Proletari Forum & Italia Forum

by **Laert** » 17 Dec 2020, 19:42

Pjesa e 64

Kujtojâ€¦Sot, mbas 80 vjetÃ«sh:
30 Dhjetor 1940 nÃ« Shkoder:
Nga Prof. Sami Repishti:
Me rastin e 80 vjetorit tÃ« vdekje sÃ« At Gjergj FishtÃ«s!

â€œAT GJERGJ FISHTA :
KUJTOHET E NUK HARROHÃ‹T PÃ‹R JETÃ‹!â€

Sami Repishti
Ridgefield, CT.

GjashtÃ«dhjetÃ« vjet ma parÃ«, me 30 Dhjetor 1940, nÃ« qytetin e ShkodrÃ«s hija e zezÃ« e vdekjes u perhap menjiherÃ« posa erdhi lajmi se At Gjergj Fishta, poeti i jonÃ« kombÃ«tar, kishte ndrrue jetÃ«. AtÃ« vit, unÃ« ishe student i Liceut â€œAt Gjergj Fishtaâ€, dhe bashkÃ« me shokÃ«t e mi tÃ« klasÃ«s, e tÃ« shkollÃ«s, shpejtuem me marrÃ« pjesÃ« nÃ« fillimin e ceremonive qÃ« ishin planifikue pÃ«r kÃ«te figurÃ« tÃ« madhe tÃ« Kombit tonÃ«.
Edhe ashtu ngjau! Grupe studentish u grumulluen para KishÃ«s FranÃ§eskane ku mijÃ«ra tÃ« tjerÃ« kishin shkue para nesh. Atmosfera ishte solemne. Ma vonÃ«, trupi i mbÃ«shtjellun nÃ« arkivolin qÃ« nÃ« fillim mbahej nÃ« supe vullnetarÃ«sh filloi parakalimin nÃ« rrugÃ«t e qytetit nÃ« mes tÃ« nji turme pÃ«rtej mase tÃ« madhe dhe plotÃ«sisht tÃ« heshtun. Disa hiqnin kapelÃ«n nga koka si respekt, tÃ« tjerÃ« gjunjÃ«zoheshin para arkivolit, e tÃ« tjerÃ«, shumÃ« tÃ« tjerÃ«, lotojshin nÃ« heshtje para kufomÃ«s sÃ« Atit tÃ« madh shpirtÃ«nor. Ishe i magjepsun para nji pamje tÃ« ktillÃ« e thellÃ«sisht i emocionuem!
Fishten â€“ashtu e quejshim na e qÃ« tÃ« gjithÃ« e njihshin vetÃ«m nga mbiemni,- e kam njohÃ« qÃ« nÃ« klasÃ«t fillore, nÃ« shkrimet e tia epike, tragjike, lirike dhe satirike: ishte figurÃ« familjare pÃ«r tÃ« gjithÃ«. UnÃ« kishe edhe nji arsye tjetÃ«r personale: nÃ« votimet e vitit 1923, Fishta u zgjodh deputet i ShkodrÃ«s nÃ« AsamblenÃ« Kushetuese, ma vonÃ« Parlamenti, bashkÃ« me nji grup qytetarÃ«sh tÃ« respektuem, por kundÃ«rshtarÃ« tÃ« qeveritarÃ«ve me tendenca monarkiste. NÃ« kÃ«te grup, u zgjodh edhe baba i im, i ndjeri Hafiz Ibrahim Repishti, deputet i ShkodrÃ«s.
NÃ« mes tÃ« dy klerikÃ«ve lindi dhe u zhvillue nji miqÃ«si qÃ« zgjati deri nÃ« fund, 1940 pÃ«r Fishten dhe 1943 pÃ«r baben tim.
U fikÃ«n tÃ« dy, dhe fatmirÃ«sisht nuk pÃ«rjetuen katastrofÃ«n komuniste nÃ« ShqipÃ«ri.
Me 30 dhetor 1965, me rastin e 25 vjetorit tÃ« vdekjes, gazeta DIELLI e VatrÃ«s botoi nji seri shkrimesh kushtue At Gjergjit.

UnÃ« shkrova â€œKujtime tÃ« nji nxanÃ«siâ€, mendime qÃ« po i ripÃ«rsÃ«ris kÃ«tu:
â€œ... At Gjergj Fishta, poeti i epikÃ«s madhÃ«shtore â€“dhe frymÃ«zuese- tÃ« popullit tonÃ«, liriku i shquem, dramaturgu i fuqishÃ«m, dhe pa dyshim autori i satirÃ«s ma tÃ« pÃ«rsosun tÃ« letÃ«rsisÃ« shqipe., At Gjergj Fishta, frati i kushtuem mÃ«simeve dhe shembullit tÃ« ShÃ«n FranÃ§eskut, zemra e dhanun pa kushte dashunisÃ« pÃ«r Shqipni, mendja qÃ« synoi pa pushim zgjimin dhe ngritjen e ndÃ«rgjegjes kombÃ«tare shqiptare, vdiq nÃ« nji kohÃ« ndoshta kur ma shumÃ« se kurrÃ« zjarri i fjalÃ«s dhe penda e tij i duhej nji populli tÃ« mashtruem nÃ« nji atdhe tÃ« robnuem..
â€œKa vdekÃ« PatÃ«r Gjergji!â€â€¦
Ndoshta kjo ishte forma ma familjare qÃ« nÃ« ShkodÃ«r e kishim zakon me thanÃ« kur shqiptojshim emnin e Poetit. Ndoshta edhe vetÃ« ky familjaritet i ndiem dhe i pÃ«rgjithÃ«shÃ«m tregon ma shumÃ« se Ã§do shprehje tjetÃ«r sa afÃ«r nesh jetonte Fishta, sa ngushtÃ« me mendimin tonÃ«, dÃ«shirat e shpresat tona jetonte Poeti qÃ« pÃ«rjetÃ«soi epopenÃ« vigane tÃ« nji populli qÃ« nuk deshti me jetue nÃ« skllavÃ«ri.
E kam pa Fishten pÃ«r tÃ« parÃ«n herÃ« nÃ« vitin 1937, kur nji qytet i tanÃ«, Shkodra tradicionale, pÃ«rcolli nÃ« banesÃ«n mortore tÃ« re trupin ba skelet i kÃ«putun tÃ« Hasan Riza PashÃ«s. mbrojtÃ«si i madh i qytetit ShkodÃ«r nga sulmet serbo-malazeze. NÃ« nji pod tÃ« ngritun me nxitim pikÃ«risht mbi trollin ku kishte ra gjaku i tÃ« vramit me tradhÃ«ti folÃ«sit hypÃ«n e zdrypen pa muejtÃ« me shkÃ«putÃ« turmÃ«n nga Pasha.., qÃ« ceremonia e permortÃ«shme kishte randue mbi to.
U desht Fishta atÃ«herÃ« me thanÃ« fjalen e tij.
Aty kam pa fÃ«tyrat, me mijÃ«ra, drejtue kah ai qÃ« i tÃ«rhiqte pa muejtÃ« me u shkÃ«putÃ«, sikur fjalÃ«t e shqiptueme nga Fishta pÃ«rmbajshin nji mshehtÃ«si tÃ« paditun ma parÃ«. Asnji herÃ« ma vonÃ« pÃ«r mue, figura kryesore e qendresÃ«s sÃ« ShkodrÃ«s, nuk ashtÃ« paraqitÃ« ma e qartÃ«.
RradhÃ«n tjetÃ«r kur e pashÃ«, Fishta shtrihej, pa lÃ«vizje, pa za, ndehej pa shpirt mbi podin mortor tÃ« vendsoun nÃ« mesin e KishÃ«s FranÃ§eskane, banesa e tij pÃ«r shumÃ« vite tÃ« gjata, banesa qÃ« tri ditÃ« ma vonÃ« i ofroi vendin e qetÃ« pÃ«r pushimin e pÃ«rjetÃ«shÃ«m.
TÃ« rreshtuem dy nga dy parakalonte turma nÃ« heshtje dhe respekt tÃ« thellÃ«. Silleshin rrotull arkÃ«s mortore, nÃ« nji procesion dhimbje dhe nderimi.
MÃ«shtjellÃ« nÃ« zhgunin e murrmÃ« nÃ« tÃ« kuq , me tÃ« bardhin litar ngjeshÃ« qÃ« tre premtimet e bame tÃ« Lumit tÃ« kujton, fÃ«tyren bardhÃ« si bora, duertÃ« bashkue nÃ« nji kryq druni tÃ« zi,
Fishta qÃ« pÃ«r ne nxanÃ«sit zente nji vend nÃ« Olimpin me tÃ« pavdekÃ«shmit nuk mund tÃ« ishte ajo kufomÃ« qÃ« nuk flet, qÃ« nuk punon.
Cila ishte ndjesia qÃ« na mbushte zemrat tona rinore nÃ« ato ditÃ« nuk mund ta them me siguri. Ishte diÃ§ka si nji perziemje e habitjes qÃ« shkaktonte pamja e kufomÃ«s pa lÃ«vizje me dyshimin e nji tÃ« riut: a vdesin njerÃ«zit e mÃ«dhaj?
Ata qÃ« na frymÃ«zojnÃ«, na japin jetÃ«, na ushqejnÃ« me mendime, na ngjallin ndjesitÃ« fisnike, na nxisin pÃ«r veprim, na bajnÃ«, me nji fjalÃ«, me qenÃ« diÃ§ka ma shumÃ« se nji frymor qÃ« lÃ«vizÃ« pa synim, nji qenie me ide e vullnet, ata pa dyshim e vejnÃ« veten e tyne nÃ« nji piedestal ma tÃ« naltÃ«, ma tÃ« plotÃ«, ma tÃ« sigurtÃ«, nji pod qÃ« pÃ«r ne, njerÃ«zit e thjesht, paraqitet simboli i pamÃ«rrijtÃ«shÃ«m: nji seli qÃ« i takon tÃ« pavdekÃ«shmve.
Por Fishta kishte mbyllÃ« sytÃ« pÃ«rjetÃ«! Dy ditÃ« ma vonÃ«, nji qytet qÃ« mbar percolli veshun nÃ« zi, njeriun qÃ« ma shumÃ« se asnji tjetÃ«r ndoshta- nÃ« mes tÃ« atyne qÃ« jetojshin- kishte unjisue emnin e vet me kryenaltsinÃ« e nji turme qÃ« kurr nuk deshti me njohÃ« peruljenâ€¦

BaldÃ«in, N.Y. 30 dhetor 1965

Shenim nga F.Radovani: RibotojmÃ« ata kujtime qÃ« ndoshta sot janÃ« tÃ« vetmet, tÃ« Profesorit tÃ« Nderuem Sami Repishti, qÃ« nuk e harron kurr atÃ« qytet MartirÃ« tÃ« Shkodres, ku u le, u rrit, mÃ«soi dhe vuejti burgjesh...
Ju falemnderÃ«s i Nderuem Prof. Repishti!
Melbourne, 17 Dhjetor 2020.

Pjesa 65

Kujtojâ€¦Sot, mbas sa vjetÃ«sh:

Ky ishte At Fishta per si Vllaun...

KUR U TRANDÃ‹N BJESHKÃ‹T E NÃŠMUNAâ€¦

FLAMURI I DEDÃ‹ GJOâ€™ LULIT

Flamuri i Gjergj Kastriotit Skenderbeut, ishte merthye per gjokset e FranÃ§eskanve tÃ« Shkodres At Mati Prennushi e At Buon GjeÃ§aj plot 443 vjet mbasi ishte vorrosÃ« nÃ« LezhÃ«, nÃ« 1468â€¦E bashkÃ« me AtÃ© Flamur edhe ShqiptarÃ«t e Shqipniaâ€¦
Kur brofi nÃ« kambÃ« Trimi i Hotit DedÃ« Gjoâ€™ Luli, bash atÃ« ditÃ« u trandÃ«n edhe gurtâ€™ e Vorrit Kastriotit nÃ« Lezhen historikeâ€¦ Gjimuen Malet! U shkundÃ«n edhe hatllat e kullave...
E bash ata BjeshkÃ«t e NÃªmuna, ushtuen si duhija dikur motitâ€¦
Vargu i Trimave tâ€™ atyne Alpeve sâ€™ kishte tâ€™ sosun! Burrneshat e xhubletÃ«s me ruba tÃ« zeza, pa ju ndigjue zani nder grykat e furrave, vetem nxirrnin bukÃ«t e freskÃ«ta per LuftarÃ«t e LirisÃ«â€¦ Ishte dita e madhe 6 Prill 1911, bash atÃ« ditÃ« kur po valvitej Flamuri Kuq e Zi nÃ« Majen e BratilÃ«s sÃ« DeÃ§iqit, i ngritun nga trimi i pakundshoq i Maleve tona DedÃ« Gjoâ€™Luli!
NjÃ« mende djallzore e krajlit tÃ« Mali tâ€™ Zi, punonte si emni i vendit ku sundonte: â€œZi e ma zi se futa e atij malit!â€...
Po, Frati At Matia, ishte betue per â€œAtdhe e FÃ©â€ e gjithshka Ai me At Buonen, ua kushtoi LirisÃ« sâ€™ Atdheut e tâ€™ FesÃ« per tÃ« cilen, flisnin â€œhujtÃ«â€ e pafarÃ« tÃ« ngulun nder malet e fushat tona. Pak e aspak lumej e prroje kishte Ballkani tÃ« skuqun si nÃ« Trojet e Gjergj Kastriotit tonÃ«!
NÃ« qelÃ«n e GerÃ§Ã«s, At Matia dhe Imzot LazÃ«r Mjedja me shumÃ« klerikÃ« tÃ« Maleve organizojnÃ« takimin historik ku pÃ«rpilohet: â€œMemorandumi i GerÃ§Ã«sâ€, mÃ« 23 Qershor 1911, dokument me aq shumÃ« vlerÃ« qÃ« i prinÃ« ngjarjÃ«s sÃ« madhe tÃ« PavarÃ«sisÃ« Kombtare nÃ« VlonÃ«, mÃ« 28 nandor 1912.
Memorandumi asht kenÃ« shkrue nÃ« gjuhÃ«n frenge nga dora e atdhetarit Luigj Gurakuqi dhe u pÃ«rpilue nga Imzot LazÃ«r Mjedja, Luigj Gurakuqi, At Mati Prennushi, At Buon GjeÃ§aj, dhe asht nenshkrue nga: Sokol Baci i GrudÃ«s, Ded Gjon Luli i Traboinit tÃ« Hotit, DedÃ« Nika Bajraktar i GrudÃ«s; DodÃ« PreÃ§i Bajraktar i Kastratit; TomÃ« Nika i Shkrelit, Col Dedi i SelcÃ«s KÃ«lmendit; Lul Rrapuka i Vuklit tÃ« KÃ«lmendit; Llesh Gjergji, Bajraktar i NikÃ§it; Gjeto Marku i Hotit; Mehmet Shpendi, i Pari i DjelmÃ«nisÃ« sÃ« ShalÃ«s; Martin Preka i Shkrelit; PrelÃ« Marku, Bajraktari i ShalÃ«s, Avdi Kola Bajraktar i Gimaj, Nik MÃ«hilli i Shllakut, Pup Ã‡uni Prekalor, Binak Lulashi Toplanas; Bash Bajrami Bajraktar i Nikajve dhe Bec Delia. Burra tâ€™ atyne Maleve qÃ« nuk i vijnÃ« kurrma ShqipnisÃ«!
E krajl Nikolla nuk e vonoi gjyqin e Malit tâ€™ Zi, qÃ« dÃ«noi At Mati Prennushin â€œme varje nâ€™litarâ€, po syni vek nuk i bani Fratit tâ€™ ShÃ«n FranÃ§eskut, qÃ« tue ba buzen nÃ« gaz ju pergjegj kur i thane: â€œNÃ« litarin tand do tâ€™ varim o Frat!â€â€¦ E At Matia u tha: -â€œUa dij pÃ«r nderÃ« me mÃ« varÃ« nÃ« konopin tem mbasi me siguri litari em ka me ma falÃ« jetÃ«n!â€ Ata u shtangÃ«n e veshtruen...
Ajo thanje kishte dy kuptime: SÃ« parit, konopi i FranÃ§eskanit do tÃ« kÃ«putej, mbasi nuk do tÃ« pranonte qÃ« tÃ« varet kush nÃ« atÃ« litar, kjoftÃ« edhe armik; sÃ« dyti, litari i tij, nuk kishte si me bajtÃ« peshÃ«n e randÃ« tÃ« trupit tÃ« madh tÃ« At MatisÃ«.
Me At Gjergj FishtÃ«n, At Matia ishte vlla e mik i njÃ« Urdhni, po ishin edhe bashkÃ«punÃ«torÃ« tÃ« njÃ« Ideali. PÃ«r hirÃ« tÃ« kÃ«saj dashtnije dhe miqÃ«sije qÃ« kishte At Gjergj Fishta pÃ«r TÃ©, ndÃ«rhyni tek Krajl Nikolla pÃ«r me i falÃ« jetÃ«n At MatisÃ«. Krajli jo vetÃ«m i fali jetÃ«n po, edhe e liroi dhe ja dha me veteâ€¦
NÃ« 1926 asht pÃ«rkrah OpozitÃ«s si gjithÃ« Kleri Katolik Shqiptar, e kryesisht ai FranÃ§eskan, kundÃ«r regjimit tÃ« Zogut, i cili, dihej se kishte nenshkrue marrveshjen e tradhÃ«tisÃ« dhe tÃ« turpit me Pashiqin e JugosllavisÃ«, ku kryesore qendronte tradhtia ndaj MalÃ«sisÃ« sÃ« Vermoshit dhe ShÃ«n Naumit. Forcat biellogardiste ruse e risjellÃ«n Ahmet Zogun nÃ« Shqipni nÃ« fundin e 1924... Me armÃ«t e tyne vrau vetem AtdhetarÃ« dhe MalsorÃ« tÃ« Veriut...
Mbas vrasjes sÃ« Atdhetarit Luigj Gurakuqi e Mikut Fretenve Bajram Currit, At Matia nuk donte me ia ndigjue emnin Zogut dhe as Musa JukÃ«s prandej, arrÃ«stohet prap nÃ« kÃ«tÃ« LÃ«vizje.
Ma shtrenjtÃ« e pagoi Don Gjon Gazulli, qÃ« u dÃ«nue me varje i pafajshem dhe u ekzekutue vÃ«ndimi nÃ« Shkoder.
Ishte marrÃ« vendim nga Zogu qÃ« At Matia do tÃ« pushkatohej. KÃ«tÃ« herÃ« asht At PalÃ« Dodaj qÃ« ndÃ«rhyn tek Zogu, i cili pÃ«r miqÃ«sinÃ« qÃ« kishte me At Palin qyshÃ« nÃ« Rubik, â€œkur i shpetoi koken Zogut...â€, ia fali jetÃ«n At MatisÃ«. Edhe ky e liron por me kusht qÃ« At Matia me u largue nga ato krahina malore. AtÃ«herÃ« detyrohet me u largue pÃ«rfundimisht dhe emnohet nÃ« LaÃ§ tÃ« Kurbinit. NÃ« vitin 1928 shkon nÃ« Iballe tÃ« PukÃ«s dhe mbas pak vitÃ«sh asht famullitar nÃ« Gomsiqe.
NÃ« vitin 1941 emnohÃ«t nÃ« TiranÃ«, megjithÃ«se aty nuk shtrihej veprimtaria e FranÃ§eskanÃ«ve. Kur asht nÃ« TiranÃ« bashkÃ« me ProvinÃ§ialin At Anton Harapi, hapin KishÃ«n FranÃ§eskane tÃ« kryeqytetit, ku At Matia ushtron njÃ« aktivitet tÃ« gjanÃ« atdhetar. KÃ«to vepra as nuk perkujtohen! Nuk ka metÃ« kush me i kujtue!
At Matia jo vetÃ«m ishte antifashist por ishte edhe anti-italian. Nuk pajtohej me pushtimin e ShqipnisÃ« nga Italia, gja tÃ« cilÃ«n, e ka shpreh pa kurrfarÃ« frike nÃ« predikimet e Tij.
NÃ« KishÃ«n FranÃ§eskane tÃ« TiranÃ«s mÃ« 28 nandor 1942, Ai ka vue Flamurin KombÃ«tar me ShqipÃ«n e Flamurit tÃ« DeÃ§iqit, pa stemat e fashizmit. NÃ« vitin 1943 kur At Anton Harapi shkon nÃ« RregjencÃ«, At Matia asht zgjedhÃ« nÃ« vendin e Tij Provincial i FranÃ§eskanve tÃ« ShqipnisÃ«. Kenja ProvinÃ§ial kje nÃ« njÃ« kohÃ« ma keq se nÃ« kohÃ« tÃ« paganÃ«ve, pÃ«r FranÃ§eskanÃ«t e ShqipnisÃ« ishte koha ma e vÃ«shtirÃ« e shekullit, madje e disa shekujve.
Gjithshka mbas 1944 ishte nÃ« dorÃ«n e sllavÃ«ve jugosllavÃ« dhe tradhtarÃ«ve gjoja â€œkomunistaâ€, e kush ma parÃ« se fretnit do tÃ« kishin punÃ« me ta? Kjo shihet qÃ« nÃ« Janar 1945, atÃ«herÃ«, kur At Matia, asht i pari klerik katolik Shqiptar qÃ« takohet me terroristÃ«t e njohun Sheuqet PeÃ§i dhe Mehmet Shehu, nÃ« kuvendin e Gjuhadolit nÃ« Shkoder, dhe kur ata i kanÃ« kerkue shkÃ«putjen nga Vatikani, At Matia u asht pergjegjÃ«: â€œKjo punÃ« nuk mund tÃ« bahet kurr nga Kleri Katolik Shqiptar!â€... Pikrisht, aty ishte edhe piknisja e Gjenocidit komunist kunder Klerit qÃ« vazhdoi 47 vjetÃ« nÃ« mÃ«nyren ma barbare!
At Mati Prennushi ruejti dinjitetin e vet dhe tÃ« shokÃ«ve pa madhÃ«shti. Ai u ndodh i vorfÃ«n mjedis tÃ« vorfÃ«nve tÃ« Asizit. Dijti me lidhÃ« veprÃ«n me logjikÃ«n, tue arsytue gjithshka e kÃ«shillonte AtÃ© vÃ«llau i kuvendit. Per kÃ«te sot flet kjartÃ« Dosja e Sigurimit 1302, e rujtun nÃ« Seksionin katolik tÃ« MinistrisÃ«.
At Matia punoi pa iu ndigjue zani pÃ«r FÃ© e AtdhÃ© si tÃ« gjithÃ« franÃ§eskanÃ«t, mbasi nÃ« zemÃ«r ju vlonte Liria e Atdheut. Ai vdiq i respektuem edhe nga anmiqtÃ«, se njihÃ«j pÃ«r BurrÃ« trim.
Me 8 Janar 1948, nÃ« gjyqin e mbyllun qÃ« po zhvillohej nÃ« mensen e Kuvendit burg tÃ« KishÃ«s sÃ« FretenÃ«ve nÃ« Shkoder, ProvinÃ§iali At Mati Prennushi nÃ« fjalÃ«n e fundit ka thanÃ«: â€œTash e disa shekuj na kanÃ« ngulÃ« ndÃ«r hÃ»j e na kanÃ« varÃ« nâ€™ konop ata qÃ« nuk deshten as FenÃ« as kombin, po e kemi thirrÃ« vedin gjithmonÃ« ShqiptarÃ« katolikÃ« tÃ« Gjergj Kastriotit.
Kemi jetue gjithmonÃ« me Popullin si nÃ« luftÃ«, si nÃ« paqÃ«. NÃ« luftÃ« me turkun e me shkjanÃ«, sepse njani na mbante nÃ« robni e tjetri donte me na pÃ«rpÃ®. NdÃ«rsa na nuk jemi nda kurr prej Popullit, por jemi pÃ«rpjekÃ« me e mÃ«sue e me i dhanÃ« atÃ« kulturÃ« qÃ« ka Europa e, mos me u dallue pÃ«r keq prej tÃ« tjerÃ«vet. Na kemi hapÃ« shkolla Shqiptare e nuk kemi dallue ndÃ«r to as katolikÃ« as myslimanÃ«, mjaft qÃ« Populli Shqiptar tÃ« ecin nÃ« rrugÃ«n e Zotit.â€ (Revista â€œBuzukuâ€, nr. 18, E. Merlika, me 22 tetor 2005, Ulqin.)
***
AT MATI PRENNUSHI, u arrestue nga sigurimi komunist me 15 nandor 1946 dhe i dÃ«nuem per tÃ« treten herÃ« me vdekje, u ekzekutue me 11 Mars 1948, nÃ« Zallin e Kirit. Para pushkatimit ka thanÃ«: â€œJam i pafajshÃ«m, po vdes nÃ« krye tÃ« detyrÃ«s sâ€™eme.
RroftÃ« Krishti Mbret, RroftÃ« Papa, Rrofshin KatolikÃ«t, RroftÃ« Shqipnija!
U bÃ«j hallallÃ« gjyqit dhe ato qÃ« do tÃ« shtijnÃ« mbi trupat tonÃ« tÃ« pafajshÃ«m!â€
(Dosja 1302, Arkivi i MinistrisÃ« sÃ« PunÃ«ve tÃ« Mbrendshme TiranÃ«, 1998.)
Sot jemi para njÃ« fakti tÃ« mnershem: Shumica e Atdhetarve ShqiptarÃ« nuk kanÃ« as vorreâ€¦ Po zhduken shifrat e verteta... Ndersa, tiranÃ«t vrastarÃ« dhe terroristÃ«.., parardhÃ«sit e brezit sotem tÃ« â€œrilindjesâ€ tradhtare e vllavrasÃ«se, sot po vazhdon me i quejtÃ« tiranÃ«t barbar e kriminelÃ«: â€œheronjÃ«â€..!
Ata janÃ« baballarÃ«t e tyne..!

