ« shqiptare - Nga shtypshkronjat e para tÃ« ngritura nga JezuitÃ«t nÃ« ShkodÃ«r qÃ« me 1870.
Veprat e klerikve katolike tÃ« mÃ«dhenjÃ« si Buzuku, Budi, Bogdani, Bardhi, Palit nga Hasi, Gjon NikollÃ« Kazazi, LekÃ« Matranga, NikollÃ« Keta dhe tÃ« tjerÃ«ve qÃ« i ndoqÃ«n, dÃ«shmuen dukshÃ«m lidhjen me vlerat e kombit shqiptar.
- NÃ« vj. 1889 P. DedÃ« Pasi S. J. shkruen njÃ« "LibÃ«r pÃ«r me 'u mÃ«sue shqyp".
- NÃ« vj. 1893 P. Joakin Serreqi O. F. M. ndreqÃ« nÃ« Se1cÃ« njÃ« shkollÃ« me lokal pÃ«r 50 nÃ«xanÃ«sa. Po kÃ«te vjetÃ« edhe P. Basil Chiaroni, O. F. M. Ã§ilÃ« njÃ« shkollÃ« shqipe nÃ« Hot TraboinÃ«.
- NÃ« vj. 1909 P. Anton M. Xanoni S.J. shtypi librin"Gramatika shqyp" e njÃ« rend librash tjerÃ« edukativ.
- Prej vjetÃ«s 1920 e kÃ«tej JezuitÃ«t, botojnÃ« gjithfarÃ« librash pÃ«r shkolla. Numri i librave shqip e nÃ« gjuhe tÃ« hueja kapet nÃ« 52.

DeshmitÃ« e pafundme tÃ« shkollave jezuite-franÃ§eskane n'ShkodÃ«r

Po sjellÃ« nÃ« mesin e mijrave studentÃ« qÃ« u arsimuen n'shkollat klerikale katolike n'ShkodÃ«r dy pika ujÃ« nÃ« atÃ« oaz gjigand:
Faik Konica
Faik Konica: â€œ...Me kÃ«to e tÃ« tjera Kolegji Saverian mbahet nÃ« njÃ« shkallÃ« tÃ« lartÃ« dhe tÃ« gjithÃ« ata qÃ« kanÃ« parÃ« shkollat e FrancÃ«s e tÃ« EuropÃ«s munden tÃ« dÃ«shmojnÃ« se ajo e ShkodrÃ«s Ã«shtÃ« e zonja pÃ«r shumÃ« punÃ«, tÃ« vihet nÃ« njÃ« me to...â€

- Prof. Sami Repishti
PÃ«r tÃ« argumentuar kÃ«tÃ« fakt jam i bindur qÃ« do tÃ« mjaftojÃ« njÃ« dÃ«shmi e Prof. Sami Repishtit, ish nxÃ«nÃ«s i kÃ«saj shkolle, dhÃ«nÃ« nÃ« teatrin â€œMigjeniâ€ pas viteve â€˜90, nÃ« njÃ« takim me intelektualÃ«t e qytetit, tek i cili kam qÃ«nÃ« i pranishÃ«m:
â€œ...Kur mbÃ«rrita nÃ« FrancÃ«, kÃ«rkuan tÃ« dinin arsimimin tim. Iu tregova dÃ«ftesÃ«n e Kolegjit Saverian, qÃ« ata e njihnin dhe pÃ«r tÃ« cilin mÃ« thanÃ« se ishte i vlerÃ«suar njÃ«soj me Liceu Klasik francez...â€

- Vjeti 1224 shenon themelimin e Universitetit tÃ« I-rÃ« nÃ« Shqypni, Ballkan madje edhe nÃ« EuropÃ« nga dominikanÃ«t durrsakÃ«, qÃ« vepronin qÃ« prej vitit 1224 nÃ« Kuvendin e ShÃ«n Maurit nÃ« DurrÃ«s. - Prof. Gjon Durrsaku ishte Rektori i I-rÃ« i Universitetit tÃ« ZarÃ«s (1396). NdÃ«rsa,
- Prof. Ndre Durrsaku (mesi shek. XIV-13.VI.1393), i Universitetit tÃ« DurrÃ«sit, i njohun edhe si doktor i shkencave teologjike (Universiteti i BolonjÃ«s, 1380)â€¦

â€œFranÃ§eskanÑ‘t albanezÃ« dhe ata italianÑ‘, qÑ‘ njihnin gjuhÃ«n tonÃ«, hapÃ«n shkollat nÃ« gjuhÃ«n albaneze pranÃ« kishave dhe kuvendeve, duke filluar me
- shkollÑ‘n nÑ‘ Ulqin (1258) dhe nÑ‘ vazhdim
- nÑ‘ DurrÑ‘s (1278), dy shkolla
- nÑ‘ ShkodÑ‘r (1345 dhe 1395),
- Tivar (1349),
- Pult (1367),
- NÃ« 1367, nÃ« KishÃ«n e ShÃ«n Palit nÃ« territorin e sotÃ«m tÃ« PukÃ«s, ka qÃ«nÃ« e hapur njÃ« shkollÃ« nÃ« nivelin e sotÃ«m tÃ« shkollÃ«s sÃ« mesme. (simbas Mark Palnikaj 10.XI.2022-Me rastin 50 vjetorit tÃ« Kongresit tÃ« Drejtshkrimit, ...pÃ«r gjuhÃ«n shqipe tÃ« publikuar nga unÃ« kohÃ« mÃ« parÃ«. - "PROBLEME TÃ‹ GJUHÃ‹S SHQIPE").
- Drisht (1396), duke vazhduar
- nÑ‘ shekujt XV-XVIII me shkolla tÑ‘ tjera nÑ‘ ShkodÑ‘r, LezhÑ‘,
- StubÑ‘l (1584), TrafandinÑ‘, Kunavi, DibÑ‘r, Prizren, Shkup, Elbasan, OhÑ‘r etj.
KÑ‘to tÑ‘ dhÑ‘na dÑ‘shmojnÑ‘ se nÑ‘ ato shekuj tÑ‘ shkuar, kisha katolike albaneze me franÃ§eskanÑ‘t nÑ‘ vijÑ‘n e parÑ‘, i zhvillonin tÑ‘ gjitha ritet fetare nÑ‘ gjuhÑ‘n albaneze, andaj populli i frekuentonte kishat e kuvendet me dÑ‘shirÑ‘, duke marrÑ‘ pjesÑ‘ aktive nÑ‘ meshat, pagÑ‘zimet, katekizmat, kresmat, nÑ‘ celebrimin e martesave etj. Jo vetÑ‘m kaq, por franÃ§eskanÑ‘t kontribuan dhe nÑ‘ hapjen e shkollave nÑ‘ gjuhÑ‘n albaneze. â€œ Sipas shkrimit: â€œURDHÃ‹RI FRANÃ‡ESKAN NÃ‹ SHQIPÃ‹RI â€â€“ 4, Nga Prof Dr Lutfi ALIA
- 1416 shkolla nÃ« ShkodÃ«r.
â€œ Shkolla te tilla p.sh. ka pasur disa nÃ« ShkodÃ«r nÃ« vitin 1416: â€œ la scuola overo frataglia de Santa Barbara; la scuola overo frataglia de San Mercurio; la scuola overo frataglia de Santa Croce.(shkolla e vllaznve tÃ« â€Shen Barbaraâ€; shkolla e vllaznve tÃ« â€Shen Merkuritâ€; shkolla e vllaznve â€ Kryqi i ShenjtÃ«â€ - e pÃ«rshtati nga italishtja nÃ« shqip â€“ Bep Martin Pjetri). Sipas â€KLERIKET SHQIPTARE TE MESJETESâ€ NGA DR. ETLEVA LALA
- NÃ« vjetin 1584 u themelue Shkolla shqiptare nga klerikÃ« katolikÃ« nÃ« StubllÃ«(afÃ«r Gjilanit- fshat i MalÃ«sisÃ« sÃ« Karadakut) i njohun si Kolegji i ShÃ«n LukÃ«s nÃ« KosovÃ«.
- NÃ« vitin 1632 - Hapja e shkollÃ«s shqipe tÃ« Kurbinit nga Imzot Gjon Kolesi.
- NÃ« vitin 1638 - EtÃ«rit FranÃ§eskanÃ« hapÃ«n njÃ« shkollÃ« nÃ« ShkodÃ«r dhe nÃ« PllanÃ«.
- NÃ« vitin 1639 - FretÃ«rit e Troshanit hapÃ«n shkolla nÃ« Blinisht dhe nÃ« ZadrimÃ«. Krijimi i kÃ«tyre shkollave nÃ« gjysmÃ«n e parÃ« tÃ« 600-Ã«s rrjedh nga njÃ« interes i ndjeshÃ«m pÃ«r zhvillimin e arsimit. Arqipeshkvi PjetÃ«r Mazreku nga Prizreni nÃ« raportet e tij (tÃ« shkruem nÃ« vitet 1632-1633) (thekson) rolin e shkollÃ«s dhe nevojÃ«n e shkollimit tÃ« shqiptarÃ«ve.
Me - 1641 kryeprifti i GrudÃ«s dhe i tanÃ« MalesisÃ« - Karlo Della Mirandella do tÃ« organizojÃ« nÃ« brigjet e lumit Cem (TÃ«rgaje) BesÃ«lidhjen nÃ« mes maleve dhe do tÃ« hapi shkollÃ«n e parÃ« nÃ« gjuhÃ«n shqipe nÃ« PriftÃ« tÃ« GrudÃ«s.
- 1698 - PadÃ«r Filip Shkodra Ã§elÃ« shkollÃ« nÃ« familjen Kamsi, nÃ« Shkoder.
- 1858 - KushÃ« Micja Ã§elÃ« shkollÃ«n pÃ«r vajza shkodrane.
- NÃ« vj. 1861 franÃ§eskanÃ«t Ã§ilin ma tÃ« parÃ«n shkollÃ« fillestare publike nÃ« ShkodÃ«r.
- 10.1874 - Ã‡elet shkolla e ParÃ« LAIKE e KohÃ«s sÃ« Rilindjes, ku mÃ«sohet Gjuha Shqipe E Arithmetike e ShirokÃ«s nga Dom Zef Ashta.
NÃ«- vj. 1879 Motrat Stigmatine Ã§ilin ma tÃ« parÃ«n shkollÃ« fillore pÃ«r varza e, ma tÃ« parÃ«n shkollÃ« punÃ«t. Aty u rritÃ«n me kujdes jo vetÃ«m zonja shtÃ«pijash; por edhe nana shqiptare.
KÃ«to shkolla mund tÃ« thuhÃ«t, se poqÃ«n mendimin me thÃ«melue njÃ« shkollÃ« publike femnore.
- NÃ« vj. 1879 Motrat Stigmatine Ã§ilin ma tÃ« parÃ«n shkollÃ« fillore pÃ«r varza e, ma tÃ« parÃ«n shkollÃ« punÃ«t. Aty u rritÃ«n me kujdes jo vetÃ«m zonja shtÃ«pijash; por edhe nana shqiptare.
DuhÃ«t pasÃ« pÃ«rparasyshÃ« edhe, se, qÃ«
- nÃ« vj. 1882, franÃ§eskanÃ«t kanÃ« pasÃ« Ã§ilÃ« njÃ« kolegjÃ« pÃ«r me rritÃ« e me mÃ«sue ata qÃ« dÃ«shronin m' u ba fretÃ«n. MÃ«simet ishin tÃ« rregullueme mbas programit tÃ« gjimnazÃ«ve t'AustrisÃ« e nÃ« vj. 1905, shkolla u ba krejt nÃ« gjuhÃ« shqipe.
- NÃ« vj. 1885 ase aty pranÃ«, nÃ« Prizrend, gjejmÃ« njÃ« shkollÃ« fillore shqipe pÃ«r vajza.
- N' at kohÃ« dihÃ«t e thÃ«melueme edhe ajo e Shkupit.
- NÃ« vj. 1890-1903 Motrat Stigmatine shkojnÃ« nÃ« DurrÃ«s, e aty mbajnÃ« pÃ«r 13 vjet njÃ« shkollÃ« fillore pÃ«r vajza e njÃ« shkollÃ« pÃ«r punÃ«dore.
- NÃ« vj. 1893 P. Joakin Serreqi O. F. M. ndreqÃ« nÃ« Se1cÃ« njÃ« shkollÃ« me lokal pÃ«r 50 nÃ«xanÃ«sa.
- NÃ« vjetin 1893 - Po kÃ«te vjetÃ« edhe P. Basil Chiaroni, O. F. M. Ã§ilÃ« njÃ« shkollÃ« shqipe nÃ« Hot TraboinÃ«.
- NÃ« 1896 (?) nÃ« Kallmet Motrat e MÃ«shirÃ«s, kishin shkollÃ« fillore pÃ«r vajza e djelmÃ«.
- NÃ« vj. 1902 zgjidhÃ«t Drejtor i kÃ«sajÃ« shkolle P. Gjergj Fishta O. F. M., i cilli patjetÃ«r vuni porsi gjuhÃ« mÃ«simi ndÃ«r tÃ« gjitha landÃ«t gjuhÃ«n shqipe.
- NÃ« vj. 1897 P. Pjeter Gjadri O. F. M. u ep mÃ«sim fÃ«mijve nÃ« kuvend tÃ« Troshanit.
- NÃ« vj. 1898 D. Ndoc Mjedja Ã§ilÃ« njÃ« shkollÃ« nÃ« PÃ«dhanÃ«,
- NÃ« 1898 hapÃ«t njÃ« shkollÃ« nÃ« kuvend tÃ« fretÃ«nve tÃ« katundit Rrubikut.
- NÃ« vj. 1901 edhe Biza ka shkollÃ«n e vet, ku mÃ«son P. Severin Lushaj O. F. M.
- NÃ« 1904 me P. T. Bicaj O.F.M.
- NÃ« vj. 1907, Shiroka ka shkollÃ«n e vet pÃ«r varza.
- NÃ« vj. 1907 P. ShtjefÃ«n K. GjeÃ§ov O. F. M. Ã§ilÃ« shkollÃ«n nÃ« Gomsiqe.
- NÃ« vj. 1907 P. Gentil Biella O. F. M. mban n' Iballe njÃ« shkollÃ« nÃ« gjuhÃ« shqipe.
- NÃ« 1908, Shkodra merr pjesÃ« nÃ« Kongresin e Monastirit ku dÃ«rgohen: At Gjergj Fishta, Gurakuqi, Dom Ndre Mjedja, Mati Logoreci, HilÃ« Mosi.
Krijohet klubi "Gjuha Shqipe" nÃ« ShkodÃ«r.
- NÃ« vj. 1909 P. EngjÃ«ll Vjeshta O. F. M. fÃ«mijÃ«t e Bazit i mÃ«son me kÃ«ndue e me shkrue.
- Prej vj. 1916-1929 katolikÃ«t kanÃ« pasÃ« shkolla, tÃ« thuesh, ndÃ«r shumÃ« katunde tÃ« ShqipnisÃ« sÃ« Veriut. MÃ«sojshin priftÃ«n, fretÃ«n e civila katolikÃ«. U ndihmonin pjesÃ«risht prej mbretnisÃ« Austro-Hungare e ma vonÃ« edhe prej Shtetit Shqiptar.
NÃ« ketÃ« pÃ«riudhÃ« veÃ§ famullitarÃ«t franÃ§eskanÃ«, kanÃ«
- pasÃ« 17 shkolla katundit. MalÃ«sorÃ«t e largtÃ« s' mujshin me pasÃ« shkolla, por edhe ata kishin tÃ« drejtÃ« me kÃ«rkue zhvillim. Me ndihmÃ« tÃ« MbretnisÃ« Austro-Hungareze kje mendue me u Ã§ilÃ« njÃ« konvikt i madh pÃ«r djelmÃ« tÃ« malÃ«ve.â€¯Kjo u - realizue nÃ« 1907 e, u kje lanÃ« VÃ«llazÃ«nve (Schulbruder), qÃ« i Ã§onin fÃ«mijÃ«t nÃ« ShkollÃ«n franÃ§eskane. ShumÃ« ndÃ«r oficerat, mÃ«suesit e nÃ«punÃ«sit me fis prej malÃ«sh, do t'i kujtojnÃ« me andje ata vjetÃ«, qÃ« kaluen n' atÃ« konvikt tÃ« rregulluem nÃ« Ã§do pikÃ«pamje.
- NÃ« vj. 1924 nÃ« vend tÃ« klasave plotore e qytetÃ«se kje ngritÃ« prej Motrave Stigmatine normalja.
- NÃ« vj. 1925 Ã§ilin njÃ« shkollÃ« nÃ« DajÃ§, pÃ«r djelmÃ« e pÃ«r varza; kÃ«shtu edhe - nÃ« 1927, nÃ« NÃ«nshat.
NÃ« vj. 1930 Ã§ilÃ«t njÃ« shkollÃ« pÃ«r vajza nÃ« TiranÃ«.
Prej kÃ«tyne vÃ«rejtjeve tÃ« shpejta mund tÃ« shihÃ«t se gjatÃ« pushtimit otoman d.m.th deri nÃ« 1911, katolikÃ«t kanÃ« hapÃ« ndÃ«r kohÃ« tÃ« ndryshme 47 shkolla shqipe, ndÃ«r ta 10 shkolla pÃ«r varza.
NÃ« vitin 1933 me urdhÃ«n tÃ« Ahmet Zogut u mbyllÃ«n 74 % e shkollave fetare katolike dhe
nÃ« 1945 e mbylli plotsishtÃ« diktatura komuniste me pÃ«rkrahjen e projektit absurdÃ« tÃ« JaltÃ«s 4-11 shkurt 1945 tÃ« anglo-amerikane-sovjetike.
Faik Konica e ka vlersue me kÃ«to fjalÃ« nivelin e shkollave fetare katolike: â€œMe kÃ«to e tÃ« tjera, Kolegji Saverian mbahet nÃ« njÃ« shkallÃ« tÃ« lartÃ« dhe tÃ« gjithÃ« ata qÃ« kanÃ« parÃ« shkollat e FrancÃ«s e tÃ« EuropÃ«s munden tÃ« dÃ«shmojnÃ« se ajo e ShkodrÃ«s Ã«shtÃ« e zonja pÃ«r shumÃ« punÃ«, tÃ« vihet nÃ« njÃ« me toâ€.
Sot ajo Ã§mohÃ«t ma fort prej nderimit e lirisÃ«, qi i epet seksit femnuer, nÃ« kontrast me robni e poshtnim tÃ« pagajve e tÃ« popujve tÃ« paqytetnuem. Edhe nÃ« kÃ«te pikÃ« katolikÃ«t kanÃ« parapri.
QyshÃ« nÃ« fillim tÃ« shek. XIX e deri sa s' kje Ã§ilÃ« shkolla e StigmatinÃ«ve, vemÃ« re njÃ« tÃ« nxitun e njÃ« zellÃ« pÃ«r me ngritÃ« shkolla femnore. Varzat mblidheshin nÃ«pÃ«r shtÃ«pi private e aty u mÃ«sohej me kÃ«ndue e me shkrue si edhe punÃ«dore. KÃ«ta vlejnÃ« mjaft sa me i diftue rracÃ«s shqiptare, se kÃ«to shkolla primitive ishin nji hap heroik kah kultura.
Kontribute tÃ« shÃ«nueme dhanÃ« pÃ«rfaqÃ«suesit klerikÃ« katolikÃ« si At Gjergj Fishta, Dom Ndre Mjeda, At Justin Rrota nÃ« Kongresin e Manastirit dhe nÃ« KomisinÃ« letrare tÃ« ShkodrÃ«s. DON NDOC Nikaj,Justin Rrota, Karl Gurakuqi, Mati Logoreci, KolÃ« Kamsi ishin gjuhÃ«tarÃ«. Ashtu si edhe vlerat e gjuhÃ«s saj, gegnishtes, qÃ« i japin dore gjuhÃ«sisÃ« krahasuese pÃ«r me u shndÃ«rrue nÃ« njÃ« disiplinÃ« tÃ« parÃ« pÃ«r me hulumtue thellÃ« nÃ« prehistorine e popujve. Por edhe me vlerat e tÃ« sotmes saj tÃ« mohueme padrejtÃ«sisht pÃ«rmes politizimit tÃ« Standardit GjuhÃ«sor tÃ« atij Kongresi antishkencor tÃ« 1972-shitâ€¦..

