Proletari Forum & Italia Forum

by **Laert** » 21 Apr 2010, 18:59

Pozita gjeografike e Dukagjinit

BREGLUMI - QENDRA E DUKAGJINIT

22 August 2009
Zona e Dukagjinit shtrihet nÃ« veri tÃ« ShqipÃ«risÃ«, ndodhet nÃ« verilindje tÃ« qytetit tÃ« ShkodrÃ«s, ndÃ«rmjet rretheve tÃ« MalÃ«sia e Madhe, TopojÃ«s, ShkodrÃ«s e Malit tÃ« Zi. Ajo kufizohet nÃ« lindje me rrethin e TropojÃ«s nepÃ«rmjet bllokut tÃ« JezercÃ«s dhe vargmalit maja e Boshit-maja e ToplanÃ«s, mÃ« gjatÃ«si 32 km, nÃ« veri kufizohet me shtetin e Malit tÃ« Zi nÃ«pÃ«rmjet lugut tÃ« RunicÃ«s dhe Bllokut tÃ« BjeshkÃ«ve tÃ« NÃ«mura me gjatÃ«si 4.5 km, nÃ« perÃ«ndim kufizohet me rrethin e MalÃ«sisÃ« sÃ« Madhe nÃ«pÃ«rmjet vargmaleve BjeshkÃ«t e NÃ«nuna- Biga e Gimajve dhe Biga e Gimajve- Maranaj me gjatÃ«si rreth 40 km, nÃ« jug kufizohet me rrethin e ShkodrÃ«s nÃ«pÃ«rmjet bllokut tÃ« Cukalit me gjatÃ«si 21 km dhe nÃ« juglindje laget nga ujrat e liqenit artificial tÃ« Komanit, nÃ« lumin Drin.

Zona e Dukagjinit ndodhet midis koordonatave gjeografike:
GjÃ«rsia gjeografike veriore Ã«shtÃ« ndermjet 42Â° 11' dhe 42Â° 29'.
GjatÃ«sia gjeografike lindore Ã«shtÃ« ndÃ«rmjet 19Â° 38' dhe 19Â° 52'.

Imazh satelitor i zonws sw Dukagjinit

Zona ka njÃ« shtrirje maksimale veri-jug rreth 18' ose 33 km dhe lindje-perÃ«ndim 14' ose 25 km, dhe brÃ«nda kÃ«saj shtrirje ka njÃ« sipÃ«rfaqe totale prej rreth 500 kmÂ². 1

BÃ«n pjesÃ« nÃ« zonÃ«n tektonike tÃ« Alpeve dhe tÃ« Cukalit, mbizotrojnÃ« shkÃ«mbinjÃ«t gelqÃ«ror, por ka edhe terrigjen.
BÃ«n pjÃ«sÃ« nÃ« KrahinÃ«n Malore Veriore, nÃ« Alpe.
BÃ«n pjesÃ« nÃ« zonÃ«n e klimÃ«s mesdhetare malore, nenzona veriore.
BÃ«n pjesÃ« nÃ« pellgun ujÃ«mbledhÃ«s tÃ« lumit Drin.
BÃ«n pjesÃ« nÃ« tre breza tokash: tokat e kafenjÃ«ta, tokat e murrme pyjore dhe tokat livadhore malore.
BÃ«n pjesÃ« nÃ« katÃ«r brezat bimor: brezin e drurve dhe shkurreve mesdhetare, brezin e dushqeve, brezin e ahishteve dhe nÃ« brezin e kullotave alpine.

Zona e Dukagjinit ka njÃ« ofertÃ« tÃ« pasur pÃ«r: turizÃ«m, blegtori, pasuri hidrike, pyje, etj, dhe ka njÃ« ofertÃ« tÃ« varfÃ«r pÃ«r: bujqÃ«si dhe pasuri minerale, etj.

Zona bÃ«n pjesÃ« nÃ« qarkun e ShkodrÃ«s, dhe njÃ«kohÃ«sisht nÃ« rrethin e ShkodrÃ«s, dhe pÃ«rbÃ«het nga tre komuna: SHALA, SHOSHI dhe PULTI, sidhe pÃ«rbÃ«het nga 25 fshatra, nga tÃ« cilÃ«t dy (ToplanÃ« e SÃ«rmÃ«), janÃ« pjesÃ« e komunÃ«s sÃ« Shllakut, por nga ana etnografike i pÃ«rkasin zonÃ«s sÃ« Dukagjinit.

Komuna ShalÃ« 234.36 kmÂ² 3215 banorÃ« Breglumi (11 fshatra)
Komuna Shosh 121.77 kmÂ² 1157 banorÃ« Ndreaj ( 5 fshatra)
Komuna Pult 135.56 kmÂ² 2414 banorÃ« Pogu ( 7 fashtra)
Zona e ToplanÃ«s 8.41 kmÂ² 324 banorÃ« ToplanÃ« ( 2 fshatra)

DUKAGJINI 500.00 kmÂ² 7110 banorÃ« Breglumi (25 fshatra)
Popullsia merret me blegtori, bujqÃ«si, pylltari, artizanat, etj, kurse nÃ« fshatin Theth edhe me turizÃ«m, kryesisht turizmin familjarÃ« dhe pak tek kampi i pushimit

Zona Ã«shtÃ« e izoluar pasi nÃ«pÃ«r tÃ« kalon ndonjÃ« rrugÃ« kombÃ«tare ose ndÃ«rkombÃ«tare, madje nÃ«pÃ«r zonÃ« nuk kalon as ndonjÃ« rrugÃ« rajonale.

Zona e Dukagjinit, si pasojÃ« e mungesÃ«s sÃ« njÃ« rrjeti rrugor tÃ« pÃ«rshtatshÃ«m ka mbetur njÃ« nga zonÃ« shumÃ« e izoluar dhe njÃ«kosisht njÃ« nga mÃ« tÃ« varfÃ«rat nÃ« ShqipÃ«ri, por zona ka mundÃ«si shumÃ« tÃ« mira qÃ« po tÃ« shfrytÃ«zoheshin me efikasitet, do tÃ« ndryshonin plotÃ«sisht zonÃ«n, ku pa diskutim mundÃ«sia mÃ« e mirÃ« Ã«shtÃ« zhvilimi i turizmit (turizmi alpin dhe speleologjik, ekoturizmi, etj. ).

Vlersimi i pozitÃ«s gjeografike nÃ« aspektin gjeografik, ekonomik dhe strategjik.
NÃ« pjesÃ«n veriore tÃ« ShqipÃ«risÃ«.
Dukagjini Ã«shtÃ« njÃ« vend alpin.
peizazh alpin.
trevÃ« alpine.
reliev shumÃ« i thyer me kontraste tÃ« mÃ«dha, dinamikÃ« tÃ« veÃ§anrÃ«.
klime alpine (mesdhetare).
hidrografi alpine dhe karstike.
bimÃ«si mesdhetare dhe endemike.
Zona ka njÃ« distancÃ« relativisht tÃ« madhe nga deti Mesdhe (mbi 70 km).

NÃ«pÃ«r zonÃ« nuk kalon ndonjÃ« rrugÃ« ndÃ«rkombÃ«tare apo kombÃ«tare e rÃ«ndÃ«sishme, dikur kalonte nÃ«pÃ«r Theth, rruga ShkodÃ«r-Guci-PejÃ«, por pas 1912 doli jashtÃ« funksionimit dhe u zhduk (nÃ« zonÃ« quhet â€œrruga e Vijaveâ€).
Duke qÃ«nÃ« njÃ« zonÃ« alpine, ka potenciale tÃ« larta turistike.
Zona Ã«shtÃ« larg kryqÃ«zimit tÃ« rrugÃ«ve.
Zona Ã«shtÃ« njÃ« zonÃ« e mbyllur malore.
Ndodhet relativisht larg nga deti.
Si pasojÃ« e sistemit rrÃ«zor tÃ« Alpeve, luginat janÃ« tÃ« mbylluta.

Pozita gjeografike nuk Ã«shtÃ« shumÃ« e favorshme, pra nÃ« pÃ«rgjithÃ«si kushtet e sotme ekonomike kanÃ« ardhur edhe si pasojÃ« e pozitÃ«s gjeografike. Por kjo pozitÃ« jo e pÃ«rshtatshme ka dhe avantazhet e veta:
1-zona nuk u bÃ« shesh luftrash nÃ« histori.
2-nÃ« zonÃ« nuk pati dyndje tÃ« popullsisÃ« joshqipÃ«tare si:serbÃ«t.
3-zona si pasojÃ« e kÃ«saj pozite gjeografike arriti tÃ« ruaj autonominÃ« e vet tÃ« plotÃ« (pothuase pavarsinÃ« ), pÃ«rgjatÃ« gjithÃ« historisÃ«, qÃ« nga pushtimi romak i ShqipÃ«rise mÃ« 168 p.e.s. dhe deri mÃ« 1912 me fitoren e pavarsisÃ« sÃ« ShqipÃ«risÃ«, edhe nÃ« rastet kur u pushtua, ky pushtim nuk zgjati mÃ« shumÃ« se 6 muaj.

U MORRE NGA LINKU: http://el-gr.facebook.com/notes/dukagji ... 5364451539

by **Laert** » 21 Apr 2010, 19:19

MENDIME MBI PREARDHJEN E TOPONIMIT â€œDUKAGJINâ€ DHE GJENEZA E POPULLSISÃ‹.

KISHA E THETHIT

22 August 2009

PÃ«r tÃ« studiuar gjenezÃ«n e popullsisÃ« dhe prejardhjen e toponimit Dukagjin duhet tÃ« studiojmÃ« dy krahina tÃ« mÃ«dha etnografike, MalÃ«sinÃ« dhe Dukagjinin e VjetÃ«r, por njÃ«kosisht duhet tÃ« studiojmÃ« edhe dy principatat mesjetare, tÃ« cilat shtriheshin dikur nÃ« kÃ«to dy krahina etnografike, ajo e SpanÃ«ve nÃ« MalÃ«si dhe e Dukagjinasve nÃ« Dukagjin. NÃ« fillim do tÃ« analizojmÃ« principatÃ«n e Dukagjinasve, sepse nga kjo krahinÃ« e kanÃ« prejardhjen shumica e banorve tÃ« zonÃ«s sidhe vetÃ« emÃ«rtimi Dukagjin qÃ« ka zona.

Principata e Dukagjinasve.

Principata e Dukagjinasve shtrihej nga pjesa veriore e luginÃ«s sÃ« Matit e deri nÃ« lumin Drin nÃ« veri, sidhe nga zona bregdetare ndÃ«rmjet grykÃ«derdhjeve tÃ« lumenjÃ«ve tÃ« Matit dhe tÃ« Drinit tÃ« LezhÃ«se deri nÃ« rrafshin e Dukagjinit nÃ« KosovÃ«. Dhe pÃ«rfshinte LezhÃ«n, Kurbinin, PukÃ«n, MirditÃ«n, Kuksin, Hasin, Rrafshin e Dukagjinit deri nÃ« DrenicÃ«.