Shenim F Radovani: Kjo kujtesÃ« duhet tÃ« na risjellin kujtimet e njÃ« Miku, me tÃ« cilat plotsojmÃ« portretin e Atdhetarit Madh At Gjergj Fishta!
Ardhja e FranÃ§eskanve nÃ« Shqipni nÃ« Shek.XIII dhe veprat e Tyne, nÃ« tÃ« gjitha Trojet tona, janÃ« e do tâ€™ jenÃ« tÃ« PerjetÃ«shme!
Melbourne, 18 Dhjetor 2020.

by **Laert** » 21 Dec 2020, 15:08

Nga Fritz RADOVANI:

101 VJET:22,23 DHJETOR 1919

Imzot Luigj BumÃ§i. Presidenti W. Wilson. Papa Benedikti XV.
(1872 â€“ 1945) (1856 â€“ 1924) (1854 â€“ 1922)

Historia e ShqipnisÃ« sÃ« Gjergj Kastriotit asht e shkrueme me gjak!
E Verteta asht vetem njÃ«! Kujt nuk i pelqen ajo, tÃ« vazhdojnÃ« me pertypÃ« rrÃªna! Por, asht mirÃ« tÃ« mos vjellin mbi faqet e pasterta tÃ« historisÃ« sonÃ«!
Njollosja e tyne asht e pajustifikueshme. Ajo i perket vetem tradhtarÃ«ve!
NÃ« 1999, ishte e para herÃ« qÃ« kam ndigjue nÃ« TiranÃ«, nga Prof. Valentina Duka kumtesen â€œRoli i Klerit Katolik Shqiptar nÃ« KonferencÃ«n e PaqÃ«s nÃ« Paris, 1919 â€“ 1920â€, ku tha troÃ§: â€œFillimisht Turhan Pasha, me cilÃ«sinÃ« e Kryeministrit Shqiptar, nÃ« pÃ«rbÃ«rje tÃ« delegacionit, krahas vetes, caktoi edhe Mehmet KonicÃ«n (MinistÃ«r i PunÃ«ve tÃ« Jashtme nÃ« QeverinÃ« e DurrÃ«sit), Mitâ€™hat FrashÃ«rin dhe Mihajl Turtullin...â€ Kur mÃ«rrijtÃ«n nÃ« Paris kÃ«ta drejtues, nÃ« shkurt 1919 â€œu kÃ«shilluen nga Ministri i Jashtem i ItalisÃ« Sonino, â€œqÃ« nÃ« delegacion tÃ« kishte edhe pÃ«rfaqÃ«sues nga ShqipÃ«ria e Veriut dhe e Mesme...â€ Pra, kishte shkue puna deri aty, qÃ« â€œitalianÃ«tâ€ me u mÃ«sue mend delegatÃ«ve tanÃ«, sesi me veprue per mos me na coptue shtetet fqinjÃ«, bash atÃ«herÃ« kur vetÃ« italianÃ«t, nuk i lenin asgja mangut komshijÃ«ve tjerÃ«! Mosmarrveshjet mes tyne nuk zehen me gojÃ« nga askush as sot gati mbas 101 vjetÃ«sh. KÃ«te e verteton qendrimi i perfaqsuesÃ«ve tÃ« ShqiptarÃ«ve tÃ« AmerikÃ«s, TurqisÃ«, KosovÃ«s, RumanisÃ«, etj., qÃ« arrijtÃ«n deri aty.., sa me kerkue â€œedhe rikthimin e Esad PashÃ« Toptanit nÃ« drejtimin e shtetit shqiptarâ€...
Qeveria e DurrÃ«sit vendosi tÃ« dergojÃ« si Kryetar tÃ« Delegacionit Shqiptar, nÃ« KonferencÃ«n e PaqÃ«s nÃ« Paris Ipeshkvin e LezhÃ«s Imzot Luigj BumÃ§in, i cili zgjodhi si sekretar tÃ« vetin franÃ§eskanin e njohun At Gjergj Fishta. Nga Shqipnia e Mesme shkoi Mustafa Kruja. NÃ« delegacionin e ri u pat caktue edhe Luigj Gurakuqi, Dr. Mihajl Turtulli, Lef Nosi, Mehdi FrashÃ«ri, Mehmet Konica.
Me datÃ«n 6 Mars 1919, Imz. Luigj BumÃ§i dhe At Gjergj Fishta u nisÃ«n nÃ« RomÃ«, pÃ«r me u takue me PapÃ«n Benedikti XV, njÃ« dashamirÃ«s i madh i Popullit Shqiptar. Mbas takimit me Papen, Imz. BumÃ§i dhe At Fishta u nisÃ«n pÃ«r Paris. Shkelqimi i dy figurave tÃ« Klerit Katolik Shqiptar, kje i paimagjinueshem nÃ« KonferencÃ«n e PaqÃ«s.
Imzot Luigj BumÃ§i ishte njÃ« pÃ«rfaqsues i denjÃ« i Atdhetarizmit dhe i Ã§eshtjes sonÃ« aq tÃ« randsishme pÃ«r kenjen e Kombit Shqiptar. Imz. BumÃ§i takohet me tÃ« gjithÃ« delegatÃ«t e tÃ« gjitha shteteve, dhe me njohjen e disa gjuhÃ«ve tÃ« hueja, Ai asht nÃ« gjendje me bisedue me tÃ« gjithÃ« dhe me u paraqitÃ« atyne me fakte se, â€œShqiptarÃ«t sot janÃ« vertetÃ« pjesÃ« e EuropÃ«s sÃ« qytetnuemeâ€. Takimet dhe kambngulja e Tij pÃ«r zgjidhje tÃ« drejtÃ« tÃ« Ã§eshtjes Shqiptare, oratoria dhe prezenca e At Gjergj FishtÃ«s pÃ«rkrah Tij, janÃ« njÃ« model i papersÃ«ritshÃ«m! Imz. Luigj BumÃ§i porsa filloi detyren protestoi tek Presidenti Amerikan Woodrow Wilson, kundÃ«r barbarÃ«ve serb per krimet e kryeme nÃ« ShqipninÃ« Veriore, PlavÃ« Guci e GjakovÃ«.
I kerkoi hymjen e trupave amerikane nÃ« zonÃ«n e RugovÃ«s. Protestoi tek Ministri i Jashtem i ItalisÃ« Tittoni pÃ«r marrveshjen me Kryeministrin grek Venizelos, nÃ« lidhje me kalimin e zonave tÃ« KorÃ§Ã«s e Gjinokastres GreqisÃ«. NÃ« muejn Tetor 1919, Imz. BumÃ§i u takue me perfaqsuesin e FrancÃ«s Pichon, dhe krytarÃ«t e delegacioneve tÃ« Shteteve tÃ« Bashkueme dhe AnglisÃ«, tÃ« cilÃ«ve u kerkoi qÃ« tÃ« nderhyjnÃ« pÃ«r zgjidhjen e Ã§eshtjeve nÃ« favor tÃ« Shtetit Shqiptar. Ndersa At Gjergj Fishta, udhtoi per kÃ«to Ã§eshtje drejtÃ« AnglisÃ« dhe SH.B.A., ku gjithshka ndryshoi shpejtÃ«.
Plot 101 vjet perpara Delegacioni Shqiptar tue vrejtÃ« vÃ«shtirsitÃ« e mÃ«dha per zgjidhjen e drejtÃ« tÃ« atyne problemeve aq delikate, kerkoi nga Imz. Luigj BumÃ§i, nÃ« mbledhjen e 22 e 23 Dhjetorit 1919 nderhymjen urgjente tÃ« Tij tek Papa, pra tek Vatikani nÃ« RomÃ«.
Imz. Luigj BumÃ§i, si gjithmonÃ« i gatshem per me zgjidhÃ« Ã§eshtjet tona kombtare, u pajtue me mendimin e Delegacionit dhe bashkÃ« me Mehdi FrashÃ«rin, intelektual i njohun, u nis menjÃ«herÃ« pÃ«r RomÃ«, dhe arrijti atje me 28 Dhjetor nÃ« Vatikan.
Takimi historik i Imz. BumÃ§it me Papen Benedikti XV u zhvillue me datÃ«n 1 Janar 1920, vertetÃ« njÃ« takim i shkurtÃ«, po me plot fryt pÃ«r qellimin pÃ«r tÃ« cilin Ai shkoi tek Papa. NÃ« kujtimet e Tij historike Imz. BumÃ§i shkruen: â€œTesh prÃ¡ ShÃªjtni, tÃ« gjith misat e DergatÃ«s Shqyptare qi janÃ« nÃ« Paris e qi shumica asht mysliman, mÃ« kan Ã§ue ktu perpara Shejtnis Sâ€™Uej e tÃ« gjith per nji gojÃ« U luten qi me fuqin tâ€™Uej morale e me influencen e madhe qi keni nÃ« boten marÃ«, tÃ« na epni ndimen tâ€™Uej tÃ« vlefshme si e ku dini Ju VetÃ«, qi tÃ« na pÃ«shtojnÃ« dy provinÃ§et shqiptare KorÃ§a e Gjinokastra, tÃ« cillat janÃ« nÃ« rrezik prej akordit Tittoni â€“ Venizelos.â€ Mbasi marova fjalÃ«t e mija, Papa ShÃªjt, si pat ndÃªjÃ« nji grimÃ« herÃ« pa bÃ¢ zÃ¢, u suell e mÃ« tha: â€œPo shka tÃ« baj pÃ«r Ju? Me Itali sâ€™kam shka me bÃ¢, e din gjith bota si jena: me FrancÃ« marrdhanjet janÃ« kÃ«putÃ« â€“ shka tÃ« bÃ¢j?â€ U pergjegja (Imz. BumÃ§i): â€œUn kishe me thanÃ«, ShÃªjtni, se bota sâ€™ka metÃ« vetun nÃ« Itali e nÃ« FrancÃ«; ka nÃ« botÃ« edhe Angli e Shtete tÃ« Bashkueme tâ€™ AmerikÃ«s!â€ Papa bÃ¢ni buzen nÃ« gaz, e me i â€˜herÃ« mÃ« pergjegji: kÃ© tÃ« drejtÃ«. E pra, neser do tÃ« piqemi me Ambasadorin e Anglis, masnesrit me atÃ© tÃ« Shteteve tÃ« Bashkueme; e po tâ€™ ap fjalen se me tÃ« dy kam me folÃ« e me ja porositÃ« dy provinÃ§et qi kenkan nÃ« rrezik e kam me ba shka tÃ« mundem per me Ju ndimue. Zoti ka mâ€™e e ba mirÃ« se prei Konferencet tÃ« Paris-it mos pritni punÃ« tÃ« mira pse Zotin e kan qitÃ« jashtÃ«, e aty ku sâ€™ asht Zoti drejtsija sâ€™ mundet me kÃªnÃª!â€
KÃ«tu u mbyll biseda. Imz. Luigj BumÃ§i nÃ« fund tÃ« bisedimeve i la njÃ« memorandum me shkrim per kujtesÃ«, dhe bashkÃ« me Mehdi FrashÃ«rin u kthyen nÃ« Paris, ku priteshin me padurim nga delegatÃ«t tanÃ«. AtÃ« natÃ« vonÃ« Ata u takuen me delegatÃ«t ShqiptarÃ«.
Mbasi Imz. Luigj BumÃ§i i vuni nÃ« dijeni per pritjen dhe biseden me Papen, DelegatÃ«t tÃ« gjithÃ« u ngritÃ«n nÃ« kambÃ« e plot gÃ«zim tue thirrÃ«: â€œRrnoftÃ« Papa! KorÃ§a e Gjinokastra shpÃ«tuen!â€
Rezultati: Me 6 Mars 1920, mbas dy muejsh qÃ« Imz. BumÃ§i u takue me Papen Benedikti XV, nÃ« Paris mÃ«rrijti njÃ« notÃ« e Presidentit tÃ« Sh.B.A. Wilson, simbas sÃ« cilÃ«s njoftohet â€œintegriteti territorial dhe sovraniteti i ShqipnisÃ«, me kufijtÃ« e vitit 1913, janÃ« tÃ« paprekshÃ«m!â€ Ã‡eshtja Shqiptare u diskutue aty tue iu referue Programit tÃ« Presidentit amerikan W. Wilson: â€œE Drejta e Kombeve per vetvendosjeâ€, qÃ« favorizoi ShqipninÃ«.
Shteti i ParÃ« qÃ« ka njoh Shtetin Shqiptar ka kenÃ« Vatikani, i cili me 12 Nandor 1920 emnoi Delegatin Apostolik per Shtetin e Ri Shqiptar, Imz. Ernesto Cozzi, qÃ« porsa erdhi nÃ« Shqipni, i ngarkuem nga Papa vizitoi gjithÃ« krahinat e ShqipnisÃ« dhe nÃ« fund, me daten 28 Janar 1921, Imz. Cozzi mÃ«rrijti zyrtarisht nÃ« Shqipni.
Papa Benedikti XV shkruen: â€œTashti qÃ« Populli i Juej fisnik ka mujtÃ« me fitue lirinÃ« dhe ka hy nÃ« rrugen e pÃ«rparimit tÃ« vÃ«rtetÃ«, asht e arsyeshme qÃ« nÃ«pÃ«rmjet Perfaqsuesit tonÃ« tÃ« ripÃ«rtrijmÃ« edhe njÃ«herÃ« e ma tÃ« forta ato lidhje qÃ« pÃ«rsa Shekuj e bashkuen ShqipninÃ« me KishÃ«n e ShejtÃ«â€. Burrat qÃ« shpetuen ShqipninÃ« e sotme nga coptimi i fqinjÃ«ve nÃ« vitin 1919 â€“ 1920 ishin: Imz. Luigj BumÃ§i, Papa Benedikti XV dhe Presidenti i Sh.B.A. W. Wilson.
101 vjet perpara!..
E nder kÃ«ta 101 vjet, kjo treshe Burrash.., kur fati i ShqipnisÃ« nuk asht kenÃ« kurr ma nÃ« rrezik se sot, duhet tÃ« vlejnÃ« per me u zgjue tÃ« gjithÃ« Ata qÃ« veten, e thrrasin ShqiptarÃ« tÃ« Gjergj Kastriotit Skenderbeut!
Melbourne, 21 Dhjetor 2020.

Nga Fritz RADOVANI:

KJO ISHTE MREKULLIA E MADHE E SHEKULLIT XXI

KOMBI I MADH NUK SHUHET KURR !

