Proletari Forum & Italia Forum

by **Laert** » 09 Jun 2010, 21:42

Florian Fusha

TOPLANA

Toplana Ã«shtÃ« fshati i Dukagjinit dhe i rrethit te Shkodres, midis tri rretheve: ShkodÃ«r, Puke e TropojÃ«. Shtrihet ne krahun e djathte te lumit Drin, sot liqeni i Komanit. Kufizohet ne Lindje me rrethin e PukÃ«s, me te cilin e ndan liqeni i Komanit; ne Jug kufizohet me Dushmanin, ne mes te cilÃ«ve Ã«shtÃ« lumi i Leqniqes, pjese e poshtme e lumit te ShalÃ«s; ne PerÃ«ndim kufizohet me fshatrat Molle e Brashte te komunÃ«s se Shoshit; kurse ne Veri kufizohet me fshatin Brise te komunÃ«s Lekbibaj, te rrethit TropojÃ«.

Toponimi i fjalÃ«s ToplanÃ«
PÃ«r prejardhjen e emrit, toponimit Toplane. Eqrem Ã‡abej dhe Rrok Zojzi thonÃ« se e ka marre emrin nga njÃ« top i lanun apo top lende(druri), me te cilÃ«t njÃ« pjese e banoreve te fshatit janÃ« ne njÃ« mendje, Fisi i Toplanes pÃ«rbehet nga 10 vllazni, si: Ndrepepaj, Lekaj, Geraj, Bicaj, Malutaj, Gjoklekaj, Gjomicaj, Mertiaj, Kolicaj e Prezhmeshaj. Ndahet ne dy njÃ«si vendore: Katundi e SÃ«rma. SÃ«rma ne fillim ka qene bjeshke e Katundit, ne te cilÃ«n ka banore nga te gjitha vllaznite. Toplana gjithnjÃ« ka qene bajrak me vete, Karakteristike ne fshatin Toplane, para viteve 90-te ka qene familja e madhe patriarkale, me njÃ« organizim te pÃ«rkryer ne harmonizimin e detyrave brenda familjes, te cilat kane qene ne zÃ« ne tere Dukagjinin. Te tilla kane qene: Familja e Marash Binakut, Pal Dedoshit, Gjon Rustemit, Tahir Nikes, Dede Zefit, Kole Gjon Fermosit, Ndue Delise, Pal Hajdarit, e te tjera.
Toplanasit kane qene e janÃ« njerÃ«z shume punÃ«tor. JanÃ« marre me bujqÃ«si e ne veÃ§anti me blegtori, duke pas baze bagÃ«titÃ« e imta, dhinÃ«. Dallohen, ne mÃ«nyre te veÃ§ante pÃ«r pemÃ«tari, sidomos pÃ«r hardhinÃ«.. Toplana Ã«shtÃ« e pÃ«rmendur pÃ«r cilÃ«sinÃ« e rakisÃ« sepse rrushi aty qe herÃ«t ishte ne shume varietete. JanÃ« mjeshtÃ«r te punimit me dru e gur.
Ne vitin 1990 ne Toplane kane jetuar 108 familje, prej te cilave 67 ne Katund dhe 41 ne Serme, kurse ne dimrin 2008 jetuan vetÃ«m 31 familje, dhe kÃ«to te gjitha ne Katund, ndÃ«rsa ne Serme ka disa vjet qe nuk banon asnjÃ« familje, bile as ne Vere nuk dalin,
â€™â€™Dukagjini dje sot dhe neserâ€™â€™ - 4 maj 2009 - http://el-gr.facebook.com

Mali i Shoshit-Kir-Prekal-Shkoder e gjate rreth 66km
Breglumi-Guri i Kuq- Prekal-Shkoder me gjatesi rreth 50km

by **Laert** » 09 Jun 2010, 22:27

TOPLANA â€“ KUFI ME DUSHMANIN - PJESE AKTIVE E DUKAGJINIT

UnÃ« pata fatin qe njÃ« pjese te rinise sime ta kaloj ne fshatin Toplane, midis banoreve, njerÃ«zve te mrekullueshÃ«m te saj. Ajo kohe edhe pÃ«r mua shÃ«rbeu si njÃ« shkolle. Atje u burrÃ«ruam, u bÃ«me me te ditur, e u bÃ«me me te afte pÃ«r tâ€™i pÃ«rballuar vÃ«shtiruesit e jetÃ«s. PÃ«r arritjen e kÃ«tyre cilÃ«sive, merita Ã«shtÃ« e toplanasve, pÃ«r te cilÃ«t gjithnjÃ« i kujtojmÃ« me nostalgji dhe me shume respekt. Prandaj ndjej obligim pÃ«r te shkruar sadopak pÃ«r ketÃ« fshat te Dukagjinit.