Prejardhja e emrit tÃ« zonÃ«s.

NÃ« vitn 1281 i pari i kÃ«saj zone Gjin Tanushi pÃ«r merita tÃ« veÃ§anta ushtarake qÃ« mori nÃ« sherbim tÃ« Bizantit mori titullin â€œDukÃ«â€, Pra Duka Gjin, (Ducam Ginium Tanischum), pastaj familja e tij u bÃ« shumÃ« e njohur dhe filloj tÃ« quhej familja e Dukagjinasve, pra titulli i tij sÃ« bashku me emrin e tij kaluan nÃ« formÃ«n e mbiemrit tÃ« familjes dhe mÃ« vonÃ« dhe tÃ« krahinÃ«s ku sundonin ata, par principata e Dukagjinit.1
PÃ«rfaqÃ«suesi mÃ« i njohur i kÃ«saj familje ka qÃ«nÃ« Lek Dukagjini (?-1481), i cili Ã«shtÃ« edhe autori i kanunit tÃ« famshÃ«m qÃ« mban edhe emrin e tij.(Kanuni i Lek Dukagjinit). Ka dhe mendime tÃ« tjera pÃ«r prejardhjen e familjes dhe tÃ« emrit Dukagjin, por ky Ã«shtÃ« mendimi mÃ« i besueshÃ«m, njÃ«kohÃ«sisht jepen edhe data tÃ« ndryshme si 1216, por e rÃ«ndÃ«sishme Ã«shtÃ« se tÃ« gjitha kÃ«to datat sidhen rreth shekullit tÃ« 13-tÃ«.

Faktet qÃ« tregojnÃ« shtrirjen e principate nga Lezha e deri nÃ« DrenicÃ« tÃ« KosovÃ«s janÃ«:
VetÃ«m nÃ« kÃ«tÃ« zonÃ« kemi toponime tÃ« fshatrave me emrin Dukagjin (nÃ« KukÃ«s dhe nÃ« Mat), sidhe toponime qÃ« lidhen me Lek Dukagjinin si:Guri i LekÃ«s, Sofra e LekÃ«s, etj.
VetÃ«m nÃ« kÃ«tÃ« zonÃ« ka fuqi kanuni i Lek Dukagjinit, i cili shtrihet dhe nÃ« zonÃ«n e Dukagjinit tÃ« Ri (zona e marrÃ« nÃ« studim), por shkaqet dhe arsyet e kÃ«saj shtrirje nÃ« kÃ«tÃ« territor tÃ« MalÃ«sisÃ« do t`i japim mÃ« poshtÃ«.
VetÃ«m nÃ« kÃ«tÃ« zonÃ« popullsia e saj ruan kujtimin se janÃ« njÃ« fis nga njÃ« babÃ« i largÃ«t i pÃ«rbashkÃ«t (Murr Dedi). Ky emertim nuk nihet nÃ« zonat e tjera (MalÃ«si, GegÃ«ri, etj).

Kjo popullsi sipas tregimeve tÃ« tÃ« vjetÃ«rve (pleqÃ«ve), dhe gojdhanave ka ardhur nga Rrafshi i Dukagjinit, si pasojÃ« e luftÃ«s me serbÃ«t (shkijet), nÃ« shekujtÃ« e 6-tÃ« deri nÃ« 8-tÃ«.

KÃ«tÃ« mÃ« sÃ« miri e tregon edhe tradita e banorve tÃ« kÃ«saj zone pÃ«r aplikimin e bujqÃ«sisÃ« edhe pse kushtet natyrore favorizojnÃ« blegtorinÃ«, dukagjinasit ruajnÃ« traditÃ«t e tÃ« parve tÃ« tyre nÃ« KosovÃ«, ata kudo qÃ« gjÃ«nden , mundohen tÃ« krijojnÃ« kushte jete bujqÃ«sore. KetÃ« e vÃ«rejti edhe vetÃ« populli qÃ« la fjalÃ«n â€œmalÃ«sori shkon mpas bishtit tÃ« dhenit dhe dukagjinasi mpas bishtit tÃ« shatitâ€.
Se kÃ«ta janÃ« tÃ« ardhur nga lindja dhe jo nga veriu, si MalÃ«sia, e tregojnÃ« edhe kÃ«ngÃ«t e kreshnikÃ«ve ose rapsodia e Gjeto Basho Mujit, e cila nuk nihet nga dukagjinasit, me pÃ«rjashtim tÃ« popullsisÃ« dukagjinase qÃ« u vendos nÃ« luginÃ«ne ShalÃ«s dhe tÃ« Shoshit.
Fakt tjetÃ«r se dukagjinasit janÃ« tÃ« ardhur nga Fusha e KosovÃ«s, Ã«shtÃ« edhe fakti se ndonse janÃ« nÃ« njÃ« zonÃ« malore, ata nuk e quajnÃ« vetÃ«n malÃ«sor dhe vÃ«ndin e tyre MalÃ«si, dhe pÃ«r mÃ« tepÃ«r po ti quash me kÃ«tÃ« emer, ata e marrin pÃ«r fyerje.

Popullsia qÃ« ishte aty para ardhjes sÃ« tyre ose u asimilua me ta ose u largue pÃ«r nÃ« fushat e ShkodrÃ«s, me pÃ«rjashtim tÃ« dy fiseve, tÃ« cilÃ«t bashkÃ«punuan me ta. Ata qÃ« u larguan lanÃ« mbeturina tÃ« vendbanimeve tÃ« tyre dhe shumÃ« toponime dhe legjenda, tÃ« cilat nuk kanÃ« lidhje me popullsinÃ« e ardhur dukagjinase.
Kjo zonÃ« edhe pas invazionit turk e ruajti kompaktÃ«sinÃ« e saj, sa qÃ« mÃ« 1570, kishte nÃ« male rreth 12 000 luftÃ«tarÃ«. PÃ«rmes territorit tÃ« saj kalonte rruga ShkodÃ«r-PukÃ«-KosovÃ«, e cila lidhte ShqipÃ«rinÃ« eVeriut me TurqinÃ«, e cila kontrollohej nga dukagjinasit. Pas shumÃ« perpjekjesh nÃ« shekullin e 17-tÃ«, duke e sulmuar nga Shkodra dhe nga Prizreni, turqit arritÃ«n tÃ« merrnin nÃ«n kontroll kÃ«tÃ« rrugÃ« dhe njÃ« pjesÃ« tÃ« territorit pÃ«rreth saj. Kjo situatÃ« solli njÃ« largim masiv tÃ« dukagjinasve, nga kjo pjesÃ« e zonÃ«s sÃ« tyre. Nga kÃ«ta njÃ« pjesÃ« u larguan nÃ« drejtim tÃ« jugut dhe u vÃ«ndosÃ«n nÃ« MirditÃ«, kurse pjesa tjetÃ«r u largue drej veriut, nÃ« dy drejtime:
Drejtimi i parÃ« ishtÃ« pÃ«r nÃ« MÃ«rturÃ« tÃ« Gurit (Puka veriore), i cili pastaj njÃ« pjesÃ« qÃ«ndroi aty, kurse pjesa tjetÃ«r kaloi lumin Drin dhe u vÃ«ndos nÃ« zonÃ«n e MÃ«rturit, nÃ« TropojÃ«n e sotme dhe pÃ«rbÃ«jnÃ« fisin e sotÃ«m tÃ« MÃ«rturit.
Drejtimi i dytÃ« kaloi lumin Drin dhe u vÃ«ndos nÃ« â€œ zemÃ«râ€ tÃ« MalÃ«sisÃ« dhe janÃ« banorÃ«t e sotÃ«m tÃ« ShalÃ«s dhe tÃ« Shoshit, etj.

Pas kÃ«saj shpÃ«rndarje filloj organizimi i ri i zonÃ«s sÃ« Dukagjinit, por nÃ« kÃ«tÃ« rast vetÃ«m i atyre nÃ« jug, tÃ« cilat u grumbulluan me emrin e ri â€œMirditÃ«â€, dhe emri Dukagjin u la n harresÃ«. Por ky emertim u muar nga dukagjinasit qÃ« u vÃ«ndosÃ«n nÃ« luginÃ«n e ShalÃ«s dhe tÃ« Shoshit, tÃ« cilÃ«t vendin ku u vendosÃ«n filluan ta quajnÃ« Dukagjin.
Sot studiuesit e ndryshÃ«m (etnograf, etj), pÃ«r ta dalluar nga Dukagjini i vjÃ«tÃ«r e quajnÃ« Dukagjini i ri.

Principata e Spanve ose Pulti.

Principatae Spanve, dikur shtrihej nga pjesa veriore e PukÃ«s e deri nÃ« PlavÃ« e Guci, sidhe nga pÃ«rroi i SkatinÃ«s e deri nÃ« liqenin e ShkodrÃ«s dhe nÃ« pjesÃ«n lindore tÃ« Malit tÃ« Zi. Emri i kÃ«saj zone na shfaqet nÃ« burimet bizantine qÃ« nÃ« vitin 877, me emrin â€œPulatumâ€. NÃ« kÃ«tÃ« zonÃ« banonte njÃ« popullsi e vjetÃ«r, e cila jetonte nÃ«pÃ«r lugint e thella tÃ« zonÃ«s, e cila kujtohet sot nga gojÃ«dhanat, toponimet e ndryshme, nga mbeturina popullsie qÃ« e mbajnÃ« vedin tÃ« rrjedhur nga kjo shtresÃ« e lashtÃ«. NÃ« mesjetÃ« (shekujt e 10-tÃ« deri tÃ« 12-tÃ«) nÃ« kÃ«tÃ« zonÃ« u dynd njÃ« popullsi blegtorÃ«sh nomadÃ« tÃ« ardhur nga viset e veriut, e kryesisht nga zona e BosnjÃ«s jugore (fiset e Kelmendit, Hotit, Shkrelit, Kastratit dhe tÃ« GrudÃ«s, etj).
Kjo verifikohet edhe faktin se, kÃ«to vise janÃ« tÃ« vetmet nÃ« ShqipÃ«ri (ShqipÃ«rinÃ« zyrtare), tÃ« cilÃ«t trashiguan ciklet e rapsodisÃ« sÃ« Gjeto Basho Mujit dhe tÃ« kreshnikÃ«ve tÃ« tjerÃ«, qÃ« janÃ« zhvilluar nÃ« zonÃ«n e BosnjÃ«s nÃ« shekujt e 6-tÃ« deri tÃ« 10-tÃ«, nÃ« luftÃ«n kundÃ«r shkieve (sllavÃ«ve).
Fakte tÃ« tjera qÃ« keto fise janÃ« tÃ« ardhura janÃ«: jeta e tyre nomade ( deri para 2-3 shekujsh), tradita krejt tÃ« vÃ«Ã§anta nga Ã§do krahinÃ« tjetÃ«r e vendit, toponime nga zonat nga kanÃ« ardhur, etj.