PERKTHYESI ABEDIN KRASNIQI
23 TETOR 2019 Ishte njÃ« ditÃ« shumÃ« e veÃ§antÃ« jo vetem per mue po, per tÃ« gjithÃ« Ata qÃ« veten e thrrasin ShqiptarÃ« tÃ« vertetÃ«, pra ShqiptarÃ« tâ€™ Atij Kombit tÃ« Kastriotit...
NjÃ« Mik nga Brukseli, i Nderuemi z. Lek Pervizi mÃ« shpjegon per NjÃ« Mbrekulli tÃ« KÃ«tij Shekulli tÃ« Bekuem, qÃ« edhe mbasi e lexova nuk i besojshe syve tÃ« mij... Ai mÃ« shkruen:
â€œPo tÃ« jap njÃ« lajm tÃ« mirÃ«, se ka ShqiptarÃ« qÃ« ia ndertojnÃ« shtÃ«pinÃ« e At Gjergj FishtÃ«s.
Me 26 Shtator 2019 nÃ« Paris asht botue â€œLahuta e MalcisÃ«â€, frengjisht, e perkthyeme nga njÃ« DjalÃ« i Ri, 33 vjeÃ§ar, ABEDIN KRASNIQI, njÃ« liber 640 faqe, komplet Lahuta!
Ky DjalÃ« me NanÃ« franceze, lindâ€™ e shkollue nÃ« FrancÃ«, nÃ« Paris, mÃ«rrijti nÃ« dy vjet punÃ« intensive tÃ« na japin At Fishten frengjisht, Vepra e dytÃ« e randsishme, mbas Asaj tÃ« tÃ« Ndjerit Robert Elsie, nÃ« anglisht. KÃ«to dy perkthime janÃ« shumÃ« tÃ« randsishem...
Bravo KÃ«tij Djali me Shpirt Atdhetar qÃ« ne patme knaqÃ«sinÃ« tâ€™a njohim, se Ai na erdhi nÃ« njÃ« aktivitet letrar, ku patme rastin tÃ« njihemi me Librin e Tij.
Besoj se ky njoftim do tÃ« knaqi, me tÃ« mira, Lekâ€ (Bruksel 23 Tetor 2019).
***
ABEDIN KRASNIQI asht Shqiptari i Madh qÃ« ka RingjallÃ« â€œLahuten e MalsisÃ«â€, tue na dhurue Ate, atÃ«herÃ« kur po bahej gati njÃ« shekull qÃ« At Fishta gjuhej nâ€™gur...
ABEDIN KRASNIQI, Vepra Yte Asht e PAVDEKSHME!
RRNOFSH E KJOFSH AQ SA LAHUTA E MALEVE TONA!
Melbourne, 22 Dhjetor 2020.

by **Laert** » 23 Dec 2020, 19:45

Pjesa e LXVII-67

Kujtojâ€¦Sot, mbas sa vjetÃ«sh:
Psikologun e persosun...

At Fishta nÃ« studio...

Disa thanje tÃ« At Gjergj FishtÃ«s:

Mbi njatÃ« flamur Perendija
Me dorÃ« tâ€™ vet Ai e ka shkrue
â€œPÃ«r ShqyptarÃ« do tâ€™jÃ©t Shqypnija
Kush u a prekÃ«, ai kjoftÃ« mallkueâ€â€¦

â€“ Po, edhÃ¨ hÃ¢na do tâ€™ a dijÃ«
EdhÃ¨ Dielli do tâ€™ kÃ©t pÃ¡
Se pÃ«r qark ksaj rrokullije
Si Shqypnija â€˜i vend nuk kÃ¡â€¦

â€“ NÃ« rast se ata nuk na duen nÃ« nji shtet tÃ« vetÃ«m, mbasi thonÃ« shqyptarÃ«t kenkan myslimanÃ«, atâ€™herÃ«â€¦ na kristianÃ«t do tâ€™i shkriejmÃ« kryqat tonÃ« dhe do tâ€™i bajmÃ« fishekÃ« per me mbrojt vllaznit tonÃ« myslimanÃ« ShqyptarÃ«!

â€“ Nâ€™daq me gzue tâ€™bukrÃ«n liri
mos shkel fis, as mik, as fe
pse nâ€™kto sheja bota mbarÃ«,
na dallon se jem ShqyptarÃ«â€¦

â€“ Me tâ€™perpjekun me kulturÃ« Prendimore tâ€™EuropÃ«s, si domosdo do tÃ« gjindet mas sodit Shqypnia...

â€“ NÃ« kjoftÃ« se provon, mundesh me hupÃ«, por nÃ« kjoftÃ« se nuk provon â€“ je i hupun gjithsesi!

â€“ Ma mirÃ« nâ€™vorr me u kja pÃ«r mallÃ«
se nÃ«n shkja me ndejÃ« pÃ«r tâ€™gjallÃ«...

â€“ Parja mÃ¢ e Ã§mueshme per ShqypnÃ¬ asht zÃªmra Shqyptare: e zÃªmra perbÃ¢het nder shkolla neper msim tâ€™gjuhÃ«s Shqype.

â€“ VÃ«rtetÃ« kemi Bajram e PashkÃ«, por ShqiptarinÃ« e kemi bashkÃ«!

â€“ Porsi kanga e zogut tâ€™ verÃ«s,
Qi vallzon nâ€™ blerim tÃ« Prillit;
Porsi i ambli flladi i erÃ«s,
Qi lmon gjitâ€™ e drandofillit:
Porsi vala e bregut tâ€™ detit,
Porsi gjama e rrfÃ©s zgjetare,
Porsi ushtima e njij termetit,
Njashtu aâ€™ gjuha e jonÃ« shqyptare...

â€“ MÃ« dhamb kryet me njato parla-parla tÃ« parlamentarÃ«ve: dokrra pa kokrra!

â€“ Ma kollaj asht me mbushun njÃ« thes me pleshta sesa me i ba bashk dy shqyptarÃ«!

â€“ NjerÃ«zit janÃ« tanÃ« njisoj prej natyrÃ«s, edukata i ban me u dallue!

â€“ ShqiptarÃ«t kallzojnÃ« njate Ã§ka sâ€™duhet, e mshehin njatÃ« Ã§ka e di tanÃ« bota!

â€“ Tâ€™gjith njatÃ qi e kan me detyrÃ«, si edhe atÃ qi ja kan vÈ—e vedit me detyrÃ« me organizue jeten shoqnore e tâ€™gjytetnueme nâ€™ShqypnÃ.., mÃ¢ sâ€™parit tâ€™caktojnÃ« se mas cilles kulturÃ« duen me e organizue komin ShqyptÃ r, e masandej me ligjÃ«, me pÈ—nÃ« e me kohÃ« tÃ« mundohen me i bÃ¢ ShqyptarÃ«t qi tâ€™mendojnÃ« e tâ€™veprojnÃ« mas parimesh tâ€™asaj kulturÃ«, tuj majtÃ« parasÃ½sh etnologjÃ¬n, psikologjÃ¬n, e ndÃ®sit besimtare tâ€™tyneâ€¦

â€“ NÃ« kjoftÃ« se thue atâ€™ Ã§ka dishron, duhet me ndie edhe ate Ã§ka nuk e dishron!

â€“ Edhe atij iu thaftÃ« po goja
qÃ« pÃ«rbuzÃ« kÃ«tÃ« gjuhÃ« hyjnore
qi nâ€™gjuhÃ« tâ€™huej, kur sâ€™asht nevoja
flet e tâ€™veten e lÃ¨n mbas doreâ€¦

â€“ Injoranca e krenaria shkojnÃ« bashkÃ« si shtati e hija!

â€“ E pra mretninÃ« e ShqypnÃ¬s Europa e kishte krijue! Por shka se pabesnia e pushteteve tâ€™MdhÃ duel edhe mÃ¢ nâ€™shesh nâ€™tâ€™caktuem tâ€™kufijvet tâ€™ShqypnÃ¬sâ€¦

â€“ Me e lshue Shqypnin nder duer tâ€™ batakÃ§ive, asht njipernji si me ja vjerrÃ« ujkut mushknit mâ€™qafÃ«, me uzdajÃ« se po tâ€™i Ã§on te shpija: Ujku i han mushknitâ€¦
***

Shenim nga F.Radovani: TÃ«gjitha shkronjat e Tij janÃ« thanje!
Po, kur lexon njeriu sot thanjen e fundit tÃ« At FishtÃ«s, harron se Ai ka vdekÃ« 80 vjetÃ« perpara..!! Si me i pasÃ« ba njÃ« nanÃ« tÃ« gjithÃ« ata batakÃ§ijÃ« qÃ« e kanÃ« sundue kÃ«te tâ€™shkretÃ« Shqipni!
E atÃ« thanje e thotÃ« At Fishta pra, mashumse 100 vjet perpara.
At Gjergj Fishta O.F.M., frati i madh franÃ§eskan i Shkodres, (23 Tetor 1871 â€“ 30 Dhjetor 1940), ishte dijetar e filozof, ishte mÃ«sues dhe shkencÃ«tar, ishte shkrimtarâ€™ e poet, ishte artist piktor e arkitekt, ishte symbol i formylÃ«s â€œFÃ© e AtdhÃ©â€, per tÃ« cilen duhet tÃ« krenohet sot Rinia nÃ« fshatin FishtÃ« dhe ajo e ShqipnisÃ« mbarÃ«, sÃ« ciles i mÃ«soi me shkrue gjuhen Shqipe.
Ai studjoi dhe punoi gjithÃ« jeten per Atdheâ€¦Ai ishte i pari kandidat per Ã§mimin Nobel nÃ« letersi. E bash zani kÃ«tij Burri ushtoi nÃ« RomÃ«, Paris, Londer, New York, Stamboll, e Ballkan .., per njÃ« Shqipni tÃ« lirÃ« po, edhe tÃ« bashkueme me Trojet e veta tÃ« grabituna... Ai ishte nderi i AkademisÃ« italiane, po dhe udhÃ«rrÃ«fyesi i mbarÃ« Popullit liridashÃ«s Shqiptar!
Tingujt e LahutÃ«s sÃ« Tij edhe sot tingllojnÃ« me ujin e paster tÃ« prrojeve tona qÃ« burojnÃ« nga BjeshkÃ«t e NÃªmuna...
Ã‡do thanje e Tij ishte njÃ« knaqÃ«si nder sofrat e festave tona...
Pa At Gjergj Fishten... Nuk ka gÃ«zim as bukuri jo vetem rruga e Gjuhadolit, po as Shkodra mbarÃ« e, as Alpet tona...
Shikoni Flamurin e Kastriotit si valvitet kur ndigjon Lahuten!
Bash.., si thonte At Fishta: â€œPorsi fleta e Ejllit tâ€™ Zotitâ€...
Melbourne, 23 Dhjetor 2020.

Pjesa e LXVIII(68)

Kujtojâ€¦Sot, mbas pak vjetÃ«sh:
NÃ« 80 â€“ vjetorin e vdekjes sÃ« Poetit tonÃ« KombÃ«tar!

Dhjetor 2020.

JETA DHE VEPRA E
AT GJERGJ FISHTÃ‹S OFM.
ASHT PÃ‹RGJITHMONÃ‹:MENDJA, ZEMRA DHE SHPIRTI I POPULLIT SHQIPTAR !

FRITZ RADOVANI

VEGIM!..

MELBOURNE 2012

VlonÑ‘1912, GrafikÑ‘ nga Autori.
Punue me rasen e 50 vjetorit tÑ‘ PavarsisÑ‘ (1962)

SHKODER, 1913... 1967...
Foto nga F.Radovani (2012)

VEGIM !..

â€œKoha kalon e na kalojmÃ« me tÃ©.
Doket e moÃ§me zhduken prej fushave tÃ« jetÃ«s pÃ«r mos me jetue mÃ , veÃ§se, nÃ« fletÃ«t e vdekuna tÃ« historisÃ«.â€

Don Kolec Prennushi (1)

VEGIM !..

â€œAt Gjergj Fishta asht nji vademekum !â€
D K Prennushi.

MÃ« duket, ...Po!
Po, mÃ« del parasyshÃ« njÃ« shtrojÃ« e bardhÃ« me vija tÃ« kuqe!...
Rrehem me e prekÃ«... por, kot!
Jo, jo, sâ€™ Ã¢sht mÃ«sallÃ« shkodrane...
As sofrabez pÃ«r ditÃ« ma nÃ« shenj, se na, sâ€™jemâ€™ nÃ« sofÃ«r!
Jem... tÃ« mbetunit nÃ« kambÃ«...
Mos Ã¢sht Ã§arÃ§af nÃ« melez punue pÃ«r tÃ« gjatÃ« me bogosi tÃ« kuqe,
QÃ« dikur, inglizi nÃ© na pat sjellÃ«...
Na me e punue...
E, ai nâ€™ tÃ© me na mbÃ«shtjellÃ« ? (2)
Sâ€™gaboj!...
Ã‡arÃ§af gjashtÃ«kandsh(3),
VeÃ§, nÃ« tel e nÃ« ferrÃ« mbÃ«rthye pÃ«r yll pesÃ«cepash,
Rrethue tash pesÃ«dhjetÃ« vjet Ã¢sht pra,...
Shqipnia!
NjÃ« pikÃ« e rÃ¢ndÃ« si plumb, rrigon tÃ«poshtÃ« brinjÃ« hundÃ«s,
E, pÃ«r nÃ«nbuzÃ«, shÃ»jtÃ« mÃ« bahet...
Kah ma lehtÃ«son kapÃ«rdimjen e asaj kafshatÃ«,
QÃ«, nÃ« grykÃ« mâ€™ka mbetÃ«...
E, frymen po ma merr.

Me lotâ€™ e bukÃ« kurrÃ« nuk Ã¢sht ngÃ® i ngrÃ¢tâ€™....
Shqiptari.

ThonÃ«, dikur, kÃ«tu ka pasÃ« rrahÃ« dielli
E, ka pasÃ« shndritÃ« Rozafa.
ShndritÃ« si e pat zakon,
Kur nâ€™pÃ«r kalldramet e Saj, vezullonte flaka
E pishtarÃ«ve tÃ« TeutÃ«s.
NdÃ«r harqe pÃ«r nÃ«n bedena,
MadhÃ«shtore rritej hija e Gencit.
AtÃ«herÃ«, kur ndÃ«r gurÃ«t e faqes sâ€™ Asaj Kishe
QÃ«, kurrÃ« nuk njohu marre,
Daltohej me brina tÃ« dhisÃ« PÃ«rkrenaria
E MbrojtÃ«sit tâ€™Saj!..
Po, po, mbas TÃ©je Shqipe, Burrat flutâ€™ruene,...
Thonte, Mjedja.
Hovin ata sâ€™e ndalÃ«n prej gjiut SpicÃ«s nâ€™pÃ«r Tuz,
Triepsh, Hot e GrudÃ«, pÃ«rfshÃ® GjakovÃ«, Gjilan e KaÃ§anik.
Aty pÃ«rbrinjÃ« TetÃ³vÃ«, KÃ«rÃ§Ã³vÃ« e tÃ« shtrenjtÃ«n DibrÃ«n tonÃ«;
Der nâ€™tÃ« Thatin mal,
NÃ«pÃ«r atâ€™ shpat tÃ« Gramozit
E, derâ€™ nâ€™ PrevÃ©zÃ«.(4)
A mu bÃ¢, a ndjeva, se,
Edhe Kelmendi e Himara rÃ¡?(5)
Kam frikÃ«...se po!
Prej Sukave tÃ« Moksetit e nâ€™tÃ«poshtÃ« pÃ«r tÃ« Ã§ame tÃ« malit,
Cemi e Kiri, der Prroni i ThatÃ«,
Ma kÃ«ndej Drinazi, sot mue po mÃ« duken:
Si vija tÃ« kuqe!...
MbÃ«shtjellÃ« si lamsh e pÃ«rzi nâ€™UrÃ« tÃ« BunÃ«s,

Nâ€™atÃ« fushÃ« brinjÃ« meje,(6)
NgjÃ©shÃ« pÃ«r Tarabosh,
NgjitÃ« nalt pÃ«r QielltÃ«,
Der diellin ma kanÃ« zanÃ«...
â€œTÃ« kuqtÃ«â€...
A thue, o Zot, gaboj,
LekÃ«t kanÃ« vojtÃ« ashtu?
BajrakÃ«t po binÃ« pÃ«rdhÃ©?

Shqipja JÃ³te ka ra pÃ«rgjysÃ«m edhe njÃ«herÃ«
Nâ€™atÃ« shtizÃ«, o DedÃ« Gjoâ€™ Luli!(7)
Nata e FestÃ«s sâ€™Ate, o Flamuri i Ismailit e i Luzit,(8)
PÃ«r mue nâ€™ditÃ« morti asht kthye...
Ndigjoni kah rrah kumbona...
Prap nÃ« njenÃ«n anÃ«!...
Hasan PrishtinÃ«, Don KaÃ§orr e IsÃ¡, Avni e Bajram Beg,
GjakhuptÃ« Ju shkue, brÃ¨ Burra,
VrÃ¡ mbas kaÃ§ubash e tretÃ« dikund ndÃ«r ferra,
Se, nÃ«n morriz na i kem HeronjtÃ«...
Pa ShenjÃ« tek Kryet...
Prej dorÃ«s sÃ« mallkueme!
MedÃ¨t pÃ«r Ju! O NanÃ«!...
VeÃ§ lot e vÃ¡jâ€™ ngatrrue nâ€™pÃ«r ato vija rreth TÃ©je,
Shoh sot RozafÃ«!
Toka e plasaritun rreth shkambijve Tuej,
Ã‚sht ngjitÃ«, Ã¢sht ngopÃ« e njomÃ« prej dorÃ«s sÃ« barbarit,
Ã‚sht skuqÃ« Tivari prej kosovarÃ«ve tÃ« therun, coptue
KortarÃ«, kortarÃ« prej thikÃ«s sÃ« trathtarit.
Der deti mÃ« vjen i athtÃ«...
E pra, shijen sâ€™pat muejtÃ« me ia ndrrue
as rrezja e gjysmÃ«hanÃ«s,
E verdha e saj veÃ§ vnÃ©r e jarg u bÃ¢,
Kur rÃ¡ aty, ku gurgullonin dikur Alpet tona
UjÃ«t e freskÃ«t e tâ€™pastÃ«r qÃ« rridhte kroni.
Skjep nÃ« skjep me korbin, si motra me vÃ«llÃ¡,
Copa kortarÃ«sh shkyjnÃ« sorrat e CetinÃ«s,
JanÃ« ngopÃ« tue plasÃ« der grizhlat mshehÃ« mbas trinÃ«s,
DÃ©r edhe gjeli sot kÃ«ndoi kah e vÃ³na,
Ah, medet pÃ«r nÃ©...
E, pÃ«r BjeshkÃ«t tona!
Muret kapÃ« nÃ« flakÃ«
E, dyert kryqzue me ferra.
Patkoni rÃ¡ pÃ«rtokÃ«, nuk kÃ¡ bÃ©sÃ« nâ€™kÃ«to anÃ« ...
Se mbrendÃ« ndÃ«r kulla u shue edhe Osja,
Dasho Shkrel... sâ€™bÃ¢n NanÃ«...
Po, kjo, shka Ã¢sht ?...
QÃ«, pÃ«r nÃ«n shpatull pÃ«rbrinjÃ« mâ€™Ã¢sht ngjeshÃ«
E, nÃ« zemÃ«r Ã¢sht kah mÃ« thÃ©rÃ«...
Ndiej kah mÃ« piskatÃ« bÃ¡sh si gjarpÃ«n nâ€™gji,
Kur copa-copa dy drunj lidhÃ« nâ€™litÃ¡r,
NÃ« njÃ« Kryq tÃ« rÃ, nÃ© sot me na vÃ¡rÃ«!
Ã‚sht dora e serbit, mbathÃ« me dorca tÃ« kuqe,
ZhigÃ¡tÃ« derâ€™ nâ€™brryl Ã§â€™prej tÃ« trembdhetÃ«s vjetÃ«
NÃ« kÃ«te shekull atÃ« punÃ« ka bÃ¢...
E vrrÃ¨t nÃ« Vermosh:
Pritni, se kam ma!...
Dita prap i erdhi, Ty Shqipe, nÃ« fyt me tâ€™prÃ©,
Gjakun curril pÃ«rpjetÃ« me e hjedhÃ« dÃ¨r nÃ« MoskÃ«,
ShkjetÃ« me mishin TÃ¢nd sot Ajo me i ngÃ®...
PÃ«rmbi pupla Tueja, ai vetÃ« me u shtrÃ®....
Korbi e qyqja prandej i kanÃ« shpuplue,
BashkÃ« me ato krande tâ€™asaj Ã§erdhes sâ€™AtÃ©.
UnÃ«, sâ€™shoh ma zogj tue pritÃ« me u mkue...
KanÃ« ikÃ«, janÃ« mÃ«shehÃ«, po ku, janÃ« ngujue ?
TÃ« brishtat foshnje, shih si janÃ« shtangue!...
TÃ« presin Ty, o NanÃ«,...
TÃ« keqen me i largue!
Tek dera e stanit, derâ€™ desht janÃ« hutue,
Kau i kularit nuk pi ujÃ« nÃ« krue...
Ka aromÃ« tjetÃ«r...PemÃ«t sâ€™kanÃ« bulue,
NdÃ«r tÃ« thatit gema, lulet sâ€™kanÃ« lulzue...
CamÃ«rdhokÃ«t e zdathun....Zana i ka shitue!