Ahmet Zogu nuk e kishte zbutÃ« ndjenjÃ«n e anmiqsisÃ« ndaj besimit katolik edhe pse kishte gruen me besim katolike pÃ«r shkakun se Kisha ishte fund e krye kundÃ«r vetÃ« Zogut pÃ«r mnyrÃ«n se si erdhi me ndihmÃ«n dhe ,,bujarinÃ«,, e serbve nÃ« pushtet, tuj la me gjak tokÃ«n me bijÃ« patriotÃ« shqiptarÃ«. Shkolla katolike kishte dyert e hapuna pÃ«r tanÃ« shqiptarÃ«t pa dallim feje e ideje e rrace e kombi sepse ishte shkollÃ« kombtare. PÃ«r studentÃ«t qÃ« delnin prej shkollave franÃ§eskane e jezuite dishmuen shkencÃ«tarÃ«t, muzikantÃ«t, pÃ«rkthyesit dhe shkrimtarÃ« qÃ« i shÃ«rbyen kombit shqiptar me aq pasion, ku shumica e tyne pÃ«rfunduen nÃ« duart e terroristave anadollakÃ«-sllavÃ« me urdhnin e agjentit tÃ« anglezve dhe i serbve, kryediktatori Enver Hoxha. Shkolla e tillÃ« ashtÃ« Ã§mue nga atdhetarÃ«t dhe dijetarÃ«t e kombit shqiptar.
"Mbreti Zog ishte nÃ« marrÃ«dhÃ«nie mjaft tÃ« kÃ«qija me Klerin Katolik, qÃ« e shikonte si njÃ« goditje ndaj kulturÃ«s katolike, reformÃ«n arsimore tÃ« Zogut, qÃ« kishte pÃ«r synim laicizimin e arsimit nÃ« ShqipÃ«ri. Kleri katolik arriti deri atje sa ta paditÃ« shtetin shqiptar pranÃ« gjykatÃ«s ndÃ«rkombÃ«tare tÃ« Lidhjes sÃ« Kombeve (ekuivalenti i OKB). AtÃ«herÃ« kleri katolik pÃ«rdorte kundÃ«r reformÃ«s sÃ« Zogut edhe kartÃ«n antikomuniste, do tÃ« thotÃ« se nÃ« shkollat laike nxÃ«nÃ«sit e ikur nga shkollat katolike do tÃ« infektoheshin nga komunizmi. Se pÃ«r klerikÃ«t katolike shkollat laike, duke predikuar praktikisht ateizmin ishin mjedisi i pÃ«rshtatshÃ«m pÃ«r kultivimin e ideve komuniste." Kastriot Myftaraj - "5. maj â€¢ Kush ishte Qemal Stafaâ€

- Personalitet e KishÃ«s Katolike qÃ« dhanÃ« mÃ«sim nÃ« Shkollat Shqiptare
Sipas Amik Kasaruhos â€Kisha katolike dhe shkolla e parÃ« shqipeâ€ ishin;
At Leonardo De Martino (arbÃ«resh) (1830-1923), poet;
At Ndue BytyÃ§i (1847-1917) poet, studiues i pedagogjisÃ«:
At Anton Xanoni (1863-1915) shkrimtar, autor tekstesh shkollore dhe pÃ«rpilues antologjish letrare;
Dom Ndre Mjeda (1866-1937), poet dhe filolog;
At Pashk Bardhi (1870-1948), shkrimtar;
At Shtjefen GjeÃ§ovi (1874-1948), etnolog, studiues i tÃ« drejtÃ«s zakonore:
At Gjergj Fishta, (1871-1940), poet;
At Anton Harapi (1888-1946), orator, publicist;
At Justin Rrota (1889-1964), linguist;
At Marin Sirdani (1885-1962), shkrimtar dhe historian;
At Bernardin Palaj (1894-1949), etnolog dhe poet;
At Pal Dodaj (1880-1951) publicist;
At Donat Kurti (1903-1983), etnolog dhe pedagogjist;
At Benedikt Dema (1904-1960), shkrimtar dhe publicist;
At Gjon Shllaku (1907-1946), filozof dhe pedagogjist;
At Daniel Dajani (1916-1947), publicist.

Shtypshkronjat
Mjafton me thanÃ«, se qyshÃ« ndÃ«r vjetÃ«t ma tÃ« para kjenÃ« sjellÃ« shtypshkronjat nÃ« Shqypni. PÃ«rmendÃ«t ajo e Obotit nÃ« vj.1493. NjÃ« mjegull aziatike na ndanÃ« prej atyne kohve e gjatÃ« robnisÃ« kje shue gjithshka. Me tÃ« mÃ«kambun tÃ« shkollave u ndie edhe nÃ«voja e shtypit e, katolikÃ«t kjenÃ« qÃ« ia sollÃ«n tÃ« parat shtypshkronja vendit tonÃ«.
NÃ« vj. 1871 JezuitÃ«t prunÃ« nÃ« ShkodÃ«r ma tÃ« parÃ«n shtypshkronjÃ« nÃ« kÃ«to ana.
PesÃ« vjet mbrapa botohÃ«t me te libri shqip i Don EngjÃ«ll RadojÃ«s "Dotrina e Kerscten"; nÃ« vj. 1881 "Gramatika pÃ«r gjuhÃ« shqype" e P. J. Jungg S. J., e nÃ« vj. 1892, "Vakinat e ligs herscme e t' ligs ree", tÃ« Don Pashko Babit. Ã‡â€™prej asaj kohÃ« e deri me sot kjo shtypshkronjÃ« ka botue ma shumÃ« se 320 vepra tÃ« ndryshme, shqip e nÃ« gjuhÃ« tÃ« hueja.
NÃ« vj. 1909 Don Ndoc Nikaj, pruni nÃ« ShkodÃ«r me shpenzime tÃ« veta njÃ« shtypshkronjÃ« tÃ« re "Nikaj", qÃ« botoi deri nÃ« vj. 1922 afÃ«r 52 vepra nÃ« gjuhÃ« shqipe. Po me kÃ«te tÃ« ShkodrÃ«s me makina ma moderne Ã§ili njÃ« tjetÃ«r nÃ« TiranÃ« (qÃ« asht edhe sot nÃ« vj. 2012 F.R).
NÃ« vj. 1913 Dr. Terenc Tocci, pat sjellÃ« nÃ« ShkodÃ«r shtypshkronjÃ«n 'Taraboshi".
NÃ« vj. 1916 FranÃ§eskanÃ«t sollÃ«n nÃ« ShkodÃ«r njÃ« shtypshkronjÃ«, me tÃ« cillÃ«n u botuen afer 112 vepra tÃ« ndryshme tÃ« gjitha nÃ« gjuhÃ« shqipe, me ndonjÃ« pÃ«rjashtim.

ShkrimtarÃ«t e librat
PÃ«r me e paraqitÃ« nÃ« njÃ« mÃ«nyrÃ« ma tÃ« gjallÃ« shkakun, qÃ« i dha zhvillimit tÃ« gjuhÃ«s e tÃ« kulturÃ«s, tÃ« shikohÃ«n librat e shkrimÃ«t e botueme e dorÃ«shkrimet e ruejtuna nÃ«pÃ«r biblioteka.
NÃ« ketÃ« katalog tÃ« madh, qÃ« edhe ne na vjen mÃ«rzi me e lexue, gjejmÃ« libra: Besimi, Morali, Gramatologjije, LetÃ«rature, Historie, Socjologjie, Didaktike, Filozofije,Shkencash positive, etj. ShkrimtarÃ«t katolikÃ« shqiptarÃ«, pÃ«rveÃ§ se ndahÃ«n nÃ« shenjÃ« pÃ«r zotÃ«si, janÃ« edhe tÃ« lodhÃ«shÃ«m, pse, pÃ«r me ia mÃ«rrijtÃ« idealit, qÃ« kanÃ« pasÃ« synim, tÃ« kulturÃ«s e t'Atdheut, pÃ«rdorin edhe shtypin e jashtÃ«m e gjuhÃ«t e hueja; kÃ«shtu, qÃ«, asht punÃ« e vÃ«shtirÃ« me e paraqitÃ« nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« saktÃ« e tÃ« plotÃ«suem vÃ«primin e tyne. MegjithkÃ«te kemi mÃ«rrijtÃ«, pÃ«r kurjozitet, me i numÃ«rue veprat ma tÃ« njohtuna e me caktue simbas shekujsh numurin e tyne aproksimativ.
Prej kÃ«tej mund tÃ« shihÃ«t se, para vjetÃ«s 1800 gjuha e jonÃ« s' kishte me pasÃ« asnjÃ« shqipe, po t'u hiqÃ«shin shkrimtarÃ«t katolikÃ« deri n' atÃ« kohÃ« d.m.th. D.Gjon Buzuku 1555, D. Fran Bardhi 1635, D. PjetÃ«r Budi 1664, Emz. PjetÃ«r Bogdani 1685, AutorÃ«t Fran Geskaj, qi kemi pÃ«rmendÃ«, tue folÃ« mbi shkolla, Kuvendi i ArbÃ«nit 1706, Kazazi 1743, dhe po t'u hiqÃ«shin edhe autorÃ«t jashta Shqipnije d.m.th. LukÃ« Matranga 1592, Nil Catalani 1694, Nikoll Filia 1736, D. Jul Variboba 1762, Teodor Cavallioti 1770 etj. tÃ« cillÃ«t i ngritÃ«n njÃ« monument tÃ« pamort gjuhÃ«s sonÃ«.
Leteratura e jonÃ« mandej, s' kishte me e pasÃ« as tÃ« katÃ«rtÃ«n pjesÃ«, pÃ«r mos me thanÃ« krejt pa gja, tÃ« materialit e tÃ« pÃ«rparimit qÃ« ka sot, po t' u hiqÃ«shin 460 vepra tÃ« numÃ«rueme deri tashti, pa marrÃ« parasyshÃ« tÃ« pÃ«rkohÃ«shmet, e po t'u pÃ«rjashtonin 136 shkrimtarÃ« katolikÃ«, prej tÃ« cillÃ«ve kjenÃ« qÃ« morÃ«n pjesÃ« nÃ« Kongres tÃ« Manastirit e nÃ« Komisjonin letrar tÃ« vj. 1916.
Prej vj. 1555 deri nÃ« vj. 1700 njohim 12 vepra, e 9 autorÃ«, ImzotÃ« Buzuku, Imzot Bardhi, Imzot Budi, Imzot Bogdani, Dom Barleti, Tivarasi etj.
Prej vj. 1700 deri nÃ« vj. 1800, kemi 11 vepra, 9 autorÃ« e 6 dorÃ«shkrime, ndÃ«r kÃ«ta P. Francesk M. de Lecce O. F. M., Kuvendi i Arbnit, D. Gjon Kazazi etj.
Prej vj. 1800 deri nÃ« vj. 1900, kemi numÃ«rue 81 vepra, 34 autorÃ« e 4 dorÃ«shkrime.
NdahÃ«n nÃ« shenjÃ« nÃ« kÃ«te kohÃ«: P. Leonardo de Martino OFM, qÃ«, i pari nisÃ« e lÃ«mon vjerrshat shqipe mbas metrikÃ«s moderne e, mundohÃ«t me shpirtÃ« me interesue botÃ«n e qytetnueme pÃ«r Ã§eshtje shqiptare.
Monografia e parÃ« shqiptare asht ajo e Pashko VasÃ«s "Shqypnia dhe ShqyptarÃ«t" 1879.
Zef Jubani (i Ndok HilÃ«s), i cilli n' anÃ« tÃ« Veriut kje i pari qÃ« mblodhi kangÃ« shqipe e i pÃ«rkthei nÃ« italisht.
Pashko Vasa, i cilli mÃ«simet fillore i bani nÃ« shkollÃ«n franÃ§eskane nÃ« ShkodÃ«r, filloi me shkrue qÃ« ndÃ«r vjetÃ«t e para e botoi 6 vepra nÃ« gjuhÃ« tÃ« ndryshme pÃ«r pavarÃ«si shqiptare. Kaq me urti e dije punoi, sa, mÃ«rrijti me ia mbushÃ« mendÃ«n Abdull Hamidit t'i epte lejÃ«n me ngritÃ« nÃ« vj. 1879, njÃ« shoqni letrare shqiptarÃ«sh mbrendÃ« nÃ« StambollÃ«. NÃ« kÃ«te rasÃ« Pashko Vasa, nÃ« bashkÃ«punim me tÃ« tjerÃ«, trajtoi njÃ« alfabet tÃ« pÃ«rgjithshÃ«m pÃ«r shqiptarÃ« e qÃ«, atÃ«herÃ«, ai ka parasyshÃ« unitetin e kombit, dashtninÃ« ndaj tÃ« cillit e shprehi plot ndijesi nÃ« kangÃ«n, qÃ« kÃ«ndojmÃ« edhe sot nÃ« poemÃ«n â€œE mjera Shqipniâ€: â€œO moj Shqypni, e mjera Shqypni..........â€
D. Ndoc Nikaj, i cilli filloi qÃ« nÃ« vj. 1888 me i dhanÃ« kombit libra shqip. Shkroi shumÃ« ndÃ«r tÃ« pÃ«rkohÃ«shme e fletore; deri sot ka shkrue 12 vepra.
NÃ« vitin 1889 u shkruejt romani i parÃ«: "MarÃ§ia" nga Dom Ndoc Nikaj,
Mandej, janÃ« pÃ«r t'u pÃ«rmendÃ«: D. EngjÃ«ll Radoja, D. PjetÃ«r Zarishi, P. FranÃ§esk Rossi da Montalto O. F. M., P. Jak Jungg S. J., D. Ndue Bytyci,â€¯P. TomÃ« Marcozzi O. F. M., D. Pashko Junki, D. Pashko Babi e tjerÃ« shkrimtarÃ« tÃ« rinjÃ«, tÃ« cillÃ«ve u del zani nÃ« shekullin e XX.
DuhÃ«t pasÃ« parasyshÃ«, se edhe andej detit, n'Itali, katolikÃ«t italo-shqiptarÃ« tregojnÃ« njÃ« dashni tÃ« posaÃ§me pÃ«r Atdhe tÃ« lanun, zhvillojnÃ« njÃ« literaturÃ« fort tÃ« haptÃ« e i apin nxitje tÃ« madhe kulturÃ«s e idesÃ« kombÃ«tare. DallohÃ«n nÃ« shenjÃ« ndÃ«r ata tÃ« herÃ«shmitt: LukÃ« Matranga, Nikoll Filia, Jul Variboba, Nil Catalani etj; ndÃ«r ata ma tÃ« vonÃ«t: Jeronim de Rada, i cilli, pÃ«rveÃ§ shkrimÃ«sh tÃ« panumur e propagandÃ«t, shkroi edhe 13 vepra me randÃ«si pÃ«r gjuhÃ« e Ã§ashtje kombÃ«tare; P. Anton Santori O.F.M. qÃ« shkroi tri vepra shqip e shumÃ« vjerrsha satirike;
Zef Serembe; Zef Schiro, qÃ« shkroi 9 vepra me randÃ«si e shumÃ« shkrime rasÃ«t; Zef Camarda etj.
NÃ« vitin 1899 Imzot PrengÃ« DoÃ§i, Abat i MirditÃ«s themelon nÃ« ShkodÃ«r ShoqninÃ« Letrare "Bashkimi".
Prej vj. 1900 deri nÃ« vj. 1912, pra, mbrenda 12 vjetÃ«ve, gjejmÃ« 59 vepra e 16 autorÃ«. DallohÃ«n, sidomos: P. Gjergj Fishta O. F. M., qÃ« nÃ« ketÃ« kohÃ« shkruen:"Lahuta e MaIcis" 1905; "Anxat e Parnasit" 1907; "Pika voeset" 1909 etj. deri nÃ« ditÃ« tÃ« sotme gjithsejtÃ« 17 vepra, tÃ« gjitha shqip e plot ndjesi kombÃ«tare.
Luigi Gurakuqi, i cilli, gjithÃ« dashni pÃ«r Atdhe e kaloi rininÃ« e vet nÃ« mÃ«rgim, sâ€™le tÃ« pÃ«rkohÃ«shme pa e mbushÃ« me artikuj tÃ« vet, s' len shoqÃ«ni shqiptarÃ«sh pa marrÃ« pjesÃ« edhe ai vetÃ«. Shkruen 6 vepra tÃ« ndryshme.
P. Anton M. Xanoni S. J. i cilli, si punÃ«tor i palodhun i gjuhÃ«s shqipe, shkroi mase 14 vepra e la shumÃ« dorÃ«shkrime.
AshtÃ« poema "SintezÃ«" e At Bernardin Palajt( i Palajve tÃ« Shllakut),
NÃ« vitin 1925 ashtÃ« vepra e parÃ« nÃ« fushÃ«n e stilistikÃ«s " Literatyra Shqype" e At Justin RrotÃ«s.
NÃ« ShkodÃ«r u botua e para vepÃ«r albanologjike, e para Histori e LetÃ«rsise Shqype, e para vepÃ«r Enciklopedike.
P. ShtjefÃ«n K. GjeÃ§ov O. F. M. i cilli, qÃ« nÃ« rini tÃ« vet u vu me mbledhÃ« prej gojÃ«s sÃ« popullit shka asht ma e bukur nÃ« gjuhÃ« e ndÃ«r doke tona; shkroi shumÃ« nÃ« tÃ«pÃ«rkohÃ«shmÃ«n "Albania" e, na la 7 vepra tÃ« ndryshme, ndÃ«r tÃ« cillat edhe "Kanuni i LekÃ« Dukagjinit".
PÃ«rveÃ§ kÃ«tyne, dallohÃ«n nÃ« shenjÃ« si shkrimtarÃ« tÃ« mirÃ« nÃ« tÃ« pÃ«rkohÃ«shme e fletore:
P. Pashk Bardhi, HilÃ« Mosi, Filip Shiroka, Mati Logoreci, GaspÃ«r Merturi, KolÃ« ThaÃ§i etj.
Prej vj. 1912 deri nÃ« vj. 1933 shkrimtarÃ«t shtohÃ«n e punojnÃ« pÃ«rherÃ« e ma me zell.
Kemi mÃ«rrijtÃ« me numÃ«rue 304 vepra tÃ« ndryshme e 69 autorÃ«. KanÃ« njÃ« randÃ«si tÃ« posaÃ§me:
Dr. Terenc Tocci pÃ«r artikuj, qÃ« shkruen e pÃ«r 8 vepra qÃ« boton;
P. VinÃ§enc Prennushi O. F. M. pÃ«r artikuj tÃ« panumur e pÃ«r 20 vepra tÃ« ndryshme.
P. Fulvio Cordignano S. J. qÃ« shkruen mbi shumÃ« Ã§ashtje tÃ« ndryshme e dy libra.
P. Ndoc SaraÃ§i S. J. i cilli, boton 13 libra shkolle.
Karl Koliqi, qÃ« shkruen nÃ« shumÃ« tÃ« pÃ«rkohÃ«shme e fletore, pÃ«rkÃ«then mirÃ« 8 vepra.
Ernest Koliqi, i cilli tue bashkÃ«punue ndÃ«r shumÃ« tÃ« pÃ«rkohÃ«shme, mÃ«rrinÃ« me fitue njÃ« stil tÃ« rrjedhÃ«shÃ«m e elegant, shkruen vetÃ« e perkÃ«thei gjithÃ«sejtÃ« tri vepra.
Ma shumÃ« dallohÃ«n gjatÃ« kÃ«saj kohÃ« pÃ«r botime tÃ« ndryshme e artikuj me randÃ«si:
P. Ambroz Marlaskaj O.F.M., GaspÃ«r Mikeli, P. Anton Harapi O.F.M., GaspÃ«r Beltoja, D. LazÃ«r Shantoja, P. Marin Sirdani O.F.M., Zef M. Harapi, P. Justin Rrota O.F.M., KolÃ« Kamsi, D. GaspÃ«r Gurakuqi, D. LekÃ« Sirdani etj.

Disa dijetarÃ« klerikÃ« katolikÃ« dhe ish studenta tÃ« shkollave jezuite dhe franÃ§eskane tÃ« pas LuftÃ«s DytÃ« Botnore
.....disa nga intelektualet e sotÃ«m shkodranÃ« tÃ« periudhÃ«s sÃ« mbas LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore e deri nÃ« ditÃ«t e sotme. Po fillojmÃ« me perkthyesit e mÃ«dhenj, prof. Gjon Shllaku, prof. Henrik Laca, prof.Pashko Gjeci, Frano Alkaj, prof. Ernest Koliqi, akademik, Injac Zamputti(nanÃ«n prej Shllakut e babÃ«n italian), Nikolle Daka, Mark Dema, Ferdinand Leka, Zef Simoni e te tjere ma tÃ« ri qÃ« banÃ« aq bukur me folÃ« shqip Homerin e Danten, GÃ«ten e mjaft kryevepra tÃ« letÃ«rsise botnore., personalitete keto qÃ« i blatuen kultures kombetare aq shumÃ« vlera shkencore albanologjike, gjuhesore, etnografike, arkeologjike, historike, bibliografike, muzeale e Ã§farÃ« jo tjeter............ At Marin BeÃ§ikemit, At Donat Kurti, Luigj Gurakuqi, Marin Sirdani, At Justin Rrota, Gjon Sinishta, Vitor Vola, StefÃ« Curani, Rrok Zojzi, prof.KolÃ« Ashta, NikollÃ« Mazrreku, Gasper Gurakuqi, Anton Logoreci, Luigj Marleka, Injac Zamputi, prof. Luigj Benusi, prof. PjetÃ«r Radovani,....