NdÃ«rmjet tÃ« ardhurve dhe vÃ«ndasve pÃ«r disa kohÃ« kishte harmoni tÃ« plotÃ«, pasi vendasit shfrytÃ«zuan sheshet e ulta dhe brigjet e lumenjÃ«ve pÃ«r bujqÃ«si, kurse tÃ« ardhurit shfrytÃ«zuan kullotat e larta pÃ«r blegtori. Pushtimi i ShqipÃ«risÃ« nga pushtuesit osman, solli pasoja edhe pÃ«r ata edhe pse kÃ«ta pushtues nuk arritÃ«n ti pushtonin, ata patÃ«n njÃ« ndikim shumÃ« tÃ« madh mbi jetÃ«n e tyre, sepse ata pushtuan pjesÃ«t e poshtme, fushat, pra kullotat dimÃ«rore, gjÃ« qÃ« u keqÃ«soi shumÃ« gjÃ«ndjen ekonomike dhe e bÃ«ri popullsinÃ« e zonÃ«s qÃ« tÃ« jetonte nÃ« kushte gjysÃ«m nomade dhe tÃ« merrej me njÃ« fare bujqesie (kopshtari).

Me keqÃ«simin e gjendjes sÃ« jetesÃ«s filloi edhe lufta midis vÃ«ndasve dhe tÃ« ardhurve (shekujt e 15-tÃ« dhe tÃ«17-tÃ«), pÃ«r kullota mÃ« tÃ« shumta dhe mÃ« tÃ« mira, etj. TÃ« ardhurit ishin mÃ« tÃ« organizuar dhe arritÃ«n ose ti asimilonin ose ti detyronin vendasit qÃ« tÃ« largoheshin pÃ«r nÃ« lindje (KosovÃ«)ose pÃ«r nÃ« perÃ«ndim (ShkodÃ«r). NjÃ«kosisht filluan edhe pÃ«rpjekjet nÃ« mes tyre pÃ«r tÃ« siguruar Ã§do fis kullota mÃ« tÃ« mÃ«dha dhe mÃ« tÃ« mira. Lufta midis fiseve pÃ«r zotrim kullotash vazhdoi deri nÃ« shekullin e 19-tÃ«. .
Kushtet e reja tÃ« jÃ«tÃ«s sÃ« ngulur ndikuan edhe mbi jetÃ«n ekonomike, shoqÃ«rore dhe politike tÃ« banorve tÃ« zonÃ«s. Mbi sistemin fisnorÃ«, i cili mbeshtetej nÃ« lidhjen e gjakut ndÃ«rmjet njerÃ«zve (fisi), lindi sistemi i ri me lidhje territoriale ndÃ«rmjet njerÃ«zve. U formuan grupime tÃ« reja populsie, tÃ« cilat nuk quheshin mÃ« fise, por male. Dhe e gjithÃ« popullsia e MalÃ«sisÃ« u nda nÃ« 12 male: Triepshi, Pipri, KuÃ§i, VasojeviÃ§i, Kelmendi, Hoti, Gruda, Shkreli, Kastrati, Krasniqja, Gashi dhe BytyÃ§i.
Nga ky ekilibÃ«r i ri, banorÃ«t e filluan tÃ« shkonin drejt njÃ« pÃ«rqÃ«ndrimi ekonomoiko- shoqÃ«ror, politik dhe kulturorÃ«, i cili u shpreh edhe me njÃ« emÃ«r tÃ« pÃ«rbashkÃ«t pasi i gjithÃ« vendi u quajt â€œMalÃ«siâ€ dhe banorÃ«t â€œmalÃ«sorÃ«â€, pra u zÃ«vendÃ«sue emertimi Pulat (Pult), por ky emÃ«rtim nuk u zhduk por kaloi si emertim pÃ«r njÃ« nenzonÃ« tÃ« MalÃ«sisÃ«.

MegjithÃ«se emri â€œMalÃ«siâ€ Ã«shtÃ« njÃ« emÃ«r i pÃ«rveÃ§Ã«m qÃ« i jepet njÃ« vetÃ«m krahinÃ«s sÃ« njohur nÃ« gjeografi me emrin â€œAlpeâ€ dhe nÃ« asnjÃ« vÃ«nd tjetÃ«r , edhe pse janÃ« vende malore si Luma, etj. Kjo shpjegohet se emri â€˜MalÃ«siâ€ nuk Ã«shtÃ« njÃ« emÃ«r gjeografik qÃ« ka kuptimin fizik tÃ« disa maleve, por Ã«shtÃ« njÃ« emÃ«r me kuptim etnografik, ku fjala â€œmalâ€ ka kuptimin e njÃ« grupi njerÃ«zish dhe fjala â€œMalÃ«siâ€ ka kuptimin e disa grupeve tÃ« tilla njerÃ«zish.

Kjo zonÃ« kishtÃ« njÃ« unitet ekonomiko-shoqÃ«rorÃ«, i cili shprehet tek Kanuni i Maleve (i cili Ã«shtÃ« i ndryshÃ«m nga Kanuni i Lek Dukagjinit). Drejtimi politik kryhej nga kuvendi i pleqÃ«ve tÃ« maleve (12 pleq, nga 1 pÃ«r Ã§do mal).

NdÃ«rmjet MalÃ«sisÃ« dhe Dukagjinit ka pasur ndikime tÃ« ndÃ«rsjellta. Fiset e Gashit dhe tÃ« BytyÃ§it kaluan lumin e TropojÃ«s dhe u vÃ«ndosÃ«n nÃ« deri afÃ«r lumit tÃ« SkatinÃ«s, nÃ« territorin e Dukagjinit, duke e shtrirÃ« ndikimin e MalÃ«sisÃ« deri nÃ« atÃ« lumÃ«, kurse fisi i ThaÃ§it kaloi lumin Drin dhe u vendos nÃ« zonÃ«n e Dukagjinit (nÃ« PukÃ« ), por humbi lidhjet me MalÃ«sinÃ« dhe u bÃ« pjesÃ« e Dukagjinit. Grupe malÃ«sorÃ«sh zbritÃ«n e populluan fushat e MbishkodrÃ«s, duke i bÃ«rÃ« pjesÃ« tÃ« MalÃ«sisÃ«, ndonse ato janÃ« zona fushore. Edhe nga zona e Dukagjinit ka pasur dyndje tÃ« popullsisÃ« drejt MalÃ«sisÃ«, tÃ« cilat kanÃ« qÃ«nÃ« tÃ« shumta, por mÃ« e madhja ndodhi pas thyerjes qÃ« pÃ«suan dukagjinasit nga turqit nÃ« shekullin e 17-tÃ«, ku siÃ§ thamÃ«:

Dy grupime u drejtuan pÃ«r nÃ« MalÃ«si, nÃ« territore tÃ« ndryshyshme.

Grupi i parÃ« u vendos nÃ« luginÃ«n e lumit tÃ« Nikajve, nÃ« TropojÃ« dhe formoj fisin e sotÃ«m tÃ« MÃ«rturit.
Grupi i dytÃ« i pÃ«rbÃ«rÃ« nga dy vllazni u vÃ«ndos nÃ« luginÃ«n e lumit tÃ« ShalÃ«s dhe formuan fiset e ShalÃ«s dhe tÃ« Shoshit. Pak mÃ« vonÃ« erdhi edhe njÃ« grup tjetÃ«r i pÃ«rbÃ«rÃ« nga Gimajt, dhe u vÃ«ndos nÃ« zonÃ«n e ShalÃ«s.

Vendosja e kÃ«saj popullsie u bÃ« nÃ« mÃ«nyrÃ« paqÃ«sore dhe pa luftÃ«, ka mundÃ«si se shkaku pse nuk u bÃ« luftÃ« ishte pÃ«r arsye se tÃ« dy palÃ«t ishin luftÃ«tarÃ« kundÃ«r armikut tÃ« pÃ«rbashkÃ«t, â€œpushtusi osmanâ€.
BanorÃ«t e rinjÃ« sollÃ«n traditat dhe zakonet e tyre dhe emrin Dukagjin, dhe mes tÃ« tjerave sollÃ«n edhe kanunin e Lek Dukagjinit. Kjo popullsi nuk u shkri me popullsinÃ« malÃ«sore vÃ«ndase por, ruajti traditat dhe zakonet e veta dhe formoj njÃ« krahinÃ« etnografike nÃ« vete, nÃ« zemÃ«r tÃ« MalÃ«sisÃ«, duke e ndarÃ« atÃ« nÃ« dy pjesÃ«: 9 male nÃ« perÃ«ndim, tÃ« cilat u quajtÃ«n MalÃ«sia e Madhe dhe 3 male nÃ« lindje, tÃ« cilat u quajtÃ«n MalÃ«sia e VogÃ«l (MalÃ«sia e GjakovÃ«s).

Disa albanolog tÃ« huaj (Reinboldi, Hani, etj) tÃ« cilÃ«t nuk u thelluan nÃ« fenomenin e zhvillimit tÃ« ngjarjeve, nuk morÃ«n me mÃ«nd se si mund tÃ« ishte MalÃ«sia e Madhe larg asaj tÃ« VoglÃ«s dhe me njÃ« krahinÃ« tjetÃ«r etnografike nÃ« mes tÃ« tyre, prandaj emrin MalÃ«si e VogÃ«l e vune mbi Dukagjinin, duke bashkuar MalÃ«sinÃ« e Madhe me MalÃ«sinÃ« e VogÃ«l (Dukagjinin). Me kÃ«tÃ« bÃ«nÃ« njÃ« gabim tÃ« madh. Popullsia e Dukagjinit i ruajti traditat e veta, nuk e quan vÃ«ndin e tij â€œMalÃ«siâ€dhe veten â€œmalÃ«sorâ€. Prandaj vÃ«ndosja e emertimit â€œMalÃ«si e VogÃ«lâ€ mbi Dukagjin Ã«shtÃ« krej arbitrare.