Ku shtrihet Toplana?

Toplana Ã«shtÃ« fshati me i skajshÃ«m i Dukagjinit dhe i rrethit te Shkodres, midis tri rretheve: ShkodÃ«r, Puke e TropojÃ«. Shtrihet ne krahun e djathte te lumit Drin, sot liqeni i Komanit. Kufizohet ne Lindje me rrethin e PukÃ«s, me te cilin e ndan liqeni i Komanit; ne Jug kufizohet me Dushmanin, ne mes te cilÃ«ve Ã«shtÃ« lumi i Leqniqes, pjese e poshtme e lumit te ShalÃ«s; ne PerÃ«ndim kufizohet me fshatrat Molle e Brashte te komunÃ«s se Shoshit; kurse ne Veri kufizohet me fshatin Brise te komunÃ«s Lekbibaj, te rrethit TropojÃ«.

Toplana Ã«shtÃ« vÃ«lla me Shllak e Gash te TropojÃ«s

Bile pÃ«rballe Toplanes ndodhet njÃ« maje mali me emrin maja e Gashit, ne te cilin mendohet se kÃ«ta vÃ«llezÃ«r kane kuvenduar dhe janÃ« ndare njeri me tjetrin, megjithÃ«se ky mal Ã«shtÃ« pjese pÃ«rbÃ«rÃ«se e shtrirjes gjeografike te fshatit Berishe te rrethit Puke.

Toponimi i fjalÃ«s ToplanÃ«

Ka tri versione pÃ«r prejardhjen e emrit, toponimit Toplane. Eqrem Ã‡abej dhe Rrok Zojzi thonÃ« se e ka marre emrin nga njÃ« top i lanun apo top lende(druri), me te cilÃ«t njÃ« pjese e banoreve te fshatit janÃ« ne njÃ« mendje. Kurse pÃ«r mua me i pranueshÃ«m Ã«shtÃ« varianti i Fran Lulit, i cili thotÃ« se toponimi Toplane, vjen nga fjala tople â€“ vend i vaket, vend i nxehte, klime te cilÃ«n ia imponon lugina e Drinit.

Toplana nÃ« shekuj

Duke pas parasysh emra te ndryshÃ«m vendesh apo rrÃ«nojat e 7 kishave me emra shenjtoresh te ndryshÃ«m, arrihet ne pÃ«rfundimin se fshati Toplane ka qene i banuar shume shekuj me pÃ«rpara, ndoshta me i banuar se shume fshatra te tjerÃ« te Dukagjinit.

Fisi i ToplanÃ«s me 10 vllazni

Fisi i Toplanes pÃ«rbehet nga 10 vllazni, si: Ndrepepaj, Lekaj, Geraj, Bicaj, Malutaj, Gjoklekaj, Gjomicaj, Mertiaj, Kolicaj e Prezhmeshaj.

Ndahet ne dy njÃ«si vendore:

Zona Toplane

Jane 2 fshatra;

-Toplane
- Serme
Katundi i SÃ«rmÃ«s

SÃ«rma ne fillim ka qene bjeshke e Katundit, ne te cilÃ«n ka banore nga te gjitha vllaznite.

Katundi ToplanÃ«

Toplana gjithnjÃ« ka qene bajrak me vete, duke qene shume aktiv ne historinÃ« e Dukagjinit.