NÃ« letÃ«rsi
Disa prej personaliteteve shkodrane te letersise e arteve, tÃ« sÃ« shkuemes pa tÃ« cilet nuk mund tÃ« kishte histori shqiptare letersie, arti e kulture ; shkrimtaret At Gjergj Fishta, Dom Ndre Mjeda, Filip Shiroka, Pashko Vasa, Dom Ndoc Nikaj, Dom Ndre Zadeja, At Anton Harapi, Imzot VinÃ§ens Prennushi, HilÃ« Mosi, Gasper Pali, profesor Benedikt Dema, Dom Lazer Shantoja, Zef Zorba,.. â€œImzot LazÃ«r MjedÃ«n, meshtar e atdhetar i flaktÃ«, themelues i shoqÃ«rive letrare e botuese, mecenat e lavrues i letrave shqipe;

- Imzot PrengÃ« DoÃ§in, luftÃ«tar i idealeve tÃ« binomit â€œFe e Atdheâ€, politikan e diplomat, themelues i shoqÃ«risÃ« â€œBashkimiâ€ e autor krijimesh artistike;

Mosnjohja e letÃ«rsisÃ« shqipe nÃ« gegnishte
â€œ.....sot 70% e letÃ«rsisÃ« shqipe e shkrueme nÃ« GjuhÃ«n GegÃ«nishte, nuk njihet fare nga intelektualÃ«t dhe brezi i ri, ndonse gjoja kanÃ« mbarue edhe shkolla tÃ« nalta, por tue mos harrue se kÃ«to shkolla i kanÃ« pÃ«rfundue me librat e botuem nga Enver Hoxha dhe Ramiz Alia, tÃ« mbytun fund e krye me rrena, mashtrime dhe me ideologjinÃ« antiatdhetare marksiste â€“ leniniste.... Fritz Radovani â€œKur GegÃ«t do tÃ« ndiejnÃ« veten Nâ€™Atdheun e vet?!â€ Pershndetje KonferencÑ‘s shkencore me temÑ‘ â€œGegnishtja sot...â€ Melbourne, 19 Dhjetor 2011.
PjetÃ«r Bogdani(1625-1689), ipeshkvi i ShkodrÃ«s dhe arqipeshkvi i Shkupit mÃ« 1667 vdiq i sÃ«murÃ« nÃ« Prizren dhe dÃ«shira e tij e shprehun dikur u ba realitet. ''Ah, sikur tÃ« kisha njÃ« kandil tÃ« ndezun e tÃ« ndriÃ§oja atÃ« tokÃ« tÃ« vorfÃ«n tÃ« ShqipnisÃ« dhe tÃ« SerbisÃ«, njÃ« pjesÃ« e madhe e secilÃ«s flet shqip''.

NjÃ« mjet tjetÃ«r pÃ«r me botue e me e pÃ«rhapÃ« kulturÃ«n shqiptare e sidomos, pÃ«r me edukue popullin dhe me e ba t' aftÃ« pÃ«r indipÃ«ndencÃ«, kjenÃ« tÃ« pÃ«rkohÃ«shmÃ«t e fletorÃ«t e asaj kohe.
NÃ« vj. 1891 nisi me u botue nÃ« shtypshkronjÃ«n e â€œZojÃ«s sÃ« PapÃ«rlyemeâ€ prej JezuitÃ«ve e pÃ«rkohÃ«shmja fetare "ElÃ§ia e ZemÃ«rs sÃ« Krishtit", qÃ« njihÃ«t ma e vjetra.
NÃ« vj. 1908 i kje shtue edhe pjesa letrare, nÃ« tÃ« cillÃ«n punoi ma shumÃ« P. Anton M. Xanoni S. J.
NÃ« vj. 1912 xu fillÃ« ndÃ«r FranÃ§eskanÃ« njÃ« e pÃ«rkohÃ«shme tjetÃ«r fetare "Zani i Shna Ndout", qÃ« pÃ«rmban edhe shumÃ« shkrime tÃ« bukura letrare.
NÃ« vj. 1913, nÃ«n drejtim tÃ« P. Gjergj FishtÃ«s O.â€¯ F. M. fillon me u botue e pÃ«rkohÃ«shmja letrare-kulturore "Hylli i DritÃ«s", qÃ« mbas sa vuejtjesh ende vijon i pelqyem e i Ã§muem prej mbarÃ« popullit shqiptar si edhe prej tÃ« huejsh. NÃ«pÃ«r te ju lÃ«shue kushtrimi gjithÃ« shqiptarÃ«ve pÃ«r lavrim tÃ« gjuhÃ«s e pÃ«r kÃ«rkim tÃ« drejtave tÃ« veta.
NÃ« vj 1917, nÃ«n drejtim tÃ« D. Ndre ZadejÃ«s doli nÃ« ShkodÃ«r, pÃ«r tri vjet e pÃ«rkohÃ«shmja fetare "Zoja e ShkodrÃ«s".
Ne vj. 1921 nÃ«n drejtim tÃ« Z. GaspÃ«r Mikelit doli nÃ« ShkodÃ«r e pÃ«rkohÃ«shmja arÃ«simore "Shkolla e re", qÃ« ma vonÃ« nÃ«n tjerÃ« emna, kje ba gati si organ i MinistrisÃ« s' Arsimit.
NÃ« vj. 1929, si organ i ShoqnisÃ« L. E. K. A. tÃ« drejtueme prej JezuitÃ«sh doli e pÃ«rkohÃ«shmja letrare- kulturore "L. E. K. A.", fort e Ã§mueme prej popullit.KatolikÃ«t s' kjenÃ« kursye me e Ã§ue zanin edhe jashta Shqipnije. JanÃ« pÃ«r t'u pÃ«rmendÃ« kryesisht Italo-ShqiptarÃ«t, si edhe shkrimtarÃ«t tonÃ« ma tÃ« mirÃ«, qÃ« bashpunuen nÃ« "Albania" tÃ« BruxellÃ«s.
NÃ« vj. 1887, drejtue prej Jeronimde RadÃ«s, doli e pÃ«rkohÃ«shmja "Fiamuri i ArbÃ«rit", 4 vjetÃ«.
NÃ« vj. 1887, drejtue prej Franc. Stassi Petta e Zef Schiro, kje botue e pÃ«rkohÃ«shmja mujore "ArbÃ«ri i rii".NÃ« vj. 1896, nÃ«n drejtim t' Antonio Argondizzo doli fletoria "YIli i ArbÃ«reshÃ«vet".
NÃ« vj. 1907 nÃ« Trieste, u botue e pÃ«rkohÃ«shmja â€œDashamiri", nÃ«n drejtim tÃ« Mati Logorecit.
PÃ«rveÃ§ tÃ« pÃ«rkohÃ«shmÃ«ve janÃ« edhe fletorÃ«t, qÃ« nÃ« mÃ«nyrÃ« ma tÃ« shpejtÃ« e ma popullore influencojnÃ« me fuqi magnetike n' opinjonin publik. NÃ« vj. 1910, doli nÃ« ShkodÃ«r fletorja "Bashkimi", kje thirrÃ« edhe "Koha " , deri nÃ« vj. 1913; mandej ndÃ«rroi emÃ«n e kje quejtÃ« "Besa shqiptare", deri nÃ« vj. 1924, nÃ«n drejtim tÃ« Don Ndoc Nikaj. Pat kundÃ«rshtime tÃ« mÃ«dha kjo fletore edhe prej shqiptarÃ«ve, por trimnisht luftoi pÃ«r indipÃ«ndencÃ«n tonÃ«. NÃ« vj. 1913 Dr. Terenc Tocci, botoi fletorÃ«n â€œTaraboshi" nÃ« dy periudha tÃ« ndryshme. Kah mbarimi i vj. 1916, nÃ«n drejtim tÃ« P. Gjergj FishtÃ«s O. F. M. doli fletoria "Posta e Shqypnis", pÃ«rveÃ§ pjesÃ«s politike, ka shumÃ« pjesÃ« tÃ« bukura leterature shqipe.
NÃ« vj. 1923 del fletorja "Ora e Maleve" nÃ«n drejtim tÃ« grupit me atÃ« emÃ«n.

DorÃ«shkrimet janÃ« vepra tÃ« kryeme tÃ« dijetarve meshtarÃ«, qÃ« i shkruenin nÃ«pÃ«r streha malesh e shpellash prej pÃ«rndjekjeve sllavo-osmane. BizantÃ«t qÃ« e pushtuen ShqipninÃ« pÃ«r 922 vjetve nuk lejuen tÃ« shkruenin dhe as tÃ« mbanin nÃ« kishat e tyne asnjÃ« dorÃ«shkrim, pÃ«rndryshe ushtrohej tortura deri nÃ« ekzekutim. Por nuk mund tÃ« pranohet absolutisht se penda e klerikve pushoi. Ata fshehurazi shkruenin nÃ« gjuhÃ«n latine mbi jetÃ«n dhe ngjarjet qÃ« ndodhnin nÃ« rrethinat e kishave ku shÃ«rbenin. E njejta gja ndodhi me OsmanÃ«t pÃ«r afro 432 vjetÃ«sh pushtim, por pas afro 300 vjetÃ«sh pushtim e liberalizuen sadopak punÃ«n me shkrim tÃ« klerikve katolikÃ« falÃ« ndÃ«rhyrjes tÃ« AustrisÃ«.
Pas pushtimit komunist nga firma e JaltÃ«s tÃ« 4-11 shkurt 1945 u kthye vendi i ArbÃ«rve njÃ« vend antidemokratik dhe shumÃ« terrorist, i ndaluem pÃ«r klerin katolik tÃ« vazhdonte punÃ«n e zellshme tÃ« dijetarve klerikÃ« me ligjÃ« e kushtetutÃ«. shumica e dorÃ«shkrimeve pas 1944 u grabitÃ«n nga ajo pjesÃ« e intelektualÃ«ve shkodranÃ« muslimanÃ« pro komunizmit, qÃ« ma vonÃ« morÃ«n tituj profesoralÃ« dhe sot fÃ«mijtÃ« e tyne gÃ«zojnÃ« katedra universitetesh, tituj shkencorÃ« dhe vazhdojnÃ« si lektorÃ« tÃ« urrejtjes ndaj klerit katolikÃ« para studentve dhe ekraneve tÃ« televizorve edhe sot nÃ« 2013. nÃ« kÃ«tÃ« plaÃ§kitje u vÃ«rsdulÃ«m me tÃ«rbim edhe serbÃ«t, malazezÃ«t dhe rusÃ«t, qÃ« me kamjona tÃ« mbushun me arkivat e dorÃ«shkrimeve, librave, dokumentave kishtare shekullore tÃ« regjistrimit tÃ« banorve, ku pasqyrohej nÃ« shekuj veprimtaria shoqnore, demografike, kulturore, studimore, historike, shkencore etj. tÃ« klerit katolik tÃ« ShkodrÃ«s, qÃ« u panÃ« nga shkodranÃ«t dhe banorÃ«t tuj kalue drejt Han i Hotit pÃ«r nÃ« PodgoricÃ«, BeogradÃ« dhe duhet tÃ« kenÃ« pÃ«rfundue nÃ« MoskÃ«. Kur i mbledhÃ« vitet nÃ« bazÃ« tÃ« kronikave historike duken tÃ« pabesueshm, por historia ashtÃ« landa ma e saktÃ« e njerzimit se i plasÃ« hundve profesorve, doktorve, akademikve spekullatorÃ« e manipuluesÃ« antishqiptarÃ« vetÃ«m Fakte.

ShoqÃ«nitÃ« letrare:
IdealistÃ«t e kombit, katolikÃ«t e njÃ«mendtÃ«, kuptonin mirÃ«fillit, se asnjÃ« hap i organizuem s'mund tÃ« bahÃ«j, se asnjÃ« program s' mund tÃ« zbatohej pa dashni e pa lidhni me njani-tjetrin, prandej nisÃ«n me u bashkue si civila, si kler, pÃ«rrreth ndonjÃ« njeriut ma nÃ« shenj e ma me autoritet, kÃ«shtu, dora-dorÃ«s, u formuen edhe shoqÃ«nitÃ« nÃ« vendin tonÃ«.Tue kenÃ« se kultura merr zhvillim e s' mund tÃ« pÃ«rshihÃ«t veÃ§ me njÃ« program, shoqÃ«nitÃ« kjenÃ« formue me programe tÃ« ndryshme pÃ«r njÃ« qellim tÃ« vetÃ«m, qÃ« kje kultura e pÃ«rparimi i vendit.
NÃ« vj. 1899 Emzot Preng DoÃ§i, Abat i MirditÃ«s,thÃ«meloi ShoqÃ«ninÃ« "Bashkimi", me program letrar. NÃ« atÃ« pÃ«rfshihÃ«n njerÃ«zit ma tÃ« zotÃ«t nÃ« lamÃ«n letrare e asajÃ« do ti dihÃ«t alfabeti i sotÃ«m. Botoi shumÃ« vepra shqip, si "Fjalori i ri". Entuzjazmoi e nxiti tjerÃ«t shqiptarÃ«, me shprehÃ« ndÃ«r shkrime tÃ« ndryshme dashninÃ« pÃ«r Atdhe e indipÃ«ndencÃ«. QÃ« prej vj. 1904, pat gati tÃ« thuesh si organ tÃ« vetin njÃ« kalendar tÃ« pÃ«rvjetÃ«shÃ«m fort tÃ« bukur, me emÃ«n "Shqyptari", pÃ«r tri vjet. Kje Ã§mue prej tÃ« gjithÃ« atdhetarÃ«ve tÃ« vÃ«rtetÃ« e kje pÃ«rfaqÃ«sue nÃ« Kongres tÃ« Manastirit.
NÃ« vj. 1901 shumica e Ipeshkvijve, nÃ« bashkÃ«punim me Don Ndre MjedjÃ«n, ngritÃ«n ShoqÃ«ninÃ« "Agimi", edhe kjo me program letrar. Ndoq nji alfabet nÃ« vedi e shtypi disa libra. U dha shkas shumÃ« dikutimÃ«ve tÃ« Ã§eshtjÃ«ve gjuhÃ«sore. Kje pÃ«rfaqÃ«sue edhe kjo nÃ« Kongres tÃ« Manastirit.
- 1902 SHKOLLA E FRETENVE ME DREJTOR AT GJ FISHTEN VEN GJUHEN SHQIPE
NÃ« vj. 1907 kje ngritÃ« ndÃ«r Jezuit njÃ« shoqÃ«ni "Vepra Pijore", me gjetÃ« mjetÃ«t pÃ«r botim tÃ« librave shqip. I vjefti shumÃ« leteraturÃ«s shqipe me ma shumÃ« se 40 vepra tÃ« ndryshme .
- 1908 NE MANASTIR AT GJ FISHTA SHPALLE ALFABETIN SHQIP TE KRIJUEM PREJ TIJ. Aty ishte edhe Dom Ndre Mjeda me Variantin e vet tÃ« Alfabetit ShqipÃ«.
- NÃ« vj. 1911, me 22 Kallnor, kje formue njÃ« shoqÃ«ni letrare me emÃ«n "Klubi Gjuha Shqipe".
- NE 1913 HYLLI I DRITES REVISTA MA PRESTIGJOZE SHQIPTARE ME DREJTOR AFISHTEN...
- NÃ« vj. 1924, pÃ«r me shue sidomos analfabetizmin nÃ« vendin tonÃ« kje formue shoqÃ«nija "Lidhja e MÃ«suesave KatolikÃ«". NÃ« 1929 prej ish-nxanÃ«sve tÃ« JezuitÃ«ve kje ngritÃ« ShoqÃ«nia L. E. K. A. me program letrar-kulturor, qÃ« vijon nÃ« botim t' organit tÃ« pÃ«rmuejshÃ«m "Leka".

Banda e ParÃ«;
NÃ« vj. 1918 thÃ«melohÃ«t nÃ« ShkodÃ«r shoqnija "Rozafat", me program muzikor-artistik; mÃ«rrijti me trajtue njÃ« orkestÃ«r e, nÃ«
1923, organizoi ma tÃ« parÃ«n ekspozitÃ« pikturash kombÃ«tare.
NÃ« vj. 1919 prej disa djelmoÃ§ave idealistÃ« kje thÃ«melue shoqÃ«nija "Bogdani", me
program muzikor-dramatik. Formoi njÃ« ndÃ«r bandat muzikore ma tÃ« plotÃ«suemÃ«t e ShkodrÃ«s e Ã§faqi me zotÃ«si tÃ« rrallÃ« drama tÃ« ndryshme. NÃ« salon tÃ« shoqÃ«nisÃ« kjenÃ« mbajtÃ« edhe disa konferenca Ã§eshtjÃ«sh shoqÃ«nore si edhe akademi. Mbasi ra rasa me folÃ« pÃ«rmbi shoqÃ«nitÃ«, qÃ« u morÃ«n me muzikÃ«, nuk asht jashta vendit me cekÃ«, se ky art mori shkas nÃ« Shqipni tÃ« Veriut dhe u zhvillue vetÃ«m prej elementit katolik.
P. TomÃ« Marcozzi de Rapino O.F.M. kje i pari qÃ« formoi nÃ« ShkodÃ«r njÃ« bandÃ« Muzikore private. NÃ« vj. 1882 n'oborr tÃ« KishÃ«s Kathedrale ushtuan pÃ«r tÃ« parÃ«n herÃ« burijat, qÃ« kjenÃ« lajmÃ«taret e kohve ma tÃ« mira, qÃ« do tÃ« vinin nÃ« Shqipni. Kush mundÃ«t me ia paraqitÃ« vedit gÃ«zimin, qÃ« ndjeu n'at rasÃ« populli katolik, qÃ« ndrydhÃ« nÃ«n robni, s' kishte pse kÃ«ndonte? Ajo bandÃ« pÃ«r Ã§do tÃ« dielÃ« e pÃ«r tÃ« gjitha tÃ« kremtÃ«t, filloi me kÃ«naqÃ« gjithkendin e, kje njÃ« fuqi e re, qi e shtyni popullin kah lavrimi i artit tÃ« muzikÃ«s.
NÃ« vj. 1917 P. Martin Gjoka O.F.M. mÃ«rrijti me formue nÃ« ShkodÃ«r ma tÃ« plotÃ«suemÃ«n orkestÃ«r e ma tÃ« mirin kor nÃ« vj. 1922. Me nÃ«xanÃ«sa tÃ« vogjÃ«l shkollÃ«t ngriti njÃ« bandÃ« tÃ« kompletueme me 42 vegla e me uniformÃ«, njÃ« punÃ« kjo qÃ« mbrekulloi mbarÃ« popullin e ShkodrÃ«s, qÃ« e shikonte me simpati. Kjo bandÃ« vijoi deri nÃ« vj.1924.
Rishtas kje ngritÃ« nÃ« vj. 1930, e nÃ« konkurs bandistik-teatral, qÃ« kje ba nÃ« TiranÃ« prej MinistrisÃ« s' ArÃ«simit me 8 X-1930, fitoi Ã§mimin e parÃ«.
TÃ« parÃ«t ishin Frano Ndoja, At Martin Gjoka e At Filip Mazrreku, Zef Kurti, PrenkÃ« Jakova etj.

Vepra tjera kulturore
TÃ« huejtÃ«, sa herÃ« kanÃ« pasÃ« rasÃ« me ardhÃ« nÃ« Shqipni, jo vetÃ«m nÃ« kohÃ« tÃ« pushtimit otoman, por edhe ndÃ«r ditÃ«t tona, kanÃ« vu re me andje ndÃ«r katolikÃ« ndÃ«rtesa e Kisha tÃ« ndÃ«rtueme mbas arkitekture. TÃ« thuesh vetÃ«m kÃ«to kanÃ« tregue tÃ« prirunit kah bukuria e kah estetika dhe, i kanÃ« lanÃ« nderÃ« vendit. MjeshtritÃ« e ndryshme, prej tÃ« cillave, gjithkush e di se rrjedhÃ« pÃ«rparimi ekonomik i vendit, kjenÃ« pÃ«rftue e lavrue prej elementit katolik. NdÃ«r ta ke gjetÃ« farmacistÃ«, rrobaqepÃ«s tÃ« mirÃ«, kÃ«puctarÃ«, marangoza, farkÃ«tarÃ«, argjentarÃ«, llastÃ«rtarÃ«, tregÃ«tarÃ« e sa tÃ« tjera.
NdÃ«r ne u mÃ«sue me Ã§mue arkeologjinÃ« e me ia ruejtÃ« Atdheut vjetÃ«rsitÃ« e mijra vjetÃ«ve. JezuitÃ«t pÃ«r zhvillimin e mÃ«simÃ«ve qÃ« ndÃ«r vjetÃ«t e para tÃ« shkollave tÃ« veta patÃ«n formue njÃ« kabinet fizike e sidomos njÃ« muze, qÃ« pÃ«r sasi tÃ« sendÃ«ve tÃ« mledhuna mund tÃ« njehÃ«t ende ma i bukri e ma i rregulluemi nÃ« Shqipni. FranÃ§eskanÃ«t nÃ« tjetrÃ«n anÃ«, pÃ«rveÃ§ muzeut tÃ« vogÃ«l, nÃ« kÃ«to vjetÃ«t e fundit mÃ«rrijtÃ«n me thÃ«melue njÃ«farÃ« pinakoteke tÃ« bukur me disa piktura tÃ« vjetra.
Por, ai qÃ« e pat ma pÃ«r zemÃ«r arkeologjinÃ« e vendit tonÃ«, kje padyshim P. ShtjefÃ«n K. GjeÃ§ov O. F. M., i cilli, qÃ« ndÃ«r vjetÃ«t e para tÃ« zyrÃ«s se vet, kje mundue me kÃ«rkue vetÃ« e me nxitÃ« edhe tjerÃ«t, pÃ«r me i ruejtÃ« e me i mbledhÃ« vjetÃ«rsitÃ« e vendit. Shkroi sa herÃ«sh mbi kÃ«te subjekt e shtyni deri edhe funksjonarÃ«t e naltÃ« tÃ« Shtetit, me formue komisjone tÃ« ndryshme pÃ«r ketÃ« qellim; punÃ« kjo qÃ« tregon njÃ« ndjesi fort delikate pÃ«r pÃ«rparim tÃ« vendit.

Muzeu i FranÃ§eskanve:
(At Gj Fishta e At Shtjefen Gjecovi) dhe Muzeu i Jezuiteve (at Zef Valentini, Fra Sala): Qe u grabiten mbas 1946 nga komunistet...