NjÃ« zÃ¢ si tÃ« marrun, a mâ€™u bÃ¢ se ndjeva ?...
Jo, DedÃ«, nuk jam jo nâ€™andÃ«rr kah shoh prap brÃ® TÃ©je...
At MatinÃ« pÃ«rkrah me At Buon GjeÃ§aj,(9)
Tue Ã§Ã¡ murrlanin e veriun si brisku
TÃ« BjeshkÃ«ve Tua tâ€™ NÃªmuna.

Si flutrat bajrake janÃ« nisÃ« pÃ«r DeÃ§iq,
PÃ«r nÃ«n zhgun ngjesh pÃ«r gjoks ShkabÃ«n me dy krena,
Me vrap pa frymÃ«, Ty me tÃ prÃ»e...
Maje Sukâ€™s Moksetit Ti me e vÃ»e!...

Ã‡apojtâ€™e Saj kapÃ« pÃ«r drrasÃ« tÃ« krahnorit
Kafaz veÃ§ bÃ¢ rreth zemrÃ«s qÃ« sâ€™njeh tutÃ«,
Rrotull lidhÃ« me nÃ©je nâ€™at konop tâ€™Shâ€™FranÃ§eskut,
QÃ«, mÃ« bahet mue, se frymÃ«n po ia merr
Tue rrah bashkÃ« me zemrÃ«n Ai Flamuri Yt.
Bash Atij Burri,
QÃ«, Krajli Malit tâ€™ZÃ, kur kjÃ¨ dishprue...
Bash atÃ« litÃ¡r... ia pat premtue pÃ«r fyt...
Ai Ã¢sht me shokÃ«!
Ã‚sht At Ã‡ipriani, qÃ« i rrinÃ« pÃ«rbrinjÃ«,
DritÃ«n Ai ka ndÃ©zÃ« aty ku Ã¢sht shue!
LidhÃ« kambâ€™e duer, drejtÃ« Qiellve tue flutrue,
Me tâ€™unshÃ«m, tÃ« vobegtÃ«, tÃ« rrahun e tâ€™pÃ«gjakun
TÃ¨k kÃ«solla me kashtÃ«, gjithmonÃ« tokÃ«n shtrue,
NgjeshÃ« kryet tÃ© grazhdi, qeni tue hungrÃ»e...
PÃ«r jestek tÃ« ngrÃ¢tit njÃ« gÃºr i kishin vÃ»e.
Askush nuk i pau, kush i pÃ t vojue?...
VeÃ§ njÃ« zÃ¢ ushtoi atÃ« ditÃ« nâ€™pÃ«r atÃ« zÃ¡llÃ«,
Mbi atÃ gurÃ« tÃ« bardhÃ« porsi biluri:
â€œJeni tÃ« zgjidhun, VÃ«llazÃ«n!...
Qindroni si Burrat!â€, thirri Imzot Gjini (10).
NÃ«pÃ«r zÃ¡llÃ«, buzÃ« Kirit,
BijnÃ« me pushue...
MartirÃ«t pÃ«r FÃ© e AtdhÃ©
NÃ« Ungjill â€œBetueâ€!
PÃ«r Kryq e Atâ€™mÃ¨!
KurdoherÃ«, me u shue!
HÃ¨u! - peshÃ« u Ã§ue deri shkambi i Fanit,
Mbas tâ€™Parit tÃ« vet si lis, po shkon Mirdita:
â€œPÃ«r ShpÃªrtit KrÃªshtit Ã¢sht sot zgjue,
NdÃ«r gjozhda tÃ« TÃªja do me u Kryqzue,
PÃ«r Mark Gjomarkun, doâ€™ me u farue,
Me pleqâ€™ e, dÃ©r ndÃ«r mÃªca...â€(11).
U shkretnue po thonÃ«, deri nâ€™qÃ©lÃ« tâ€™Oroshit,
Ã‡ka Ã¢sht BjeshkÃ« e NÃªmun prej majes Vermoshit,
U ndigjuen derâ€™ poshtÃ« gjamtÃ« e Don Mark XhÃ¢nit,
KanÃ« pa veladonin e kÃ«tij djalÃ« vigani,
Kah po e shkyjnÃ« qent, bijt e atij tiranit...
Terbue porsi shtrigat kur janÃ« rreth... sahanit.

Rroku armÃ«t Rrema, djali i BajraktÃ¡rit,(12)
Trim e kishtâ€™ lind Nana, me parzem Ã§eliku,
Gjueje nÃ« plumb barbari... e prite...ku, na iku!?...
KÃ«to ngjarje Burra jo, nuk janÃ« gojdhanÃ«..
I kÃ¨mâ€™ pa me sy prej njÃ« Tropojanit!..
Kur ndigjoi Puka se po trandÃ«n malet,
U Ã§uen peshÃ« Mirakajt, nga thirrja e njÃ« Burrit:
â€œÃ‡onju, brÃ¨, mos fleni, po rrokni armÃ«tâ€
Ushtoi shpÃªlla Vrithit prej zanit Gjelosh Lulit.(13)
I kanÃ« kÃ«putÃ« kokÃ«n me besue â€œpartiaâ€...
KÃ«shtu e do MalÃ«sinÃ«, Enver efendia!
Gjyshin prej Kaukazit e nanÃ«n azitike,
VetÃ« gjak bastardh, pjellÃ« sifilitike...
Me pasues Ramizin e sa tÃ« tjerÃ« batÃ¡lla,
Shihi ndÃ«r kongrese, shkyhen si gjinkÃ¡lla!
Fiton e drejta, thonÃ«,
MÃ« duket fort po rrÃªhem.
Nuk shoh as ndiej drejtÃ«si nÃ« kÃ«to ana,
Kah shoh veÃ§ gropa gjaku e trupa njerÃ«zish
ZhytÃ« aty mbrenda. Pse, tÃ« drejtÃ« kÃ«rkojnÃ«!
JanÃ« GegÃ« e ToskÃ«, si i thirri edhe At Gjergj Fishta,
TÃ« gjithÃ« tÃ« kÃ«tij Kombi, aty mbrendÃ« pÃ«rzÃ...
Ã‚sht Paulin Pali e Muzafer Pipa
VÃ«llazen tÃ« ditun, me ua pasÃ« lakmi,
Synin Ata kokÃ«rr, zjarmi tue u vlue nâ€™gjÃ®...
Me Qemal DraÃ§inin e KolÑ‘ PrelÃ«n tonÃ«,
BashkÃ« me PjetÃ«r Palin, Fahri Rusi, thonÃ«...
U prinÃ« Kolec Deda, bÃ¡sh i Dedjakupve,
Simon Darragjati, Trim si tâ€™ish drÃ¡ngue...
JanÃ« lidhÃ« njÃ«fjale, me vdekÃ«, me u shue...
RanÃ«... porsi Burrat, si ishin Betue!
LidhÃ« me vargoj, mbÃ«rthye duersh me dryj,
Ngarkue pÃ«rmbi karro drejt e nâ€™pÃ«r rrethina...
Atje ku karrot.., veÃ§.., tresin..., coftina...
Aty asht PrekÃ« Cali, me Burra tÃ« Kelmendit,
Me shami lidhÃ« KokÃ«n Trimi i MalÃ«sisÃ«,
Nuk ka brez pÃ«r bel, nuk Ã¢sht nâ€™kuvend Burrash,
As nuk ka alltije nâ€™brez, si e mban MalÃ«sori...
Po, Ã¢sht lidhÃ« brryl nÃ« brryl, nga vÃ«llau, i pabesi,
BashkÃ« me tâ€™tjerÃ« Sokola malit rÃ¡ edhe MalÃ«sia,
â€œMerrni tek i keni!â€ - i thotÃ« cubi serbit,
â€œÃ‡arti nÃ« lule tÃ« ballit!â€
KÃ«shtu, mbaron...Burrnia!
Nuk shoh rubÃ« nusjet kurrkund nâ€™pÃ«r livadhe,
As pÃ«rbrinjÃ« kronit, ujÃ« tue mbushÃ« nâ€™buljera,
Askush nuk del tek vrrini, krojet janÃ« krejt shkret,
JanÃ« thÃ¡ me vigÃ¢jt, bash si lisi i malit,
Mbaroi Bujaria, hÃ¨j! - kuku...medet!
Nuk shiton jo, Zana, vrasÃ«sit e Pal e Mark Thanit,
As tÃ« Gjeloshit e Gjergj VatÃ« â€œCukalitâ€(14)
DjelmÃ«ve tÃ« Dukagjinit, njÃ«ditÃ« therorÃ« rÃ¡,
BashkÃ« me ujkun vÃ«lla nÃ«pÃ«r shpÃ©lla mbetÃ«,
PÃ«rmbi kokÃ« hÃªjt, pika ujÃ« pikon...
Ata sâ€™njohÃ«n marre,
Aty... vegshi vlon!

BukÃ« e krypÃ« e qÃ©pÃ«,
Ã‡Ã³nje, Burra gotÃ«n:
â€œKjoftÃ« lÃ«vdue Krishti!â€...
ShkrepÃ«n armÃ«t ndÃ«r shpÃ©lla,
ThonÃ«, ka lÃ© njÃ« djalÃ«...
Asht shtue iâ€™ Sokol mali!
Mbiu pÃ«rsÃ«ri Trimnija...
...ShtrÃ³ni sofrat nuse!
RrnoftÃ« e kjoftÃ« MalÃ«sia!
U derdh mataria(15) nÃ« sofÃ«r!..
ThonÃ«, ma pÃ«rhajÃ«r...
NatÃ«n vonÃ« ulkonja,
Po i merr erÃ« portares...
Ã‡Ã³nju, brÃ©, mos fleni!...
â€œProbatini i serbit po nÃ pret nÃ« besÃ«!..â€
Jo, qÃ© besa jo, se ai ka harrue
Se ku nuk jem na, aty rri gjubleta,
Kur tâ€™i ndiejnÃ« ai erÃ«n,
Shihja kambÃ«t e lehta!..
PÃ«rmbi cohÃ« tÃ« randÃ«, Ã§ika ngjitte sermt,
Me pÃªjna qepte shkronjat, pa ju ndalue hÃ³vi
KÃ«ndonte pÃ«r nÃ«nzÃ¢,...kuq e zi pÃ«r bojnat
Ã‡ka, kur ishte fÃ«mijâ€™, i pat mÃ«sue GjeÃ§Ã³vi...
Me tÃ« tharmt e bukÃ«s tue mbrue i ka pÃ«rzÃ...
I shtron para nÃ« sofÃ«r tue fillue me fÃ«mijÃ«.
KÃ«shtu i kem mÃ«sue Ã§ikat, vjen zÃ¢ni brij vÃ³trÃ«s,
JanÃ« Ã§uet stajanicat.., Ndera e MbishkÃ³dres...
AsnjÃ« tradhÃ«tarÃ«t, Kanunin sâ€™e njohin,
â€œLahutÃ«nâ€ me kohÃ« ia kanÃ« shitun serbit,
Me thundra lÃ© tâ€™i bjerÃ«, na veÃ§ mos tâ€™i shohim,
PÃ«r qejf tÃ« tyne edhe gjuhÃ«n ndrrojmÃ«,
â€œVÃ«lla me tavarish...â€ , â€œpartizaniâ€ ynÃ«.
Ju, nâ€™gojÃ« sâ€™ju xamÃ«, tÃ« ParÃ«t i harrojmÃ«,
Mohit na u biem: FisnikÃ«ve tanÃ«!
PÃ«r dritÃ« e dije na nuk kem nÃ«vojÃ«,
Shkronja cirilike pÃ«rtypim me gojÃ«.
NderÃ«n edhe ftyrÃ«n Ã‡ikÃ«s pÃ«rtokÃ« ia shkrryjmÃ«,
QumÃ«shtin me tamth dreqit ia falim,
Bollat e shtÃ«pisÃ« prej serbit kanÃ« marrÃ« malin.
Po ti, Nora e DedÃ«s, ku e kÃ© sot kalin?
Ã‚sht tue tÃ« pritun Tringa, Shota e Kupe DÃ¢nja,
TÃ© mali SheldisÃ« rrethue Ã¢sht Maria, vajza e Zojzakut,
JanÃ« Burrnesha malit, Vajzat e konakut...

Gjimon Prizreni, asht Ã§ue nâ€™kambÃ« KosÃ³va,
Prej Marije Shllakut, qÃ« ka shkye dyshÃ« bishen...
BashkÃ« me At Llupin e Ymer Berishen...
Lahet nÃ« gjak Peja, thonÃ« rÃ¡ dhe GjakÃ³va!
Zhytet nÃ« gjak Shkupi, digjet flakÃ« Ã‡amÃ«ria,
Ã‚sht Ã§ue nÃ« kambÃ« Greku e, po i do tÃ« trija...
â€œKorÃ§â€™e GjinokastÃ«r, vrret, janÃ« tokâ€™t e mija!â€...
HÃ¨j! - kuku medet, ku ka vojtÃ« Shqipnia!...

Shkjaun e tymisim, djegim rrÃ«shinÃ« pishe,
Dhe, me degÃ«t e sÃ¡ja.., i thurim kunorÃ«!
KÃ«shtu e mÃ«soi partia...kÃ«te rininÃ« tonÃ«,
â€œMe pushkÃ« e kazÃ«mâ€...tÃ« dyja nÃ« dorÃ«,
Na mÃ«soi â€œvigjilencaâ€: Si me u bÃ¢ hor!
Shihni, brÃ© Burra, Ã§ka keni mbi krye!
AtÃ« RubÃ« tÃ« kuqe, drapni sot ka shkye,
Ylli ndÃªjÃ« pÃ«rsipÃ«r fort e kishte ndye!
Europa plakÃ« buzÃ«t kuq paska lye!..
Ah, Shqipni â€œmizoreâ€(16), pat thirrÃ« Poeti,
Kur â€œRubaâ€ u var nÃ«n degÃ«t e Ã§inarit,
Bash ku pranÃ« armÃ«t e Atij Prek Calit!
Nuk shihej kurrkund Luftari i LirisÃ«,
Nuk ndihej kurrkund zani i ShqipnisÃ«,
Nuk shkrepej kurrkund Arma e DjelmÃ«nisÃ«,
Harapi e Shantoja â€œnuk janÃ« maâ€ tâ€™GegÃ«nisÃ«!
Kam frikÃ« se sâ€™rrÃªhÃ«m...Kah shoh me sy TokÃ«n teme Ilire,
Tue hy pÃ«rditÃ«, si cohÃ« maxharrit, nga njÃ« pÃ«llambÃ«
E, ujÃ«t e detit...mue kah po mâ€™vjen ndÃ«r kambÃ«.

PÃ©shÃ« Ã¢sht Ã§ue Drinazi,
Zemrue kÃ¨ sâ€™vÃ¨ nÃ« Lum tÃ« ShalÃ«s,
â€œNâ€™atÃ« vend ku pata vue
Dikur, Shejtin Shnaâ€™ Ndue,
Kush kjÃ© qÃ« pat guxue:
Atâ€™ gur me e shemtue?â€
NjÃ« gur unÃºr mungon
Me u bÃ¢ gjama nâ€™at vend,
Ku gjarpni nÃ«n jestek,
Sâ€™ prekÃ« kurrÃ« mikun e vet,
E, sot njÃ« shplakÃ« i trashÃ« burrnoti nâ€™BahÃ§allek
Ã‚sht vesh si lâ€™mashk.., nâ€™qestek.., i ngjeshun pÃ«r nÃ«n urÃ«...
Po, sot, nuk shkrepÃ« nâ€™at vend pashÃ iâ€™herÃ« ma ai gur,
Ã‡akÃ§irÃ«t qindisÃ« nâ€™tel u shkynÃ« kryqetÃ«rthuer
E, xhamadanin LekÃ«s,... ia shpoi ajo ushtrÃ...
Si u ngop me bukÃ« e randÃ« u tÃ²Ã§ nâ€™ rakÃ...
Shqiptari ndrroi duhan,
Hasmi kisht ndrrue zakon
Sa u vesh ai partizan!
MalÃ«sori dersa tâ€™vdesÃ«
Sâ€™ prÃ¨t kurrÃ« Mikun nÃ« BÃ©sÃ«!

Mark Ã‡un, Gjelosh Lul, Caf MetÃ« e Ndue PÃ l,
Zani Juej burrnor tundi njÃ« TiranÃ«,
Po rini mbas vedit Ju, a patÃ«t lanÃ«?
Edhe ti, o Buna, zamadhe e Nolit,
BojÃ«n paske ndrrue, bashkÃ« me shelqet tueja...

KacavarÃ« e rÃ¡ ndÃ«r balta..,tona, ku hunjtÃ« janÃ« ngÃ»lÃ«,
Nâ€™ atÃ« vend ku u pat lÃ«shue atÃ« ditÃ« jehona,
KÃ«tu janÃ« bespremit, vorrosÃ« dikund kah e vÃ³na...
Bardhosh Dani Trimi, Lulja RinisÃ« e jÃ³na,
E Brahim Derguti, bashkÃ« me vÃ«lla Markun,(17)
QÃ« RinisÃ« Shqiptare pÃ«rjetÃ« i thanÃ« prakun...

JanÃ« Ã§ue peshÃ« der prrojet, lidhÃ« si bishtaleca,
KallÃ« flakÃ« sigurimi me spijunt mistreca,
Kah flet Don DedÃ« Malaj, Trimi azgan nga Selca!..
Diellin kem xanÃ« me shoshÃ«...
Kryqat janÃ« kÃ¡lbÃ« e thye.
Sâ€™Ã¢sht kush me i Ã§ue mÃ¢ nâ€™ kambÃ«,
E rininÃ« Tande sot,...
Ti fort po kjanÃ«, o NanÃ«!?..

E Ti, o Shkodra ime,
Pse kryet ke kapÃ« me grushta,
E fytyrÃ«n kush sâ€™tÃ sheh,
As djali yt sâ€™po tâ€™njÃ¨h,
Me krah tÃ« hapun tÃ« kujtoj,
Si Shqipe mue mÃ« shtÃ«rngojshe,
Nâ€™tÃ« ngrohtin parzmin Tand.
Kur, fytyra mÃ« kjÃ© vizatÃ«,
E, lÃ«kura e saj mâ€™u thÃ¡,
Mbi kokÃ« mbulue me thinja,
Ti mâ€™ shihshe sy pÃ«rlotun
Tue mÃ« thirrÃ«, gjithnjÃ« pa dÃ¡....
UnÃ« vijshe shpejt tue ngÃ¢...
PÃ«r mur tâ€™RozafÃ«s SÃ¡te,
Ngushllim gjejshe pÃ prÃ¢!
Si Nana pÃ«rkdhelÃ« djalin e tretun rrugÃ«ve shkret,
Ti mÃ« puthshe e fort mâ€™ shtÃ«rngojshe
PÃ«r tâ€™amblin parzmin Tand,
Ku, mall, dashni e gÃ«zim nuk gjinden aty gand...
Sytâ€™ Tu tâ€™flakrojnÃ« si prushi, e zjarmi i pashuem nÃ« gjÃ®
ShpÃ«rndante shkÃ«ndija e xixa nâ€™pÃ«r hatllat shekullore,
JanÃ« Ã§ue tÃ« gjithÃ« peshÃ« aty,
Prej pleqÃ«ve derâ€™ tek fÃ«mija,
Sot nuk i trembÃ« asgjÃ¢, veÃ§ donÃ« me rÃ¡ therore.
Ã‡do kangÃ« kur Ti e kÃ«ndojshe, Ajo u ngjitte nÃ« Qiell...
Ku engjujt me duer tÃ« vogla mbanin nga njÃ« lirÃ«...
Se brijâ€™ Tejet RozafÃ«, Ã¢sht Zoja e KÃ«shillit tâ€™ MirÃ«!
Der qielli nganjÃ«herÃ«, kur nxihet e bÃ¢het tÃªrr,
Veton e bumbullon, thue se po bie pÃ«rtokÃ«,
AndÃ©j nâ€™Rumije tâ€™KrajÃ«s si gjamÃ« deti nâ€™stuhi,
ShfrynÃ« dikund atje nalt, pÃ«rplaset pÃ«r Cukal
Shkrepet pÃ«r Maranaj e humb dikah nâ€™SheldÃ.
NjÃ«herÃ« nuk pashÃ« mbi tâ€™patenzonÃ« njÃ« rrfÃ©,
ShpÃ«rndahen rÃªtÃ« e sâ€™ndihen,..
VeÃ§ kur shkrepin ndÃ«r nÃ©!..
Po, po, vetimÃ« tÃ« mallkueme, kam pÃ¡ me sy tue rÃ¡,
Mbi Katedrale TÃ¢nde, o NanÃ«, sa kemi fshÃ¢,
Kur tingujt e kumbonÃ«ve pushuen e sâ€™u ndien ma...