Mark Sadria kryeluftÃ«tare i ToplanÃ«s

KujtojmÃ« me ketÃ« rast luftÃ«n e korrikut te vitit 1910, kundra Shefqet Turgut PashÃ«s, ne te cilÃ«n fshati Sterniqe u be e pakalueshme nga heroizmi i luftÃ«tareve toplanas. Po kÃ«shtu, kujtojmÃ« korrikun e vitit 1915, luftÃ«n e popullit te Dukagjinit kundÃ«r ushtrive malazeze dhe kushtrimit te kÃ«saj lufte iu pÃ«rgjigj menjÃ«herÃ« Mark Sadria ne krye te luftÃ«tareve te Toplanes, i cili dha jetÃ«n ne mbrojtje te QafÃ«s se Megulles. Heroizmi i tyre Ã«shtÃ« pÃ«rjetuar edhe ne kÃ«nge.

Ja disa vargje:
Mark Sadria me Toplane
Qafen e Megulles done me xane
Qafen e Megulles done me msy
Se ka ra shkjau me ushtri
/ Aty trimi kenka vra
Fyt pÃ«r fyt merthye me shkja
â€¦
Toplana dhe Lufta Nacional â€“ Ã‡lirimtare

Ne legjende janÃ« kthyer trimÃ«ritÃ« e Col Lulashit, sidomos kundra pushtuesve te nemsese(gjermanve).
Edhe ne luftÃ«n Nacional â€“ Ã‡lirimtare, toplanasit morÃ«n pjese aktivisht duke filluar qe ne formimin e Ã‡etÃ«s Partizane te Dukagjinit, me 5 nÃ«ntor 1943 e deri ne formacione duke e quajtur Ã§lirimin e vendit si njÃ« domosdoshmÃ«ri, pa ditur se Ã§farÃ« do te vinte pas Ã§lirimit, si: Ndue Micani, Kole Zefi, Ndue Gjeloshi, Ndoc Deda, e te tjerÃ«.

Toplana dhe Peja

Ndue Gjeloshi nga SÃ«rma ra heroikisht ne Peje duke luftuar pÃ«r Ã§lirimin e trojeve shqiptare ne ish JugosllavinÃ«. U desh te kalonin shume vite qe te shpallej â€œDÃ«shmor i Atdheutâ€, se vÃ«llai i tij, Zefi, ishte arratisur sepse ishte kundÃ«r regjimit komunist.Ndue Micani meriton njÃ« shkrim te veÃ§ante, se pÃ«rveÃ§ dy medaljeve te trimÃ«risÃ«, pati meritÃ«n e madhe qe Toplana nuk u dÃ«mtua nga operacionet e viteve te para te mbas Ã§lirimit te vendit. Tek ai ishin gÃ«rshetuar si te radhe kush urtia me trimÃ«rinÃ«.

Toplani dhe antikomunizmi

Toplanasit gjithnjÃ« janÃ« shquar edhe pÃ«r frymÃ«n e tyre antikomuniste. Ne pÃ«rpjekje kundra forcave partizane ne nÃ«ntor 1944, dhanÃ« jetÃ«n Shpend Sadria e Prele Deda. Nga pakÃ«naqÃ«sia ndaj regjimit komunist, Zef Gjeloshi u arratis dhe mbas shume kalvareve, pÃ«rfundoi ne Australi. Toplana beri rezistencÃ«n me te madhe se i gjithÃ« Dukagjini kundra kolektivizimit te ekonomisÃ« bujqÃ«sore. Per te realizuar ketÃ« direktive te PPSH, ne ketÃ« fshat u aktivizua e gjithÃ« â€œmakinaâ€ shtetÃ«rore e rrethit te Shkodres. Me ketÃ« rast, Toplana pati edhe kulakun e pare e te vetÃ«m ne Dukagjin pÃ«r ketÃ« problem, Pal Dedoshin. Ne Toplane kurrÃ« nuk u be tufÃ«zimi i plote i bagÃ«tive.

Familie me za e ToplanÃ«s para 1990

Karakteristike ne fshatin Toplane, para viteve 90-te ka qene familja e madhe patriarkale, me njÃ« organizim te pÃ«rkryer ne harmonizimin e detyrave brenda familjes, te cilat kane qene ne zÃ« ne tere Dukagjinin. Te tilla kane qene: Familja e Marash Binakut, Pal Dedoshit, Gjon Rustemit, Tahir Nikes, Dede Zefit, Kole Gjon Fermosit, Ndue Delise, Pal Hajdarit, e te tjera.