Teatri i Jezuitve dhe i Fretenve...
JanÃ« po kÃ«shtu tÃ« parat shfaqja e parÃ« teatrore brenda nÃ« KishÃ« qÃ« hapi tÃ« parin sipar tÃ« teatrit shqiptare " Nata e KÃ«shnellave" e Leonardo De Martino nÃ« 24 dhjetor 1880 nÃ« gjuhÃ«n shqipe, njÃ« dramÃ« baritore. FillojnÃ« me luejtÃ« teatrin me vepra tÃ« shkrimtareve me za europian. dhe vazhdojnÃ« me At Fishten, Dom Ndre Zadejen, Dom Ndre Mjeden...
NÃ« vj. 1890 JezuitÃ«t ndreqÃ«n njÃ« salon tÃ« madh e tÃ« bukur, ku Ã§faqÃ«n drama tÃ« ndryshme, u ndanÃ« Ã§mime me ma tÃ« madhin lulÃ«zim, mbajtÃ«n disa here konferenca pÃ«r dobi shoqnore.
QÃ« nÃ« vitÃ«t ma tÃ« para Ã§faqÃ«shin prej bijave shkodrane drame e argÃ«time, rrÃ«thue prej dritÃ«s sÃ« ndritÃ«shme tÃ« nderÃ«s e tÃ« njerÃ«zisÃ«. Simbas kohÃ«t edhe shkol1at femnore u pÃ«rmirÃ«suen.

Kontributi i meshtarve dhe murgeshave nÃ« fushÃ«n e humanizmit
NÃ« vj. 1885 JezuitÃ«t pÃ«r me u vjeftÃ« edhe atyne qi s'mujshin me ndjekÃ« shkollÃ«n, thÃ«meluen njÃ« "Oratorium", ku, pÃ«rveÃ§ argÃ«timit kishin edhe mÃ«sim fetar.
NÃ« vj. 1889 kje thÃ«melue ndÃ«r JezuitÃ« shoqÃ«nia bamirÃ«se "Rrethi i Sh'Jozefit", e kishte pÃ«r program me mbledhÃ« lÃ«moshÃ« per me u pague qiranÃ« e shtÃ«pisÃ« tÃ« vorfÃ«nve. Deri nÃ« 1916, u ndau lÃ«moshÃ« afÃ«r 50.000 Krs.
MÃ« 28.6.1897 - Murgeshat Stigmatine Ã§elin kopshtin pÃ«r fÃ«mijÃ« tÃ« vogjÃ«l me drekÃ«, falas.
Flija n'ideal tÃ« katolikut mÃ«rrinÃ« deri nÃ« heroizÃ«m. PÃ«r tÃ« mirÃ« tÃ« vendit, simbas fuqive e mjetÃ«ve, s' u kursye asgja. Durimi e dashtnija, pasqyrohÃ«n fort bukur ndÃ«r fÃ«mijÃ« tÃ« njomÃ«, tÃ« mledhun ndÃ«r azile a strehÃ« foshnjore.Â¨
NÃ« vj. 1897, nÃ« kuvend tÃ« franÃ§eskanÃ«ve kje thÃ«melue "Buka e Shna Ndout", njÃ« vepÃ«r bamirÃ«sije, qÃ« mund tÃ« thirrÃ«t ma e frytÃ«shmja nÃ« vendin tonÃ«. PÃ«r Ã§do tÃ« Marte u ndahÃ«t buka pa ndryshim besimi ma shumÃ« se 200 vetÃ«ve; u epet lÃ«moshÃ« mujore sa familjÃ«ve tÃ« vorfna e thahÃ«n sa lot. LÃ«mosha, qÃ« shpÃ«rndahÃ«t Ã§do vjetÃ«, asht pÃ«rnjÃ«mend e bindÃ«shme, pse mÃ«rrinÃ« deri nÃ« 24-25.000 Krs. Jashta kÃ«sajÃ« shume, prej vj. 1902 e deri nÃ« vj. 1912, u kje dhanÃ« ndÃ«r shkolla tÃ« fretÃ«nve ma shumÃ« se 60 tÃ« vorfÃ«nve bukÃ«, supÃ« e tesha.
NÃ« vj. 1898, me 3 Tetor, Motrat Servite hapin dyertÃ« e kuvendit tÃ« vet nÃ« ShkodÃ«r pÃ«r njÃ« azil; e kaq mirÃ« e rregullojnÃ« dhe e mbajnÃ«, sa me u Ã§uditÃ« tÃ« huejtÃ« pÃ«r tÃ©.
NÃ« vj. 1898 ase ndonjÃ« vjetÃ« pÃ«rpara, gjejmÃ« nÃ« Kallmet njÃ« "Ambulatorium", tÃ« mbajtun prej Motrave tÃ« MÃ«shirÃ«s, ku, mjekohej katundarija e merrÃ«shin ilaÃ§Ã«t pa pare.
Hapja e Strehimore sÃ« jetimve nÃ« ShkodÃ«r nÃ« vitin 1903 nga AustriakÃ«t. â€
Ne vj. 1905 (?) Motrat Salezjane i suellen syt kah ma te mjeruemt e popullit, kah pleqt e plakat e metuna e te vorfna e me nji durim e me nji dashtni heroike i mlodhen ne nji shpi, qi kje thirre "Streha e pleqve". E mbajten ket veper te mshirshme deri ne vj. 1916, kur pÃ«r rrÃ«thana politike ju desht me lanÃ« ShkodrÃ«n. E vijuen at vepÃ«r pÃ«r tri vjet rresht Motrat Stigmatine.
Ne vj. 1907 Motrat Salezjane Ã§ilin me ndime t' ItaIis nji orfanatrof per varza jetime, tuj i edukue kah zemra, kah mendja e kah jeta. Ky orfanatrof vijoi deli me 24 Prill te ksaje vjete.
Shi ne ket vjete (1907) edhe Schulbriider-t me ndime t' Austro- H ungeris hapen nji orfanotrof per djelm, te cillin e mbajten fort mire deri ne vj. 1916.
NÃ« vj. 1914 Motrat Salezjane, i gjejmÃ« se shÃ«rbejnÃ« nÃ« spitalin "Iolanda",i hapun prej ItalisÃ«. Mbas njÃ« kohe e vijojnÃ« kÃ«te nÃ« vj. 1928 e tektej.
1916 atehere d. m.th. kur per rrethana politike ju u desht me e lane Shkodern e vijuen at veper per tri vjet rresht Motrat Stigmatine.
Ne vj. 1920 kje hape prej Etenve Jezuit "Orfanatrofi i zemers se Krishtit" per djelm, veper qi gzoi deri ne Prill te ksaje vjete afer 40 jetimash. E mbajtÃ«n kÃ«tÃ« deri nÃ« vj. 1916, kur pÃ«r rrÃ«thana politike ju desht me lanÃ« ShkodrÃ«n. E vijuen at vepÃ«r pÃ«r tri vjet rresht Motrat Stigmatine.
Edhe me 1920 Motrat Stigmatine nisin me i afrue fÃ«mijÃ«t e lagjÃ«ve tÃ« largÃ«ta tÃ« qytetit nÃ« njÃ« azil, qÃ« e Ã§ilÃ«n nÃ« Rus.
NÃ« vj. 1921 Motrat Stigmatine hapÃ«n nÃ« ShkodÃ«r njÃ« konvikt pÃ«r vajza me afÃ«r 72 vende. Kje levdue e Ã§mue prej tÃ« gjitha anÃ«ve tÃ« ShqipnisÃ«, deri prindÃ«t me besime tÃ« ndryshme Ã§uen bijat e veta n' at vend plot shpresÃ«, madje, edhe me bursa tÃ« veta.
Ajo ndjesi e ambÃ«l, qi zhdukÃ« egoizmin, tue na pÃ«rkulÃ« para mjerimÃ«ve tÃ« vÃ«llazÃ«nve tonÃ« pandryshim besimi, nuk asht thjeshtÃ« prej natyrÃ«t, por prej besimit kristjan, qÃ« shprehÃ«t me fjalÃ«n Charitas. Ky virtyt na nalton para mbarÃ« njerÃ«zimit porsi idealista tÃ« vÃ«rtetÃ«. Bota liberale e ndien influksin e kÃ«saj vepre vigane, por s'do me e njohtÃ« kavinÃ«, prandej e pagÃ«zon me f]alÃ«n filantropi. KatoliÃ§izmi diti me pÃ«rftue nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« ndryshme vepra filantropike.
NÃ« vj. 1924 nisi njÃ« tjetÃ«r vepÃ«r bamirÃ«sije. N' at vend ku mbretnon mjerimi e ankimi d.m.th. nÃ« burg tÃ« ShkodrÃ«s, kje njÃ« rreze drite, njÃ« shkas paqe e dashnije. FranÃ§eskanÃ«t e kanÃ« marrÃ« mbi vedi me i sherbye atyne tÃ« shkretÃ«ve, e pÃ«rveÃ§ kujdesit fetar, ndÃ«r tÃ« kremte ma tÃ« mÃ«dha, nÃ«pÃ«r tÃ« nxitun tÃ« tyne mblidhÃ«n lÃ«moshÃ«, qÃ« shpesh kapÃ«n deri nÃ« 3.000 Krs. E, tÃ« burgosunve pa ndryshim besimi u bahÃ«t bukÃ«, djathÃ«, vezÃ«, duhan, rroba etj.

Kleri Katolik Shqiptar qÃ« ishte ndÃ«r Ato MalÃ«si kishte arrijtÃ« deri aty sa me deklarue se: â€œNÃ« kjoftÃ« se turqit pÃ«rpiqeshin me depertue ndÃ«r rrethet kishtare malore, ata do tÃ« kryesonin rezistencÃ«n me Kryq nÃ« dorÃ«.â€ (The Times, Wednesday, May 10, 1911.) Libri i Dede Gjo' Lulit â€“ Fritz Radovani.

Dy meshtarÃ«, prijÃ«s fitimtarÃ« tÃ« Rrethimit tÃ« I-rÃ« tÃ« ShkodrÃ«s 1474
NÃ« vjetin 1474 turqit e mÃ«syen ShkodrÃ«n nÃ«n komanden e Sulejman PashÃ«s, i cili e mbajti tÃ« rrethueme prej 17 majit deri me 17 gusht, por pamuejtÃ« me e shtie nÃ« dorÃ«. NÃ« pranverÃ« tÃ« vitit 1474 Sulltan Muhameti II erdhi vetÃ« me 150.000 luftarÃ«, 10.000 deve me topa e municione. Kuartierin e pÃ«rgjithshÃ«me nguli nÃ« BerdicÃ«, nÃ« kala tÃ« KatalinÃ«s, shatorret tjera te Gomna e Harapit dhe topat, me metal qÃ« kishte pru nga Anadolli, i shkriu nÃ« lagjen TophanÃ« qÃ« thuhet se qysh atÃ«herÃ« i mbet ky emÃ«n. MÃ« 27 Qershuer 1477, tue kundrue nga Gomna e Harapit kÃ«shtjellÃ«n e ShkodrÃ«s, tue pa madhninÃ«, bukurinÃ« dhe qendresÃ«n heroike tÃ« tÃ« qarkuemve, tha kÃ«to fjalÃ«: "Sa Ã§erdhe tÃ« bukur paska zgjedhÃ« shqipja me ruejtÃ« zogjtÃ« e vet". Dhe, me tÃ« vertetÃ«; tue mos dijtÃ« kurrsesi me e shtie nÃ« dorÃ«, u drodh i koritun kah Stambolla, mbasi kishte hjedhÃ« mbi kÃ«shtjellÃ« 3000 gjyle hekurit dhe aq gurit ! NÃ« dalÃ«zotje tÃ« kalasÃ« luftojshin me trimni tÃ« pashoqe vetÃ«m 1.600 shkodranÃ« nÃ«n prijÃ«sin Bartolome Epiroti, domenikan dhe tÃ« Palit prej Matit, franÃ§eskan. Imzot Ernest M. Ã‡oba (Historia e ShkodrÃ«s)

Imzot PjetÃ«r Budi
1621-Imzot PjetÃ«r Budi organizon njÃ« kryengritje kundÃ«r TurqisÃ« ku marrin pjesÃ« 300.000 vetÃ«.
â€NÃ« vitin 1621, nÃ« vjeshtÃ«, Imzot PjetÃ«r Budi, nÃ«sa Turqia ishte e xanÃ« nÃ« luftÃ« me PoloninÃ«, pÃ«rgatiti njÃ« kryengritje tÃ« pÃ«rgjithshme kundÃ«r TurqisÃ« dhe shtroi planin e luftÃ«s pÃ«r Ã§lirimin tue pÃ«rcaktue edhe numrin e luftarÃ«ve qÃ« pÃ«rmblidheshin nÃ« 30.000 vet, dhe i njoftoi Vatikanit me letÃ«r se asht marrÃ« vesh me krenÃ«t e vendit, myslimanÃ« e tÃ« krishtenÃ«. PesÃ« herÃ« shkoi nÃ« RomÃ«, pÃ«r t'i kja hallin ShqipÃ«nisÃ« dhe me kÃ«rkue ndihmÃ«, po t'mos ishte vdekja e papritun, qe mbytÃ« nÃ« Dri nÃ« vitin 1623, ndoshta Shqipnia do tÃ« ishte shkÃ«putÃ« qÃ« asokohe nga zgjedha turke.â€ Imzot Ernest M. Ã‡oba (Historia e ShkodrÃ«s).

At MatÃ©a(Mati) Prennushi O.F.M.
â€At Dioniz Maka mÃ« tregonte mÃ« 14 prill 1995: â€œKur turqit, nÃ« agoninÃ« e tatpjetÃ«s, mendonin aty nga 1905 me djegÃ« ShkodrÃ«n, nÃ« shenjÃ« hakmarrje pÃ«r pÃ«rpjekjet qÃ« po baheshin me dalÃ« nga zgjedha e robnisÃ« sÃ« tyne, njÃ« ditÃ« tÃ« dielÃ« mbas meshet, At MatÃ©a Ã§veshi teshat e meshÃ«s e u tha besimtarÃ«ve me pritÃ« nÃ« oborr pesÃ« minuta. Ai vetÃ« shkoi te qela, doli para KishÃ«s dhe iu drejtue tÃ« pranishÃ«mÃ«ve tue nxjerrÃ« prej xhepit tÃ« zhgunit njÃ« alltije: - Kush asht burrÃ« dhe e don me zemÃ«r ShkodrÃ«n, o sot o kurrÃ«, me ardhÃ« mbas meje, do tâ€™ju prij unÃ« e do tÃ« shkojmÃ« me i ndalue dorÃ«n hasmit turk, qÃ« don me zharitÃ« vÃ«llaznit tonÃ«!..... Mbas rrethimit tÃ« ShkodrÃ«s, nÃ« 1913, kapet nga forcat e Malit tÃ« Zi dhe dÃ«nohet me varje nÃ« litar. Ai nuk i frigohet vdekjes dhe kur gjykatÃ«si i thotÃ« se â€œdo tÃ« varim nÃ« litarin qÃ« kÃ© nÃ« brez, At MatÃ©a i pergjegjet: â€œUa dij pÃ«r nder me mÃ« varÃ« nÃ« konopin tem, mbasi me siguri litari em ka me ma falÃ« jetÃ«n!â€ Edhe aty gjenÃ« rasen me tregue besimin tek litari i Fratit...I falet jeta nga Krajl Nikolla mbasiâ€¯ nderhyn miku i Tij At Gjergj Fishta. Kthehet nÃ« Shqipni, po asht kundershtar i shitjes sÃ« Trojeve Shqiptare nga Ahmet Zogu. NÃ« vitin 1927 asht nÃ« burg dhe e pret pushkatimi me kryengritÃ«sit e Veriut. I falet jeta nga Zogu, me nderhymje tÃ« ProvinÃ§ialit At Pal Dodaj, qÃ« kishte shpetue Zogun nÃ« Rubikâ€¦. NjÃ« ditÃ« erdhi i lamÃ« nÃ« gjak, se i kishte ra ballit me njÃ« hekur krimineli Nesti Kopali...PÃ«r kÃ«te arsye kÃ«tij grupi gjyqi i asht ba me dyer tÃ« mbylluna nÃ« janarin 1948, ku gjykatÃ«si Misto Bllaci i dha â€œdÃ«nimin me vdekje me pushkatimâ€. Asht ekzekutue me 11 Mars 1948, ora 5, nÃ« Zallin e Kirit nÃ« ShkodÃ«r e as sot nuk dihet vorri me Eshtnat e Tij.â€ Fritz Rdovani

- At Ã‡iprian Nika
â€NÃ« mendimet politike asht i kjartÃ« dhe i vÃ«ndosun aqsa, nÃ« vitin 1926 merr pjesÃ« nÃ« kryengritjen kundÃ«r monarkisÃ« me fshatarÃ«t e krahinÃ«s sÃ« vet, tue u rreshtue ndÃ«r male me malÃ«sorÃ«.
Vendimi u ekzekutue me 11 Mars 1948, ora 05.00 nÃ« mÃ«ngjez pranÃ« vorreve tÃ« RÃ«majit, nÃ« Zallin e Kirit nÃ« Shkoder.â€ Fritz Radovani
Mori pjesÃ« nÃ« kryengritjen e MalsisÃ« sÃ« Madhe dhe nÃ« DeÃ§iq nÃ« vitin 1911 ishte me DedÃ« Gjon Lulin dhe tÃ« tjerÃ«t kur u ngrit flamuri shqiptar.

MeshtarÃ« tÃ« dÃ«nuem pÃ«r DashninÃ« e KosovÃ«s nga komunizmi
MeshtarÃ«t katolikÃ« dashruen atdhenÃ« dhe fenÃ«, por atdheu ishte tokat etnike, aty ku flitej shqip. Ata qÃ« e deklaruen hapun nÃ«pÃ«r hetuesina u ndÃ«shkuen me vdekje. E pabesueshme ashtÃ« pÃ«r kosovarÃ«t, por faktet kryeforta dÃ«shmojnÃ« ketÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ«. E pÃ«r ketÃ« duhet me e ditÃ« edhe Kosova se si flijuen jetÃ«n pÃ«r KosovÃ«n e shtypun, e tradhtuem nga serbÃ«-malazeze dhe nga diktatori i ShqipnisÃ« edhe italiani meshtar qÃ« e deshti aq fortÃ« KosovÃ«n.
AT Bernard Llupi VRITET NE PRIZREN ME GRUPIN E QUEJTUN â€œKATOLICKESKAJA BANDAâ€ me 15 Nandor 1946...

PadÃ«r Giovani Fausti ishte nga Breschia e ItalisÃ«
NÃ« hetuesinÃ« pohon PjetÃ«r Gjoka: E vetmja bisedÃ« politike qÃ« mÃ« ka ba mue At Fausti, ka kenÃ« kjo:â€œPa KosovÃ«n, nuk ka Shqipni Etnike!â€. Bash pÃ«r ketÃ« deklarim u ndÃ«shkue pÃ«r vdekje meshtari italian. Me datÃ«n 22 shkurt 1946, u dha vendimi i GjykatÃ«s Ushtarake nÃ« ShkodÃ«r, dhe mbasi u njoftue zyrtarisht Tirana, vjen kjo pÃ«rgjigje: GjykatÃ«s Ushtarake ShkodÃ«r, nr. 6-55, dt. 26. 02. 1946 (Dosja 1068, Arkivi M.M.TiranÃ«): â€œAprovohet ndÃ«shkimi me vdekje pÃ«r: PadÃ«r Giovani Fausti ishte nga Breschia e ItalisÃ«,..Ministri i LuftÃ«s dhe i Mbrojtjes KombÃ«tare Gjeneral Kolonel Enver Hoxha d.v.

Kontributi diplomatik i meshtarve pÃ«r Moslejimin e Coptimit tÃ« ShqipnisÃ« nÃ« KorÃ§Ã« e GjinokastÃ«r
Imzot Luigj BumÃ§i porsa filloi detyrÃ«n e Kryetarit tÃ« Delegacionit Shqiptar nÃ« Paris, ishte i pari qÃ« protestoi tek Presidenti Willson pÃ«r krimet qÃ« po kryenin serbÃ«t mbi popullsinÃ« Shqiptare tÃ« PejÃ«s, GjakovÃ«s, PlavÃ«s, GucisÃ« dhe i dorÃ«zoi Atij listÃ«n me emnat e viktimave nÃ« krahinÃ«n e RugovÃ«s. Ai ishte i pari politikan Shqiptar qÃ« mendoi se trupat amerikane janÃ« ata qÃ« mundÃ«n me shpejtue Ã§lirimin e Tokave Shqiptare tÃ« KosovÃ«s nga Serbia, prandej edhe i kÃ«rkoi Willson hymjen e trupave amerikane nÃ« kÃ«te zonÃ«.
Imzot BumÃ§i ishte i pari strateg â€œprofetâ€, qÃ« parashikoi pikÃ«risht atÃ© qÃ« do tÃ« ngjante nÃ« KosovÃ« gati 80 vjet ma vonÃ«, nÃ« vitin 1999.â€ Fritz Radovani
- Imzot Luigj BumÃ§i shpÃ«toi me PapÃ«n duke ndÃ«rhy tek presidenti amerikan Uillson pÃ«r KorÃ§Ã«n dhe GjinokastrÃ«n qÃ« deshti me i pushtue Greqia.

PadrejtsishtÃ« u akuzue dhe ende vazhdon kjo kulturÃ« vlersimi komunistÃ«, ateistÃ« ndaj KishÃ«s Katolike sikur ishte shÃ«rbtorja e fashizmit. Gja qÃ« sâ€™ashtÃ« e vÃ«rtetÃ« pasi e dÃ«shmon nji faktÃ« si kjo:
â€FashistÃ«t nuk pÃ«rkrahÃ«n Klerin Katolik se ishte kundÃ«r pushtimit fashist.