Dukagjini i Ri qÃ« Ã«shtÃ« nÃ« mes tÃ« MalÃ«sisÃ« i ruajti shumÃ« traditat dhe zakonet e veta, por ra edhe nÃ«n ndikimin e MalÃ«sisÃ«, gjÃ« qÃ« u shfaq nÃ« marrjen e disa dokeve dhe zakoneve nÃ« kulturÃ« materiale si: tipin e ndÃ«rtesave, nÃ« veshje, etj, nÃ« kulturÃ«n artistike si: marrja e lahutÃ«s dhe e eposit tÃ« KreshnikÃ«ve. Por Dukagjini i Ri ushtroj edhe vetÃ« njÃ« ndikim shumÃ« tÃ« madh mbi zonat pÃ«rreth tÃ« MalÃ«sisÃ«, saqÃ« zona e Pultit (Pulti i sotÃ«m) ra plotÃ«sisht nÃ«n ndikimin e Dukagjinit dhe ndonse popullsia Ã«shtÃ« tjetÃ«r, Pulti u bÃ« pjesÃ« e Dukagjinit, kurse Toplana, Temali dhe Nikajt ranÃ« pjesÃ«risht nÃ«n ndikimin e Dukagjinit.

Studim i bere nga Florian Fusha

U morre nga linku; http://www.facebook.com/note.php?note_id=125366336539

by **Laert** » 21 Apr 2010, 19:48

Ndarja administrative
SHALE - SHOSHE - PULT DHE TOPLANE

Komuna Shale

Komuna Shale perfshin 11 fshatra:F/ Breg-Lumi,

- Abat,
- Nicaj-Shale,
- Lekaj,
- Vuksanaj,
- Pecaj,
- Theth,
- Nderhysaj,
- Gimaj,
- Nen-Mavriq,
- Lota

Komuna Shosh

Komuna Shosh perfshin 5 fshatra:

- F/ Ndrejaj,
- Nikaj-Shosh,
- Palaj,
- Pepsumaj,
- Brasht

Komuna Pult

Komuna Pult perfshin 7 fshatra:

- F/Pog,
- Kir,
- Gjuraj,
- Plan,
- Xhan,
- Brucaj,
- Mgull

Zona Toplane

Jane 2 fshatra;

-Toplane
- Serme

by **Laert** » 23 Apr 2010, 09:04

KU SHTRIHET SOT DUKAGJINI?

August 22, 2009
Studim i bere nga Florian Fusha

Ka pasur dhe ka shume mendime se kush futet sot nÃ« trevÃ«n e Dukagjinit (i Riu), pÃ«r ti dhÃ« nÃ« zgjidhje ketij problemi, bÃ«het ky studim, i cili bazohet vetem nÃ« fakte dhe dokumenta historike dhe jo nÃ« dÃ«shirat e momentit tÃ« njÃ«rit apo tjetrit.

Dukagjini i sotÃ«m apo siÃ§ quhet nga specialistÃ«t e fushave tÃ« ndryshme, Dukagjini i Ri, dhe kjo vjen pÃ«r tÃ« mos e ngarÃ«rruar me principatÃ«n e dikurshme tÃ« Dukagjinasve dhe pÃ«r arsye se banorÃ«t e zonÃ«s (Shala e Shoshi), janÃ« pasardhÃ«s tÃ« banorve tÃ« asaj principate, pra janÃ« njÃ« fis me Dukagjinasit e dikurshÃ«m, qÃ« territoret e tyre shtriheshin nga zona bregdetare ndÃ«rmjet LezhÃ«s dhe grykÃ«derdhjes sÃ« lumit Mat e deri nÃ« DrenicÃ«, nÃ« KosovÃ«, shtrihet nÃ« pjesÃ«n me veriore tÃ« rrethit tÃ« ShkodrÃ«s.

SiÃ§ dihet nga historia principata e Dukagjinasve si pasojÃ«e luftrave me osmanÃ«t, nÃ« shek. e XVII, u shpÃ«rbÃ« dhe humbi konceptin e organizimit politik dhe fisnorÃ«.
Pas kÃ«saj traume, popullsia filloj tÃ« organizohej nÃ« organizma tÃ« rinjÃ« politikÃ« dhe fisnor, linden grupime tÃ« reja si: Mirdita, etj. Emri i mÃ« parshÃ«m, pra dukagjinas u la nÃ« harresÃ« nÃ« trojet qÃ« mÃ« parÃ« ishin nÃ«n zotrimet e asaj principate. Sot nÃ« zonÃ«n ku shtrihej ajo principatÃ«, me pÃ«rjashtim tÃ« toponimeve qÃ« kanÃ« mbetur nga ajo kohÃ« si : fshati Dukagjin nÃ« Mat, apo Rrafshi i Dukagjinit nÃ« KosovÃ«, nuk Ã«shtÃ« asnjÃ« rast qÃ« popullsia vazhdon tÃ« mbaj emrin e mÃ« parshÃ«m, pra quhen mirditor, pukjanÃ«, kuksian, etj por asnjÃ« nuk quhet dukagjinas.
Por ky emertim (dukagjinas) nuk u zduk, dhe kjo pÃ«r arsyese njÃ« grupim i popullÃ«sisÃ« sÃ« principatÃ«s, tÃ« cilÃ«t u larguan nga kÃ«to zona dhe u vendosÃ«n nÃ« zemÃ«r tÃ« zonÃ«s sÃ« MalÃ«sise, dhe kÃ«ta janÃ« fiset e ShalÃ«s dhe tÃ« Shoshit. TÃ« cilÃ«t vendin ku shkuan e quajtÃ«n Dukagjin dhe veten dukagjinas. Si pasojÃ« e kontakteve dhe dhÃ«njes dhe marrjes reciproke me kalimin e kohÃ«s edhe zona e Pultit, edhe pse nga gjaku nuk janÃ« dukagjinas, sot e quajnÃ« veten dhe vendin e tyre Dukagjin. Pra sot nÃ« shek.XXI, Dukagjini dhe dukaginasit (i Riu) shtrihen nÃ« zonÃ«n e ShalÃ«s, Shoshit, Pultit dhe zona e ToplanÃ«s, e cila si pasojÃ« e ndarjes administrative tÃ« 1992, i ka kaluar njÃ« komune tjetÃ«r (Shllaku), por nga ana etnografikÃ« Ã«shtÃ« pjesÃ« e Dukagjinit.
Pas ndryshimeve tÃ« viteve 90-tÃ«, vÃ«rehet re se nga shumÃ« grupime dhe autor tÃ« ndryshÃ«m, por duhet theksuar se pa asnjÃ« studim shkencor, mundohen qÃ« nÃ« emertimin Dukagjin tÃ« fusin edhe shumÃ« zona tÃ« tjera si Nikaj-MÃ«rtur, dhe sidomos Shllakun e Temalin. Por kjo Ã«shtÃ« e gabuar.
Madje sot edhe shoqata â€œatdhetare Dukagjiniâ€ mbÃ«shtet kÃ«tÃ« ide. Madje edhe harta e zonÃ«s ne faqen web tÃ« shoqatÃ«s jep ShalÃ«n, Shoshin, Pultin dhe Shllakun e Temalin. Edhe pas brÃ«nda kÃ«saj shoqate ka pasur zÃ«ra pÃ«r futjen edhe tÃ« zonÃ«s sÃ« zonÃ«s sÃ« Nikaj-MÃ«rturit. Por kjo pÃ«r fat tÃ« mirÃ« nuk u lejua. KÃ«to zÃ«ra bazoheshin nÃ« faktin se edhe mÃ«rturÃ«sit janÃ« tÃ« fisit tÃ« vjetÃ«r tÃ« dukagjinasve. Po kjo Ã«shtÃ« e vertetÃ«, por nuk duhet harruar se pas shek.XVII, me riorganizimin e ri ajo zonÃ« preferoj emertimion e ri tÃ« Nikaj-MÃ«rturit si pasojÃ« e bashkimit me fisin e Nikajve tÃ« MalÃ«sisÃ«. NÃ« Dukagjinin e sotÃ«m atÃ«herÃ« duhet tÃ« futeshiomn edhe Mirdita, Puka, etj. Por kjo nuk Ã«shtÃ« e mundur, pasi p.sh: sot romak quhen vetem banorÃ«t e RomÃ«s dhe jo gjithÃ« banorÃ«t e perandoris Romake. KÃ«to janÃ« evolucione tÃ« historisÃ« dhe si tÃ« tilla nuk mund tÃ« kthehen mrapa.

Do ndalemi pÃ«r njÃ« shpjegim mÃ« tÃ« hollÃ«sishÃ«m pÃ«r sa i takon rastit tÃ« Shllakut dhe Temalit.

AutorÃ«t qÃ« argumentojnÃ« futjen e kÃ«tyre dy zonave mbÃ«shteten nÃ« shkaqete e mÃ« poshtme:

KÃ«to dy zona kanÃ« qÃ«nÃ« historikisht pjesÃ« e Dukagjinit (Riu).
KÃ«to dy zona kanÃ« qÃ«nÃ« pjesÃ« e bajrakÃ«ve tÃ« Dukagjinit.
Sa mÃ« shumÃ« tÃ« jenÃ« aq mÃ« mirÃ« Ã«shtÃ«.
NÃ« kÃ«ngÃ«t qÃ« flasin nÃ« favor tÃ« idesÃ« sÃ« tyre.
TÃ« qÃ«nura e zonave kufitare dhe katolike.
KanÃ« qÃ«nÃ« pjesÃ« e sanxhakut tÃ« Dukagjinit me qÃ«ndÃ«r nÃ« PejÃ«
KanÃ« qÃ«nÃ« pjesÃ« e rrethit tÃ« Dukagjinit.
Etj.