E, prÃ , dikur, njÃ« gur Apostull Pali vuni,
PÃ«rballÃ« PagÃ¢jve tÃ« RomÃ«s, ku gjaku pat shkue rrâ€™kÃ¡jÃ«,
Der nalt mbi shkambijt tonÃ« Ai Kryqin e pÃ t ngulÃ«...
Kaluen sa shekuj mbrapa e kush nuk mujt me e zhgulÃ«.
Seâ€˜i ditÃ« mbi ballâ€™ tâ€™Ilirit Ejllori (18) pÃ t daltue,
Bash Ato shkrojla tÃ« forta qÃ« kurrma nuk janÃ« shue...
E prÃ , nÃ« gjashtdheteshtatÃ«n (19) fort paten kenÃ« mundue
Moskovi, Serbi i CetinÃ«s e der te dreqi i KinÃ«s,
QÃ« shkeli mbi kÃ«tÃ« prak, ShqiptarÃ«ve tÃ« NanÃ« TerezÃ«s,
Ballin me UjÃ« tâ€™Bekuem me mujtÃ« me ua lÃ¡ me gjak.
NjÃ« zÃ¢ ushtoi fuqishÃ«m sa rrjedhÃ«n ndaloi kroni,
Ju Kishat po shkatrroni, po vetÃ« do tâ€™i ndÃ«rtoni...
Ã‚sht At Pjetri,(20) zemÃ«rtrimi, qÃ« sâ€™ tutet jo, aspÃ k!
Betue pÃ«r FÃ© AtdhÃ¨, prandej vdes si me lÃ©!
O NanÃ«!,...
Prej mureve tâ€™Tueja, Aty ku Shqipja ka Ã§erdhÃ«n,
Gurâ€™ tÃ« lâ€™muet kalldrÃ¢mi deri poshtÃ« po derdhen.
GjarpnushÃ« brinj TÃ©je, njÃ« BurrÃ« aty po zbrÃ¨t:
â€œLuigj Gurakuqi, pÃ«r Zotin!â€ Shkodra Ty, po tâ€™prÃ¨t!
E, nâ€™tÃ« marrun pak gojet, Ai fillon e flÃ¨t:
â€œVeÃ§ njÃ« qellim i naltÃ« tâ€™bÃ¢n me durue,
E zemren tÃ forcon;
NdÃ«r kundÃ«rshtime sâ€™vyen kurr me u ligshtue,
Mjerâ€™ ai qÃ« nuk qindron!â€(21)

Aty jÃ© edhe Ti RozafÃ«, pse heshtÃ«, a thue sâ€™nÃ¡ njeh?
SytÃ« TÃº drejtue kah votra, ku zjarri djeg dullijÃ«,
Aty nâ€™Gjetseman Tand, ndÃ«r zgÃ¢vrra nÃ«n ullijÃ«,

Shoh fytyrÃ«n Tande tÃ« pastÃ«r, qÃ« qeshet porsi fÃ«mijÃ«!
PÃ«rballÃ« nÃ« pasqyrÃ«n Tande, aty ku derdhet Cemi,
JanÃ« peshkatarÃ«t Tu, lundrojnÃ« e rrinÃ« tue pritÃ«,
Kur kangÃ«s po ia fillon, e presin dersa tâ€™vÃ©mi...
Se, prap, po thonÃ« me gÃ«zim...
JanÃ« Ã§ue tue brohoritÃ«:
Edhe njÃ« herÃ«,...brÃ© Burra!...
Filloni e mos pushoni,
KÃ«shtu thÃ , Gjon Pali II,
â€œKurrma mos keni frikÃ«!â€, se:
Sot â€œNâ€™ Shkoder tonÃ«,.. ka rÃ¡ njÃ« dritÃ«!...â€(22) .

Shkoder, â€œRozafatâ€ 2012.

ShÃ«nime spjeguese:

â€œVegim â€“ i; DiÃ§ka qÃ« na pÃ«rftyrohet nÃ« vetÃ«dije pa e kuptuar me anÃ«n e shqisave; pÃ«rhitje, pÃ«rftyrim i Ã§astit i dikujt a i diÃ§kaje; Ã«ndÃ«rr.
Vegim i mrekullueshÃ«m ; fantastik, i mjegullt...â€
(Fjalori i GjuhÃ«s sÃ« sotme shqipe, fq. 2123, TiranÃ«, 1980).

1). Don Kolec Prennushi (1902-1950). Citati Ã¢sht shkrue prej Tij nÃ« librin â€œRrimÃ« shtrembÃ«t e flasim ndrejtÃ«â€, botue nÃ« vitin 1931, nÃ« Shkoder.
2). MÃ«sallat, sofrabezat, boÃ§ja e djepit dhe dy Ã§arÃ§afat e vdekjes pÃ«rgatiteshin nga vajzat shkodrane para martesÃ«s dhe merreshin nÃ« pajÃ«. Ato i punonin me dorÃ« nÃ« tezgjah. KanÃ« njÃ« vlerÃ« tÃ« madhe jo vetÃ«m nga ana dekorative, por edhe nÃ« kulturÃ«n tonÃ« kombÃ«tare. Prej dy Ã§arÃ§afÃ«ve tÃ« vdekjes, njeni ishte i kuq (me tÃ« cilin varrosej ai qÃ« vdiste i pari prej Ã§iftit), ndersa tjetri i bardhÃ« (dhe me tÃ« varrosej i dyti, tue u konsiderue i vej). KÃ«ta Ã§arÃ§afÃ« punoheshin me fije pambuku, qÃ« vinte nga Anglia ose Franca. Fija e bardhÃ« ose melezi, kishte njÃ« ton tÃ« lehtÃ« ngjyrÃ« qumÃ«shti, ndÃ«rsa, e kuqja ose bogosia, kishte ngjyrÃ« shumÃ« rezistente nÃ« zimje mbi 100Â°C. NÃ« thurje pÃ«rziheshin me fije mÃ«ndafshi natyral ose lini, kryesisht nÃ« bazÃ«, dhe pÃ«lhura merrte njÃ« bukuri tÃ« posaÃ§me nÃ« pamjen e saj artistike. Kur ngjiteshin dy ose ma shumÃ« pola (rrypa), pÃ«lhure, ajo pjesÃ« si rrexÃ« nÃ« mes me ngjyrÃ« tÃ« kuqe bogosije, punohej me dorÃ«; kjo qendisje i jepte Ã§arÃ§afÃ«ve vlerÃ«n artistike.
Nder kÃ«to vepra arti tÃ« tekstileve tona krejt kombÃ«tare shqiptare asht dallue Shkodra me rrethet e saja malore e fushore.
NjÃ« vlerÃ« tjetÃ«r kombÃ«tare e grave shkodrane Ã¢sht kenÃ« edhe jepanxhia.
NÃ« fshatrat pÃ«rreth punohej riza (ose mbulesa e kokÃ«s sÃ« grues), ku, vetÃ«m nÃ« zonat e nÃ«n Shkodres, etnografi Rrok Zojzi, mÃ« ka spjegue pÃ«rmbi 27 lloje tÃ« ndryshme tÃ« sajat, tue pÃ«rfshi edhe ZadrimÃ«n. NÃ« kÃ«te zonÃ« kanÃ« punue bukur edhe kambsat e brakeshave.
NÃ« krahinÃ«n e MirditÃ«s Ã¢sht veÃ§ue pjesa e gjoksit tÃ« grues nÃ« kÃ«mishÃ«n e saj.
NÃ« zonat malore xhubleta zen vend tÃ« posaÃ§em nÃ« artin kombÃ«tar tÃ« veshjeve nÃ« EuropÃ«. NÃ« KosovÃ« pothuej krejt veshja Ã¢sht punue me dorÃ« nÃ« tezgjah. Edhe atje veÃ§ohet riza.
3) Forma e hartÃ«s gjeografike tÃ« ShqipnisÃ« mbas vitit 1913 asht ajo e arkivolit...
4 dhe 5). Krahinat e ShqipnisÃ« Etnike. Dy krahinat qÃ« ranÃ« mbas Skenderbeut: Ajo e HimarÃ«s nÃ« vitin 1590 dhe e Kelmendit nÃ« 1638. (MarrÃ« nga At Marin Sirdani O.F.M., â€œHylli i DritÃ«sâ€, viti VII, 1941, fq. 131, 115. â€œShqipnija e ShqiptarÃ«tâ€).
6). Fusha e liqenit tÃ« ShkodrÃ«s, brijÃ« mejet... fshati ShirokÃ«. Vendlindja e babÃ«s.
7). Heren e parÃ« Flamuri i ShqipnisÃ« u ngrit nÃ« DeÃ§iq, me 24 Prill 1911 nga DedÃ« Gjoâ€™ Luli, por prap rÃ¡ nÃ« gjysÃ«mshtizÃ«...ShenjÃ« zije.
8). Ismail Qemali dhe Luigj Gurakuqi.
9). At Mati Prennushi O.F.M. dhe At Buon GjeÃ§aj O.F.M., i Ã§uen nÃ« DeÃ§iq DedÃ« Gjoâ€™ Lulit Flamurin KombÃ«tar, tÃ« ngjeshun pÃ«r gjoks nÃ«n zhgun. NÃ« vitin 1913 MalazezÃ«t, kur pushtuen Shkodren, e kapÃ«n At MatinÃ« dhe e dÃ«nuen me varje nÃ« litar. ShpÃ«toi mbas ndÃ«rhymjes sÃ« mikut tÃ« Tij, At Gjergj Fishta O.F.M., tek Krajl Nikolla. NÃ« vitin 1926, At Matia merr pjesÃ« nÃ« Kryengritjen e MalÃ«sorÃ«ve tÃ« Veriut kundÃ«r Mbretit Ahmet Zogu I. Arrestohet nga Zogu dhe shpÃ«ton nga dÃ«nimi me vdekje prej ndÃ«rhymjes sÃ« At Pal DodÃ«s O.F.M., qÃ« ishte mik i Mbretit. NÃ« vitin 1946 At Matia asht ProvinÃ§ial i FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« ShqipnisÃ«, kur komunistÃ«t fusin armÃ«t nÃ«n ElterÃ«t e KishÃ«s sÃ« Gjuhadolit nÃ« ShkodÃ«r. Arrestohet dhe dÃ«nohet me vdekje me akuzÃ«n fallse tÃ« futjes sÃ« atyne armÃ«ve nÃ« KishÃ«, nÃ« njÃ« gjyq tÃ« fshehtÃ«. Me datÃ«n 11 Mars 1948, pushkatohet me Imzot Frano Gjinin dhe At Ã‡iprian Niken O.F.M. nÃ« Zallin e Kirit, pranÃ« RrÃ«majit, nâ€™ anen lindore tÃ« tokÃ«s sÃ« Zef SylÃ«s.
10). Imzot Frano Gjini, ishte Abat i MirditÃ«s deri nÃ« vitin 1945, me seli nâ€™Orosh. NÃ« vitin 1945, mbas largimit tÃ« Delegatit Apostolik tÃ« Vatikanit nga Shqipnia, Imzot Leone G. Nigris, prej QeverisÃ« sÃ« TiranÃ«s komuniste, me daten 5 Maji 1945, me detyrÃ«n e Tij Vatikani ngarkon Imzot Frano Gjinin. Ashtu si nÃ« KishÃ«n FranÃ§eskane tÃ« Gjuhadolit, edhe nÃ« KishÃ«n e Oroshit Sigurimi komunist futÃ« armÃ«. PÃ«r kÃ«te arÃ«sye arrestohet Imz. Gjini dhe masakrohet nÃ« hetuesi Don Mark Xhani, Sekretar i Imz. Gjinit, qÃ« mbasi e mbysin, trupin e Tij e hedhin buzÃ« prronit, ku coptohet e shkyhet nga qentÃ« e fshatit.
Imz. Frano Gjini, mbas njÃ« gjyqi falls e tÃ« fshehtÃ«, u pushkatue me 11 Mars 1948, nÃ« Zallin e Kirit, pranÃ« Vorrezave tÃ« RÃ«majit.
11). Asht perdorÃ« forma nÃ«ndialektale e MirditÃ«s. Fjala mec pÃ«rdoret pÃ«r fÃ«mijÃ«.
Mark Gjomarku, ushtarak i vendosun, nuk pranon me u largue nga Shqipnia me forcat okupuese, por qÃ«ndron si burrat nÃ« male tÃ« MirditÃ«s, dhe nÃ« vitin 1946 u vra nga forcat e Sigurimit komunist bashkÃ« me vllanÑ‘ e Tij, Lleshin, edhe ky akademik. QÃ«ndresa e tyne asht ndÃ«r fletÃ«t ma tÃ« lavdishme tÃ« historisÃ« antikomuniste tÃ« popullit tÃ« MirditÃ«s.
12). Muharrem Bajraktari Ã¢sht kenÃ« ndÃ«r udhÃ«heqÃ«sit antikomunistÃ« tÃ« maleve tÃ« Dibres. Jeta e Tij nÃ« male e shpella u kthye nÃ« â€œlegjendÃ«â€.
Rrethohej nga forcat e Sigurimit komunist, shtihej me armÃ« kundÃ«r Tij, Ã§ohej nÃ« kambÃ« dhe Ã§ante rrethimin: â€œNuk e kapte plumbi!â€...
13). Kapiten Gjelosh Luli, themelues dhe drejtues nÃ« â€œBeslidhjen e Veriutâ€ qÃ« nÃ« vitin 1943.
U sÃ«mue me kambÃ« nga tÃ« ftohtit dhe mbet i ngujuem nÃ« shpellÃ« tÃ« Vrithit. Aty i kerkoi njÃ« shoku me e vra pÃ«r mos me ra i gjallÃ« nÃ« dorÃ« tÃ« komunistave, qÃ« si fakt tÃ« vrasjes sÃ« Tij kishin vue kusht dorÃ«zimin e KokÃ«s sÃ« Gjeloshit. Ai ashtu veproi dhe mbas vrasjes Koka e Gjelosh Lulit u ekspozue para DegÃ«s sÃ« MbrendÃ«shme tÃ« Koplikut, nÃ« vitin 1946. NÃ« vitin 1992, kur u bÃ¢ nÃ« Shkoder rivorrimi i eshtnave tÃ« Tij, Zonja e nderueme e Tij, Lena Luli (Mirakaj) kishte asistue nÃ« hapjen e gropÃ«s ku ishte varrosÃ« nÃ« Vrith dhe, porsa ka pÃ¡ skeletin, kishte thanÃ«: â€œPo, Ky Ã¢sht trupi i Gjeloshit, se Koken ia kÃ«puten komunistÃ«t pÃ«r sÃ« vdekuni!...â€.
14). Kapiten Gjergj Vata, kishte pseudonimin Cukali, i njohun mirÃ« ndÃ«r Malet e Veriut si prijÃ«s legjendar. Kishte nÃ« shpellÃ« edhe vllanÑ‘ e vet Loron. KanÃ« qendrue ndÃ«r shpella deri nÃ« vitin 1949, kur nga Jugosllavia ka ardhÃ« njÃ« i arratisun gjoja si diversant, dhe mbasi asht bashkue me Ã§etÃ«n e Gjergjit, njÃ« natÃ« me stuhi, e ka vrÃ¡ tradhÃ«tisht. Edhe pse nÃ« dukje mardhanjet tona ishin tÃ« prishuna, gjithnjÃ« Ã¢sht provue se Sigurimi shqiptar dhe UDB-nÃ« jugosllave kanÃ« bashpunue si dy motra kurva, pÃ«r eleminimin e AtdhetarÃ«ve ShqiptarÃ«.
15). Kur derdhet mataria e rakisÃ« nÃ« sofer asht shenj e keqe. Ma plaku njynÃ« gishtin dhe e lpinÃ«, tue thanÃ«: â€œMa pÃ«r hajer!..â€. PikÃ«risht, nÃ« sofren e Gjeloshit u ba tradhÃ«tia...
16). Me grupin e madh tÃ« MalÃ«sorÃ«ve tÃ« Veriut, qÃ« kryesohej nga Prenk Cali, u pushkatue edhe Poeti i AmbelsisÃ«, Don Ndre Zadeja. Ata u mbÃ«shtetÃ«n pÃ«r murin e Vorreve tÃ« RÃ«majit, ku edhe u varrosÃ«n me datÃ«n 25 Mars 1945. NdÃ«rsa ndÃ«r male u pushkatuen pa gjyq, nga 14 Janari e nÃ« vijim, 118 Burra MalÃ«sije dhe u hodhen trupat e Tyne ndÃ«r prroje...
17). Bardhosh Dani, Kryetar i OrganizatÃ«s â€œPÃ«rpjekja Shqiptareâ€ tÃ« studentÃ«ve antikomunistÃ« tÃ« Gjimnazit tÃ« Shkodres, bashkÃ« me Mark Cacaj e Brahim Dergutin, u vranÃ« nÃ« SamrishÃ« nÃ« vitin 1949, nÃ« tentativÃ« arratisje. Trupat e Tyne u varrosen nÃ«n shelqe brinjÃ« lumit Buna.
18). Imzot Pal Engjulli nÃ« vitin 1462 la tÃ« shkruem Dokumentin e ParÃ« tÃ« GjuhÃ«s Shqipe, qÃ« Ã¢sht Formula e PagÃ«zimit.
19). Viti 1967 nÃ« Shqipni ishte fillimi i â€œRevolucionit Ideologjik Kulturalâ€ i tipit Kinez. Shqipnia shpallet shtet pa FÃ© me kushtetutÃ«. Qendra e terrorit tÃ« kÃ«tij â€œRevolucioniâ€ ishte Shkodra, ku lufta kunder KatoliÃ§izmit kje ma e rrepta nÃ« krejt Lindjen komuniste. Pasojat kanÃ« vazhdue edhe mbas ramjes sÃ« Murit tÃ« Berlinit. Qendrimi ndaj DedÃ« Gjoâ€™ Lulit, Imzot Luigj BumÃ§it, Luigj Gurakuqit, At FishtÃ«s e shkrimtarve tÃ« Veriut, nuk ka nevojÃ« per asnjÃ« koment.
NÃ« vitin 1991: Dalja haptas e shkrimtarit Kadare kunder At FishtÃ«s me librin â€œArdhja e Migjenit nÃ« Letersiâ€¦â€ Ishte kushti qÃ« duhej tÃ« vazhdonte: â€œMos hymja e At Gjergj FishtÃ«s nÃ« letersinÃ« shqipeâ€, e kjo asht njÃ« dÃ«shmi ma e sakta, e njÃ« bashpunimit antikombÃ«tar tÃ« fanatikÃ«ve anadollakÃ« aziatikÃ« me meturinat tÃ« ortodoksisÃ« sllavokomuniste, kundÃ«r KatoliÃ§izmit Atdhetar Shqiptar.
20). At Pjeter MÃ«shkalla S.J. kundÃ«rshton â€œRevolucionin Kulturalâ€ me njÃ« letÃ«r, qÃ« i shkruen terroristit Mehmet Shehu.
21). Luigj Gurakuqi ishte belb, por i rreshqiste fjala nÃ« Parlament dhe pÃ«rballÃ« kundÃ«rshtarÃ«ve. Fragment nga poezia e shkrueme prej Tij, â€œQindresaâ€.
22). NjÃ« kangÃ« shkodrane plot shpresÃ« e dashnÃ, qÃ« kÃ«ndonte At Mati Prennushi, mbasi kthehej i masakruem nÃ« birucÃ«n e Tij prej zyres sÃ« hetuesit kriminel Nesti Kopali...DÃ«shmi e bashkvuejtÃ«ses nÑ‘ qeli me TÃ© Terezina Pali (Zorba) 1947.

Kujtime tezgjahu punue nga Nana ime...(1930)

Shenim nga F.Radovani: Kujtime nÃ« pragun e mbylljes Vitit At FishtÃ«sâ€¦
Melbourne, 26 Dhjetor 2020.

by **Laert** » 27 Dec 2020, 13:55

â€¦Sot, mbas 80 vjetÃ«sh:
Kujtime...

Rruga Badra, shtÃ«pia nr. 42. Shkoder...
Nga Fritz RADOVANI...