Fashizmi u pÃ«rkrahÃ« nga krenÃ«t islamik tÃ« ShkodrÃ«s dhe investoi nÃ« ndÃ«rtimin e vetÃ«m tÃ« njÃ« xhamia dhe asnji Kishe Katolike.â€

VEPRA TE BAZAVE TE DREJTESISE SHQIPTARE ...
Ku kemi vlera tÃ« tjera unike shqiptare si Kanuni i LekÃ« Dukagjinit, ai organizim i pÃ«rkryem i shoqÃ«nisÃ« sÃ« kohÃ«s, Eposin madhÃ«shtor tÃ« KreshnikÃ«ve.

Arsyeja kryesore, qi ju versulÃ«n si Ã§akej shpellash diktatura komuniste edhe me urdhÃ«n tÃ« beogradit-moskÃ«s SHKOLLAVE KLERIKALE KATOLIKE TÃ‹ SHKODRÃ‹S ishte se ishin nÃ« nivele tÃ« europÃ«s perÃ«ndimore.
Arsimimi nÃ« shkollat klerikale katolike tÃ« nivelit europjan perÃ«ndimor:

- Faik Konica: â€œâ€¦Me kÃ«to e tÃ« tjera Kolegji Saverian mbahet nÃ« njÃ« shkallÃ« tÃ« lartÃ« dhe tÃ« gjithÃ« ata qÃ« kanÃ« parÃ« shkollat e FrancÃ«s e tÃ« EuropÃ«s munden tÃ« dÃ«shmojnÃ« se ajo e ShkodrÃ«s Ã«shtÃ« e zonja pÃ«r shumÃ« punÃ«, tÃ« vihet nÃ« njÃ« me toâ€¦â€

â€“ Prof. Sami Repishti
NjÃ« dÃ«shmi e Prof. Sami Repishtit, ish nxanÃ«s i kÃ«saj shkolle, dhanÃ« nÃ« teatrin â€œMigjeniâ€ pas viteve â€˜90, nÃ« njÃ« takim me intelektualÃ«t e qytetit deklaroi:
- Prof. Sami Repishtit, ish nxÃ«nÃ«s i Kolegjit Saverian:
â€œâ€¦Kur mbÃ«rrita nÃ« FrancÃ«, kÃ«rkuan tÃ« dinin arsimimin tim. Iu tregova dÃ«ftesÃ«n e Kolegjit Saverian, qÃ« ata e njihnin dhe pÃ«r tÃ« cilin mÃ« thanÃ« se ishte i vlersuem njÃ«soj me Liceun Klasik francezâ€¦â€

Autori - Bep Martin Pjetri - E diel, mÃ« dt. 17.II.2013

[/color]

by **Laert** » 25 Feb 2014, 11:41

â€œGjuha e njÃ«hsuar, e 1972â€ ishte kundÃ«r Gegnishtes, tÃ«rthorazi kundÃ«r KishÃ«s Katolikeâ€

Gjuha Shqipe ashtÃ« apartiake, pra njÃ« Ã§Ã«shtje kombtare. E si e tillÃ« nuk ashtÃ« e drejtÃ« kulturale e njÃ« partie komuniste, e njÃ« pakice specialistÃ«sh pasi flitet prej mbi 15 milion shqiptarve. NjÃ« pakicÃ« gjuhÃ«tarÃ«sh tÃ« indoktrinuem nga urrejtja ndaj kulturÃ«s gjigande dhe fondamentale Gege e saj me vendimet e kongresit tÃ« 1972 e rrÃ«nuen nÃ« themel gjuhÃ«n, prandaj lypset tÃ« zgjerohet rrethi i debatimit si tÃ« rivendoset gjuha shqipe nÃ« bÃ«rthamÃ«n e saj. Diktatura komuniste e pÃ«rbamÃ« fund e krye nga Jugu i ShqipnisÃ« pasi vranÃ« e prenÃ«, torturuen dijetarÃ«t e mÃ«dhenjÃ«, atdhetarÃ« njikohsishtÃ« dhe meshtarÃ« katolik derisa rrÃ«zuen pÃ«rdhe ndÃ«rtesat, kÃ«mbanaret, kultet fetare me traktora nÃ« 6 shkurtin e 1967 dhe nÃ« shtatorin e 1972 u lshuen me urrejtje tÃ« papamÃ« ndaj GjuhÃ«s Shqipe. TÃ« etun pÃ«r gjak e shkatrrime shqyen si Ã§akenjÃ« nÃ« copa gjuhÃ«n e 15 milionve shqiptarÃ« veÃ§se siÃ§ thoshte Antonio BaldaÃ§i, njÃ« antropolog autodidakt italian, njohÃ«s i mirÃ« i ShqipnisÃ«, nÃ« tezÃ«n e mbrojtun se ShqiptarÃ«t e njÃ«mendtÃ« e tÃ« pastÃ«r duhen kÃ«rkue mes GegÃ«ve.
TÃ« prekÃ«sh zojÃ«n e randÃ« me aq barbari ishte njÃ« tÃ«rmet rrÃ«nimtarÃ« i ndjeshÃ«m edhe pÃ«r gjuhÃ«n shqipe. Shqetsimi i gjithkujt ashtÃ« sepse i ashtÃ« cenue randÃ« gjuha e nanÃ«s nga e ashtuquejtuna â€œGjuha Standarte e 1972â€.
Me ndrrimin e perdes e kuqes nÃ« atÃ« rozÃ«-mavi nÃ« vitin 1992 u rihapÃ« tashmÃ« kjo plagÃ« e shoqnisÃ« shqiptare dhe mollÃ« sherri midis gjuhÃ«tarve, e cila po mbahet me thonjÃ« e me dhunÃ« nga trashÃ«gimtarÃ«t e diktaturÃ«s. Ky trashÃ«gim gjuhÃ«sor, qÃ« ndaloi me dhunÃ« thesarin shumÃ« shekullor tÃ« gegnishtes si themelues tÃ« kulturÃ«s dhe alfabetit tÃ« kombit shqiptar ishte nÃ« thelbÃ« tÃ« ndÃ«rtonte njÃ« murÃ« tÃ« pÃ«rÃ§amjes tÃ« harmonisÃ« shekullorÃ« midis 4/5 tÃ« gegÃ«ve dhe 1/5 tÃ« toskÃ«ve nÃ« trevat etnike shqiptare me prapavijÃ« injorimin e gjithÃ« arshivÃ«s, bibliotekÃ«s gjigande tÃ« studimeve, dorÃ«shkrimeve tÃ« plejadave tÃ« ndrituna tÃ« meshtarve katolikÃ« prej sÃ«paku prej 622 vjetÃ«sh nÃ« gjuhÃ«n shqipe. NatyrishtÃ« pasojat e saj dallohen midis gjuhÃ«tarve, intelektualve nÃ« fusha shkencore tÃ« ndryshme me formime paragjykimesh fetare,.... ndaj Veriut tÃ« shprehuna nÃ« debate mediatike e nÃ« vazhdimsinÃ« grafike tÃ« saj. JanÃ« edhe njÃ« kampÃ« tjetÃ«r intelektualÃ«sh qÃ« falÃ« formimit tÃ« tyne pozitiv, tÃ« ekuilibruem nÃ« ndjenja e logjikÃ« tÃ« shÃ«ndoshÃ« shqiptare e fetare pÃ«rpiqen tÃ« shÃ«ndoshin plagÃ«n sociale tÃ« kulturÃ«s shqiptare e njohun me â€˜â€™standartin gjuhÃ«sor tÃ« 1972,, duke ofrue tryezÃ«n e Ã§eshtjeve tÃ« tyne me tÃ« gjithÃ« gjuhÃ«tarÃ«t e trevave etnike. NÃ« betejÃ«n e rivendosjes tÃ« folmes tÃ« shqipes janÃ« ndÃ«rmjet tyne tre grupe; Grupi i I-rÃ« i Veriut, Grupi i II-tÃ« i ShqipnisÃ« Mesme dhe Grupi i III-tÃ« apo ai i MinorancÃ«s i Jugut. Pakica e tÃ« folmes tÃ« shqipes ende sundon nÃ« tÃ« gjitha sektorÃ«t e jetÃ«s shoqnore dhe atÃ« politike-kulturale pÃ«r shkakÃ« tÃ« lenies si pronÃ«si nga diktatura komuniste. Me tÃ« drejtÃ« gjuhÃ«tari, Stavri Trako larg urrejtjes fetare e krahinore shprehet: â€œ.....mendoj se qÃ«ndrime e mbrojtje ekstreme qÃ« i bÃ«het tÃ« ashtuquajturÃ«sâ€ gjuhÃ« standarde tÃ« shqipes â€˜do tÃ« ishte njÃ« gabim me pasoja tÃ« pariparueshme.â€.

Qysh me nisjen e udhtimit tÃ« ardhjes nÃ« Shqipni tÃ« Apostullit, ShÃ«n Pali prej Jeruzalemit mbas Krishtit pÃ«rshkon nÃ« vitin 59 IlirinÃ« dhe Epirin me Maqedoni dhe ShÃ«n Ndreu nga Akaja kalon n'Iliri(Gjush Sheldija). Veprimtaria e meshtarve katolikÃ« nisi me pÃ«rsekucionin nga romakÃ«t, ku;
- i pari vdiq i martirizuem ShÃ«n Asti, ipeshkÃ«v i DurrÃ«sit nÃ« vitin 98 mbas Krishtit
- Shek. III mbas Krishtit - Martirizimi i ShÃ«n Izaurit dhe i InoÃ§entit athinas nÃ« Pojan sÃ«
bashku me Bardhin e Porozvinin e Herminin pojanas.
- 3.II.316 mbas Krishtit - Martirizimi i ShÃ«n Vlashit nÃ« Sebaste t'ArbÃ«nit.
- III.320 mbas Krishtit - Martirizimi i 40 martirÃ«ve nÃ« Sebaste tÂ´ArbÃ«nit.
- 1624 - Martirizimi i Dom Mark Kishaj, famullitar i ShkodrÃ«s.
- 1648-P.Ferdinandi nga Albisola e P.Jaku nga Sarnane, misionarÃ« franÃ§eskanÃ«, ngulun mbi
huj pÃ«r fe nÃ« Pazar tÃ« Shkodres nga Turqit. P. Ferdinandi ndei gjallÃ« tri ditÃ« tue predikue.
1700 - Imzot Anton Zezaj (Negri), ipeshkÃ«vi i Shkodres, vjerrÃ« nÃ« konop pÃ«r fe nÃ« pazar -Teqe.
1718 - P. Antoni nga Sora, franÃ§eskan, varÃ« nÃ« konop pÃ«r fe, afÃ«r Shkodre.
1929-Vritet nÃ« Zymb, Pader ShtjefÃ«n GjeÃ§ovi arkeolog dhe pÃ«rpilues i "Kanunit tÃ« LekÃ« Dukagjinit".
- e deri te i fundit martiri i pashoq i Don PjetÃ«r Gruda, qÃ« dha ShpirtÃ« nÃ« burgÃ« mÃ« 13 Janar
1989 dhe Don Lazer Sheldija i vramÃ« nga sigurimi shqiptar ne AmerikÃ« nÃ« shtator 1998.
NÃ« vitin 313 pas Krishtit u ndalue me ligjÃ« nga perandori i RomÃ«s, iliri Konstandini i Madh me Ediktin e Milanos, pÃ«rsekucionin ndaj fesÃ« kristiane nga paganÃ«t. PÃ«rsekucioni i meshtarve katolikÃ« gjatÃ« pushtimit barbarÃ« sllavÃ« zgjati prej viteve 395 deri nÃ« vitin 1347(9 shekuj e gjysÃ«m). ShpellaxhinjtÃ« aziatikÃ« barbar tÃ« hordhive osmane asgjÃ«suen objektetet e kulturÃ«s dhe ndaj fesÃ« parÃ« shqiptare katolike, qÃ« njihet nÃ« vitin 1624 - Martirizimi i Dom Mark Kishaj, famullitar i ShkodrÃ«s, nÃ« vitin 1700 - Imzot Anton Zezaj (Negri), ipeshkÃ«vi i Shkodres, vjerrÃ« nÃ« konop pÃ«r fe nÃ« pazar â€“Teqe, nÃ« vitin 1718 - PadÃ«r Antoni nga Sora, franÃ§eskan, varÃ« nÃ« konop pÃ«r fe, afÃ«r Shkodre. Kisha Katolike nuk qe kurrÃ« e qetÃ« tÃ« kryeji misionin e saj shpirtnor ndaj Zotit me besimtarÃ«t edhe kur nisi ta qeverisin shqiptarÃ«t. Varjet vazhduen edhe ma zi nÃ«n diktatorin Ahmet Zogu me varjen e Dom Gjon GÃ zullin mÃ« 5 mars 1927. Vandalizmi ndaj KishÃ«s pÃ«r 48 vjet nÃ«n thundrÃ«n komuniste solli gogolizimin si institutÃ« i mashtrimit, i spekullimit shpirtnor pÃ«r tÃ« justifikue para popullit dhe tÃ« huejve persekucionin, asgjÃ«simin fizik dhe institucional deri nÃ« nivelin e gjenocidit. NÃ« mes rebeshit anmiqsor e gjakderdhÃ«s punuen shÃ«rbtorÃ«t e KishÃ«s pÃ«r tÃ« pÃ«rhapÃ« fenÃ«, dijet dhe dashninÃ« ndaj Atdheut.

Prof. Namik Ressuli, nÃ« kritikÃ«n e tij tek libri â€œShkrimtarÃ«t ShqiptarÃ«â€ TiranÃ«, 1941, shÃ«non: â€œPadyshim ky prodhim verior Ã«shtÃ« mÃ« i rÃ«ndÃ«sishmi i prodhimÃ«ve tÃ« pjesÃ«s se parÃ« tÃ« leteraturÃ«s shqipe, si nga pikÃ«pamja e sasisÃ« dhe e gjerÃ«sisÃ« si dhe nga pikÃ«pamja e lendÃ«s dhe e mbrendisÃ«. KÃ«ta shkrimtarÃ« tÃ« vjetÃ«r tÃ« veriut nuk janÃ« vetÃ«m tÃ« parÃ«t qÃ« filluan njÃ«farÃ« lÃ«vizje kulturore nÃ« vendin tonÃ«, nuk janÃ« vetÃ«m tÃ« parÃ«t qÃ« i dhanÃ« shqipÃ«s njÃ« alfabet â€“ alfabetin latin â€“ po janÃ« edhe tÃ« parÃ«t qÃ« mendojnÃ« e punojnÃ« pÃ«r AtdhenÃ« e gjuhÃ«n e tyre, pÃ«r ShqipÃ«n e ShqipÃ«rinÃ«. Madje, nga kjo pikÃ«pamje kombÃ«tare ky prodhim munt tÃ« lidhej drejtÃ« pÃ«r drejtÃ« me atÃ« qÃ« erdhi pas LidhjÃ«s sÃ« Prizrenit, po tâ€™ishte mÃ« e madhe vlera estetike e qellimi i pÃ«rbashkÃ«sisÃ« shqiptare.â€ (fq. 12).

Viti 1492 shÃ«noi tÃ« parin libÃ«r shqip me â€œFormulÃ«n e PagÃ«zimitâ€ tÃ« Kryeipeshkvit tÃ« DurrÃ«sit Pal EngjÃ«lli apo Radovani, mÃ« 5 janar tÃ« 1555, Imzot Gjon Buzuku botoi librin shqip "Meshari", nÃ« vitin 1635 u botue Fjalori i parÃ« Latinisht - Shqyp i Imzot Frang Bardhit,
â€œInstitucionet Fetare janÃ« ato qÃ« kanÃ« formue pÃ«r herÃ« tÃ« parÃ« nÃ« HistorinÃ« e NjerÃ«zimit alfabetet, shkrimin, jurisprudencÃ«n, shkollat. KanÃ« konsolidue familjen monogame kundrejt familjes patriarkale, pronÃ«n private kundrejt pronÃ«s fisnoreâ€ (Studjuesi, Genc KolÃ« Hoti).
At Gjon Buzuku qÃ«, nÃ« parathÃ«nien e â€œMesharitâ€ tÃ« tij thotÃ« se e ka shkrue kÃ«tÃ« vepÃ«r nÃ« shqip â€œnga dashnia pÃ«r gjuhÃ«n tonÃ«â€. Shembuj tÃ« shkÃ«lqyer i daltoi historia shqiptare bashkimin e trojeve shqiptare herÃ«t, ku ashtÃ« hera e parÃ«, qÃ« njÃ« kryekomandantÃ« si Gjergj Kastrioti bashkoi pÃ«rfaqsuesit e Veriut me tÃ« Jugut pÃ«r tÃ« shporrÃ« hordhitÃ« mizore shpellare tÃ« osmanve turkÃ« â€“ aziatike nga ArbÃ«ria me Lidhjen apo Kuvendin e LezhÃ«s ku marrin pjesÃ« edhe DukagjinÃ«t, ShpatÃ«t, DushmanÃ«t, AltisferÃ«t e DejÃ«s, ArianitÃ«t, etj mÃ« 1.III.1444.
Nuk mund tÃ« mos pÃ«rmenden damet tÃ« pakrahasueshme midis pushtuesve romak, sllavÃ« dhe osmanve turqÃ« nÃ« Shqipni. Duket si e parandsishme ky pohim, por pÃ«r kulturÃ«n shqiptare ashtÃ« tej e randsishme sepse sllavÃ«t e sidomos osmanÃ«t grabitÃ«n e Ã§farosÃ«n prej tokÃ«s shqiptare gjithshka qÃ« kishte tÃ« bante me artin me synim tÃ« tjetÃ«rsimit tÃ« identitet. Parrulla shkatrro kulturÃ«n ishte ajo qÃ« udhÃ«hoqi hordhite shpellare, mizore tÃ« osmanve turqÃ« kundra vendit me kulturÃ« tÃ« madhe arti e sot heshtet para ktij fakti nga historianÃ« manipulator. Kjo i solli pasoja nÃ« shekuj kulturÃ«s tÃ« gjuhÃ«s shqipe vendit tonÃ«, ku spekullatorÃ«t me tituj profesoral qysh prej komunizmit edhe sot shkruejnÃ« sipas shijeve islamike-ortodokse dhe jo sipas objektivitetit shkencor. Shembull tÃ« mirÃ« ka historia e pushtimeve nga tÃ« huejt me romakÃ«t, qÃ« sollÃ«n lulzimin nÃ« Shqipni: â€œNÃ« kohÃ«n e vonÃ« antike, kur fuqia e PerandorisÃ« Romake kaloi nÃ« provincat, jeta qytetare vazhdoi tÃ« lulÃ«zonte nÃ« disa prej tyre. Dyrrahu ishte njÃ« nga qytetet mÃ« tÃ« mÃ«dha tÃ« kohÃ«s sÃ« vonÃ« antike dhe tÃ« qytetÃ«rimit tÃ« hershÃ«m bizantin. Nga provincat e Ilirikut dolÃ«n personalitete tÃ« shquara tÃ« PerandorisÃ« Romake e Bizantine si gojtari Asin Epikadi dhe juristi Prisku, perandorÃ«t e shek.III-IV tÃ« e.sonÃ« Klaudi II, Aureljani, Diokleciani, Maksim Daza, Kostanci, Kostandini I, Justini, Justiniani etj (Historia e Popullit Shqiptar, 111-185). Prof. M.Korkuti vepra â€œParailirÃ«tâ€.