Toplanasit u morrÃ«n me bujqÃ«si dhe blegtori

Toplanasit kane qene e janÃ« njerÃ«z shume punÃ«tor. JanÃ« marre me bujqÃ«si e ne veÃ§anti me blegtori, duke pas baze bagÃ«titÃ« e imta, dhinÃ«. Dallohen, ne mÃ«nyre te veÃ§ante pÃ«r pemÃ«tari, sidomos pÃ«r hardhinÃ«. VetÃ«m ulliri nuk Ã«shtÃ« kultivuar. KetÃ« e vÃ«rtetojnÃ« dhe mbiemrat e shume me emra pemÃ«sh, si: Rrushi, Molla, Dardha, Qershia, e te tjerÃ«.

Toplana pÃ«r mjeshtÃ«ri raki rrushit

Toplana Ã«shtÃ« e pÃ«rmendur pÃ«r cilÃ«sinÃ« e rakisÃ« sepse rrushi aty qe herÃ«t ishte ne shume varietete e dalluar nga fshatrat e tjerÃ« te Dukagjinit.

MjeshtÃ«r gurit dhe drurit

JanÃ« mjeshtÃ«r te punimit me dru e gur. VetÃ«m aty, ka kohe qe shef shtÃ«pia me gurÃ« te gdhendur apo me kombinim gurÃ«sh dekorativ shumÃ«ngjyrÃ«sh, si te Zef Smajli, Ndue Gjelosh Leka, Zef Rustemi, e te tjerÃ«. Aq duar - artÃ« ka qene Ndue Prendi sa ka arritÃ« me vene dhÃ«mbÃ« e dhÃ«mballÃ« alumini.

Bujaria e mikpritjes

Edhe ne Toplane, si ne Ã§do fshat tjetÃ«r, kane hedhur shtat vetit e virtytet me te mira te malÃ«sorit, si: bujaria, mikpritja, besa e fjala e dhÃ«ne dhe vitaliteti pÃ«r te pÃ«rballuar vÃ«shtirÃ«sitÃ« e natyrÃ«s. KetÃ« e shikojÃ« ne Ã§do familje qe shkoje pÃ«r vizite ose pÃ«r te bujtur. Ã‡do person qe nuk ishte vendas e ndjente veten si ne shtÃ«pinÃ« e vete, se i krijonin njÃ« mjedis mjaft te ngrohte. Kjo mikpritje e madhe e tyre, na e zvogÃ«lonte mÃ«rzinÃ«, se duke qene larg familjes ajo ishte e pashmangshme. Kuadrot e ekonomisÃ« dhe te dhÃ«nies se mÃ«simit pÃ«r 50 vjet nuk kane qene te pakte ne ketÃ« fshat, dhe megjithatÃ«, ata asnjÃ« here nuk e kursyen dashurinÃ« dhe mikpritjen pÃ«r ta. Ishte pÃ«r tu habitur pÃ«r kÃ«rkesat e tyre ndaj dijes.

ArsimdashÃ«s

MegjithÃ«se fshat i izoluar, larg rrjetit te zhvillimit, ishin shume arsimdashÃ«s. Kishte me dhjetÃ«ra nxÃ«nÃ«s me pÃ«rparim te larte ne mÃ«sime, fale dhuntisÃ« natyrore, interesimit te prindÃ«rve te tyre, por edhe punÃ«s plote pÃ«rkushtim te mÃ«suesve qe punuan me aq dashuri dhe pasion ne ketÃ« fshat te thelle te Dukagjinit, prej te cilÃ«ve deri vone nuk kishte asnjÃ« vendas, si: Zef Fusha, Zef Livadhi, KolÃ« Ã‡ardaku, Fran Luli, Elizabeta Luli, Seit Hasani, Baqir Malja, Fran Dardha, Ndue Kroni, Ilmi Guri, Martin Arra, Gjelosh Ndreshaj, Agim Faslia, Lazer Logu, Lorenc Mosi, Nikoll Gjoka, e te tjerÃ« derisa u pÃ«rgatiten mÃ«suesit vendas qÃ« e Ã§uan akoma me pÃ«rpara arsimin ne ketÃ« fshat, si: Shtjefen Zyla, Mire Molla, Tule Ahu, Pjeter Aroni, Nike Germusha, Kole Larushku, PÃ«llumb Guraleci, Sokol Kapaj, Rushe Qarri, Age Molla, e te tjerÃ«.