6 Janar 1940:

Dita e Ujit tâ€™ Bekuem

NjÃ«ditÃ« shumÃ« e ftohtÃ« dimni qÃ« Shkodres nuk i kanÃ« mungue kurr. Qyteti ka ndjeh i mbuluem me borÃ« tÃ« madhe qÃ« vazhdon me ra edhe gjatÃ« gjithÃ« ditÃ«s. NjerÃ«zit janÃ« ndrye mbrendÃ« ndÃ«r shtÃ«pijat e tyne. Pullazet randojnÃ« nga trashÃ«sia e borÃ«s qÃ« i ka kalue 60 cm. Ã‡do oxhak gati i zhytun nÃ« borÃ« nxjerr tym shllunga shllunga. NdÃ«r rruga ka pak e aspak lÃ«vizje.
Baba im KolÃ« Radovani ishte me sherbim nÃ« Burrel.
NÃ« shtÃ«pinÃ« tonÃ« sot mbas orÃ«s 10.00 mÃ«rrijti zonja Ã‡ile Ljarja, mami e njohun nÃ« kÃ«te qytet prej kohÃ«sh. SiÃ§ mÃ« tregonte tezja RozÃ«, mbas orÃ«s 13.20 mbas dreke, â€œtek njÃ« vazo me karajfila, njÃ« engjull kishte lanÃ« njÃ« zymbyl me njÃ« bebe tÃ« vogel mbrendÃ«...â€
Daja Mikel kishte vrapue nÃ« postÃ« me lajmÃ«rue baben se VidÃ«s, i ka le edhe njÃ« djalÃ«â€¦
Rreth orÃ«s 14.30, shpÃ«rndarÃ«sit tÃ« telegrameve iu dha bakshishi pÃ«r telegramin e sjellun nga baba prej Burreli, i cili, uronte: â€œFritzi me jetÃ« tÃ« gjatÃ«. Kolaâ€.
Nga ora 15.45 kishte trokitÃ« dera e shtÃ«pisÃ«. Daja e kishte hapÃ« me vrap dhe kishte ftue mbrendÃ« axhen e vet At Mati Prennushi, bashkÃ« me mikun dhe shokun e vet At Gjergj FishtÃ«n, qÃ« sapo kÃ«thenin nga njÃ« vorrim prej RrÃ«majt, me marrÃ« njÃ« â€œtÃ« nxeme duershâ€, para se me shkue nÃ« kuvendin e fretenve nÃ« Gjuhadol.
Porsa kanÃ« hy nÃ« dhomÃ«n e pritjes, ku ishte vendosÃ« njÃ« tangar i madh me zjarr, tezja RozÃ« me bebe hopa tÃ« ngjeshun pÃ«r parzem ka hy nÃ« dhomen e miqÃ«ve dhe, Ju ka tregue: â€œSot na ka ardhÃ« nÃ« kÃ«te shtÃ«pi njÃ« mysafir i panjoftun pÃ«r ju, e ka emnin Fritz!â€â€¦
KanÃ« qeshÃ« dhe janÃ« Ã§ue tÃ« dy nÃ« kambÃ« pÃ«r nderim tÃ« â€œkÃ«tij mysafiriâ€â€¦

â€œHajde bre burrÃ« kÃ«tu, e me jetÃ« tÃ« gjatÃ« kjosh, qÃ« na paske mÃ«rrijtÃ« ditÃ«n e tre Mbretenve!â€¦â€, ka thanÃ« i pari At Matia. MÃ« ka marrÃ« me dy duertâ€™ e mÃ« ka kalue tek Miku tjeter i nderuem...
Pra, mbas Tij, mÃ« ka marrÃ« nÃ« krah At Gjergji, dhe tue mÃ« vrojtue u ka thanÃ«: â€œRozÃ«, mÃ« duket se mue po mÃ« njef, shife si mi ka ngulÃ« sytÃ«!..â€
KanÃ« pi nga njÃ« kafe dhe mbasi kanÃ« ba urimet, janÃ« nisÃ« pÃ«r nÃ« kuvendâ€¦
Pra, Njeriu i parÃ« ndÃ«r miqÃ« tÃ« BabÃ«s qÃ« kam takue nÃ« kÃ«te BotÃ« asht kenÃ« At Gjergj Fishtaâ€¦
Mue nuk mÃ« kujtohet fare!..
Melbourne, 27 Dhjetor 2020.

Kujtojâ€¦Sot, mbas 111 vjetÃ«sh:
NjÃ« poezi nga...

At GJERGJ FISHTA O.F.M.

Prej â€œMrizi i ZANAVEâ€...

NJI LULE VJESHTET

Nâ€™ atÃ« rrahe tâ€™vdekunve mbrenda vorrit tâ€™ errshem
Tash pluhun jÃ©. Ata dy sy tâ€™ janÃ« errÃ«,
Ku qiella prirej me sa hana e diella
Terthores sâ€™ eper mâ€™ sharte vrejnÃ« tâ€™ njerzimit!
Tâ€™ janÃ« sosun fjalÃ«t e ambla e plot urti,
E ai zÃ¢ tâ€™ asht kputÃ«, i cili bite nâ€™ zemer
Si kumbÃ« liret tâ€™ tingllueshme, qi prej sâ€™ largu
Ndihet tue ra, kur dora e prekÃ« e mÃ«sueme!
Ehu! Po; â€œvdekja, qi baras nâ€™ derÃ« tâ€™ pallateve
Trokllon, si nâ€™ trinÃ« tâ€™ kolibavet,â€ ku i vorfni
Me lot njomÃ« buken, ty edhe ajo kÃ© dera
Tâ€™ troklloi, e ti kalove, porsi vesa
E natÃ«s kalon, kur dielli bjen me shndritun
Mbi kobe tâ€™ dheut. Sot permbi vorr tâ€™ kanÃ« bijtun
Hithat e madergona! Nji Kryq dÃ«llijet,
Qi e pershpirtshme nji dorÃ« ta vu tÃ© kryet,
Nder to ka humb, as tjeter send trishtimin
E vorrit nuk tâ€™ a zbutÃ«, posÃ« vajit tâ€™ trishtueshem
TÃ« hutit tâ€™ natÃ«s, qi nÃ«pÃ«r curra tâ€™ malit
Dhimbshem nÃ« rreze tâ€™ hanÃ«s rrin tue gjÃ«mue!...
Ai grumbull gurÃ«sh, qi nâ€™ vorr tâ€™ randon persipÃ«r,
VetÃ« gjaksorit tâ€™ pashpirt, qi mbyti njeriun,
Lugat i duken, nâ€™ hikje kah tâ€™ bjen nget vorrit,
Edhe tâ€™ pÃ«rqethÃ«t atÃ« botÃ«, i shkon nâ€™per zemer.
Po, a thue, krejt vdekja nâ€™ asgjasend tâ€™ pÃ«rpini
E, posÃ« se do kocijsh edhe â€˜i grusht pluhun,
Nuk tâ€™ la tjeter? Jo! Nâ€™ prehen tâ€™ AmÃ«shuemit
Pjesa ma e mirÃ« e jotja ka fluturue
Me gzue nâ€™ dritÃ« tâ€™ qiejvet, ku pushon dÃ«shiri
I njeriut tâ€™ drejtÃ«, si drita mâ€™ sy tÃ« kthjellÃ«t.
Po, po, se pertej vorrin shpirti i njeriut
Gjallon perjetÃ«! Ky mendim i ambel
Vdekjen e zbutÃ« e vorrin ban tâ€™ pelqyeshÃ«m.
Kur zemren faji sâ€™e grisÃ«. Prej kÃ«tij mendimi
As vetÃ« per ty sâ€™ lotova shumÃ«, kur ndjeva
Se vdiqe: Se nâ€™ ma tâ€™ miren lule tâ€™ motit
E le ti ketÃ« shkreti, ku shuen e Drejta
E paudhnija, ku sundon mizore;
Ku i zhyemi nâ€™ vese sod me dorÃ« dhunuese
Vesin shinon me Theta tâ€™ zi, e selija
Nâ€™ rrashta tâ€™ pergjakshme tâ€™ njerzvet nâ€™ kambÃ«, ku mbahet.
Ehu! Po, se Shpirti i yt, i kulluet si rrezja
E diellit, qi perfton lulet e erandshme,
Kur bora dehet, sâ€™ mujt me e bajtÃ« qelbsinen
E randÃ« tâ€™ ktij sheklli tâ€™ zi; por fletÃ«t i rrahi
Kah jeta e dytÃ«, ku Ai qi rruzullimin
Nâ€™ themel e dridhÃ« veÃ§ me â€˜i vetimÃ« tâ€™ qerpikut:
Amshon nâ€™ lumni shka Atij tâ€™ i ket perngja.
Sâ€™ kjÃ© toka, jo, per ty kjÃ© qielli!
E tash, qi vetÃ« jam tue ravisÃ« kÃ«to karta,
Ti, kushedi, nÃ«pÃ«r vÃ«rrije tâ€™ amÃ«shueme
Shkon tue kerkue per lila e drandofille,
Qi sâ€™ dinÃ« me u fishkÃ« e ndreq me ta kunora,
Per me u lulzue; mandej, nder tâ€™ zjarrtat valle,
Qi nÃ«pÃ«r vÃ«rrije rrinÃ« tue kÃ«ndue tâ€™ Parrizit:
Ku, fletÃ«t e arta bashkÃ« kryqzue me EngjÃ«j,
KÃ«ndon Zotit lavde nÃ«pÃ«r ylbera tâ€™ qiellit;
A, marrÃ« krejt nâ€™ tâ€™ pam tâ€™ sâ€™ hyjnueshmes faqe tâ€™ Zotit,
Porsi mâ€™ pasqyrÃ« tâ€™ kulluet shqyrton shestimin
E rruzullimit, vu prej sâ€™ eprÃ«s Mendje,
E cila nâ€™ tâ€™ kenun sendet thirri tâ€™ tana
Prej hijeve tâ€™ thellueme tâ€™ asgjasendit,
kur bani Ajo furinÃ« me heshtÃ« tâ€™ thellimit,
E me â€˜i fuqi tâ€™ pamatun prapi terrin
E pakthellimit, qi atje nâ€™ tâ€™ skajshmet megje
Tâ€™ kÃ«tij shekulli ndihet tmershem tue gjÃ«mue,
Kah per ledhe plandoset tâ€™ rruzullimit.
E aty, nâ€™ atÃ« dritÃ« plot ambelsim dashunije,
Qi porsi lumâ€˜ i kjartÃ« prej Atit tâ€™ Dritave
Gjithkah dikohet nÃ«pÃ«r verÃ« tâ€™ Parrizit,
Shpirtnat e lum krejt nâ€™ rreze tue pÃ«rshi,
Tâ€™ kthiellta ti i prirÃ« tâ€™ vertetat, tâ€™ cilat Hyji
Deshi tâ€™ muzgÃ«ta njeriut me ia lanun tâ€™ shkrueme
Nder fletÃ« tâ€™ hyjnueshme tâ€™ tâ€™ amÃ«shuem Ungjillit.
Oh! Sa e sa herÃ«, kur nâ€™ mbrame shuen natyra,
E tjeter sâ€™ ndihet, veÃ§se rryma e pÃ«rronit,
Qi pÃ«rmallshem gurgullon nÃ«pÃ«r rrÃ¢jÃ« e curra,
UnÃ«, lodhÃ« mbi letra tâ€™ tâ€™ dijshemve tâ€™ kahmotit,
Mbas tâ€™ cilve fjalen rrij tue lÃ«mue shqiptare,
Dal nÃ« dritare me kundrue shatorren,
Qi i Lumi tâ€™ kthielltÃ« ia vuni rruzullimit,
E kÃ«qyri hyjt, qi thue, se aq sy Zotit
FlakojnÃ« mbi dhÃ© â€“ kushdi, per me felgrue
Nierin, qi egrue ma fort prej tmerrit tâ€™ territ,
Perbluen punÃ« tâ€™ mbrapshta: - e atÃ« botÃ« mendoj per ty.
E, ku tâ€™ a shoh ma tâ€™ flakshem tue xhixhÃ«llue
Nji yll, aty selinÃ« unÃ« them me vete,
Ti do tâ€™ a kÃ©sh, e sytÃ« mâ€™ atÃ« yll pa nda
I nguli, e mâ€™ bahet si me tâ€™ pa. Me emÃ«n
UnÃ« tâ€™ thrras atÃ« botÃ« nÃ«per terr. Nji vaj bylbylit,
Qi permallshem nder gemba rrin tue kja
Fatin e vet, a ndoshta, zogjt e dashtun,
JehonÃ« mâ€™i bahet tâ€™ grishunit; e mâ€™ duket
Se bisedoj me ty!.. Nuk vdiska i miri,
Jo kurr; e sidomos njaâ€™, i cili nji zemer
E len mbrapa mâ€™ e ankue. Prej vorrit tâ€™ errÃ«t,
Gjumin e vdekjÃ«s ku ai ban, na i flet mendimit,
AmbÃ«l edhe na nzitÃ« kah punÃ«t e mbara,
E nâ€™ mendjen tonÃ« gjallon. â€“ Kur Aleksandri
Prej Bregut tâ€™ MatÃ«s ngallnjyes u kap kÃ¨ vorri,
Ku shuen idhnimi i Prijsit tâ€™ MirmidonÃ«ve,
Qi atje nÃ«n ShÃ© vorfnoi me aq djalÃ« Ekuben,
Iu ndez aty flakÃ« zemra kah lumnija.
Mbi atÃ« vorr, po, u betue me ngulÃ« flamurin
Nâ€™ skaj tâ€™ dheut, e prej selisÃ« me i zdrypÃ« mbretnit;
E atÃ«herÃ« perpara tij tanÃ« bota shuejti.
Mue edhÃ¨, qi shekulli e nji dÃ«shirÃ« Lirie
Tâ€™ thepisun raven mâ€™ ia kanÃ« shtrue gjallimit,
Mue, po edhe zemra mbi vorr tand tâ€™ pervujtun
Mâ€™ ndizet kah punÃ«t e mbara e kah burrnia.
Permbi vorr tâ€™ and, po, nxÃ¢ tÃ« fortÃ« me e mbajtun
Besen e dhanun â€“ e miqesin e zanÃ«;
Per FÃ© e per Atme nâ€™ ballÃ« me i dalÃ« rrezikut:
TÃ« ligÃ«shtit doren me ia ngjitÃ« e tâ€™ fortin
Mos me e gledhue; kur tâ€™ jet me u thanÃ« e drejta.
Mos me i shmangÃ« sytÃ« prej cakut, nâ€™ tâ€™ cilin mendja
Dishron me u kapÃ«, as kurrÃ« mos me u ligshtue
Nder sa tâ€™ vishtira, qi tâ€™ na sjellin motet.
Po, po! Se prÃ©â€™ atij vorri kam me shkepun
Hovin kah punÃ«t e mÃ«dha. Ai Kryq dÃ«llijet,
Mneren e vorrit qi ta zbutÃ«, Ai qanderr
Ka me mâ€™ kenÃ« nder salvime; EngjÃ«lli i Zotit,
Qi rojÃ«s besnik fuqit tâ€™i pruen mizore,
Gjumin e vdekjÃ«s nÃ« vorr mos me tâ€™ turbullue,
DÃ©r qi tÃ« shkimen nâ€™ qiellÃ« e hana e dielli
E tâ€™ ngele moti e shekulli mbarÃ« tâ€™ rroposet,
E tâ€™ vijÃ« dita e gjyqit tâ€™ rruzullimit,
Ai ka per tâ€™ mâ€™ kenÃ« Zana. E atÃ«herÃ«, pa u tutÃ«
Zgjetat e mprehta e tâ€™ zjarrta kam me i mprehÃ«,
Qi kundra vesit do tâ€™ ia lÃ«shoj njerÃ«zimit:
AtÃ«herÃ« unÃ« kangÃ«t kam me i ndertue kreshnike,
Me tâ€™ cilat botÃ«s unÃ« do tâ€™ ia la tÃ« shkrueme
Se shka vlejnÃ« armÃ«t besnike nâ€™ dorÃ« tâ€™ Shqiptarit.
E me kangÃ« tâ€™ mija â€˜i permendar tâ€™ madhnueshÃ«m
Nâ€™ vorr tand kam per tâ€™ ndertue, tÃ« cilin moti
Me fletÃ« tÃ« ngrita kot ka per ta rrahÃ«;
Pse, si curr, qi nâ€™ mes tâ€™ detit rreh tallazi,
Edhe ai ashtu do tâ€™ mbesÃ« nder gjire tâ€™ motit
Qi bumbullojnÃ« mbi faqe tâ€™ rruzullimit.
E atÃ«herÃ« prej bjeshkve kanÃ« me u djergun Zanat
E me tÃ« njoma vjollca e drandofille
Vorrin kanÃ« me tâ€™ vallue, e kanÃ« me rritÃ«
Me shumÃ« kujdes per qark selvia tâ€™ blerta;
E shtegtarit mundqar, qi nâ€™ ato hije
Ka me zanÃ« vend, me ndalÃ« pak gja tâ€™ dihamet.
KanÃ« me kallzue se sa pjesÃ« qielli vrÃ¢ni
Vdekja nâ€™ atÃ« vorr. E atÃ« botÃ« i largÃ«t shtegtari
TÃ« lehtÃ« dhÃ©un ka me tâ€™ urue, e tâ€™ paqta e tâ€™ buta
Shinat e boren: e, kur nâ€™ male tâ€™ veta
Tâ€™ dredhojÃ« kÃ© stani, fÃ«mijÃ«s ka me i kallzue
Shka ndjeu per ty. E fÃ«mija e tij asobote
Emnin tand kanÃ« per tâ€™ kÃ«ndue, e vrrini e bjeshka
GjithmonÃ« i ri, tue njehÃ« furit e mnershme,
AmbÃ«l prej emnit tand kanÃ« me jehue.
Me maje tâ€™ briskut kanÃ« me shkrue mbi lisa
Me shkrola tâ€™ njohtne veÃ§ e prej barijve:
KanÃ« me u rritÃ« lisat, perse sopata as rÃªja
Sâ€™e prekin landen, ku asht ravisÃ« ai emen:
E tue u rritÃ« lisat kanÃ« me u rritun shkrolat;
E kÃ«shtu ma tâ€™ kjarta mbas disa qindvjetÃ«ve
Nipat ma tâ€™ vonÃ«t kanÃ« me i kÃ«ndue, e emni,
Sa tâ€™ bjerÃ« dielli tokÃ«s ka me tâ€™u kndue.