Po i analizojmÃ« me rrallÃ« duke paraqitur fakte dhe dokumenta , qÃ« vertetojnÃ« tÃ« kundÃ«rtÃ«n;

KÃ«to dy zona nuk kanÃ« qÃ«nÃ« asnjÃ« herÃ« pjesÃ« e Dukagjinit tÃ« sotÃ«m apo edhe tÃ« vjetrit. Pasi nÃ« mesjetÃ« dukaginasit ishin nÃ« principatÃ«n e dukagjinasve, kurse Shllaku dhe Temali ndodheshin ndÃ«rmjet zotrimeve tÃ« SpanÃ«ve nÃ« veri dhe DushmanÃ«ve nÃ« jug. Sipas Salnames sÃ« vilajetit tÃ« ShkodrÃ«s e vitit 1892 MalÃ«sia e ShkodrÃ«s ndahej nÃ« 10 male, ku ndÃ«r to ishin mali i Dukagjinit me 6 bajrakÃ« dhe mali i Shllak-Temal me 2 bajrakÃ«, etj. NÃ« Kanunin e LekÃ« Dukagjinit i mbledhur nga Shtjefen GjeÃ§ovit tÃ« ribotuar nÃ« TiranÃ« mÃ« 1999, nÃ« faqen 84 jepen zonat ku mbahej besa e gjas e Ã§obanit dhe ndÃ«r tÃ« tjerat shkruhet: NdÃ«r Malet e Dukagjinit: ShalÃ«, Shosh, Kir, Gjaj, Plan e ToplanÃ«.
PÃ«r sa i takon faktit se kanÃ« qÃ«nÃ« pjesÃ« e bajraqeve tÃ« Dukagjinit, kjo nuk Ã«shtÃ« aspak e vÃ«rtet, sipas tÃ« gjitha burimeve dhe arkivave askund nuk del se bajrakÃ«t e kÃ«tyre dy zonave kanÃ« kÃ«nÃ« quajtur bajrakÃ«t e Dukagjinit, pasi nÃ« arkiva flitet pÃ«r bajrakÃ«t e Dukagjinit dhe jepet shprehimisht. Shala, Shoshi, Toplana, Kiri, Plani e Xhani. KÃ«shtu mÃ« 14 maj 1866 â€œpopulli i GjashtÃ« BajrakÃ«ve tÃ« Dukagjinitâ€ i drejtoi qeveritarit tÃ« ShkodrÃ«s kÃ«rkesÃ«n me shkrim, njÃ« vit pasi ishte emÃ«ruar bylykbashi i tyre. Ceno Beu â€œnuk kishte njohuri dhe nuk iu pÃ«rshtat zakoneve e rregullave tonaâ€ shkruanin dukagjinasit (AQSh fondi 121, dosja 807).
PÃ«r sai takon shprehjes se sa mÃ« shumÃ« tÃ« jenÃ« aq mÃ« mirÃ« Ã«shtÃ«. Kjo shprehen nÃ« kÃ«tÃ« rast nuk shkon, pasi Ã«shtÃ« e drejt se sa mÃ« shumÃ« tÃ« jenÃ« aq mÃ« mirÃ« Ã«shtÃ« por duhet kuptuar njÃ« qÃ« e vogÃ«l. Ku themi shkodranÃ« nÃ«nkuptojmÃ« banorÃ«t e zonÃ«s sÃ« ShkodrÃ«s, dhe me kÃ«tÃ« rast nuk mund tÃ« quajm shkodranÃ« edhe lezhjanÃ«t. Pastaj nÃ« qoftÃ« se duam patjetÃ«r tÃ« fusim edhe zona tÃ« tjera nÃ« ShoqatÃ«, pÃ«r arsye tÃ« ndryshme, por jo shkencore, atÃ«herÃ« Ã«shtÃ« shumÃ« e thjeshtÃ«, tâ€™i ndryshohet emri shoqatÃ«s. Dhe nga Dukagjin mund tÃ« quhet Alpet, Mbishkodra, MalÃ«sia, etj. Por jo Dukagjini sepse kur themi Dukagjin nÃ«nkuptojmÃ« dukagjinÃ«sit e jo zonat aty afÃ«r.
AsnjÃ« kÃ«ngÃ« e vjetÃ«r e zonÃ«s sÃ« Dukagjinit apo e Shllakut e Temalit nuk ka tÃ« bÃ«jÃ« mendonjÃ« rast ku kÃ«to dy zona futen nÃ« zonÃ«n e Dukagjinit, por pÃ«r tÃ« kundÃ«rtÃ«n kemi shumÃ« raste si:

Dukagjini shumÃ« luftÃ« bani.
Shala, Shoshi edhe Plani
Apo
Gjasht bajrakÃ«t janÃ« poterue,
KanÃ« lidhÃ« besÃ«n e janÃ« betue

Ã‹shtÃ« njÃ« kÃ«ngÃ« nÃ« tÃ« cilÃ«n thuhet po luftojnÃ« bijtÃ« e Dukagjinit, pÃ«r njÃ« luftÃ« tÃ« bÃ«rÃ« nÃ« zonÃ«n e Shllakut, por kjo kÃ«ngÃ« Ã«shtÃ« bÃ«rÃ« pas viteve 90-tÃ«. Ku dihet se nÃ« kÃ«tÃ« periudhÃ« mjafton qÃ« tÃ« japÃ«sh njÃ« sasi lÃ«kÃ«sh, e pÃ«r njÃ« javÃ« del kÃ«nga ku thuhet se je â€œpresident i venditâ€.
Fakti i tÃ« qÃ«nurit kufitar dhe katolik tÃ« dy palÃ«t. Kjo pÃ«r sa i takon pÃ«r sa kemi folur deri tani nuk ka tÃ« bÃ«jÃ« fare, pasi e qÃ«nura komshinj nuk do tÃ« thotÃ« se i pÃ«rkasim tÃ« njÃ«jtit grup, pÃ«rsa i takon faktit se tÃ« dy palÃ«t janÃ« katolikÃ«. Feja Ã«shtÃ« njÃ« faktor i rÃ«ndÃ«sishÃ«m por nÃ« kÃ«tÃ« rast nuk ka tÃ« bÃ«jÃ« farÃ«, pasi feja Ã«shtÃ« njÃ« faktor pÃ«rsonal dhe kÃ«tu na vjen si shÃ«mbull fshati i ShÃ«ngjergjit nÃ« Nikaj-MerturÃ«, i cili Ã«shtÃ« njÃ« fis, edhe pse njÃ« pjesÃ« e vogÃ«l e popullsisÃ« Ã«shtÃ« kthyer nÃ« fene islame, nÃ« ndryshim nga i gjithÃ« fshati qÃ« Ã«shtÃ« katolik. Kjo nuk do tÃ« thotÃ« se ajo pjesÃ«, sa do e vogÃ«l, e popullsisÃ« nuk Ã«shtÃ« shÃ«ngjergjase. Pra tÃ« qÃ«nurit apo jo tÃ« njÃ« pÃ«rkatÃ«sie fetare nuk tÃ« pÃ«rjashton apo fut nÃ« njÃ« pÃ«rbÃ«rje tÃ« njÃ« popullsie. Aq mÃ« tepÃ«r qÃ« kjo Ã«shtÃ« njÃ« karakteristikÃ« e grekÃ«ve.pÃ«r tÃ« cilÃ«t Ã§do ortodoks shqipÃ«tar Ã«shtÃ« grek, dhe jo e zonÃ«s sÃ« Dukagjinit.
E qenur e pÃ«rbashkÃ«t nÃ« njÃ« sanxhak, nÃ« kohÃ«n e pÃ«randorisÃ« Osmane apo nÃ« njÃ« rreth administrativ nÃ« shtetin ShqipÃ«tar deri nÃ« vitet 50-tÃ« tÃ« Shek. XX, nuk do tÃ« thotÃ« asgjÃ«, madje duhet kuptuar se nga kjo Ã«shtÃ« edhe shkaku kryesor nga vjen ky gabim. Pasi dihet si bÃ«heshin dhe bÃ«hen ndarjet administrative, ku njÃ« zonÃ« kalon nga rrethi nÃ« rreth pÃ«r arsye politike, ekonomike apo thjesht pÃ«r shkak tÃ« votimeve. Kjo mund tÃ« shpjegohet shumÃ« thjeshtÃ« po tÃ« shikohet ndarja administrative e ShqipÃ«risÃ« sot, ku zona etnografike si KurvÃ«leshi Ã«shtÃ« e ndarÃ« ndÃ«rmjet rretheve tÃ« ndryshme, apo rrethi i MirditÃ«s, i cili ka vetem njÃ« pjesÃ« tÃ« krahinÃ«s etnografike tÃ« MirditÃ«s, sidhe vetÃ« ShqipÃ«ria sot. Gjthashtu dihet se Rragami, nÃ« luginÃ«n e ValbonÃ«s Ã«shtÃ« me popullsi thethnjane (madje ai nihet me emrin Rragami i ShalÃ«s ), por me gjithÃ« atÃ« ai ndodhet nÃ« rrethin e TropojÃ«s.

Prandj duhet theksuar se zona e Dukagjinit tÃ« sotÃ«m pÃ«rbÃ«n ShalÃ«n, Shoshin, Pultin dhe zonÃ«n e ToplanÃ«s, arsytimet e komentet e tjera janÃ« tÃ« gabuara e pÃ«r qellime tÃ« tjera jo shkÃ«ncore. Dhe historia do tÃ« tregojÃ« kÃ«tÃ«

MORRE NGA LINKU; http://74.125.77.132/search?q=cache:3kP ... clnk&gl=dk

by **Laert** » 25 Apr 2010, 09:12

TOPLANA â€“ KUFI ME DUSHMANIN - PJESE AKTIVE E DUKAGJINIT

UnÃ« pata fatin qe njÃ« pjese te rinise sime ta kaloj ne fshatin Toplane, midis banoreve, njerÃ«zve te mrekullueshÃ«m te saj. Ajo kohe edhe pÃ«r mua shÃ«rbeu si njÃ« shkolle. Atje u burrÃ«ruam, u bÃ«me me te ditur, e u bÃ«me me te afte pÃ«r tâ€™i pÃ«rballuar vÃ«shtiruesit e jetÃ«s. PÃ«r arritjen e kÃ«tyre cilÃ«sive, merita Ã«shtÃ« e toplanasve, pÃ«r te cilÃ«t gjithnjÃ« i kujtojmÃ« me nostalgji dhe me shume respekt. Prandaj ndjej obligim pÃ«r te shkruar sadopak pÃ«r ketÃ« fshat te Dukagjinit.
Toplana Ã«shtÃ« fshati me i skajshÃ«m i Dukagjinit dhe i rrethit te Shkodres, midis tri rretheve: ShkodÃ«r, Puke e TropojÃ«. Shtrihet ne krahun e djathte te lumit Drin, sot liqeni i Komanit. Kufizohet ne Lindje me rrethin e PukÃ«s, me te cilin e ndan liqeni i Komanit; ne Jug kufizohet me Dushmanin, ne mes te cilÃ«ve Ã«shtÃ« lumi i Leqniqes, pjese e poshtme e lumit te ShalÃ«s; ne PerÃ«ndim kufizohet me fshatrat Molle e Brashte te komunÃ«s se Shoshit; kurse ne Veri kufizohet me fshatin Brise te komunÃ«s Lekbibaj, te rrethit TropojÃ«.

Toplana Ã«shtÃ« vÃ«lla me Shllak e Gash te TropojÃ«s.