GegÃ«t e kanÃ« sprovue historikishtÃ« lidhjet me Epirin, ShqipninÃ« e Jugut dhe ja
- nÃ« shkurtÃ« tÃ« 1878 protestojnÃ« Malet e Veriut kundÃ«r qeverisÃ« sÃ« AthinÃ«s pÃ«r Ã§Ã«shtjen e
Epirit.
- Ekziston njÃ« letÃ«r e vitit 1919, qÃ« hedh dritÃ« mbi ndÃ«rhymjen qÃ« bani Papa Benedikti XV
pranÃ« ambasadorve tÃ« AnglisÃ« e tÃ« AmerikÃ«s, duke i shpÃ«tue nga aneksimi qÃ« deshi tâ€™i baj Greqia dy krahinave shqiptare: KorÃ§Ã«s dhe GjinokastrÃ«s. NdÃ«rhymja e PapÃ«s Benedikti i XV pÃ«r mbrojtjen e KorÃ§Ã«s dhe GjinokastrÃ«s nga rreziku i aneksimit grek nuk u ba pÃ«r arsye fetare, pse sikurse dihet kÃ«to dy krahina ishin me shumicÃ« myslimane e ortodoksÃ«, por u nisÃ« nga e drejta natyrore qÃ« Ã§do kombÃ« ka pÃ«r kufijtÃ« e vet. Imzot Luigj BumÃ§it nÃ« Vatikan pÃ«r ket Ã§eshtje pasi i dorzoi Memorandumin PapÃ«s Benedikti i XV shprehet: â€œZoti kÃ¡ mâ€™e bÃ¢ mirÃ« se prei Konferencet tÃ« Parisit(1919 â€“ shÃ«n. im B.M.P.) mos pritni punÃ« tÃ« mira pse Zotin e kan qitÃ« jashtÃ«, e atÃ½ kÃ» sâ€™asht Zoti drejtsija sâ€™mundet me kÃªnÃ«.â€

PÃ«rhapja e ditunisÃ« me hapjen e shkollave

Kontributi i elitÃ«s kishtare katolike nÃ« hapjen dhe mirÃ«mbajtjen e shkollave shqipe nÃ« fshatrat e thella tÃ« Veriut ishte prezente si dhe lufta kundÃ«r shkollave tÃ« ngritun nga meshtarÃ«t katolikÃ« aty-kÃ«tu e shqiptarve muslimanÃ« tÃ« dalldisun nga dovleti osman, ja se si shkruen KolÃ« BibÃ« Mirakaj, mÃ«suesi i shkollÃ«s nÃ« IballÃ« tÃ« PukÃ«s, kolonel dhe ministÃ«r nÃ« librin â€œVetvrasja e kombit; â€œMe 1906, Ipeshkvi i SapÃ«s, nga i cili varej fetarisht Zadrima e ShtatÃ« BajrakÃ«t e PukÃ«s, Imzot LazÃ«r Mjedja, kishte ngritÃ« njÃ« ndertesÃ« moderne tetÃ« dhomash per shkollÃ« e banesÃ« mÃ«suesish. NÃ« kÃ«te nderkohÃ«, dy iballas; Haxhi Brahimi e Lim Sokoli, i kishin dhanÃ« zjarrin ndÃ«rtesÃ«s natÃ«n. Mbas do kohe kur ata dy u zbuluen moren dÃ«nimin e kanunit; djegÃ«je shtÃ«pijet e u konfiskuen bagÃ«tia. Ata deklaruen se kishin djegÃ« shkollen pse ajo, do tÃ« sillte "kaurrin". Nuk u Ã§el shkollÃ« ma aty deri nÃ« 1917.â€

Alfabeti shqip dhe kontributi i klerikÃ«ve katolikÃ«

NÃ« Manastir me 1908, prej priftÃ«rinjve katolikÃ« Dom Ndre Mjeda dhe At Gjergj FishtÃ«s asht ba njÃ« luftÃ« e madhe qÃ« gjuha shqipe me pÃ«rdor germa latine. Kjo u arrit dhe do ta ndante pÃ«rfundimisht gjuhÃ«n shqipe dhe ShqipninÃ« prej ndikimeve turke, greke apo cirilike. Po me 1917 Komisja gjuhÃ«sore e ShkodrÃ«s e drejtueme prej Luigj Gurakuqit, i la tÃ« hapuna tÃ« dy variantet tue theksue se e folmja e Elbasanit, ishte edhe shtrati ku takoheshin dy tÃ« folmet, e tÃ« ishte gjuha drejt sÃ« cilÃ«s do te shkohej.

DÃ«shmitÃ« janÃ« tÃ« bollshme pÃ«r kontributin e Gegve dhe Klerikve KatolikÃ« pa interesÃ« fetarÃ« tÃ« dashnisÃ« tÃ« asaj pjese tÃ« tosknisÃ« tÃ« cunguem sepse i bashkonte trinomi: gjaku, gjuha e kombi. Faik Konica, Prof. Namik Resuli, politikani, gjuhÃ«tari Mustafa Kruja, Lasgush Poradeci, Asdreni, profesor AleksandÃ«r Xhuvani, prof. Eqrem Ã‡abej etj. ishin dhe mbetÃ«n shembulli klasik i dashnisÃ« ndaj Veriut tÃ« ShqipnisÃ« pÃ«r brezin e shqiptarve pas vitit 1944 sepse e ndjenin me shpirt kombin pa dallime fetare e krahinore.
ShumÃ« kjartÃ« e sjellÃ« mendimi i I.KadaresÃ« pÃ«r padrejtsitÃ« qÃ« shekujt ndÃ«shkuen dhe vazhdon edhe nÃ« 2013 ....atÃ« pjesÃ« tÃ« popullsisÃ« me besimin katolik si nÃ« planin e brendshÃ«m dhe atÃ« ballkanik duke e pÃ«rndjekur, torturue, vra, burgosÃ« dhe coptue ShqipninÃ«, qÃ« mos tÃ« kishin komunitetin katolik shqiptarÃ«t se shqetsonin mazonÃ«t, tÃ« pafetÃ« pushtetarÃ« rusÃ«-osmanÃ« turqÃ« dhe anglezÃ«-francezÃ«.
â€œPo ndodhte e kundÃ«rta. ShqiptarÃ«t, tÃ« ndarÃ« mÃ« dysh, me kryq e pa kryq, do tÃ« vazhdonin jetÃ«n e tyre. Ata tÃ« kryqit, do tÃ« mbartnin, siÃ§ thuhej, kryqin, e tÃ« tjerÃ«t do tÃ« gÃ«zonin postet e premtuara. ShqipÃ«ria i ngjante njÃ« teatri, ku nÃ« tÃ« njÃ«jtÃ«n skenÃ« luhej herÃ« drama e robÃ«risÃ« e herÃ« ajo e lirisÃ«, pa u qartÃ«suar asnjÃ«herÃ« se cila ishte e vÃ«rteta dhe cila e rremja.â€ Ismail Kadare komenton deklaratat e 3 kryeministrave(Tahiyp Erdogani- Edvin Rama â€“ Hashim ThaÃ§i) nÃ« PrishtinÃ«. Panorama, â€œNjÃ« nga turpet e mendimit shqiptar, qÃ« qenia e ShqipÃ«risÃ« u detyrohet dy mburojave: shtetit osman dhe shtetit komunistâ€TiranÃ«-Paris, VerÃ« dhe dimÃ«r 2010-2012

E foluna e Elbasanit, qÃ« i pÃ«rket gegnishtes jugore, u pÃ«rcaktue mÃ« 1916 e u rikonfirmue mÃ« 1923, si bazÃ« e gjuhÃ«s s'administratÃ«s sÃ« shtetit shqiptar. Pas LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore, regjimi komunist vendosi pÃ«rdorimin e tosknishtes si gjuhÃ« zyrtare tÃ« shtetit dhe prej 1951-Ã«s ndaloi edhe mÃ«simin e gegnishtes nÃ«pÃ«r shkolla dhe ma vonÃ« edhe botimet nÃ« kÃ«t dialekt. Shum vepra tÃ« shkrueme gegnisht, kryesisht prej priftave katolikÃ«, u ndaluen pÃ«r shkaqe ideologjike dhe vetÃ«m ndonji autor aty-kÃ«tu, si Migjeni, u pÃ«rfshi nÃ« planprogramin mÃ«simor tÃ« letÃ«rsisÃ«. Gegnishtja jugore pÃ«rbante bazÃ«n e gjuhÃ«s letrare tÃ« kultivueme nÃ« KosovÃ« dhe viset tjera shqiptare nÃ« ish-Jugosllavi deri mÃ« 1969, kur u vendos qÃ« pÃ«r hir tÃ« ruejtjes sÃ« unitetit kombtar tÃ« pÃ«rdorej gjuha e pÃ«rcaktueme prej TiranÃ«s. Rregullat e drejtshkrimit u pÃ«rcaktuen dhe u plotsuen disa herÃ«: nÃ« ShkodÃ«r mÃ« 1917 dhe nÃ« PrishtinÃ« 1957 dhe 1964 dhe nÃ« 1972 u shembÃ« Gjuha Shqipe pÃ«rdhe e shqelmuem me tÃ«rbim nga qeveria komuniste antiveri, antiklerikale katolike, antikulturÃ« e antishqiptare.
Viti 1944 ashtÃ« viti historik i shpartallimit tÃ« ksaj harmonie brenda ShqipnisÃ«, ku edhe sot nÃ« 2013 ka shembuj tÃ« mjaftueshme tÃ« vazhdimit tÃ« ruejtjes tÃ« monumentit tÃ« rrÃ«nimit tÃ« harmonisÃ« brenda kombit shqiptar me nÃ« krye akademinÃ« shqiptare.
Identiteti kombtar i qytetarit nuk vlersohet nga dialekti i gjuhÃ«s, por nga kombi. Me lindjen apo formimin e njÃ« kombi natyrshÃ«m shoqnohet me gjuhÃ«n dhe sipas rrethanave gjeografike dhe historike seleksionohet mÃ«nyra e tÃ« folmes, qÃ« nÃ« gjuhÃ«si quhen dialekte. Dikur ishte kombi shqiptar perandori pellazge, tuj fillue prej gadishullit Iberik, tuj vazhdue pÃ«rtej GreqisÃ« sotme, nÃ« veri prej DardanisÃ«-KroacisÃ« sotme, nÃ« jugÃ« deri nÃ« Pellgun Mesdhe e nÃ« perÃ«ndim deri nÃ« thellsitÃ« e IndisÃ« sipas pelazgologut, helenistit gjenial, profesor Spiro Konda. Kohnat me padrejtsitÃ« e faktorit tÃ« jashtÃ«m dhe tÃ« faktorit tÃ« brendshÃ«m pÃ«rfunduem tÃ« coptuem nÃ« pesÃ« pjesÃ« nga ujqÃ«rit shovinistÃ« grekÃ« e sllavÃ«.
â€œKurrÃ« nuk janÃ« matÃ« njerÃ«zit me sa dijnÃ«, por me atÃ« se nÃ« sherbim tÃ« kujt i vejnÃ« dijet e tyne, progresit prosperues, apo regresit kriminal.â€Marian Zef Shestani(i dtl.20.5.1937).

Si GjuhÃ« Shqipe pÃ«rdorÃ« dialektin ToskÃ«
GjuhÃ«tarja dhe pedagogia zj. Kristina Stavri Miti/Jorgaqi(Dtl. 20.12.1967 nÃ« KorÃ§Ã«) na sqaron: â€œ....shqipja standarde (alias letrare /zyrtare/ kombÃ«tare) â€“ d.m.th. ai variant i shqipes i kodifikuar nÃ« manualÃ« drejtshkrimorÃ« e gramatika dhe qÃ« pÃ«rdoret kryesisht si mjet i shkruar komunikimi mbarÃ«kombÃ«tar nÃ« shkollÃ«, administratÃ« publike, shtyp a mjedise tÃ« ndryshme zyrtare - ka nÃ« bazat e veta njÃ«rin prej dy dialekteve tÃ« shqipes, toskÃ«rishten.â€
Gjuha shqipe quhet e tillÃ« sepse ka dy dialektet e saj. Dy dialektÃ« gegÃ« dhe toskÃ« janÃ« si dy gjymtyra tÃ« njÃ« trungÃ« qÃ« quhet Gjuha Shqipe. Gjeografia na difton pa hile se ku flitet Gegnishtja tuj nisÃ« rrugÃ«timin prej Veriut tÃ« krahinave shqiptare etnike nÃ« Mal tÃ« Zi, nÃ« pjesÃ«n veri-lindore nga Kosova, nÃ« lindje shqiptarÃ« etnikÃ« tÃ« MaqedonisÃ« e tuj zbritÃ« poshtÃ« jugut tÃ« ShqipnisÃ« deri nÃ« buzÃ« tÃ« Shkumbinimit tÃ« ShqipnisÃ« sÃ« mbetun. Gegnishtja ashtÃ« njÃ« shpend gjigand qÃ« flutron krenar nÃ« shekuj gati nÃ« gjithÃ« trojet shqiptare etnike. Tosknishtja flitet gjeografikishtÃ« nÃ« njÃ« territor shumÃ« tÃ« vogÃ«l, sa Â¼ e ShqipnisÃ« Etnike. Tosknishtja nuk ashtÃ« pÃ«rdorÃ« nÃ« ShqipninÃ« Etnike para 1972, por vetÃ«m Gegnishtja dhe nuk i ndodhi asgja GjuhÃ«s tÃ« Folme tÃ« Shqipes me qindra shekuj. MospÃ«rdorimi i Gegnishtes si gjuhÃ« e folun ashtÃ« pema e rrzume, qÃ« nuk mund tÃ« shtrihet aq lehtÃ« pÃ«rdhe sepse e ka gatue populli shqiptar nÃ« megjen e vet me aq pÃ«rpjekje, dashni, me luftra tÃ« rrepta pÃ«r asimilim prej pushtuesve helenÃ«, romakÃ«, sllave, osmanÃ« turkÃ«, prej shovinistve barbarÃ« sllavÃ« - grekÃ«.
NÃ« 1923 u standartizue gjuha shqipe me bazÃ« gegnishte si gjuha zyrtare nÃ« kohÃ«n e Zogut. NÃ« shtypin e asaj kohet, nÃ« tÃ« folme e ma ndej, kurrÃ« nuk u vue asnjÃ« pengesÃ« pÃ«r tosknishten e cila atÃ«herÃ« nuk ishte e standardizueme.
GjuhÃ«s shqipe prej shtatorit 1972 i ka ndodhun njÃ« tragjedi nga ma tÃ« madhe qysh pas shporrjes tÃ« hordhive shpellare osmane-turke. Si do tâ€™i bahet halli ktij gazepit qÃ« e la trashÃ«gim qeveria komuniste? Klasa intelektuale e KosovÃ«s nuk pranojnÃ« tÃ« ulen me studjuesit gjuhÃ«tar tÃ« ShqipnisÃ« tÃ« cunguem tÃ« bisedojnÃ« rreth ksaj gjame, rrfeje qÃ« i ka ra gjuhÃ«s shqipe pas 1992 e nÃ« vazhdim â€“ 2013.
Absurditeti kosovar ashtÃ« njÃ« sjellje me sfond aspak njerzor, shkencor dhe shqiptar sepse flejnÃ« me fotot dhe veprat e Enver HoxhÃ«s. Paragjykimi ndaj gegnishtes mbeti turpi i moralit dhe tregues i urrejtjes ndaj Klerit Katolik, qÃ« themeloi kulturÃ«n shqiptare, luftoi me pendÃ«, me pushke dhe me BibÃ«l, pÃ«r Atdhe e Fe. Urrejtja u ushqye nga ish komunistÃ«t jugosllavÃ« nÃ« KosovÃ« pÃ«r afro 50 vjetÃ«.
â€œDo pohuar, pÃ«r hir tÃ« sÃ« vÃ«rtetÃ«s, se kultura e lÃ«vruar prej klerit katolik nÃ« gegÃ«rishte, mÃ« saktÃ«, nÃ« variantin letrar shkodran, mori, pÃ«r arsye ideologjike dhe politike, goditje tÃ« rÃ«nda aq sa brenda dy dekadash ajo thuajse u asgjÃ«sua krejt. NÃ« kushte tÃ« tilla edhe lÃ«vrimi letrar i gegÃ«rishtes, merret vesh, u reduktua e u kufizua sÃ« tepÃ«rmi.â€ Kristina Jorgaqi
Si mundet ende tÃ« pranohet qÃ« tÃ« mbetet nÃ« fuqi ligji i LuftÃ«s Antikatolike nÃ« GjuhÃ«n Gege, kur gjuhÃ«tari, Mustafa Kruja i shkruen mikut tij gjuhÃ«tar nÃ« mÃ«rgim Anton PalucÃ«s(baba i sopranes Marije LucÃ«s/Kraja) ndÃ«r tÃ« tjera:
a) DÃ½ tÃ« tretat e mÃ¢ tÃ« popullit shqiptar flasin gegnisht e pra themel'i gjuhÃ«s kombtare duhet tÃ« jetÃ« ky djalekt.
b) Tosknishtja, jo vetÃ«m qi Ã¢sht gjuh'e nji tÃ« trete tÃ« popullit, por nÃ« shumÃ« rasa i ka ruejtun mÃ¢ tÃ« plota se gegnishtja format e vjetra; prandej, pa e cenuem themelin e gegnishtes, duhet tÃ« ketÃ« nÃ« gjuhÃ«n letrare pjesÃ«n e vet me gjithÃ« Ã§'ka ruejtun mÃ¢ tÃ« shÃ«ndoshÃ« se ajo.â€¯â€Gjuha qÃ« duhet tÃ« shkruajnÃ« gegÃ« e toskÃ«â€ LetÃ«r e bisedÃ«s Anton Paluca me Mustafa KrujÃ«n

â€œKatolicizmi ashtÃ« njÃ« dukuri e kulluem gege.
Stalinizmi e konsideron katolicizmin gegÃ«, si kryeanmikun e vet.â€œ Prof. Arshi Pipa: â€œSi e zhdukÃ«n FishtÃ«n nÃ« diktaturÃ«â€

Urrejtja ndaj gegve ashtÃ« historike sepse pÃ«rcaktohej pÃ«rkatsia fetare. GegÃ« do tÃ« thoshte katolik pÃ«r qeverinÃ« ish komuniste dhe njÃ« pjesÃ« popullsie me besim dhe mendsi islamike. Shkenca gjuhÃ«sore e spjegon pa e paragjykue fjalÃ«n gegÃ« nga greqishtja do tÃ« thotÃ« shtatnaltÃ«, viganÃ«.
Prej 432 vjetÃ«sh u pÃ«rsekutue populli shqiptar i besimit katolik, kryesishtÃ« veriu i ShqipnisÃ«. Kjo urrejtje vazhdoi me egÃ«rsi edhe ndaj ministrit, mbretit Ahmet Zogut. Po sjellÃ« dy shembuj;
E para kur ishte ministÃ«r i brendshÃ«m, A. Zogu i qeverisÃ« shqiptare nÃ« vitin 1920 shpalosi shpirtzinÃ« e tij si 25 vjeÃ§ar ndaj katolikve nÃ« njÃ« bisedÃ« me njÃ« besnik tÃ« tij Sejfi Vllamasi nÃ« Kujtimet me titullin â€œBallafaqime politike nÃ« ShqipÃ«ri (1899-1942)â€:
Sejfi Vllamasi bÃ«n fjalÃ« nÃ« kujtimet e veta edhe pÃ«r njÃ« bisedÃ« me ministrin(e brendshÃ«m) Ahmet Zogu, pas Kongresit tÃ« LushnjÃ«s(viti 1920). Zogu kÃ«rkon ta takojÃ«, dhe i bÃ«n njÃ« propozim. Ngjan e pabesueshme ajo qÃ« i thotÃ« Zogu (nâ€™daÃ§i besojeni, nâ€™daÃ§i jo; burim tjetÃ«r, tÃ« dytÃ«, pÃ«rveÃ§ Vllamasit, nuk ka): â€œTÃ« ftojmÃ« gjithÃ« parinÃ« e ShqipÃ«risÃ« nÃ« njÃ« Kongres, gjoja pÃ«r tÃ« biseduar lidhur me forcimin e shtetit. NÃ« tÃ« njÃ«jtÃ«n kohÃ«, njerÃ«zit e mi do kenÃ« vendosur do bomba nÃ« vendin, ku do mbahet Kongresi. NÃ« Ã§astin e fundit, ne me njerÃ«zit tanÃ« gjejmÃ« njÃ« pretekst e dalim jashtÃ« para se gjithÃ§ka tÃ« hidhet nÃ« erÃ«. AnÃ«tarÃ«t e parisÃ« shkojnÃ« nÃ« botÃ«n tjetÃ«r, e ShqipÃ«ria vetvetiu stabilizohet.â€ Sejfiu tronditet, dhe afÃ«rmendsh nuk bie dakord. Por Zogu nuk Ã«shtÃ« se tÃ«rhiqet. PÃ«rkundrazi, zÃ« dhe e pÃ«rligj planin e vet me mendimin qÃ« ai ka pÃ«r krerÃ«t e veriut, tÃ« cilÃ«t, pÃ«r tâ€™i nxjerrÃ« nÃ« njÃ« dritÃ« sa mÃ« tÃ« keqe, i vÃ« pÃ«rballÃ« â€¦ pÃ«rmetarÃ«ve: â€œMore Sejfi, ShqipÃ«ria nuk Ã«shtÃ« PÃ«rmeti. TÃ« gjithÃ« krerÃ«t e ShqipÃ«risÃ«, sidomos ata tÃ« veriut, duan tÃ« bÃ«hen ministra, kryeministra, kryetarÃ« shteti. [Prandaj, nÃ«se ne biem nÃ« njÃ« mendje pÃ«r tâ€™i shkuar deri nÃ« fund planit tim], tÃ« huajt do bÃ«jnÃ« ca propagandÃ« kundÃ«r nesh, por njÃ« javÃ« do zgjasÃ« zhurma. Ama shpÃ«ton njÃ« popullâ€. Mund tÃ« thoshte qÃ« â€œShqipÃ«ria nuk Ã«shtÃ« Zvicraâ€. Por jo. Tha: â€œShqipÃ«ria nuk Ã«shtÃ« PÃ«rmetiâ€. Mustafa Nano: â€Me gegÃ«t bÃ«n komb, me toskÃ«t bÃ«n shteteâ€ e MartÃ«, 8 Tetor, 2013 gazeta Panorama
- Pas ardhjes nÃ« pushtet tÃ« A.Zogut me ndihmÃ«n e bandave serbe-ruse nÃ« dhjetorin e 1924 e
- shndrroi ShkodrÃ«n nÃ« njÃ« kryeqendÃ«r terrori tÃ« gjyqeve politike kundÃ«r Klerit Katolik dhe intelektualve patriot shkodran.
- Kur e pyeti njÃ« funksionar i naltÃ« i Inteligjent Servicit tÃ« BritanisÃ« se a don tÃ« kthehesh nÃ« Shqipni A.Zogut. MenjiherÃ« ju pÃ«rgjegjÃ«: â€œ Kisha ardhÃ« me nji kushtÃ« â€“ MÃ« Ã§farosni KatolikÃ«t e Veriut.â€ DÃ«shirÃ«n ja plotsuen A.Zogut anglo-amerikanÃ«t nÃ« firmosjen e akteve tÃ« KonferencÃ«s tÃ« Potsdamit nÃ« 1945 pÃ«r tÃ« shkatrrue Ã§erdhet e katolicizmit nÃ«n ombrellÃ«n e instalimit tÃ« komunizmit nÃ« Shqipni e kudo.
- Banda e kuqe duke pa nÃ« themel atavizmin barbar ndaj gjuhÃ«s shqipe, qÃ« gjithÃ« botimet, studimet dhe dorÃ«shkrimet ishin nÃ« gegnishten e meshtarve martirÃ« katolikÃ« nga klasa pÃ«rfaqsuese komuniste - islamike e ShqipnisÃ« Jugut me nÃ« krye Enver HoxhÃ«n, Ramiz AlinÃ«, Mehmet Shehun, Hysni Kapon, Kadri Hazbiun, Manush Myftiu, etj. Ju deshÃ« tÃ« ndÃ«rmerrnin kalanÃ« e dytÃ« ,,de jure,,(,,de fakto,, u likujdue qysh nÃ« 1944 feja katolike) pas asaj tÃ« likujdimit tÃ« fesÃ« katolike nÃ« Shqipni nÃ« shkurtin e 1968, qÃ« ishte Shfarosja zyrtare e Gegnishtes nga Gjuha e bukur e Shqipes nÃ« shtatorin famkeq tÃ« 1972 nÃ« TiranÃ«. Ja si e trajton nÃ« mÃ«nyrÃ«n klasike, tÃ«rbimin komunistÃ« islamike - sllave e bandÃ«s tÃ« paligjshme tÃ« TiranÃ«s kundÃ«r Dijeve tÃ« Meshtarve MartirÃ« tÃ« KishÃ«s katolike prof. Pipa nÃ«pÃ«rmjet njÃ« skice:

-â€¯Eâ€¯po, ja pÃ«rse nuk i merrja vesh shumÃ« fjalÃ«. PriftÃ«rinjtÃ« duhet tÃ« kenÃ« pasur njÃ« gjuhÃ« tÃ« ndryshme, njÃ« lloj zhargoni, ndoshta njÃ« kod sekret. Se ku kam lexuar, qÃ« ata, ditÃ«â€¯eâ€¯natÃ«, rrinin duke komplotuar kundÃ«r PartisÃ«.
- Kjo Ã«shtÃ« arsyeja, biri im, pÃ«rse udhÃ«heqÃ«sit tanÃ« mendjendritur i kanÃ« dÃ«nuar shkrimetâ€¯e tyre.
-â€¯Eâ€¯drejtÃ«. Ato nuk shkruheshin pÃ«r popullin, por pÃ«r priftÃ«rinjtÃ« dhe pasuesitâ€¯eâ€¯tyre. AtÃ« libÃ«r do ta fus nÃ« stufÃ«.
- MÃ« mirÃ« ma jep mua.â€¯Eâ€¯rregulloj unÃ«.
Pa dyshim, lexuesi duhet ta ketÃ« marrÃ« vesh se At Fishta Ã«shtÃ« me gjithÃ« zemÃ«r i neverituri i stalinizmit shqiptar. Mund tÃ« pyetet me tÃ« drejtÃ« se pse. At Fishta konsiderohet "armik i popullit", para sÃ« gjithash, sepse kryevepraâ€¯eâ€¯tij poetike, â€œLahutaâ€¯eâ€¯MalcÃsâ€, Ã«shtÃ« idhtÃ«sisht antijugosllave. VeÃ§anÃ«risht pÃ«r kÃ«tÃ« arsye, ai u nxor jashtÃ« prej letÃ«rsisÃ« shqiptare, si dhe prej shkollave shqipe qÃ« me ardhjenâ€¯eâ€¯pushtetit stalinist. Ishin ditÃ«t kur PKSH, faktikisht, ishte shtojcÃ«â€¯eâ€¯PKJ-sÃ«, mÃ« saktÃ«â€¯eâ€¯degÃ«s serbe tÃ« saj. Ishte koha kur nÃ«pÃ«r rrugÃ« brohoritej "Enver-Tito"â€¯eâ€¯ky Ã§ift emrash shkruhej me tÃ« mÃ«dha nÃ«pÃ«r mureâ€¯eâ€¯banderola. NÃ«nshtrimi i PKSH-sÃ« ndaj PartisÃ« Komuniste Serbe ishte i tillÃ« saqÃ« shtypi shqiptar kopjonte mÃ«nyrÃ«n serbe tÃ« tÃ« shkruarit tÃ« emrave tÃ« huaj gjeografikÃ«â€¯eâ€¯tÃ« pÃ«rveÃ§Ã«m. Ai i shtypte, jo si shkruheshin nÃ« vendetâ€¯eâ€¯veta tÃ« prejardhjes (sikurse ishte praktika nÃ« ShqipÃ«rinÃ« parasocialiste), por sipas mÃ«nyrÃ«s qÃ« i shqiptonin serbÃ«t, kur i shkruanin me shkronja cirilike. Ky zakon, i filluar nÃ« Rusi shumÃ« pÃ«rpara se tÃ« vinte komunizmi, arsyetohej me vÃ«shtirÃ«sinÃ«â€¯eâ€¯pÃ«rdorimit tÃ« shkrimit cirilik rus nÃ« dhÃ«nienâ€¯eâ€¯tingujve latinÃ«, grekÃ«â€¯eâ€¯arabÃ«. MeqÃ« ShqipÃ«ria zgjodhi alfabetin latin, pozitaâ€¯eâ€¯saj nÃ« ketÃ« pikÃ«pamje Ã«shtÃ«â€¯eâ€¯njÃ«jtÃ« me vendetâ€¯eâ€¯tjera tÃ« Lindjes komuniste, si Polonia, Ã‡ekosllovakiaâ€¯eâ€¯Hungaria, tÃ« cilat gjithashtu kanÃ« nÃ« pÃ«rdorim shkrimin latin. Por ndÃ«rsa kÃ«to vende vazhduan tÃ« shkruanin emrat gjeografikÃ« si dhe tÃ« pÃ«rveÃ§mit, ashtu siÃ§ shkruhen nÃ« vendetâ€¯eâ€¯prejardhjes, udhÃ«heqja komuniste zgjodhi mÃ«nyrÃ«n serbe (dhe ruse) tÃ« tÃ« shkruarit tÃ« tyre. KÃ«shtu, Chateaubriand shkruhet "Shatobrian", Chigi "Kigji", Shakespeareâ€™s Julius Ceasar Jul Ã‡ezari i Shekspirit speare (heshtÃ«) bÃ«het "shpirt", meqÃ« ra fjala "nÃ« njÃ«rÃ«n dorÃ« pushkÃ«n dhe nÃ« tjetrÃ«n librin", Ã«shtÃ« parullÃ«â€¯eâ€¯mirÃ«njohur stalinisto-shqiptare, por edhe italo-fashiste.â€

Ku ishte nÃ« thelbÃ« dhuna mbi GjuhÃ«n Shqipe?
Albert Ramaj e thotÃ« haptas: â€œGjuha e njÃ«suarâ€ siÃ§ quhet edhe sot, pra gjuha zyrtare, nuk ishte gja tjetÃ«r veÃ§se njÃ« luftÃ« kundÃ«r gegnishtes e nÃ« kÃ«tÃ« mÃ«nyrÃ«, tÃ«rthorazi, edhe kundÃ«r KishÃ«s Katolike."
Etapat e vÃ«rsuljes mbi dialektin GegÃ« nga qeveria komuniste;
1. Arrestoi personalitetet e hierarkisÃ« dhe ndaloi shkollat e seminaret e KishÃ«s Katolike nÃ« fillimet e viteve 1945.
2. Grabiti gjithÃ« arshivÃ«n me vepra, dorÃ«shkrime shkencore tÃ« fushave albanalogjike, letrare,
historike, teologjike,.....tÃ« KishÃ«s Katolike, ku njÃ« pjesÃ« u transportuen nÃ« BeogradÃ« nga ambasada jugosllave dhe vodhÃ«n intelektualÃ« shkodranÃ« e tÃ« Jugut. Mendohet se nji pjesÃ« e arshivave tÃ« Klerikve KatolikÃ« ndodhen nÃ« MoskÃ«.
3. Ndaloi tÃ« drejtÃ«n e besimit fetar, duke shkatrrue Kishat dhe pak xhamiat. Ushtroi gjenocid fizik sistematikishtÃ« ndaj meshtarve katolikÃ« prej 1945 deri nÃ« 1991.
4. NÃ« shtator tÃ« 1972 ju vÃ«rsulÃ«n si ujqÃ«r gjuhÃ«s shqipe, duke e asgjÃ«sue me ligjÃ« pÃ«rdorimin e saj, pÃ«r tÃ« pÃ«rdorÃ« gjuhÃ«n e njehsuem, qÃ« ishte nÃ« substancÃ« dialekti toskÃ«.

Synimi i asgjÃ«simit tÃ« Gegnishtes
GjithmonÃ« flitet se kishte njÃ« mllefÃ«, njÃ« anmiqsi kundÃ«r KishÃ«s Katolike nga Ahmet Zogu dhe diktatori Enver Hoxha me Ã§etÃ«n e tij, si vetÃ« hoxha, shehlerÃ«t, myftinjtÃ«, kapot, hazbitÃ«, alia,.... .qÃ« urrejtjen patologjike tÃ« trashÃ«guem e banÃ«n realitetÃ« me shpÃ«rdorimin e pushtetit. Ata filluen sipas nji projekti tÃ« hartuem nÃ« guzhinat e Beogradit dhe MoskÃ«s kundÃ«r klerit katolik me likujdimin, gjenocidin fizik sistematik si fazÃ« e parÃ«, e nÃ« fazÃ«n tjetÃ«r ishte kundÃ«r kulturÃ«s katolike. Goditja pÃ«rfundimtare ishte nÃ« zhbamjen e rranjve tÃ« saj, kundÃ«r shfarosjes kundÃ«r Gegnishtes, mbretneshÃ«s tÃ« GjuhÃ«s Shqipe. Lufta kundÃ«r gegnishtes ishte produktÃ« i luftÃ«s sÃ« klasave, ishte kulmi i saj si fazÃ« pÃ«rfundimtare e rrÃ«nimit tÃ« shbamjes tÃ« kulturÃ«s gege, qÃ« konsiderohej si kultura e fesÃ« katolike, qÃ« ishte nÃ« faktÃ« kulturÃ« europiane perÃ«ndimore.
Ky tÃ«rbim xhunglash aziatikÃ« ishte njÃ« shfaqje e diktatorit dhe diktatorve tjerÃ« me besim islam dhe ortodoksÃ« (jo tÃ« gjithÃ«)kundÃ«r Veriut nga ku synonte;
1.TÃ« mos pÃ«rdornin dialektin gegÃ« e 2/3 e shqiptarve tÃ« ShqipnisÃ« Etnike. AsgjÃ«simi i gegnishtes u zbatue me urdhÃ«r tÃ« qeverisÃ« jugosllave falÃ« vullnetit e dÃ«shirÃ«s tÃ« klasÃ«s enveriste intelektuale si nÃ« KosovÃ«, nÃ« Malit tÃ« Zi dhe nÃ« Maqedoni.
2. TÃ« mos tÃ« mund tÃ« lexoheshin e tÃ« kuptoheshin vepra e panumÃ«rta qÃ« na lanÃ« trashigiminÃ« ma tÃ« shtrejtÃ« gjuhÃ«sore e kulturore, prej At Gjon Buzukut,...... te At Gjergj FishtÃ«s,...... shkÃ«putjen, qÃ« pÃ«rfaqsonin kulturÃ«n europiane pjesÃ« e sÃ« ciles jemi qÃ« nÃ« fillesÃ«n e historisÃ« njerÃ«zore.
3. Duke eleminue KulturÃ«n e dijetarve GegÃ«, qÃ« pÃ«r fatin e historisÃ« tÃ« kombit ishin klerikÃ« katolikÃ«, njÃ« krenari shekullore dhe njÃ« dhuratÃ« e Zotit, e cila kombin shqiptar e renditi me kombet e familjes europiane, do tâ€™i hapnin rrugÃ«n instalimit tÃ« kulturÃ«s jugosllave - sovjetike, qÃ« sunduen sistemin arsimor tÃ« ShqipnisÃ« tÃ« cunguem prej 1945 deri nÃ« 1993 dhe akoma ndihet duhma sllave nÃ« tekstet shkollore edhe sot nÃ« vitin 2013.
â€œPÃ«rderisa nÃ« Koncilin e II-tÃ« tÃ« Vatikanit flitej pÃ«r pÃ«rparÃ«sinÃ« e gjuhÃ«s sÃ« popullit nÃ« liturgji, nÃ« ShqipÃ«ri dÃ«shironin tÃ« shkatÃ«rronin gjuhÃ«n e popullit, pasi e dimÃ« mirÃ« se sa pÃ«rqind e popullatÃ«s fliste gjuhÃ«n gege. Dhe e dyta ishte qÃ« brezave qÃ« vinin pas t`ua bÃ«nin pengesÃ« kuptimin e shkrimeve dhe librave kulturore tÃ« botuara nga Kisha nÃ« dialektin geg, qÃ« paraqiste kulturÃ«n perÃ«ndimore tek populli shqiptar. Albert Ramaj, â€œMe rastin e 40-vjetorit tÃ« Koncilit tÃ« II-tÃ« Ekumenik tÃ« Vatikanit (1962-1965)â€ 19.02.2013
4. Gjymtimin e gjuhÃ«s shqipe, largimin e saj prej rranjve pellazgo-iliro-shqipe.
5.PÃ«rÃ§amjen nÃ« mes krahinave e besimeve, tÃ« gjitha kÃ«to veÃ§ me muejtÃ« me mbajtÃ« ma lehtÃ« sundimin gjakatar.â€

Gjuha shkodrane u shpall reaksionare sikurse ndaj njerzve tÃ« besimit katolik
Ja se si e pÃ«rcaktoi studjuesi, Daniel GÃ zulliâ€ NÃ« vazhdÃ«n e tragjikes â€œluftÃ« e klasavaâ€, zbatue skajshÃ«m si askund tjetÃ«r nÃ« Shqipni, sa Ã§oi nÃ« tjetÃ«rsimin e njeriut, ...â€
E u shkue deri atje sa shkodranishtja u â€œÃ§pallâ€ â€œgjuhÃ« e klerit reaksionarâ€. Ajo, si gegnishtja mbarÃ«, u shpall gjuhÃ« â€œe deklasuarâ€. (Se si mund tÃ« quhet njÃ« gjuhÃ« qÃ« flitet prej ma se katÃ«rmijÃ« vitesh â€œe klerit reaksionarâ€, apo â€œe deklasuarâ€, veÃ§ mendjet e Ã§orodituna mund ta rrokin).
Ma sÃ« miri e dÃ«shmon ish, komunisti, ish Antari i KQ tÃ« PPSH dhe ish Sekretari i I-rÃ« i KQ tÃ« RinisÃ«(BRPSH), aktualishtÃ« pas komunizmit ambasador nÃ« ZvicÃ«r edhe sot nÃ« vitin 2013, profesor, Mehmet Elezi konstatoi:
â€œPolitika gjuhÃ«sore dhe gjithÃ« politika ndaj Veriut synonte shfaktorizimin e ShkodrÃ«s e tÃ« krejt Veriut si qendÃ«r e mbÃ«shtetje e palÃ«kundÃ«shme nÃ« pÃ«rpjekjet e gjithÃ« shqiptarÃ«ve me e kthye ShqipninÃ« kah vlerat kombtare, kah PerÃ«ndimi, kah vetvetjaâ€.
â€œGegÃ«rishtja Ã«shtÃ« gjuha e njÃ« kulture tÃ« tÃ«rÃ« shkrimore, qÃ« vijoi pandÃ«rprerÃ« pÃ«rgjatÃ« qindra vjetÃ«sh, e njohur tashmÃ« si kultura gege katolike. â€œ - "Mistifikimet mbi standardin dhe rolin e gegÃ«rishtes" Kristina Stavri Miti/Jorgaqi e dtl. 20-12-1967 nÃ« KorÃ§Ã«

Kur nÃ« ShkodrÃ«n e teatrove, e pjanove, e koncerteve, e bandave muzikore, e kopshteve tÃ« bukura me lule tÃ« shumllojta, e kishave dhe e xhamive, e shkrimtarve dhe muzikantve, e humorit, e romanve, me revista fetare katolike â€LEKAâ€, â€¦..dhe tÃ« tjera rradhitej nÃ« dam tÃ« atdheut shqyptar , pÃ«r rikthimin e perandorisÃ« mizore-kanibale e perandoris tashmÃ« tÃ« shporrun mÃ« 28 nanduer 1912 si: â€â€¦..gazeta: â€¦2) â€Sadai Milletâ€(â€ZÃ«ri i Popullitâ€), i botuar nÃ« gjuhÃ«n turqishte, organ i shumicÃ«s myslymane, qÃ« propogandonte pÃ«r njÃ« mbret mohamendan, e drejtuar prej njÃ« komisioni tÃ« posaÃ§Ã«m ku figuronin edhe Musa Juka e Ymer Lutfia;â€¦â€ e librit me autor Sejfi Vllamasi(i arsimuem n'Turqi, mikÃ« i ngushtÃ« edhe I.Qemalit) - â€Ballafaqime Politike nÃ« ShqipÃ«riâ€ (1897-1942), bot. i dytÃ«, â€NERAIDAâ€, TiranÃ« 2000.

Autori - Bep Martin Pjetri
E diel, mÃ« dt. 17.II.2013

by **Laert** » 27 Dec 2018, 10:47

E folmja dialektore e tosknishtes e politikanve dhe klasÃ«s intelektuale e KosovÃ«s me nji sforcim tej deri sa bahen qesharak prej ngatrrimit tÃ« ndÃ«rtimit tÃ« fjalÃ«ve tÃ« ban tÃ« mendosh sfondin e saj, pse-in e saj nÃ« institucione dhe para ekranit televiziv. â€œ.... gjendja e randÃ«, tejet kÃ«rcÃ«nuese pÃ«r tÃ« ardhmen, e njÃ« shqipeje bastardhe qÃ« pÃ«rdorin sot veÃ§an stacionet radiotelivizive,..â€ Daniel Gazulli
â€œGjuha e standartes ashtÃ« kthye nÃ« njÃ« gjuhÃ« katundi. Kjo gjuhÃ« e shpifun, e sajuem pÃ«r injorancÃ«n ashtÃ« e bjerrun nga leksiku, prandej mosfolja e gegnishtes nga cilido shqiptarÃ« nÃ« krahinÃ«n e gegnisÃ« e pÃ«rjashton veten tÃ« flasÃ« dialektin e bukur e tÃ« pasun gegnishte si gjuhÃ«n shqipe.â€ D.Gazulli
Gjuha shqipe si shkencÃ« e krijuem nga njerzimi nuk duhet paragjikue sepse damtohet nÃ« thelbÃ« si shkencÃ« deri nÃ« paralizÃ« sikurse ndodhi nÃ« vitin 1972 me zhbamjen e gjuhÃ«s shqipe, qÃ« kishte si bazÃ« tÃ« folunit shumicÃ«n gjeografike etnike shqiptare sa nÃ« KosovÃ«, Maqedoni, Mal tÃ« Zi e Shqipni. Prandej nuk duhet folÃ« sipas bindjeve fetare islamo-ortodokse, ideologjike komuniste sikur ende vazhdojnÃ« ta bajnÃ« mediat televizive komuniste servile, tÃ« shkrueme si nÃ« ShkodÃ«r, LezhÃ«, Koplik, KosovÃ«, Maqedon e nÃ« Mal tÃ« Zi etj. NÃ«se vazhdohet kjo sjellje e verbÃ«t antishkencore ndaj GjuhÃ«s tÃ« popullit shqiptar kaq me dÃ«shirÃ« e me ndÃ«rgjegje tÃ« mykun sikurse vazhdon edhe sot nÃ«n drejtimin e krerve tÃ« shtetit, tÃ« partive e tÃ« akademisÃ« shqiptare, atÃ«here me rrenjÃ« ka me ja mbyll dyertÃ« kulturÃ«s shqiptare qÃ« u themelue nga Kleri KatolikÃ« me aq vuejtje e pÃ«rsekutim prej sllavÃ«ve, osmanve, grekÃ«rve dhe komunistave tÃ« brezave shqiptare tÃ« ardhshÃ«m.