Arritje nÃ« ekonomi

Edhe ne sektorin e ekonomisÃ« kishte arritje, fale ndjenjÃ«s se punÃ«s qe i karakterizonte toplanasit, drejtimit te mire te kuadrit ekonomik, si: Nike Gjoni, Pal Nika, Pal Kola, Xhemal Bushi, e te tjerÃ« ne harmoni te plote me kuadrin vendas, ishin ne pararoje ne kryerjen e detyrave ekonomike deri edhe ne shkalle krahine.

Elita e ToplanÃ«s

Ne elitÃ«n e intelektualeve te Dukagjinit ka edhe nga Toplana, te cilÃ«t kudo qe kane punuar janÃ« dalluar pÃ«r pÃ«rkushtim ne pune dhe nivel shkencor ne drejtim. Te tille janÃ« mjeket e nderuar Pal e Fran Kapaj, mjeku Lulash Aroni, mÃ«suesi e juristi Shtjefen Zyla, tekniku i pyjeve Martin Ahu, ekonomistet Dede Kroni e Kole Guri, e te tjerÃ«.

Toplana pas 1990 - popullsia
Serme e braktisur pas 2008

Edhe ne Toplane emigrimi dhe migrimi bene punen e tyre. PavarÃ«sisht nga pÃ«rmirÃ«simet ne infrastrukture me ndÃ«rtimin e hidrocentralit te Komanit, Toplana kishte mÃ« arsye se fshatrat e tjerÃ« te Dukagjinit me u braktise fshati dhe pÃ«r te kÃ«rkuar njÃ« jete me te mire sepse ka qene fshati me i izoluar. Ne vitin 1990 ne Toplane kane jetuar 108 familje, prej te cilave 67 ne Katund dhe 41 ne Serme, kurse ne dimrin e sivjetshÃ«m(nÃ« vitin 2008) jetuan vetÃ«m 31 familje, dhe kÃ«to te gjitha ne Katund, ndÃ«rsa ne Serme ka disa vjet qe nuk banon asnjÃ« familje, bile as ne Vere nuk dalin, qe pÃ«r mendimin tim, kush ka mundÃ«si nuk e ka drejte njÃ« qÃ«ndrim te tille ndaj fshatit te tyre. Kurse katundÃ«sit e toplanes duhen pÃ«rgÃ«zuar qe nuk e kane braktisur plotÃ«sisht vendlindjen e tyre ne krahasim me banoret e fshatrave te tjera te Dukagjinit. Duke qene shume punÃ«tore e vital, toplanasit kudo qe janÃ« vendosur pÃ«r njÃ« jete me te mire ne fushe apo zona urbane, bÃ«jnÃ« diferencÃ«n ne ndÃ«rtimin e shtÃ«pive e mjediseve rreth tyre.

Toplanasait nÃ« ShkodÃ«r

Ne biznesin e Shkodres e me gjere e thone fjalÃ«n e tyre edhe biznesmenÃ«t toplanas, si: vÃ«llezÃ«rit Bale e Gjergj Fermosi, Tome Arra, Fran Molla, Pashko Larushku, Gjin Kapaj, e te tjerÃ«.

FjalÃ« pÃ«rmbyllÃ«se

Paraqita vetÃ«m njÃ« â€œpike ujÃ«â€ ne â€œdetinâ€ e madhÃ«shtisÃ« se fshatit Toplane, si njÃ« pjese shume aktive e Dukagjinit, duke e quajtur fillimin e njÃ« pune studimore, hulumtuese e shkencore qe mund te behet ne te ardhmen sepse Ã«shtÃ« i pastudiuar, sidomos nga vendasit ne bashkÃ«punim me studiues te fushave te ndryshme: te historisÃ«, te arkeologjisÃ«, e te tjera pÃ«r te hedhur drite mbi ketÃ« vend me shume vlera.
Shpreh bindjen se ky fshat me vlera turistike, historike e kulturore nuk do te braktiset! Ai do te ripopullohet pÃ«r tu shfrytÃ«zuar pÃ«r kÃ«to vlera, se edhe ka njÃ« te ardhme te ndritur, pasi se shpejti andej do te kaloje superstrada, korridori i Alpeve: ShÃ«ngjin â€“ Vaudejes â€“ Koman â€“ Toplane â€“ Lekbibaj â€“ FierzÃ« â€“ TropojÃ« â€“ Gjakove. Toplanen se shpejti do ta shohim te begate dhe do te na nxisÃ« te shkojmÃ«, jo vetÃ«m bijat e bijtÃ« e tij, por edhe ne pÃ«r ta vizituar dhe ndenjur, qofte edhe pÃ«r njÃ« kohe te shkurtÃ«r.
PRELE SHYTANI