Bile pÃ«rballe Toplanes ndodhet njÃ« maje mali me emrin maja e Gashit, ne te cilin mendohet se kÃ«ta vÃ«llezÃ«r kane kuvenduar dhe janÃ« ndare njeri me tjetrin, megjithÃ«se ky mal Ã«shtÃ« pjese pÃ«rbÃ«rÃ«se e shtrirjes gjeografike te fshatit Berishe te rrethit Puke.
Ka tri versione pÃ«r prejardhjen e emrit, toponimit Toplane. Eqrem Ã‡abej dhe Rrok Zojzi thonÃ« se e ka marre emrin nga njÃ« top i lanun apo top lende(druri), me te cilÃ«t njÃ« pjese e banoreve te fshatit janÃ« ne njÃ« mendje. Kurse pÃ«r mua me i pranueshÃ«m Ã«shtÃ« varianti i Fran Lulit, i cili thotÃ« se toponimi Toplane, vjen nga fjala tople â€“ vend i vaket, vend i nxehte, klime te cilÃ«n ia imponon lugina e Drinit. Duke pas parasysh emra te ndryshÃ«m vendesh apo rrÃ«nojat e 7 kishave me emra shenjtoresh te ndryshÃ«m, arrihet ne pÃ«rfundimin se fshati Toplane ka qene i banuar shume shekuj me pÃ«rpara, ndoshta me i banuar se shume fshatra te tjerÃ« te Dukagjinit.
Fisi i Toplanes pÃ«rbehet nga 10 vllazni, si: Ndrepepaj, Lekaj, Geraj, Bicaj, Malutaj, Gjoklekaj, Gjomicaj, Mertiaj, Kolicaj e Prezhmeshaj. Ndahet ne dy njÃ«si vendore: Katundi e SÃ«rma. SÃ«rma ne fillim ka qene bjeshke e Katundit, ne te cilÃ«n ka banore nga te gjitha vllaznite. Toplana gjithnjÃ« ka qene bajrak me vete, duke qene shume aktiv ne historinÃ« e Dukagjinit. KujtojmÃ« me ketÃ« rast luftÃ«n e korrikut te vitit 1910, kundra Shefqet Turgut PashÃ«s, ne te cilÃ«n fshati Sterniqe u be e pakalueshme nga heroizmi i luftÃ«tareve toplanas. Po kÃ«shtu, kujtojmÃ« korrikun e vitit 1915, luftÃ«n e popullit te Dukagjinit kundÃ«r ushtrive malazeze dhe kushtrimit te kÃ«saj lufte iu pÃ«rgjigj menjÃ«herÃ« Mark Sadria ne krye te luftÃ«tareve te Toplanes, i cili dha jetÃ«n ne mbrojtje te QafÃ«s se Megulles. Heroizmi i tyre Ã«shtÃ« pÃ«rjetuar edhe ne kÃ«nge. Ja disa vargje: Mark Sadria me Toplane / Qafen e Megulles done me xane / Qafen e Megulles done me msy / Se ka ra shkjau me ushtri / Aty trimi kenka vra / Fyt pÃ«r fyt merthye me shkja / â€¦ Ne legjende janÃ« kthyer trimÃ«ritÃ« e Col Lulashit, sidomos kundra pushtuesve te nemsese.
Edhe ne luftÃ«n Nacional â€“ Ã‡lirimtare, toplanasit morÃ«n pjese aktivisht duke filluar qe ne formimin e Ã‡etÃ«s Partizane te Dukagjinit, me 5 nÃ«ntor 1943 e deri ne formacione duke e quajtur Ã§lirimin e vendit si njÃ« domosdoshmÃ«ri, pa ditur se Ã§farÃ« do te vinte pas Ã§lirimit, si: Ndue Micani, Kole Zefi, Ndue Gjeloshi, Ndoc Deda, e te tjerÃ«. Ndue Gjeloshi nga SÃ«rma ra heroikisht ne Peje duke luftuar pÃ«r Ã§lirimin e trojeve shqiptare ne ish JugosllavinÃ«. U desh te kalonin shume vite qe te shpallej â€œDÃ«shmor i Atdheutâ€, se vÃ«llai i tij, Zefi, ishte arratisur sepse ishte kundÃ«r regjimit komunist.
Ndue Micani meriton njÃ« shkrim te veÃ§ante, se pÃ«rveÃ§ dy medaljeve te trimÃ«risÃ«, pati meritÃ«n e madhe qe Toplana nuk u dÃ«mtua nga operacionet e viteve te para te mbas Ã§lirimit te vendit. Tek ai ishin gÃ«rshetuar si te radhe kush urtia me trimÃ«rinÃ«.
Toplanasit gjithnjÃ« janÃ« shquar edhe pÃ«r frymÃ«n e tyre antikomuniste. Ne pÃ«rpjekje kundra forcave partizane ne nÃ«ntor 1944, dhanÃ« jetÃ«n Shpend Sadria e Prele Deda. Nga pakÃ«naqÃ«sia ndaj regjimit komunist, Zef Gjeloshi u arratis dhe mbas shume kalvareve, pÃ«rfundoi ne Australi. Toplana beri rezistencÃ«n me te madhe se i gjithÃ« Dukagjini tundra kolektivizimit te ekonomisÃ« bujqÃ«sore. Pre te realizuar ketÃ« direktive te PPSH, ne ketÃ« fshat u aktivizua e gjithÃ« â€œmakinaâ€ shtetÃ«rore e rrethit te Shkodres. Me ketÃ« rast, Toplana pati edhe kulakun e pare e te vetÃ«m ne Dukagjin pÃ«r ketÃ« problem, Pal Dedoshin. Ne Toplane kurrÃ« nuk u be tufÃ«zimi i plote i bagÃ«tive.
Karakteristike ne fshatin Toplane, para viteve 90-te ka qene familja e madhe patriarkale, me njÃ« organizim te pÃ«rkryer ne harmonizimin e detyrave brenda familjes, te cilat kane qene ne zÃ« ne tere Dukagjinin. Te tilla kane qene: Familja e Marash Binakut, Pal Dedoshit, Gjon Rustemit, Tahir Nikes, Dede Zefit, Kole Gjon Fermosit, Ndue Delise, Pal Hajdarit, e te tjera.
Toplanasit kane qene e janÃ« njerÃ«z shume punÃ«tor. JanÃ« marre me bujqÃ«si e ne veÃ§anti me blegtori, duke pas baze bagÃ«titÃ« e imta, dhinÃ«. Dallohen, ne mÃ«nyre te veÃ§ante pÃ«r pemÃ«tari, sidomos pÃ«r hardhinÃ«. VetÃ«m ulliri nuk Ã«shtÃ« kultivuar. KetÃ« e vÃ«rtetojnÃ« dhe mbiemrat e shume me emra pemÃ«sh, si: Rrushi, Molla, Dardha, Qershia, e te tjerÃ«. Toplana Ã«shtÃ« e pÃ«rmendur pÃ«r cilÃ«sinÃ« e rakisÃ« sepse rrushi aty qe herÃ«t ishte ne shume varietete e dalluar nga fshatrat e tjerÃ« te Dukagjinit. JanÃ« mjeshtÃ«r te punimit me dru e gur. VetÃ«m aty, ka kohe qe shef shtÃ«pia me gurÃ« te gdhendur apo me kombinim gurÃ«sh dekorativ shumÃ«ngjyrÃ«sh, si te Zef Smajli, Ndue Gjelosh Leka, Zef Rustemi, e te tjerÃ«. Aq duarartÃ« ka qene Ndue Prendi sa ka arrit me vene dhembe e dhÃ«mballÃ« alumini. Edhe ne Toplane, si ne Ã§do fshat tjetÃ«r, kane hedhur shtat vetit e virtytet me te mira te malÃ«sorit, si: bujaria, mikpritja, besa e fjala e dhÃ«ne dhe vitaliteti pÃ«r te pÃ«rballuar vÃ«shtirÃ«sitÃ« e natyrÃ«s. KetÃ« e shikojÃ« ne Ã§do familje qe shkoje pÃ«r vizite ose pÃ«r te bujtur. Ã‡do person qe nuk ishte vendas e ndjente veten si ne shtÃ«pinÃ« e vete, se i krijonin njÃ« mjedis mjaft te ngrohte. Kjo mikpritje e madhe e tyre, na e zvogÃ«lonte mÃ«rzinÃ«, se duke qene larg familjes ajo ishte e pashmangshme. Kuadrot e ekonomisÃ« dhe te dhÃ«nies se mÃ«simit pÃ«r 50 vjet nuk kane qene te pakte ne ketÃ« fshat, dhe megjithatÃ«, ata asnjÃ« here nuk e kursyen dashurinÃ« dhe mikpritjen pÃ«r ta. Ishte pÃ«r tu habitur pÃ«r kÃ«rkesat e tyre ndaj dijes. MegjithÃ«se fshat i izoluar, larg rrjetit te zhvillimit, ishin shume arsimdashÃ«s. Kishte me dhjetÃ«ra nxÃ«nÃ«s me pÃ«rparim te larte ne mÃ«sime, fale dhuntisÃ« natyrore, interesimit te prindÃ«rve te tyre, por edhe punÃ«s plote pÃ«rkushtim te mÃ«suesve qe punuan me aq dashuri dhe pasion ne ketÃ« fshat te thelle te Dukagjinit, prej te cilÃ«ve deri vone nuk kishte asnjÃ« vendas, si: Zef Fusha, Zef Livadhi, Kole Ã‡ardaku, Fran Luli, Elizabeta Luli, Seit Hasani, Baqir Malja, Fran Dardha, Ndue Kroni, Ilmi Guri, Martin Arra, Gjelosh Ndreshaj, Agim Faslia, Lazer Logu, Lorenc Mosi, Nikoll Gjoka, e te tjerÃ« derisa u pÃ«rgatiten mÃ«suesit vendas qe e Ã§uan akoma me pÃ«rpara arsimin ne ketÃ« fshat, si: Shtjefen Zyla, Mire Molla, Tule Ahu, Pjeter Aroni, Nike Germusha, Kole Larushku, Pellumb Guraleci, Sokol Kapaj, Rushe Qarri, Age Molla, e te tjerÃ«. Edhe ne sektorin e ekonomisÃ« kishte arritje, fale ndjenjÃ«s se punÃ«s qe i karakterizonte toplanasit, drejtimit te mire te kuadrit ekonomik, si: Nike Gjoni, Pal Nika, Pal Kola, Xhemal Bushi, e te tjerÃ« ne harmoni te plote me kuadrin vendas, ishin ne pararoje ne kryerjen e detyrave ekonomike deri edhe ne shkalle krahine.
Ne elitÃ«n e intelektualeve te Dukagjinit ka edhe nga Toplana, te cilÃ«t kudo qe kane punuar janÃ« dalluar pÃ«r pÃ«rkushtim ne pune dhe nivel shkencor ne drejtim. Te tille janÃ« mjeket e nderuar Pal e Fran Kapaj, mjeku Lulash Aroni, mÃ«suesi e juristi Shtjefen Zyla, tekniku i pyjeve Martin Ahu, ekonomistet Dede Kroni e Kole Guri, e te tjerÃ«.
Edhe ne Toplane emigrimi dhe migrimi bene punen e tyre. PavarÃ«sisht nga pÃ«rmirÃ«simet ne infrastrukture me ndÃ«rtimin e hidrocentralit te Komanit, Toplana kishte mÃ« arsye se fshatrat e tjerÃ« te Dukagjinit me u braktise fshati dhe pÃ«r te kÃ«rkuar njÃ« jete me te mire sepse ka qene fshati me i izoluar. Ne vitin 1990 ne Toplane kane jetuar 108 familje, prej te cilave 67 ne Katund dhe 41 ne Serme, kurse ne dimrin e sivjetshÃ«m jetuan vetÃ«m 31 familje, dhe kÃ«to te gjitha ne Katund, ndÃ«rsa ne Serme ka disa vjet qe nuk banon asnjÃ« familje, bile as ne Vere nuk dalin, qe pÃ«r mendimin tim, kush ka mundÃ«si nuk e ka drejte njÃ« qÃ«ndrim te tille ndaj fshatit te tyre. Kurse katundÃ«sit e toplanes duhen pÃ«rgÃ«zuar qe nuk e kane braktisur plotÃ«sisht vendlindjen e tyre ne krahasim me banoret e fshatrave te tjera te Dukagjinit. Duke qene shume punÃ«tore e vital, toplanasit kudo qe janÃ« vendosur pÃ«r njÃ« jete me te mire ne fushe apo zona urbane, bÃ«jnÃ« diferencÃ«n ne ndÃ«rtimin e shtÃ«pive e mjediseve rreth tyre.
Ne biznesin e Shkodres e me gjere e thone fjalÃ«n e tyre edhe biznesmenÃ«t toplanas, si: vÃ«llezÃ«rit Bale e Gjergj Fermosi, Tome Arra, Fran Molla, Pashko Larushku, Gjin Kapaj, e te tjerÃ«. Paraqita vetÃ«m njÃ« â€œpike ujÃ«â€ ne â€œdetinâ€ e madhÃ«shtisÃ« se fshatit Toplane, si njÃ« pjese shume aktive e Dukagjinit, duke e quajtur fillimin e njÃ« pune studimore, hulumtuese e shkencore qe mund te behet ne te ardhmen sepse Ã«shtÃ« i pastudiuar, sidomos nga vendasit ne bashkÃ«punim me studiues te fushave te ndryshme: te historisÃ«, te arkeologjisÃ«, e te tjera pÃ«r te hedhur drite mbi ketÃ« vend me shume vlera.
Shpreh bindjen se ky fshat me vlera turistike, historike e kulturore nuk do te braktiset! Ai do te ripopullohet pÃ«r tu shfrytÃ«zuar pÃ«r kÃ«to vlera, se edhe ka njÃ« te ardhme te ndritur, pasi se shpejti andej do te kaloje superstrada, korridori i Alpeve: ShÃ«ngjin â€“ Vaudejes â€“ Koman â€“ Toplane â€“ Lekbibaj â€“ FierzÃ« â€“ TropojÃ« â€“ Gjakove. Toplanen se shpejti do ta shohim te begate dhe do te na nxisÃ« te shkojmÃ«, jo vetÃ«m bijat e bijtÃ« e tij, por edhe ne pÃ«r ta vizituar dhe ndenjur, qofte edhe pÃ«r njÃ« kohe te shkurtÃ«r.
PRELE SHYTANI
â€œO udhÃ«tar qÃ« shkon nÃ« ShkodÃ«r,
mos ndalo aty, vazhdo tÃ« ecÃ«sh mÃ« lart dhe vetÃ«m
atÃ«herÃ« do ta kuptosh se Ã§farÃ« Ã«shtÃ« Shkodra. â€œ
Indro Montanelli