GjuhÃ« e kombÃ« janÃ« nji pÃ«r shqiptarinÃ«

â€œIntelektualÃ«t GegÃ« ma parÃ« ishin ShqiptarÃ«!â€ Fritz KolÃ« Radovani.
TÃ« jenÃ« tÃ« sigurtÃ« mendjet dhe shpirtrat e tyne tÃ« sÃ«mura tÃ« anadollakve osmano-sllavÃ« tÃ« ShqipnisÃ« se kurrÃ« nuk mund ta paralizojnÃ« GjuhÃ«n e Gegve sepse e gjithÃ« trashÃ«gimia e kulturÃ«s ashtÃ« nÃ« gjuhÃ«n e dijetarve gegÃ«, pa anashkalue dijetarÃ«t e mÃ«dhenjÃ« tÃ« Jugut tÃ« ShqipnisÃ«. QÃ«llimi i Kongresit tÃ« 1972 pÃ«r tÃ« shkatrrue gegnishten, ose tÃ« pakten me dobsue nuk ju realizue me keqardhje sepse Kultura e meshtarve Katolike ka rranjÃ« tÃ« spÃ«rkatuna me lumenjÃ« gjaku pÃ«r Atdhe dhe Fe, pÃ«r Dituni dhe Liri. Barbaria sllave-osmane nuk mundi tÃ« rrÃ«zoji malin e bibliotekave gjigande tÃ« librave me shkrime gegnishte. Sikurse e dÃ«shmon biologjia dhe psiqika e kombit pellazgÃ« se intelektualÃ«t gegÃ« ishin maparÃ« shqiptarÃ«. Ã‡menduria, absurditeti i ideatorve tÃ« Kongresit famÃ«keq e regresiv ishte se nÃ« themel tÃ« saj kishte urrejtjen fetare ndaj katolikve dhe dijetarve meshtarÃ« katolikÃ« paralel tÃ« pÃ«rÃ§anin me spatÃ« 4/5 tÃ« trevave etnike gegÃ«-folse shqiptare me atÃ« Â¼ toskÃ«-folse. Projekti i pÃ«rÃ§arjes u dÃ«shtoi komunistave sllavÃ«-osmanÃ« sepse populli shqiptar vazhdon tÃ« jetojÃ« si nÃ« shekuj me harmoni fetare dhe krahinore. Me urrejtje asnji kombÃ« nuk mundet tÃ« reflektoji pÃ«r fajet e saj.
Mos harroni thanien e At Gjergj FishtÃ«s: â€œPo humbem gjuhÃ«n, humbem kombsinÃ«.â€

Mos urreni o mjeranÃ« intelektualÃ« Gegnishten se urreni 4/5 tÃ« trojeve shqiptare nÃ« Ballkan, qÃ« e flasin dhe e trashÃ«gojnÃ« nÃ« breza! Gegnishtja nuk asht pronÃ« as e fetarve; katolikÃ«, as e muslimanve dhe as e ortodoksve! MeshtarÃ«t KatolikÃ« ishin dijetarÃ«t e parÃ« tÃ« kombit shqiptarÃ«, qÃ« kulturÃ«n europiane e prunÃ« me bujari e me dashni prej vjetit 1210 e dokumentueme dhe ma herÃ«t se kaq, qÃ« vunÃ« bazat e gjuhÃ«sisÃ« shqipe nÃ« gegnishte, pasi tosknishtja nuk u trajtue nga asnji dijetarÃ«. Kjo nuk ishte fajÃ« i Klerikve KatolikÃ«, qÃ« u pÃ«rsekutuen tre herÃ«;
- Nji herÃ« pÃ«r Besimin e tyne fetar nÃ« Zot.
- DytÃ«n herÃ« pÃ«r Kontribute vigane nÃ« FushÃ«n e KulturÃ«s Shqiptare.
- TÃ« tretÃ«n herÃ« pÃ«r DashuninÃ« pÃ«r ShqipninÃ« dhe DemokracinÃ«.

Nuk ju ndihmon edhe nga shÃ«ndeti psiqik, qÃ« fiziologjikisht ju damton edhe aspektin patologjik o shqiptarÃ« nÃ«se jeni!

Pyetja ashtÃ« unike dhe tepÃ«r e goditun.Rrethanat historike-gjeografike e ShqipnisÃ« etnike e quejtun atÃ«here Iliria, Epiri e Maqedonia ishte shndrrue nÃ« arenÃ« luftrash nga pushtues romakÃ«, bizantÃ«, serbÃ«, bullgarÃ«, osmanÃ« turkÃ«, italianÃ«, grekÃ«, prapÃ« bullgarÃ«, serbÃ«, malazezÃ«, austriakÃ«, gjermanÃ«. Me vendosjen e besimit tÃ« parÃ« fetar katolik nÃ« Iliri prej vitit 59 Pas Krishtit e deri nÃ« shkurt tÃ« vjetit 1967(viti i mbylljes tÃ« kishave dhe xhamive nÃ« Shqipni deri nÃ« meshÃ«n e parÃ« tÃ« Vorrezat e Rrmajit nÃ« ShkodÃ«r mÃ« 11 nandor tÃ« 1991 nga martiri Dom Simon Jubani, qÃ« edhe vllau i tij martir meshtar vdiq nÃ« tortura nÃ« burgun komunist) krahas ushtrimit tÃ« fesÃ« nÃ« popullin shqiptar u morÃ« drejtpÃ«sÃ«drejti urgjentisht daljes pÃ«r Zot fateve tÃ« kombit shqiptar.

Roli i KishÃ«s Katolike - Dashuria nÃ« Hyjin - Dashuria nÃ« Atdheun - Dashuria pÃ«r Dituri e PÃ«rparim
Detyra imperative e kohÃ«s ishte tÃ« Ã§lironin kombin shqiptarÃ« nga pushtuesit e huej. Historia thirri nÃ« skenÃ« institucionin fetar katolik, qÃ« nuk bani sehir, por si institucion feje nuk ishte dhe nuk ashtÃ« institucion militar, me ushtri tÃ« armatosun, por pÃ«rbahet nga njÃ« mori meshtarÃ«sh me Kryq tÃ« organizuem ndÃ«r kisha sipas krahinave e qyteteve. Vepra e tyne ishte krahas hapjes tÃ« FjalÃ«s tÃ« Hyjit edhe tÃ« pÃ«rhapnin DritÃ«n e DitunisÃ« dhe DashnisÃ« tÃ« Atdheut nÃ« Ã§do cep tÃ« kombit shqiptar. Hija e pushtimeve shekullore e zhyti ShqipninÃ« nÃ« errsina e nÃ« prapambetje, nÃ« mungesÃ« tÃ« dijeve, e tÃ« kutpuemit tÃ« drejtÃ«s pÃ«r liri, pÃ«r arsimim, pÃ«r tÃ« drejta njerzore, e tjera tÃ« drejta sociale. Nuk ishte rrugÃ« e lehtÃ« pÃ«r misionarÃ«t dhe institucionin e KishÃ«s Katolike sepse pushtuesit me armÃ« e kisha pa armÃ«, luftonin midis tyne; e para pÃ«r ta mbajtun tÃ« pushtuem ShqipninÃ« e dyta pÃ«r ta Ã§lirue nga robnia prej trevave shqiptare.
Ishte njÃ« natÃ« e egÃ«r dhe shumÃ« e pabesÃ«, e pashpirtÃ« dhe shumÃ« me halle ndaj popullit shqiptar. Ishte e vetmja institucion nÃ« Shqipni i besimit fetar Kleri Katolik qÃ« me ndikimin drejtpÃ«rsÃ«drejti dhe indirektÃ« tÃ« tij arriti me suksesÃ« tÃ« ndÃ«rgjegjsoi mendjet e popullit pÃ«r tÃ« rrokÃ« armÃ«t e mbrojtÃ« vendin e tyne nga agresorÃ«t. Ã‡mimi i betejÃ«s tÃ« KishÃ«s Katolike pÃ«r pÃ«rfshirjen e saj ishte tragjik sepse u goditÃ« pamÃ«shirÃ« nga sllavÃ«t pÃ«r afro 10 shekuj e mandej prej shpatÃ«s osmane, varjet dhe djegiet pÃ«r sÃ« gjalli e tjera krime. Por MeshtarÃ«t nuk e ndalÃ«n kurrÃ« rolin historik qÃ« ja kishin ngarkue vedit. Krahas Kryqit, rrokÃ«n armÃ«t sÃ«bashku me popullin shqiptar. HapÃ«n shkolla nÃ« gjuhÃ«n shqipe nÃ« kundÃ«rshtim me pushtuesit turk, grekÃ« e serbÃ«.

Heshtja e kontributit tÃ« KishÃ«s Katolike - NjÃ« sjellje aspak e denjÃ« pÃ«r shoqninÃ« dhe institucionet politike e shkencore

Kujtoni o VllazÃ«n e motra kosovarÃ« shqiptar nji thanie tÃ« publicistit Mustafa Nano prej Skraparit: â€Me gegÃ«t bÃ«n komb, me toskÃ«t bÃ«n shteteâ€ e MartÃ«, 8 Tetor, 2013 gazeta Panorama
E nÃ« fund nuk mund tÃ« anashkalohet si sot nÃ« vitin 2013 mospÃ«rmendja, fshimja nga kujtesa e shtetit dhe e shoqnisÃ« e Gjenocidit, qÃ« u ushtrue mbi Klerin Katolik prej 1944 deri nÃ« vitin 1967 ku u finalizue me shkatrrimin e djegien e ndÃ«rtesave tÃ« KishÃ«s dhe tÃ« librave fetarÃ« si dhe tÃ« besimeve tjera nga diktatura komuniste. Terrori nisi prej 1944 e zgjati pas 1967 deri nÃ« vitin 1991 nga diktatura komuniste nÃ«n drejtimin personal tÃ« diktatorit Ramiz Alia. Roli i Ramiz AlisÃ« nÃ« ish ByronÃ« Politike tÃ« KQ tÃ« PPSH ishte zgjedhÃ« me dÃ«shirÃ«n e tij tÃ« merrej me VeprimtarinÃ« e Klerit Katolik. Bash pÃ«r kÃ«tÃ« rolÃ« antikatolik tÃ« pashpirtÃ« gÃ«zoi karierÃ«n e tij pranÃ« diktatorit Hoxha, pasi ja plotsonte shijet makabra tÃ« njeni-tjetrit.
PÃ«rmes 1908 vjetve kontribuen nÃ« gegnishtÃ« nÃ« fushÃ«n e dijes, qÃ« ato janÃ« monumente tÃ« pÃ«rjetshme. Aty ndrisin vetÃ«m falÃ« pÃ«r atdheun, kombin, popullin, lirinÃ«, dashninÃ« pÃ«r fe e kombÃ« e tÃ« bashkuem. Me krenari duhet tÃ« pranojmÃ« klerin katolik qÃ« nÃ« 19 shekuj e mbrojti vendin e shqiponjave nga pushtimet. Prezenca e saj aktive ishte dhe mbeti faktor i ruejtjes nga asimilimi i kombit shqiptar si shumÃ« popuj tÃ« tjerÃ«. PÃ«rndryshe ishte zhdukÃ« apo ma mirÃ« me u shprehÃ« shkencÃ«rishtÃ« ishte transformue shqiptarÃ«t nÃ« asimilim e sot nuk do flisnim shqipÃ«, por sllavishtÃ«, ose turqishtÃ« apo greqishtÃ«,........
TjetÃ«r kush nga populli nuk e mori kÃ«tÃ« mision kaq tÃ« madhÃ«. Kisha Katolike fletÃ« vetÃ«m me fakte dhe jo me trillime e fantazina. Na, brezat e kemi pÃ«r detyrÃ«n ma tÃ« vogÃ«l t'i kujtojmÃ« sepse e ardhmja nuk kuptohet pa hapa e maparshme. PÃ«rndryshe harresa, neglizhenca paragjykuese do t'i kushtoji shumÃ« rand fatet e lirisÃ« e tÃ« besimit tyne nÃ« Zot. 47 vjet diktaturÃ« shpalli kulturÃ«n e antivlerave, qÃ« pas 1991 pÃ«r inerci po ndeshet shoqnia dhe shteti shqiptar me pÃ«rmasa tÃ« dukshme e shqetsues VazhdimÃ«sia e antivlervae. Kontributi i Klerit Katolik ishte dhe mbeti VlerÃ« e kombit shqiptar e nÃ«se vazhdon antivlera atÃ«here kombi i ArbÃ«rit re e mjegulla do tÃ« kaloji.

Shenim
Lista e veprave fetare katolike nÃ« shumÃ« fusha tÃ« jetÃ«s u morÃ«n nga autorÃ«t; Ãt Donat Kurtit, ''Vepra kulturale e elementit katolik nÃ« Shqypniâ€ dhe â€110 Vjet ma parÃ« ka lÃ¨ dijetari At Donat Kurti O.F.M.â€, Imzot Ernest M.Ã‡obaj, Nga Fritz Radovani, "NjÃ« monument nÃ«n dhe", At Konrad Gjolaj â€œÃ‡inarÃ«tâ€, Gjush Sheldija e autorÃ« tÃ« tjerÃ«.

"NÃ« radhÃ« tÃ« parÃ« due tÃ« them me siguri tÃ« patundun se shkodranÃ«t nÃ« ket vend janÃ« nÃ« shtÃ«pinÃ« e vet, janÃ« nÃ« atdheun e vet jetik dhe historik. Ata nuk janÃ« minoritet, por pjesÃ« konstituive e kombit me histori tÃ« gjatÃ« dhe me kontribute tÃ« jashtÃ«zakonshme nÃ« shestimet e kombit, nÃ« krijimin e traditave si dhe nÃ« kontribute qytetnimformuese. Shkodra ka qenÃ«, mund dhe duhet tÃ« jetÃ« prap qendra e madhe diakronike-sinkronike e nji letÃ«rsie qÃ« nÃ« pjesÃ«n mÃ¢ tÃ« madhe tÃ« fazave tÃ« letÃ«rsisÃ« kombÃ«tare ka sjellÃ« pragjet e risive dhe spirale inovative. Shkodra flet dhe shkruen me ekcelencÃ« njenin prej tÃ« folmeve urbane metropolitane mÃ¢ shprehÃ«se e ma endemike tÃ« tÃ« gjithÃ« arealit shqiptar. E folmja e ShkodrÃ«s Ã¢sht gjuha e kangÃ«ve, e melosit tÃ« kÃ«nduem, e dashunisÃ« dhe e poezisÃ«, e humorit qÃ« pshtetet mbi kalamburin dhe mbi kombinimet e hatashme fonetike. E folmja e ShkodrÃ«s si e tillÃ« i shpÃ«toi pÃ«r mrekulli tÃ« ndotjes dhe pÃ«rlyemjes me shqipen totalitare, tÃ« cilÃ«s aq me spikamÃ« ia ka evidentue anatominÃ« studiuesi Ardian Vehbiu. Ajo Ã¢sht e folmja e delikatesÃ«s, e politesÃ«s, e aristokratizmit dhe e borgjezisÃ« me stampÃ« europiane latine dhe teutone. Dhe, pÃ«rfund, e folmja e ShkodrÃ«s Ã¢sht literalisht gjuha ime amtare, gjuha e tamblit ose gjuha e qumshtit, nÃ«se zotni Ã‡uÃ§ka ka pasÃ« ndonjiherÃ« rastin me marrÃ« vesht se Ã§â€™Ã¢sht ajo."

" Po pse ajo Ã¢sht tosknishtja, ajo qÃ« flasin kosovarÃ«t dhe disa krahina tona tÃ« mbrendshme? Pse nuk shqetsohet zotni Ã‡uÃ§ka kur nji kosovari bukur tÃ« shkolluem e me prestigj intelektual i duhet tÃ« mbaj nji patkue kali nÃ« gojÃ« qÃ« tÃ« shqiptojÃ« disi standardin qÃ« u Ã¢sht imponue? A e ndigjoni akademik Rexhep Qosjen sesi i gÃ«rmÃ«zon i pasigurtÃ« fjalÃ«t para kamerave a thue se po flet nji gjuhÃ« tÃ« huej qÃ« e di sapak? Po filmat ne TV e KosovÃ«s a i ndiqni? A e shifni se ku Ã¢sht katandisÃ« standardi e tosknishtja? Pse ajo Ã¢sht tosknishtja, ajo e lehta, e zhdÃ«rvjellta, ajrorja, akrobatja?" Primo Shllaku: Standarti dÃ«shtoi, Gegnishten e flasin 70% e shqiptarÃ«ve

Kur ishte i ri Ahmet Zogu i tha grues sÃ« Vet GeraldinÃ«s 22 vjeÃ§are ndÃ«r tjera rreth besimit fetar tÃ« ndryshÃ«m midis tyne:NÃ«n PerandorinÃ« Osmane ishte e ndaluem tÃ« flisje shqip, vetÃ«m turqishtja lejohej. Por nÃ«pÃ«r manastire(nepÃ«r Kuvende e Kisha Katolike e ka fjalÃ«n A. Zogu sepse ortodoksÃ«t ishin kundÃ«r kulturÃ«s dhe GjuhÃ«s Shqype si sherbtorÃ« tÃ« KishÃ«s ortodokse greke! - shen. jem B.M.P.) ishte ndryshe, prandaj ne u kemi atyne njÃ« borxh tÃ« madh qÃ« e mbajtÃ«n gjallÃ« gjuhÃ«n tonÃ« shqype."

Kur nÃ« ShkodrÃ«n e teatrove, e pjanove, e koncerteve, e bandave muzikore, e kopshteve tÃ« bukura me lule tÃ« shumllojta, e kishave dhe e xhamive, e shkrimtarve dhe muzikantve, e humorit, e romanve, me revista fetare katolike â€LEKAâ€, â€¦..dhe tÃ« tjera rradhitej nÃ« dam tÃ« atdheut shqyptar , pÃ«r rikthimin e perandorisÃ« mizore-kanibale e perandoris tashmÃ« tÃ« shporrun mÃ« 28 nanduer 1912 si: â€â€¦..gazeta: â€¦2) â€Sadai Milletâ€(â€ZÃ«ri i Popullitâ€), i botuar nÃ« gjuhÃ«n turqishte, organ i shumicÃ«s myslymane, qÃ« propogandonte pÃ«r njÃ« mbret mohamendan, e drejtuar prej njÃ« komisioni tÃ« posaÃ§Ã«m ku figuronin edhe Musa Juka e Ymer Lutfia;â€¦â€ e librit me autor Sejfi Vllamasi(i arsimuem n'Turqi, mikÃ« i ngushtÃ« edhe I.Qemalit) - â€Ballafaqime Politike nÃ« ShqipÃ«riâ€ (1897-1942), bot. i dytÃ«, â€NERAIDAâ€, TiranÃ« 2000.

ShumÃ« urrejtje asht shprazÃ« mbi ShkodrÃ«n, mbi popullin, mbi kulturÃ«n dhe dijetarÃ«t e saj, mbi historinÃ« e saj tÃ« lavdishme, mbi arkeologjinÃ«, arkitekturÃ«n, mbi patriotÃ«t dhe klerit katolik! U lshuen KrenÃ«t e politikÃ«s, nji Ã§etÃ« e ligshtÃ« e shpellave tÃ« beogradit, me qendÃ«r nÃ« tiranÃ« prej 1944, qi vazhdon edhe sot nÃ« 2022, qi sunduen me mizori, me burgje, ndÃ«shkime, pÃ«rgjime, pÃ«rndjekje, pÃ«rsekucione, burgosje, pushkatime, tortura, hedhje eshtnash, trupat e pÃ«rfaqsuesve tÃ« ndritun tÃ« kulturÃ«s, tÃ« luftÃ«s, tÃ« klerit katolik,..!
Prej kohÃ«s 433 vjeÃ§are tÃ« pushtimit kanibal tÃ« otomanve-turk u derdhÃ« predha mbi shpatullat e KalasÃ« "Rozafa", mbi popull tÃ« ShkodrÃ«s! Po ashtu edhe serbo-malazezÃ«t shprazÃ«n predha gjatÃ« LufÃ«s Ballkanike kundÃ«r ShkodrÃ«s dhe KishÃ«s Katolike!
Pse?????!!!!!!! A duhet me u ndal kjp dilema satanike pse?

" ... shkodranishtja u â€œÃ§pallâ€ â€œgjuhÃ« e klerit reaksionarâ€. Ajo, si gegnishtja mbarÃ«, u shpall gjuhÃ« â€œe deklasuarâ€. (Se si mund tÃ« quhet njÃ« gjuhÃ« qÃ« flitet prej ma se katÃ«rmijÃ« vitesh â€œe klerit reaksionarâ€, apo â€œe deklasuarâ€, veÃ§ mendjet e Ã§orodituna mund ta rrokin). Daniel Gazulli - "Dhunimi i Gjuhes Shqipe" (2012). U shkrue nÃ« 40 vjetorin e Kongresit tÃ« Drejtshkrimit.

Prof. Mehmet Elezi:
"ishte quajtur politikisht mÃ« e dobishme qÃ«, pÃ«r inat tÃ« ShkodrÃ«s e tÃ« Veriut kundÃ«rkomunist, pÃ«r urrejtje ndaj katolicizmit e qytetÃ«rimin perÃ«ndimor, le tÃ« fundohej edhe trashÃ«gimia kulturore e qytetÃ«rimi europian i kombit. " (Burimi i shkrimit: Pasqyra, VITI V - 24 DHJETOR 2003).

â€œPolitika gjuhÃ«sore dhe gjithÃ« politika ndaj Veriut synonte shfaktorizimin e ShkodrÃ«s e tÃ« krejt Veriut si qendÃ«r e mbÃ«shtetje e palÃ«kundÃ«shme nÃ« pÃ«rpjekjet e gjithÃ« shqiptarÃ«ve me e kthye ShqipninÃ« kah vlerat kombtare, kah PerÃ«ndimi, kah vetvetjaâ€.

Autori - Bep Martin Pjetri
E diel, mÃ« dt. 17.II.2013

1602 - dt. 15.X.2017
11.11.2022 - Nr.10397

Proletari Forum & Italia Forum

Gegnishtja s'asht pronÃ« vetÃ«m e Klerikve KatolikÃ« Pj. e I

Gegnishtja s'asht pronÃ« vetÃ«m e Klerikve KatolikÃ« Pj. e I

Gegnishtja s'asht pronÃ« vetÃ«m e Klerikve KatolikÃ« Pj. e II-

Gegnishtja s'asht vetÃ«m pronÃ« e Klerikve KatolikÃ« Pj. e III

Gegnishtja s'asht pronÃ« vetÃ«m e Klerikve KatolikÃ« Pj.IV

Who is online