â€œO udhÃ«tar qÃ« shkon nÃ« ShkodÃ«r,
mos ndalo aty, vazhdo tÃ« ecÃ«sh mÃ« lart dhe vetÃ«m
atÃ«herÃ« do ta kuptosh se Ã§farÃ« Ã«shtÃ« Shkodra. â€œ
Indro Montanelli

U morre nga linku; http://74.125.77.132/search?q=cache:iep ... clnk&gl=dk

Shenim;

NÃ«ntitujt e shkrimit tÃ« autorit PrelÃ« Shytani i kam be vetÃ« me dashuri tÃ« madhe pÃ«r tÃ« evidentuar mÃ« mire cilesitÃ« e shumta tÃ« kesaj treve teper terheqes dhe shume historike.
Puntori - Bep Martin Pjetri

by **Laert** » 10 Jun 2010, 00:36

Ku shtrihet Toplana?

Toplana Ã«shtÃ« fshati me i skajshÃ«m i Dukagjinit dhe i rrethit te Shkodres, midis tri rretheve: ShkodÃ«r, Puke e TropojÃ«. Shtrihet ne krahun e djathte te lumit Drin, sot liqeni i Komanit. Kufizohet ne Lindje me rrethin e PukÃ«s, me te cilin e ndan liqeni i Komanit; ne Jug kufizohet me Dushmanin, ne mes te cilÃ«ve Ã«shtÃ« lumi i Leqniqes, pjese e poshtme e lumit te ShalÃ«s; ne PerÃ«ndim kufizohet me fshatrat Molle e Brashte te komunÃ«s se Shoshit; kurse ne Veri kufizohet me fshatin Brise te komunÃ«s Lekbibaj, te rrethit TropojÃ«.

A ashtÃ« Temali me Dukagjinin apo me Shllakun?

Qendra e KomunÃ«s sÃ« Temalit tash Ã«shtÃ« nÃ« Koman

Kemi qenÃ« pÃ«r gati dy orÃ« e gjysmÃ« nÃ« Koman, nÃ«se udha nuk do tÃ« ketÃ« tÃ« papritura nga Tirana. TÃ« duhet tÃ« marrÃ«sh njÃ« varkÃ« dhe pastaj tÃ« nisÃ«sh marshimin e lodhshÃ«m nÃ« mal drejt Temalit. Kam pasur njÃ« diskurs tÃ« lehtÃ« me miqtÃ« qÃ« na shoqÃ«rojnÃ« pÃ«r Temalin nÃ«se Ã«shtÃ« apo jo nÃ« Dukagjin? I kam besuar hartÃ«s sÃ« zonÃ«s ne faqen web tÃ« shoqatÃ«s Dukagjini, e cila jep nÃ« pÃ«rbÃ«rje ShalÃ«n, Shoshin, Pultin dhe Shllakun e Temalin. TÃ« tjerÃ« e kundÃ«rshtojnÃ« kÃ«tÃ« ndarje. NgatÃ«rrohen kullotat, sinoret, zotÃ«rimet e kishave. Kur ka qÃ«lluar ndonjÃ« njeri, ka plas pushka dhe mÃ« pas edhe vargani i tÃ« vdekurve.

Fragment e artikullit â€™â€™ NÃ« Temal, edhe koha Ã«shtÃ« e shkuarâ€™â€™ e Ben Andonit.

SipÃ«rfaqja e ToplanÃ«s

Zona e ToplanÃ«s 8.41 kmÂ² 324 banorÃ« ToplanÃ« ( 2 fshatra)

MarrÃ« nga shkrimi''Pozita gjeografike e Dukagjinit''

Proletari Forum & Italia Forum

Toplana dhe toponimi i saj

Toplana dhe toponimi i saj

Toplana dhe toponimi i saj

Toplana dhe toponimi i saj

Who is online