1909.
***

Kjo ndoshta asht poezija ma lirike e mbarÃ« kÃ«tij libri, nâ€™ atÃ« kuptimin e ngushtÃ« qi merr fjala. Asht nji lirikÃ« qi zbulon shumÃ« ndiesi tÃ« botÃ«s sÃ« mbrendshme tÃ« Poetit. Subjekti i saj paraqitet mjaft i pacaktuem. Mbas mendimit tim. Poeti nÃ« ketÃ« karm â€“ nÃ« ketÃ« trajtÃ« si paraqitet sot hartimi â€“ nuk pat nji vehtje tÃ« caktueme. Ai ndoshta â€“ shka ka tÃ« gjitha gjasÃ«t â€“ sÃ« parit desht tÃ« shprehÃ« ndiesit e dhimbjÃ«s pÃ«r kÃ«tÃ« apo atÃ« vehtje tÃ« caktueme, por, nÃ« pÃ«rshkrim tÃ« hartimit, erdh tue e Ã§veshÃ« prej Ã§do veÃ§ansije, e kÃ«shtu e idealizoi aq sa, ai Shpirt i lum, pÃ«r tÃ« cillin sâ€™ ishte kenÃ« toka por Qielli, i bahet qendÃ«r nâ€™ atÃ« ravÃ« tÃ« thepisne, qi shekulli e nji dishir Lirijet ia kishin shtrue gjallimit tÃ« tij. Nâ€™atÃ« vorr zemra do tâ€™ i ndezej, si LekÃ«s sÃ« Madh nÃ« vorr tâ€™ Akilit, kah punÃ«t e mbara e kah burrnija, e prej, se kishte me shkepun hovin kah punÃ«t e mÃ«dha.
Engjulli i Zotit, qi brij vorrit do tâ€™ i sillte fuqitÃ« mizore, do tâ€™ ishte njiheri edhe Zana frymzuese e Poetit. E atÃ«herÃ«, pa u frigue do tÃ« prehte zhgjetat e zjarrta, pÃ«r tâ€™ ia lÃ«shue njerzimit kundÃ«r vesit, e do tÃ« ndertojÃ« kangÃ«t kreshnike pÃ«r tâ€™ i diftue botÃ«s se shka vlejnÃ« armÃ«t nÃ« dorÃ« tÃ« Shqiptarit. KÃ«shtu, shohim se me kangÃ« tÃ« veta do tÃ« ndertojÃ« mbi atÃ« vorr nji pÃ«rmendore vertetÃ« tÃ« madhnueshme, sÃ« cilÃ«s nuk do tÃ« kishte se shka me i ba rryma e moteve.
Zanat do tâ€™ ia rrethojshin vorrin me lule e do tÃ« rritshin pÃ«r rreth selvija. Shtegtari i lodhun, ulÃ« me pushue do tâ€™ i uronte paqÃ« e qetÃ«si e do tâ€™ u flitte pÃ«r tÃ© tÃ« bijvet, qi kanÃ« me nxjerrÃ« kangÃ« e me i gdhenun emnin mbi lisa, tue e ba kÃ«shtu tÃ« pavdekÃ«shme.
At Viktor Volaj O.F.M. (1941)

***

ShÃ«nime nga Fritz Radovani (Kujtime):
Ma shumÃ« se katerdhjetÃ« vjet kishin kalue kur mÃ« ra nÃ« dorÃ« edhe njÃ«herÃ« ky libÃ«r (Lirika) pÃ«r me e lexue.
Tash, edhe e kopjova.
Kujtojshe nga Prof. Gasper Ugashi njÃ« mendim:
â€œLahuta e MalÃ«sisÃ«â€™ asht vlerÃ«sue edhe nga tÃ« huejt pÃ«r vlerÃ«n e madhe qÃ« ka si poemÃ« epike, por koha do tÃ« vlerÃ«sojÃ« Mrizin e Zanavat si kryeveper tÃ« Lirikave nÃ« letersi shqipe e njÃ«kohÃ«sisht, poezinÃ« â€“ Nji lule vjeshtet â€“ si kryevepÃ«r tÃ« krejtÃ« krijimtarisÃ« sÃ« At Gjergj FishtÃ«s. Ajo poezi zenÃ« vend nÃ« letersi botnore edhe pÃ«r njÃ« arÃ«sye tjetÃ«r, pse mbrenda saj ka shpÃ«rthye shpirti i At FishtÃ«s nÃ« drejtim tÃ« njÃ« â€œylliâ€, qÃ« asht i padijtun por i kuptueshÃ«m...â€.

Melbourne, 16 Shtator, 2020.

by **Laert** » 30 Dec 2020, 14:52

Fritz Radovani Falenderon:

Vllazen e Motra ShqiptarÃ«!

Me numrin e 69 viteve tÃ« jetÃ«s sÃ« pafund, tÃ« tâ€™ Madhit - At GJERGJ FISHTA O.F.M.

Mbyllim EDHE VITIN E TIJ 2020...

Tue falnderue shkrimtarÃ«t tanÃ« pÃ«r Veprat e Tyne:
Zonjat dhe ZotnijtÃ«, simbas rendit tÃ« botimeve tÃ« Tyne; dhe, tÃ« gjithÃ« botuesit e Nderuem tÃ« Huej e ShqiptarÃ«!
Falnderoj tÃ« Nderuemit Perkthyesit e mÃ«dhaj tÃ« Atyne Veprave tÃ« PÃ«rjetÃ«shme qÃ« i kanÃ« dhanÃ« thesarit tonÃ« tâ€™artÃ« tÃ« LetersisÃ« sonÃ« kombtare dhe asaj Botnore.
Falnderoj tÃ« gjithÃ« Ata tÃ« Huej dhe ShqiptarÃ«, qÃ« kanÃ« kontribue me shperndamjen e materialeve nÃ« njohje dhe kujtim tÃ« Perjetshem tÃ« Shkrimtarit tonÃ« pashoq At Gjergj Fishta...

Kujtojâ€¦
Sot, mbas 80 vjetÃ«sh:
NjÃ« vizitÃ« nÃ« TiranÃ«...
TÃ« At Gjergj FishtÃ«s, tek
At Pjeter Meshkalla S.J.

AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988) GrafikÃ« nga F.Radovani.
Ishte viti 1965...
Kur At Pjeter Meshkalla mÃ« tregonte, se si pat shkue nÃ« shkollen e Jezuitve nÃ« TiranÃ«, per njÃ« vizitÃ«...

Poeti Kombtar At Gjergj Fishta:

â€œIshte pranvera e vitit 1940, nji ditÃ« e bukur me diell kur At Gjergji erdhi me vizitue shkollen tonÃ« nÃ« TiranÃ«. NxanÃ«sit pa perjashtim ishin shumÃ« tÃ« knaqun per kÃ«te vizitÃ« prej Poetit tÃ« madh kombtar e aq popullor qÃ« ishte Ai. Kur hini nâ€™ oborrin e shkollÃ«s At Gjergji, tÃ« gjithÃ« njizani i uruene â€œmirseardhjenâ€!
NxanÃ«sit hine nder klasa. At Gjergji kishte ardhÃ« i veshun me zhgunin e FranÃ§eskanit e, nÃ« gjoksin e Tij, nÃ« krahun e majtÃ« kishte vue nji flamur tÃ« vogel tÃ« ShqipnisÃ« kuq e zi.
At Gjergji filloi vizitat prej klasave ma tÃ« ulta, tue i pershndetÃ« me shumÃ« knaqÃ«si dhe, tue i urue qÃ« tÃ« rriten tÃ« vlefshem e tÃ« dijtun per familjet e tyne dhe per Atdheun...
Kur mÃ«rrijtem nder klasat e nalta, nji nxanÃ«s i kerkoi leje per me pyet, Ai ja dha lejen, dhe nxanÃ«si i tha: At Gjergj, Ju keni nÃ« gjoks vetem nji Flamur, po a duhet tÃ« kishi edhe nji tjeter?
At Gjergji, Ju afrue mjaft afer nxanÃ«sit e, me nji knaqÃ«si e tue buzqeshÃ«, mbasi vuni gishtin e dorÃ«s sÃ« djathtÃ« mbi AtÃ© Flamur nÃ« gjoksin e vet, i tha nxanÃ«sit me shumÃ« dashamirsi:
â€œKy asht Dybojshi i Gjergj Kastriotit, e unÃ« kÃ«te Dybojsh tÃ« Skenderbeut, nuk e ndrroj me asnji tjeter!â€
Si tâ€™ i nepte kush komandÃ«n atyne nxanÃ«sve, brofne nÃ« kambÃ« e njizani filluene me kÃ«ndue:

Porsi fleta e Ejllit tâ€™ Zotit
Po rrehÃ« Flamuri i Shqypnis,
E thrret tâ€™ bijt e Kastrijotit
Me mbledhÃ« tok nder Ã§etÃ« tâ€™ ushtris.

Bini, ToskÃ«, ju, bini GegÃ«!
Si dy rrfÃ©, qi shkojn tue djegÃ«!
A ngadhnyesÃ« a tâ€™ gjith deshmorÃ«!
Trima, mbrendÃ«! Me dorÃ«! Me dorÃ«!â€
...
TÃ« Nderuem lexues!
Le tÃ« vlejÃ« kjo kujtesÃ« e paharrueshme nÃ« prag tÃ« 2021:Vitit
AT PJETER MESHKALLAÂ¨- ME RASEN E 120 VJETORIT - KUR ASHT LÃ© Nâ€™SHKODER
Melbourne, 28 Dhjetor 2020.

by **Laert** » 01 Jan 2021, 19:10

2021
VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.

(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

AT PJETER MESHKALLA S.J.
(Biografi e shkurtÃ«)

NÃ« kÃ«te 120 vjetor kujtojmÃ« njÃ« nga Figurat ma tÃ« mÃ«dha, qÃ« i dha Shkodra HistorisÃ« sÃ« Lavdishme tÃ« Qytetit tÃ« RozafÃ«s dhe asaj tÃ« Klerit Katolik Shqiptar, nÃ« Trojet e Gjergj Kastriotit!
Ky ishte Trimi i pashoq i ShqipnisÃ« â€œkomunisteâ€ nen tiraninÃ« e saj 47 vjeÃ§are: Ky ishte At Pjeter Meshkalla i ynÃ«, dhe ndoshta, i krejtÃ« Lindjes komuniste nÃ«n diktaturÃ«n barbare stalinjane.
At PjetÃ«r MÃ«shkalla S.J., asht lÃ© nÃ« ShkodÃ«r me 25 shtator 1901 prej prindve tÃ« nderuem Hilâ€™ e Age MÃ«shkalla, familje bujare, mjaft e vorfÃ«n qytetare, qÃ« banonte nÃ« njÃ« jerevijÃ« nÃ« fund tÃ« rrugÃ«s sÃ« Daulles, pÃ«rballÃ« rrugÃ«s sÃ« Motrave Stigmatine, nÃ« Gjuhadol, ku ngjitÃ« me deren e Tij ishte Sigurimi i Shtetit.
MÃ«simet e para i mori nÃ« vendlindje, ndÃ«rsa ata ma tÃ« naltat teologjike i pÃ«rfundoi nÃ« Linz tÃ« AustrisÃ«. Prej vitit 1924, ka vazhdue nÃ« Goricie tÃ« SllovenisÃ« studime pÃ«r letÃ«rsi, i shtymÃ« nga pasioni qÃ« kishte pÃ«r atÃ« degÃ«. Mbasi kishte vÃ«ndosÃ« me iu kushtue Urdhnit Jezuit tÃ« â€œShoqnisÃ« Jezuâ€ (S.J.), Ai ishte i detyruem (simbas rregullave tÃ« Urdhnit) me plotÃ«sue moshÃ«n 32 vjeÃ§are, tue vazhdue studime tÃ« tjera mbasuniversitare, kÃ«shtu qÃ«, vazhdoi pÃ«rgatitjÃ«n nÃ« filozofi e teologji nÃ« Poloni, nÃ« Torino dhe nÃ« Napoli tÃ« ItalisÃ«, ku spikati si student dhe si pÃ«rvetÃ«sues i gjuhÃ«ve ndÃ«r kÃ«ta vende. Ishte njÃ« poliglot i vÃ«rtetÃ«; edhe pse ishte nÃ« moshÃ« tÃ« re. NÃ« burgun e Burrelit ma vonÃ« mÃ«soi rusishten, edhe pervetsoj mirÃ« anglishten.
NÃ« vitin 1931 kje kthye nÃ« ShkodÃ«r, ku u Shugurue meshtar pranÃ« JezuitÃ«ve. Po nÃ« seminarin e tyne dha mÃ«sim qÃ« nga shkolla fillore e deri tek kurset ma tÃ« nalta, nÃ« gjuhÃ« shqipe, letÃ«rsi, filozofi, teologji etj. NÃ« vitin 1934 themeloi rrethin â€œShÃ«n Gjon Boskoâ€, i shtymÃ« nga dÃ«shira qÃ« kishte me punue pÃ«r edukimin e rinisÃ« sonÃ«.
NÃ« vitin 1937 trasferohet nÃ« TiranÃ« dhe menjÃ«herÃ« atje formoi rrethin e â€œShÃ«n Pjetritâ€, me fÃ«mijÃ«t e kryeqytetit. NÃ« vitin 1938 asht aty kur inaugurohet Kisha e JezuitÃ«ve, dhe ajo e â€œZemrÃ«s sÃ« Krishtitâ€, qÃ« ishte edhe si qendÃ«r e famullisÃ«. Viti 1939 e gjen nÃ« TiranÃ«. Okupacionin fashist Ai e priti keq, ashtu si shumica e krejt Klerit Katolik Shqiptar. At MÃ«shkalla kishte kohÃ« qÃ« pikÃ«pamjet Atdhetare i kishte shprehÃ« botnisht nÃ«pÃ«rmjet predikimeve publike, shkrimeve, revistave dhe debateve me jezuitÃ«t italianÃ« tÃ« cilÃ«t punonin nÃ« Shqipni.
NÃ« pranverÃ«n e vitit 1940, kur At Gjergj Fishta vizitoi shkollÃ«n dhe kuvendin e JezuitÃ«ve e njÃ«kohÃ«sisht edhe rrethin e â€œShÃ«n Pjetritâ€, At MÃ«shkalla u flet tÃ« rijve qÃ« mos me pÃ«rshÃ«ndetÃ« nÃ« mÃ«nyrÃ«n fashiste, madje, bashkÃ« me At FishtÃ«n, shprehin tek eprorÃ«t jezuitÃ« paknaqÃ«sinÃ« e tyne tÃ« madhe kundÃ«r dhunimit tÃ« Flamurit ShqipnisÃ« nga Italia fashiste.
GjatÃ« kohÃ«s sÃ« pushtimit nazist, bashkÃ« me Don ShtjefÃ«n Kurtin, kanÃ« ndihmue dhe strehue popullatÃ«n e TiranÃ«s dhe mjaft ebrej gjatÃ« reprezaljeve dhe bombardimeve. TÃ« dy nga komunistet u konsideruen â€œfashistÃ«â€ e â€œarmiqÃ« tÃ« popullitâ€, madje Don ShtjefÃ«n Kurti, nÃ« vitin 1971, edhe u pushkatue me akuza fallse se: â€œPagzoi njÃ« fÃ«mijÃ« dhe shtoi njÃ« Katolik nÃ« ShqipninÃ« â€˜ateisteâ€™ tÃ« 1967â€.
Okupacioni komunist i vitit 1944 pÃ«r At MÃ«shkallÃ«n, ishte njÃ« okupacion diktatorial si dy tÃ« parÃ«t, por me fÃ«tyrÃ« nga Lindja. NÃ« vitin 1942 shprehet haptas se partizanÃ«t qÃ« kanÃ« dalÃ« nÃ« mal dhe luftojnÃ« nÃ«n drejtimin e komunistÃ«ve jugosllav dhe shqiptarÃ«, ata nuk janÃ« tjetÃ«r veÃ§ ushtarÃ«t e Titos dhe tÃ« Stalinit. Ata nuk do tÃ« sjellin as lirinÃ« e vendit dhe asgja tÃ« mirÃ« per Pushtetin â€œdemokratikâ€ tÃ« mbas luftÃ«s Botnore.
NÃ« vitin 1945, nÃ« predkun me rastin e vdekjes sÃ« Imz.BumÃ§it, flet haptas kundÃ«r shkeljÃ«s sÃ« tÃ« drejtave tÃ« katolikÃ«ve dhe e fillon fjalÃ«n e pÃ«rmortÃ«shme kÃ«shtu: â€œImzot BumÃ§i, Ti nuk vdiqe, por, plase!..â€. NÃ« vitin 1946, bashkÃ« me PrelatÃ«t e Klerit Katolik tÃ« gjithÃ« ShqipnisÃ«, bani dhe njÃ« â€œpromemorjeâ€ pÃ«r kryetarin e shtetit komunist, gjeneral kol. Enver HoxhÃ«n, teksti i sÃ« ciles u pergatitÃ« nga At Meshkalla dhe At Frano Kiri. NÃ« takimet qÃ« bani me disa nga udhÃ«heqÃ«sit komunistÃ« shpreh haptÃ« pÃ«rsekutimin qÃ« po i bahÃ«t popullsisÃ« katolike, rinisÃ«, intelektualÃ«ve shqiptarÃ« dhe klerit, tue e theksue kÃ«te edhe nÃ« shtypin e kohÃ«s, si dhe nÃ« organet shtetnore, se Kleri Katolik Shqiptar asht Atdhetar ka punue per shkollimin e rinisÃ« sonÃ« dhe, as nuk do tÃ« shkÃ«putet nga Vatikani dhe Papa. Sigurisht, kjo ishte njÃ« deklaratÃ« e tÃ« gjithÃ« Klerit dhe jo pÃ«rsonale, mbasi gjamÃ«t e kÃ«tij qendrimi do tÃ« ndigjohÃ«n shumÃ« shpejtÃ«.

Shenim nga Fritz Radovani: Do tÃ« vazhdojmÃ« me materiale dhe disa dokumenta tÃ« domosdoshme qÃ« duhen me u njoftÃ« nga Rinia Shqiptare, nÃ« ketÃ« 120 vjetor qÃ« At Pjetri kje le nÃ« Shkoder, nÃ« vitin 1901, dhe asht konsiderue nder Figurat ma te mÃ«dha tÃ« Kombit Shqiptar.
Melbourne, 1 Janar 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e II.

AT PJETER MESHKALLA S.J.
(Biografi e shkurtÃ«)

Arrestimet dhe pushkatimet e Klerit Katolik Shqiptar kishin fillue qÃ« nÃ« Janarin e 1945, me Don Lazer Shantojen e poetin e ambelsisÃ«, si e cilsonte Shkodra, Don Ndre Zadejen. TÃ« dy u pushkatuene mbrenda pak kohe me shpifje e akuza fallse.
Mbas pak muejsh edhe At Pjeter Meshkalla arrestohÃ«t nÃ« vitin 1946 dhe bashkÃ« me Don ShtjefÃ«n Kurtin, Imz. IrenÃ© Banushin dhe Rrok Obotin, dÃ«nohen me shumÃ« vite burg, tÃ« cilat i kaluen ndÃ«r kampe pune dhe pjesÃ«n ma tÃ« madhe nÃ« burgun famkeq tÃ« Burrelit.
At MÃ«shkalla u lirue plot mbas 15 vjetÃ«sh vetem mbasi plotÃ«soi ditÃ« nÃ« ditÃ« dÃ«nimin e dhanun nga gjykata.
NÃ« fund tÃ« vitit 1961, kur lirohÃ«t nga burgu, vjen nÃ« ShkodÃ«r, por pa tÃ« drejtÃ« me sherbye si meshtar, detyrÃ« e cila i ndalohej nga shteti komunist, por qÃ« At MÃ«shkalla e ushtroi pa lejÃ«n e tij me guxim dhe pa pikÃ« frike kudo qÃ« e lypte nevoja. Ai nuk ishte pajtue me â€œStatutin e KishÃ«s Katolike Shqiptareâ€, ndonse aso kohe ishte nÃ« burgun e Burrelit, por qendrimi i Tij, i At Donat Kurtit dhe At Frano Kirit, nÃ« vitin 1951, pÃ«rballÃ« terroristit Hilmi Seiti (aso kohe, ishte Kryetar i DegÃ«s sÃ« PunÃ«ve tÃ« Mbrendshme tÃ« ShkodrÃ«s, ku ndodhej edhe Seksioni Katolik i Sigurimit, i vetmi nÃ« Shqipni). Edhe pse nga hjerarkia e vjetÃ«r e KishÃ«s nuk kishte mbetÃ« pothuej asnjÃ«, At MÃ«shkalla respektonte me pÃ«rvujtni tÃ« gjithÃ« drejtuesit e klerit dhe kur ndokush vente nÃ« dukje ndonjÃ« tÃ« metÃ« tÃ« ndonjenit, Ai menjÃ«herÃ« do tÃ« gjente anÃ«t pozitive qÃ« peshonin ma shumÃ« se tÃ« metat. Jetoi pak vite me nanÃ«n dhe kushrinÃ«n e Tij GanxhÃ«n, nÃ« njÃ« shtÃ«pi pÃ«rdhese nÃ« Ballabane. Gjysma e dhomÃ«s, besoj i kujtohÃ«t vizitorÃ«ve tÃ« shumtÃ« qÃ« shkonin aty, ishte me drrasa, ndÃ«rsa pjesa tjetÃ«r ishte kalbÃ« dyshemja e ishte me dhÃ©. Aty punoi, aty thonte MeshÃ«, aty rregullonte â€œBetleminâ€ pÃ«r vizitorÃ«t e vogjÃ«l, aty u mÃ«sonte katekizmin e gjuhÃ«t e hueja rinisÃ«, aty i mÃ«sonte normat e moralit, aty rrÃ«fente, aty vehej kunora ShenjtÃ«, aty.., kjahej halli i sÃ« shkretÃ«s Shqipni e, aty, profetizohej e ardhmja...Drita dhe perparimi...
NÃ« 1967 me tÃ« ashtuquejtunin â€œRevolucion Kulturalâ€ At Meshkalla arrÃ«stohet prap, dhe mbas njÃ« gjyqi qÃ« u zhvillue nÃ« gjykatÃ«n e rrethit tÃ« ShkodrÃ«s, pa e ndigjue njeri, u dÃ«nue 10 vjet burg, kryesisht i akuzuem pÃ«r veprimtari fetare tÃ« ndalueme, por e vÃ«rteta ishte ajo qÃ« do tÃ« shtjelloj ma poshtÃ«. NÃ« moshÃ«n 77 vjeÃ§are doli nga burgu dhe erdhi prap nÃ« Ã§erdhÃ«n e vjetÃ«r, nÃ« ShkodÃ«r. Jetoi nÃ« vorfninÃ« e zakonÃ«shme me tÃ« cilÃ«n tashma ishte mÃ«sue. Pa dallim Feje, mund tÃ« themi ju gjetÃ«n njerÃ«z nÃ« kohÃ«n ma tÃ« vÃ«shtirÃ« kur ishte mjaft i shtymÃ« nÃ« moshÃ« dhe i smurÃ« ndÃ«r kushte tÃ« randa shÃ«ndetÃ«sore. NjÃ« vajze shkodrane, e quajtun Luigjina Leka, nuk i la asgja mangut kushrinjve shumÃ« tÃ« dashtun qÃ« ishin rreth tij dhe i mbyllÃ«n sytÃ«. AtÃ« ditÃ« ka kja Shkodra mbarÃ«! Ai vertetÃ« kishte moshen 87 vjeÃ§are, po njerzit e dashtun asht shumÃ« e vÃ«shtirÃ« me i harrue kur Ata lanÃ« kujtime tÃ« mira! Me datÃ«n 28 korrik 1988, populli i ShkodrÃ«s, pa dallim Feje, pÃ«rcolli pÃ«r nÃ« banesÃ«n e fundit At Pjeter Meshkallen, Atdhetarin e flaktÃ« dhe tÃ« vendosun nÃ« Idealin e Tij. Dijetarin mendjendritun e punÃ«torin e palodhun pÃ«r unitetin e Atdheut, misionarin e vÃ«rtetÃ« dhe tÃ« vendosun, ushtarin e zdathun tÃ« Krishtit, luftÃ«tarin e demokracisÃ« dhe tÃ« Drejtave NjerÃ«zore nÃ« Shqipni, mÃ«suesin e rinisÃ« dhe kundÃ«rshtarin e pathyeshÃ«m pÃ«rballÃ« diktaturÃ«s komuniste, qÃ« ishte nder ma tÃ« pergjakshmet qÃ« ka njohtÃ« sistemi i dhunÃ«s dhe i vrasjeve barbare nÃ« krejtÃ« Europen Lindore.
Shqipja me kthetrat e Saja ka skalitÃ« nÃ« njÃ« shkamb:
â€œEdhe njÃ« Hero ma pak!â€...
Melbourne, 7 Janar 2021.
Shenim F.Radovani: VazhdojmÃ« me

Pjesen e III.