U morre nga linku; http://74.125.77.132/search?q=cache:iep ... clnk&gl=dk

by **Laert** » 26 Apr 2010, 10:18

ShÃ«nime historike rreth dioqezÃ«s sÃ« Pultit

Krahina e Pultit gjeografikisht sot pÃ«rmblidhet:QafÃ« ThanÃ«, Qafa e Bishkasit, Qafa e Malit tÃ« Shoshit e Qafa e Boshit.
I pari dokument historik qÃ« pÃ«rmend Pultin asht njÃ« letÃ«r e Stefan Nemanjes, zhupan i madh i SerbisÃ«, i cili ma vonÃ« u ba murg nÃ« malin Athos e u quejt ShÃ«n Simeoni, sikurse e verteton nÃ« shkrimet e tij ShÃ«n Sava rreth vitit 1184. NjÃ« pÃ«rshkrim ma tÃ« hollÃ«sishÃ«m tÃ« Pultit t'EpÃ«rm e tÃ« Pultit tÃ« VogÃ«l na e jep Perandori Stefan Dushani nÃ« vitin 1348, prej tÃ« cilit del se Pulti i EpÃ«rm pÃ«rfshinte krahinÃ«n e Drinit, nga Ura e Vezirit deri nÃ« ValbonÃ«, mjesa Pultin e PoshtÃ«m e Ã§on deri nÃ« breg tÃ« Liqenit tÃ« ShkodrÃ«s, tue pÃ«rmendÃ« Kalldrunin, Koplikun e Lohen.
Rohrbacher, nÃ« "HistorinÃ« e kishÃ«s", vÃ«ll. IV, fq.932 Ã§ekÃ« se nÃ« vitin 516, kohÃ«n e Perandorit Anastas, shkojshin nÃ« Konstandinopull ipeshkvijtÃ« e IllyrisÃ«, nder tÃ« cilÃ«t Laurenti (Lorenci), ipeshkÃ«v i Lychnidos (Ohrit), Alcison-i ipeshkÃ«vi i NikopojÃ«s, Cojni, ipeshkÃ«v i Naison-it (Nishit) dhe Evangjeli ipeshkÃ«v i Paulitonunsis. Dhe auktori pyetÃ«, nÃ«se Paulitensis asht i njajtÃ«, me Pulatensis, Polatensis e Politensusis (Pulti).
Kah mbarimi i shek.IX, Polati (Pulti) ishte qytet ipeshkvnuer, sikurse vertetohet prej aktesh tÃ« KonÃ§ilit Dolmitan nÃ« vitin 877 ku dioqeza i mbÃ«shtetet MetropolitisÃ« tÃ« DiokletisÃ« e tÃ« Tivarit, Aleksandri II, ia lÃ«shon kÃ«tij KishÃ«n e Pultit, deri qÃ« ma vonÃ« me ramjen e DiokletisÃ« xunÃ« fill kundershtimet e vazhdueshme nÃ« mes tÃ« arqipeshkvijve tÃ« Tivarit e tÃ« RaguzÃ«s e cila donte me e mbajtÃ« Pultin pÃ«r vedi, por iu la prap sikurse Ulqini, metropolisÃ« sÃ« Tivarit.
Deri nÃ« shek. XIV, nuk figuron asnjÃ« dallim nÃ« mes tÃ« Pultit tÃ« Madh e tÃ« Pultit tÃ« VogÃ«l. NÃ« vjetin 1345 na dalin dy ipeshkvij: i Pultit tÃ« Madh e i Pultit tÃ« VogÃ«l. Sepse ipeshkvi i Pultit qÃ« ekzistonte nÃ« tÃ« njejtin vit sikur ndÃ«r Regjistrat e Klementit VI qe zgjedhÃ« Gjoni, qÃ« u quajt Episcopus Scodriensis d.m.th., i Pultit tÃ« VogÃ«l. Por nÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« IpeshkÃ«via e Pultit tÃ« VogÃ«l do tÃ« ketÃ« fillue meshÃ« pÃ«rpara mbasi nÃ« regjistrat thuhet se u zgjodh Gjoni pÃ«r Abatun Episcopi praedocenscoris (me rastin e vdekjes sÃ« ipeshkÃ«vit paraardhÃ«s). MegjithÃ«se sikur shkruen K. Pooten i mbÃ«shtetun nÃ« Farlatin, nuk mund tÃ« caktohen me saktÃ«si kufijt e dy dioqezave, prap se prapÃ« i afrohen sÃ« vÃ«rtetÃ«s ata qÃ« vejnÃ« Mejen e NdÃ«rmajnÃ«s si vend ku pÃ«rputhen tÃ« dy dioqezet d.m.th. nÃ« anÃ« tÃ« malit KishÃ«n e Pultit tÃ« Madh e kÃ«tij Malit, kah Shkodra KishÃ«n e Pultit tÃ« VogÃ«l. NÃ« shek.XVI, nuk u
65
zgjodh ma ipeshkÃ«vij tÃ« Pultit tÃ« VogÃ«l. E qÃ« atÃ«herÃ« kÃ«to dy dioqezet u shkrinÃ« nÃ« njÃ« mbas zgjedhjes sÃ« VinÃ§ncit mÃ« 1520.
Duhet shenue se ipeshkÃ«vijtÃ« e Pultit tÃ« VogÃ«l u thiren, herÃ« Scodienzes, Scodonunsus, Scordinenaes, dhe si pamÃ« ma naltÃ«, Scodrianses.
Shenim: Duhet dijtÃ« se pÃ«r t'u formue njÃ« dioqezÃ«, lypet tÃ« ketÃ« qytetin nga i cili tÃ« marrin emnin (titullin). ProvÃ« e gjallÃ« e kÃ«saj asht Abati i MirditÃ«s thirret Abbas Nullius (civitatis) pse nÃ« atÃ« rreth nuk ka pasÃ« qytet.
Simbas vertetimeve qÃ« na lanÃ« Praschniker fq. 89, L.Ecy. Th. Ippen, Degrand, Kalendari i V.P. etj., del se nÃ« krahinÃ«n e Pultit si tÃ« Madh e tÃ« VogÃ«l, qÃ« sot thirret Dukagjin, kanÃ« mbetÃ« disa monumenta tÃ« njÃ« sÃ« kaluemeje tÃ« ndritun sikurse janÃ« Kisha e ShÃ«n Gjergjit nÃ« Toplan, me rrasÃ« pÃ«rkujtimore e afreske pÃ«rmbrenda, Kumbonarja e KodÃ«r ShÃ«n Gjergjit bashkÃ«kohÃ«tare me atÃ« tÃ« Kakarriqit dhe si toponimin i pÃ«rmendun Kalaja e Bobit, Qyteti Dakaj nÃ« ShalÃ«, Kalaja e Mavriqit, Celulet e BaziljanÃ«vet nÃ« Breg tÃ« Lumit, etj. etj.
Vargu i ipeshkvijve tÃ« dioqezÃ«s sÃ« Pultit
Viti Ipeshkvij
877 - N.N.
1062 - N.N.
1121 - N.N.
1141 - Teodori.
1199 - Gjoni, mori pjesÃ« nÃ« KonÃ§ilin e DioklesÃ«.
1227 - N.N
1251 - Andrea.
1308 - N.N. NÃ« kÃ«tÃ« vit dioqeza thirret Polacensis.
1351 - N.N.
vit i pasigurtÃ«. Pjetri.
1367 - Nikolla prej kishÃ«s sÃ« FiladelfisÃ«.
1370 - Nikolla. KohÃ«n e kÃ«tij u fut me pahir Dhimitri Komneni nÃ« vitin 1372.
1376 - Mateu Nursia, agostinian.
1421 - Menelau Zakaria, jetoi shumÃ«.
1450 (rreth) - Nikolla. KohÃ«n e kÃ«tij, nÃ« vitin 1454 Biemi shkruen se, mbasi vdiq Pjeter Spani, dinast i Pultit, tue pasÃ« hy grindja mes bijÃ«ve tÃ« tij, Skanderbeu, lutÃ« prej Pal Ejllorit, ipeshkÃ«v i Drishtit, vojt nÃ« Pult dhe i pajtoi, por prejse Marku ma i vogli s'pranoi e mori dhe e futi nÃ« burg.
1470 - Shtjefni, ish rektor i kishÃ«s famullitare tÃ« ShÃ«n Gjergjit de Asanis sÃ« DejÃ«s.
1475 - Gjoni II.
1509 - Pjetri Gjoni, klerik i Pultit.
1518 - Izidori Almopoveri nga Brindisi Itali.
1519 (rreth) - Martini.
1520 - VinÃ§enci Stalone, abat, benediktin.
1529 - Lorenci Santarello.
1574 - Mateu II, Polonez, domenikan.
PÃ«r 80-vjet vendi mbeti vakant e nuk dihet arsyeja.
1656 - VinÃ§envi Joanella i lindun nÃ« Kotorr. Nuk erdhi nga frika e turqve.
1698 - Pjetri KaragjiÃ§, Vikar Apostolik i Pultit, Presbiter i kishÃ«s sÃ« Shkupit. Mori pjesÃ« nÃ« KonÃ§ilin I tÃ« ArbÃ«nit. Mbas 4 vjetÃ«ve u emnue metropolit i Shkupit.
66
1703 - Marini Gjini, shkodran, famullitar i Shasit qÃ« shkonte me ShkodÃ«r. Mori pjesÃ« nÃ« KonÃ§ilin I tÃ« ShqipnisÃ«.
1719 - Pjetri Skura nga dioqeza e DurrÃ«sit. Vdiq mÃ« 1737.
1731 - Marku de Luki. LindÃ« mÃ« 1689 nÃ« katundin LukiÃ§ afÃ«r Shestanit. Qe Vikar i arqipeshkvit tÃ« Tivarit. MÃ« 1745 u emnue arqipeshkÃ«v i Tivarit. Vdiq me 24.II.1748.
1745 - Serafin Durrjana nga Alzani-Bergamo, franÃ§eskan. PÃ«r 12 vjet qe misionar Apostolik nÃ« Shqipni. MÃ«soi gjuhÃ«n shqipe nÃ« Kolegjin e ShÃ«n Pjetrit de Montano. Ndej katÃ«r vjet mandej vojt nÃ« RomÃ« e nÃ« Bergamo tue vijue me mbajtÃ« titullin. Vdiq mÃ« 1762.
1756 - Gjergji Junki nga Livari i Tivarit. Mbasi ndej do vjet nÃ« RomÃ«, ktheu famullitar i ZupÃ§it tÃ« Tivarit. Pa i mbushÃ« 30 vjet, nÃ« janar 1756 u zgjodh ipeshkÃ«v i Pultit me 10.XII.1765. Me 8.X.1786 u emnue arqipeshkÃ«v i Tivarit. Mori Palio-n nÃ« kishÃ«n franÃ§eskane nÃ« LezhÃ«. Vdiq nÃ« Livar (Ljare) ku u vorros prej Imzot Gjergj Radovanit.
1766 - Leka Bardhi. Vdiq mÃ« 1780 i rrÃ«zuem nga mushku.
1781 - Gjoni Logoreci prej katundit Brija-s sÃ« ShkodrÃ«s. Qe vikar i pÃ«rgjithshÃ«m i arqipeshkÃ«visÃ« sÃ« Tivarit. Vdiq mÃ« 1796.
1791 - Marka Zezaj nga Sapa.
1808 - Antoni Dodmasej, shkodran.
1815 - Ejlli Kallmeti.
1818 - Pjetri Gjinaj, shkodran. MÃ« 1.IV.1833 qe mbytÃ« mizorisht me sÃ«patÃ« mbas kreje, prej xhakonit tÃ« tij, nÃ«sa ishte tue u nxe para votrÃ«s. Mbas vdekjes sÃ« tij deri me 1840 selia mbeti bosh. NÃ« vitin 1840-1847 e mbajti me zavendÃ«sim Guljemi.
1847 - Pali Dodmasej, shkodran.
1858 - Pashko Imeski i familjes VujÃ§iq, dalmatin, franÃ§eskan. Qe epruer i kuvendit franÃ§eskan nÃ« Venedik. MÃ« 1860 u emnue vikar apostolik nÃ« Egjipt. MÃ« 1866 erdhi vikar apostolik nÃ« Bosnje.
1860 (18.X.)- Dariu Bucciarelli nga Castelpiano RomÃ«. Qe franÃ§eskan. Ndej 9-vjet misionar apostolik nÃ« Shqipni. Me 10.III. 1861 u shugurue ipeshkÃ«v nÃ« KatedralÃ«n e Shkodres. Mbas tre vjetÃ«sh, mÃ« 1864 u zgjodh arqipeshkÃ«v i Shkupit. Shkroi librin "Udha e KrygjÃ«s" dhe tÃ« tjera me pÃ«rmbajtje fetare.
1864 - Pali Berisha nga Tupeci afÃ«r Prizrenit. Ndej shumÃ« vjet famullitar i Shkupit. U shugurue nÃ« KatedralÃ«n e ShkodrÃ«s me 14.IV.1864. Vdiq papritmas nÃ« BrashtÃ« tÃ« Shoshit, mÃ« 21.VIII.1869 dhe u vorros nÃ« Xhaj-Pult. 1870 - Alberti Gracchi, franÃ§eskan. U shugurue nÃ« Katedralen e ShkodrÃ«s nga Imzot Karlo Pooten. Mori pjesÃ« mÃ« 1871 nÃ« KonÃ§ilin II tÃ« ShqipnisÃ«. Vdiq mÃ« 1890.
1891 - Nikolla Markoni, lindun nÃ« Trento me 18.V.1842. Qe franÃ§eskan. Mori pjesÃ« nÃ« KonÃ§ilin III tÃ« ShqipnisÃ« mÃ« 1895. Shuguroi nÃ« kishÃ«n e Gjuhadolit me 3.IV.1910 ndihmÃ«sin e vet Imzot Benardin Shllakun. NÃ« vitin 1911 doli nÃ« pushim dhe vojt pranÃ« familjes sÃ« vet nÃ« Trento ku ndihmoi nÃ« krezmime etj.
1911 - Benardin Shllaku, i lindun nÃ« ShkodÃ«r me 23.VI.1875. Me 24.VIII.1890 hyni nÃ« Urdhnin FranÃ§eskan. Si kreu kÃ«ndimet e nalta teologjike nÃ« Shvarz, Kaltern dhe Graz nÃ« Austri, me 26.XII.1898 u shugurue meshtar. ShÃ«rbei si mÃ«sues nÃ« Kolegjin Serafik nÃ« ShkodÃ«r e nÃ« vitin 1899 vojt famullitar nÃ« katund tÃ« Kastratit ku ndertoi qelÃ«n. NÃ« vitin 1906 kthei mÃ«sues nÃ« KolegjÃ«n FranÃ§eskane ku mbajti detyren e Definitorit tÃ« ProvinÃ§es dhe Drejtor i tÃ« Tretit UrdhÃ«n. NÃ« shtator 1909 qe Ã§ue famullitar nÃ« Vuksan-Lekaj e me 3.IV.1910 u shugurue ipeshkÃ«v ndihmÃ«s i Pultit. NjÃ« vit mbas u ba ipeshkÃ«v rezidenciar i Pultit qÃ« e mbajti deri nÃ« vdekje. NdÃ«rtoi rezidencÃ«n e Xhanit e nÃ« vitin 1935 atÃ« tÃ« KodÃ«r
67
ShÃ«ngjergjit. Ndej 46 vjet ipeshkÃ«v. NÃ« gusht tÃ« vitit 1951 u zgjodh Kryetar i KishÃ«s Katolike tÃ« ShqipÃ«nisÃ« e ordinar i ArqipeshkvisÃ« Metropolitane tÃ« ShkodrÃ«s. Vdiq mbas njÃ« sÃ«mundjeje tÃ« gjatÃ«, me 9.XI.1956 dhe mbas tre ditÃ«sh qe vorrue nÃ« KishÃ«n FranÃ§eskane tÃ« Gjuhadolit simbas dÃ«shirit tÃ« tij.
Bani shumÃ« vepra tÃ« mira shoqnore. Meriton tÃ« permendet pajtimi i Kastratit me KrajÃ« dhe shpÃ«timi pÃ«r tri herÃ« i Dukagjinit nga rrÃ«nimi. Bani falje gjaqesh e nxori sa e sa lidhje bese si mes familjeve, ashtu ndermjet krahinÃ«s me krahinÃ«.
1957-Antonin Fishta. LindÃ« nÃ« ShkodÃ«r. Si ndej sa vjet profesor nÃ« gjimnazin franÃ§eskan tÃ« ShkodrÃ«s qe dergue famullitar nÃ« Abat tÃ« ShalÃ«s, Dukagjin. QÃ« nga viti 1948 mbajti vendin si i deleguem ipeshkvnuer pÃ«r Pult. Me 25.IV.1957 u shugurue ipeshkÃ«v ordinar i Pultit nÃ« KatedralÃ«n e Shkodres nga Imzot Ernest M.Ã‡oba. RezidencÃ«n ipeshkvnore e pati pÃ«rkohÃ«sisht nÃ« Abat ku vazhdon tÃ« kryej edhe detyren e famullitarit.
ShÃ«nim

U MORRE PREJ LINKUT; http://www.shkoder.net/zip/kmsh.pdf

Proletari Forum & Italia Forum

DUKAGJINI - GJEOGRAFI DHE PEISAZHE

DUKAGJINI - GJEOGRAFI DHE PEISAZHE

DUKAGJINI - GJEOGRAFI DHE PEISAZHE

DUKAGJINI - GJEOGRAFI DHE PEISAZHE

DUKAGJINI - GJEOGRAFI DHE PEISAZHE

DUKAGJINI - GJEOGRAFI DHE PEISAZHE

DUKAGJINI - GJEOGRAFI DHE PEISAZHE

Who is online