2021
VITI
AT PJETER MESHKALLA S.J.

(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

Nga Fritz RADOVANI: Nr.3.

AT PJETRI ISHTE GURâ€™ !

Mos u habitni!.. Nuk asht epitet i vumÃ« prej mejet, po asht njÃ« jetÃ« e tanÃ« qÃ« e provon kÃ«te thanje. Asht njÃ« jetÃ« e njÃ«nit prej Atyne â€œGurveâ€ qÃ« nuk besoj se i vjen ma ShqipnisÃ« sonÃ«!
Kam dishirÃ« me shkrue pÃ«r njÃ« BurrÃ« qÃ« thirrej â€œPjetÃ«râ€, qÃ« do me thanÃ« â€œgÃºrâ€, e qÃ« me tÃ« vÃ«rtetÃ« kje gÃºr, bash njÃ« prej Atyne GÃºrÃ«ve tÃ« KishÃ«s Katolike Shqiptare, kundÃ«r sÃ« cilÃ«s dyert e ferrit sâ€™muejtÃ«n me fitue. Sa do tÃ« mundÃ«m me qitÃ« nÃ« pÃ h karakterin e Tij burrnor e fisnik, e mbi tÃ« gjitha atÃ© atdhetar e fetar, kryesisht pÃ«rpjekjet e Tij pÃ«r unitetin e Atdheut e tÃ« Popullit, kÃ«te nuk e di, pse do tÃ« duhÃ«j me pasÃ« njÃ« kulturÃ« tÃ« gjanÃ« pÃ«r me pÃ«rshkrue AtÃ©, qÃ«, mjerisht, komunizmi na la pa atÃ« kulturÃ«. Ky asht i Nderuemi At (PadÃ«r) PjetÃ«r Meshkalla S.J., ose si e njohi gjithÃ« Shqipnia: PADÃ‹R MÃ‹SHKALLA.
PadÃ«r PjetÃ«r MÃ«shkalla S.J., Meshtar Katolik, jezuit shqiptar i â€œShoqnisÃ« Jezu â€“ S.J.â€, ka lÃ© nÃ« qytetin e ShkodrÃ«s me 25 shtator 1901, nÃ« njÃ« shtÃ«pi pÃ«rdhese nÃ« fund tÃ« rrugÃ«s sÃ« â€œDaullesâ€, nÃ« krahun e majtÃ«, aty ku banonte Zef Alimhilli. Mbas mÃ«simeve tÃ« para qÃ« mori nÃ« vendlindje, shkoi pÃ«r studime teologjike nÃ« Linz tÃ« AustrisÃ«. AtjÃ©, nÃ« vitin e dytÃ« u sÃ«mue, kÃ«shtu, nÃ« vitin e tretÃ«, u bashkue me Don Kolec Prennushin, qÃ« ka kenÃ« daja i em dhe sÃ«bashku vazhduen studimet deri nÃ« vitin e fundit. Don Koleci, ishte njÃ« vit ma i ri (datlindja 1 janar 1902) dhe vdiq i ri me 2 korrik 1950, mbas 11 muejsh hetuesi nÃ« ShkodÃ«r. Ai vdiq prej zemrÃ«s, qÃ«, si duket, iu shkatrrue prej torturave tÃ« Sigurimit tÃ« Shtetit komunist. Nana e Tij, pra gjyshja eme, qÃ« e thirrshim Nana Nine, Ã§do ngjarje tÃ« jetÃ«s sÃ« Don Kolecit dhe tÃ« rinisÃ« studentore tÃ« Tij e lidhte me PadÃ«r PjetÃ«r MÃ«shkallÃ«n, qÃ« aso kohe ishte nÃ« burg, kohÃ« nÃ« tÃ« cilÃ«n unÃ« nuk e njihja fare, mbasi kur ishte arrestue Ai nÃ« vitin 1946, nÃ« TiranÃ«, unÃ« kam kenÃ« i vogÃ«l, 6 vjeÃ§, nÃ« ShkodÃ«r. Gjyshja na tregonte se, kur djelmÃ«t ishin nÃ« Austri (kÃ«shtu i thÃ«rriste ajo, mbasi i konsideronte tÃ« dy tÃ« vetÃ«t), gjatÃ« LuftÃ«s sÃ« ParÃ« Botnore, tÃ« dy kishin humbÃ« pÃ«r 10 muej dhe nuk kishin asnjÃ« dijeni ku ndodheshin ata. Aq e kishte vuejtÃ« atÃ« kohÃ«, sa pÃ«r pak javÃ«, na thonte gjyshja, mÃ« kanÃ« rÃ¡ tÃ« gjithÃ« flokÃ«t e kresÃ«, mbasi flitÃ«j se atje gjendja ishte shumÃ« e randÃ« dhe e vÃ«shtirÃ«, madje ma keq se nÃ« Shqipni. NjerÃ«zit vdiqnin urije. As shkolla e as konvikte nuk kishin funksionue mÃ¢. Lufta kishte marrÃ« pÃ«rmasa pÃ«rditÃ« e ma tÃ« mÃ«dha.
NjÃ« mjek ushtarak austriak, qÃ« aso kohe banonte nÃ« shtÃ«pinÃ« e gjyshit tem, PjetÃ«r Prennushit, ose siÃ§ njihÃ«j nga rusnjanÃ«t, Tukja i KolÃ« DedÃ«s, qÃ« ishte edhe vÃ«llaj i madh i At Mati Prennushit O.F.M. (ProvinÃ§ial i FraÃ§eskanÃ«ve tÃ« ShqipnisÃ«, qÃ« u pushkatue me 11 mars 1948), i premton gjyshit se nÃ«pÃ«rmjet ushtarÃ«ve austriakÃ«, qÃ« shkonin me Ã§ue informacionet nÃ« VienÃ«, ai mund tÃ« dÃ«rgonte atje edhe njÃ« paketÃ« tÃ« vogÃ«l me ushqime, rreth 500 gr., ku futeshin dy rriska bukÃ« tÃ« thata dhe nÃ« mes tÃ« tyne edhe dy rriska proshutÃ« pÃ«r me ia Ã§ue Kolecit nÃ« Linz. Paketa nisej Ã§do dy ditÃ«, por asnjÃ« pÃ«rgjigje nuk vinte prej andej mbasi ushtarÃ«t nuk kÃ«thenin ma nÃ« Shqipni. Lidhje tÃ« tjera nuk kishte. Kur mbas 10 muejsh tÃ« humbun, pushoi Lufta, djelmÃ«t u kthyen tÃ« dobsuem, ashtâ€™ e lÃ«kurÃ«, nÃ« Shqipni, dhe treguen se kishin jetue nÃ« njÃ« shtÃ«pi tÃ« njÃ« austriaku, qÃ« nuk kishte pasÃ« bukÃ« as pÃ«r veti, por jetesa e tyne kishin kenÃ« dy rriskat e bukÃ«s sÃ« thatÃ« e proshuta, qÃ« shkonte nga Shqipnia, e qÃ« njenÃ«n e kishte hangÃ«r Koleci, ndÃ«rsa tjetrÃ«n ia kishte dhanÃ« shokut tÃ« vet, Pjetrit.
Ã‡â€™ prej asaj kohÃ« e deri nÃ« vdekje, PadÃ«r PjetÃ«r MÃ«shkalla ka kenÃ« njÃ« Mik i pÃ«rjetÃ«shÃ«m i familjÃ«s sonÃ«, kushrinjve me nipa e mbesa tÃ« Don Kolecit. Mbas kÃ«thimit nÃ« Shqipni, daja u ba prift. Pjetri zgjodhi rrugÃ«n e Urdhnit Jezuit S.J.
Ai vazhdoi plotÃ«simin e moshÃ«s 33 vjeÃ§are me studime mbasuniversitare nÃ« Poloni, Itali etj., dhe mbas Shugurimit meshtar, u kÃ«thye nÃ« AtdhÃ©, ku filloi punÃ«n si mÃ«sues nÃ« shkollÃ«n fillore tÃ« JezuitÃ«ve nÃ« ShkodÃ«r, e ma vonÃ« profesor po nÃ« Seminarin e tyne aty ku asht edhe sot.
Kur nana e Tij, AgÃ«ja, shkonte me e pa PadÃ«r Pjetrin aty tÃ« mbyllun nÃ« kuvendin e JezuitÃ«ve nÃ« kohÃ« dimni, pa zjarr e pa ngrohje, zemrohej me tÃ« birin dhe i thonte: â€œIk mor prej kÃ«ndej, pse rri kÃ«tu! Bukuri Don Koleci, prift e me tÃ« gjitha kushtet...â€. Ajo bisedonte edhe me gjyshen tÃªme pÃ«r kÃ«tÃ« problem, por ishte kot!.. Ai nuk kthehÃ«j mÃ¢ prej rrugÃ«s qÃ« ishte nisÃ«, rrugÃ« nÃ« tÃ« cilÃ«n mbylli jetÃ«n e Tij plot lavdi.
Kishte kÃ«naqÃ«si tÃ« madhe kur na tÃ« rijtÃ« i kujtonim vÃ«primet e nanÃ«s sÃ« Tij, me detaje ashtu si na i kishte shpjegue gjyshja nÃ© dikur... FÃ«tyra i merrte pamje tjetÃ«r, u Ã§elte, qeshte, ma parÃ« se Ã§do pjesÃ« tjetÃ«r e fÃ«tyrÃ«s i qeshnin sytÃ«, qÃ« i vezullonin, e pÃ«r ata qÃ« e njohÃ«n, ata sy ishin tÃ« paharrueshÃ«m pÃ«r ambÃ«lsinÃ« joshÃ«se tÃ« Tyne, po edhe pÃ«r shkÃ«ndijat qÃ« nxirrnin kur e lypte rasa. Besoj i kujtojnÃ« mirÃ« Ata sy tÃ« gjithÃ« ata qÃ« ishin tÃ« ulun nÃ« podin e Institutit Pedagogjik tÃ« ShkodrÃ«s, e besa edhe ata qÃ« folÃ«n prej auditorit, mbasi edhe na qÃ« ishim nÃ« rrugÃ«, kurr nuk mund tÃ« harrojmÃ« Burrin e shkurtÃ« mjedis oficerÃ«ve e xhelatÃ«ve tÃ« Sigurimit, qÃ« e morÃ«n me mendimin se mosha e madhe do tÃ« bante tÃ« vetÃ«n e populli i ShkodrÃ«s nuk do ta shihte kurrma... Po, â€œTrimat kanÃ« oren Ã§uet!â€
UnÃ« e njoha PadÃ«r MeshkallÃ«n pÃ«r fÃ«tyrÃ« mbasi doli prej burgut tÃ« parÃ«, aty nga vitÃ«t 1961-62, kur erdhi pÃ«r vizitÃ« nÃ« shtÃ«pinÃ« tonÃ«, tashma qÃ« nuk ishte as Don Koleci, por as nana Nine, e cila kishte vdekÃ« pak kohÃ« ma parÃ«, po ishin motrat e Don Kolecit, ose ma mirÃ« me thanÃ« edhe motrat e Tij, qÃ« i desht dhe i respektoi si njÃ« vÃ«lla i mirÃ«. Vinte shpesh sepse gjente ngrohtÃ«sinÃ« e tÃ« gjithÃ«ve, dashni e ngrohtÃ«si tÃ« cilÃ«n Ai e gjeti nÃ« tÃ« gjitha votrat e ShkodrÃ«s, ose ma mirÃ« me thanÃ« nÃ« secilin prag dere ku i shkeli kamba.
Kujtoj njÃ« ditÃ«, e pashÃ« tek dera, dhe simbas zakonit, e ftova me hy mbrend pÃ«r njÃ« kafe, por ai nuk erdhi. MÃ« diftoi se ishte nisÃ« pÃ«r vizita tÃ« largÃ«ta prej shtÃ«pisÃ«, po shkonte pÃ«r festÃ«n e Bajramit ndÃ«r disa miqÃ« MuslimanÃ«. TÃ« parÃ«n vizitÃ« e bante tek Hafiz Ali Tari, mandej me radhÃ« pÃ«r tri ditÃ« shkonte ndÃ«r shtÃ«pijat e atyne MuslimanÃ«ve pÃ«r tÃ« cilÃ«t ruente kujtime tÃ« mira nga jeta e burgut, qÃ« kishte kalue me tÃ¡. Edhe ata ia kthenin vizitÃ«n, por ajo qÃ« do tÃ« vÃª nÃ« dukje asht tjetÃ«r gja, se kur hyni tÃ« dytÃ«n herÃ« nÃ« burg, ata e kujtuen dhe e ndihmuen edhe materialisht deri ditÃ«n qÃ« doli prej burgut. Lutja e Tij ishte e barabartÃ« e me fryt pÃ«r tÃ« gjithÃ« pa dallim Feje.
Fjala e Tij ishte mÃ«sim e dashni pÃ«r tÃ« gjithÃ«. Ai gjithmonÃ« personifikonte tÃ« vÃ«rtetin dhe tÃ« pagabueshmin.
Fjala e Tij nuk diskutohÃ«j prej askujt.
Ja se Ã§farÃ« shkruen pÃ«r TÃ© i nderuemi Profesor Arshi Pipa: â€œNÃ« kjoftÃ« se kam shpÃ«tue nga burgu i Burrelit e jam sot i gjallÃ«, i detyrohem lutjeve tÃ« njerÃ«zve si PadÃ«r Meshkalla e tÃ« tjerÃ«ve, tÃ« cilÃ«t kujtoj se kanÃ« kontribue nÃ« determinimin e fatit tem.â€ (IntervistÃ« e dhanun pÃ«r revistÃ«n â€œKumbona e sÃ« DiellÃ«sâ€ ShkodÃ«r,1993).
TregojnÃ« se, kur bahÃ«j ndonjÃ« debat nÃ« diskutimet qÃ« zhvillonin tÃ« burgosunit mes besimÃ«ve tÃ« ndryshme pÃ«r problemÃ«t filozofike apo teologjike, Hafiz Ali Tari, ndÃ«r fetarÃ«t ma tÃ« kulturuem tÃ« FesÃ« Muslimane, u thonte tÃ« gjithve nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« preme: â€œ...Kjo Ã§ashtje qÃ«ndron kÃ«shtu, sepse kÃ«shtu ka thanÃ« edhe Pader MÃ«shkalla!â€.

Shenim nga F.Radovani: Figurat si At Meshkalla, nuk kanÃ« nevojÃ« asnjÃ« per sterzgjatje ngjarjesh. Besoj nuk gabohem! Me respekt Autori.
Melbourne, 12 Janar 2021.

Pjesa e IV

2021
VITI
AT PJETER MESHKALLA S.J.

(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ©u Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

Nga Fritz RADOVANI: (Pjesa e IV)

1947:Burgu i Burrelit per rininÃ« ishte edhe njÃ« â€œUniversitetâ€.
NÃ« burg tÃ« Burrelit, njÃ«herÃ«, i nderuemi Ibrahim BiÃ§aku (ish kryeministÃ«r i Shqipnise nÃ« 1944), nuk binte dakord me tÃ« nderuemin Gjergj Kokoshi pÃ«r njÃ« problem filozofik nÃ« fushÃ«n politike e pÃ«r me pÃ«rcaktue pÃ«rfundimin e bisedÃ«s vÃ«ndosÃ«n me e mbyllÃ« bisedÃ«n ashtu si do tÃ« thonte PadÃ«r MÃ«shkalla.... Ai me tÃ« gjithÃ« bisedonte pÃ«r Ã§do problem pa pritesÃ«, madje me dashamirÃ«si. Ai i kishte vue vedit detyrÃ« qÃ« duhet tÃ« bajmÃ« shka asht e mundun pÃ«r pÃ«rparimin dhe unitetin e Atdheut.
Po, duhej â€œthÃ©rÃ«â€ pÃ«r me dashtÃ« me e ba me folÃ«, atÃ«herÃ«, dhe ata qÃ« e njohÃ«n, besoj e kujtojnÃ« portretin e Tij fisnik, tÃ« vendosun e tÃ« pakthyeshÃ«m. Fliste me buzÃ« tÃ« afrueme, paksa e shtÃ«rngonte nofullen, me njÃ« zÃ¢ tÃ« lehtÃ« e mollzat e faqeve i kuqeshin si dy kokrra qerrshia, qÃ« e banin edhe ma tÃ« freskÃ«t fizionominÃ« e Tij, merrte pamje me ngjyrÃ«n e bukur tÃ« njÃ« djalit tÃ« ri, si tÃ« drandofillÃ«s, ashtu si kishte forcÃ«n e Shpirtit.
NÃ« rrethet â€œShÃ«n Gjon Boskoâ€ tÃ« themeluem nÃ« ShkodÃ«r nÃ« vitin 1934, si edhe atÃ« tÃ« â€œShÃ«n Pjetritâ€ nÃ« TiranÃ« nÃ« vitin 1937, Ai bani njÃ« punÃ« tÃ« madhe me tÃ« rijtÃ«, sidomos kundÃ«r ideve komuniste, fashiste, ateiste e antiatdhetare, qÃ« aso kohe po pÃ«rhapÃ«shin nÃ« Shqipni. NÃ« pranverÃ«n e vitit 1940, kur Shqipnia ishte e pushtueme nga Italia fashiste, e cila veÃ§ tjerash kishte dhunue edhe Flamurin tonÃ« KombÃ«tar, PadÃ«r Meshkalla, bashkÃ« me At Gjergj FishtÃ«n (qÃ« ndodhej pÃ«r vizitÃ« nÃ« famullinÃ« e Tij, nÃ« TiranÃ«), u folÃ«n nxanÃ«sve qÃ« ata mos me pÃ«rshÃ«ndetÃ« nÃ« mÃ«nyrÃ«n fashiste. PÃ«r kÃ«te Ai asht konsiderue â€œi padÃ«shrueshÃ«mâ€ nga autoritetÃ«t fashiste.
Kujtimet e nxanÃ«sve tÃ« Tij pasunojnÃ« veprÃ«n atdhetare tÃ« periudhÃ«s sÃ« pushtimit fashist, nazist e ma vonÃ«, atij sllavo-komunist, vepra pÃ«r tÃ« cilat kanÃ« shkrue e do tÃ« shkruejnÃ«, mbasi ata nuk e harrojnÃ« asnjÃ«herÃ« mÃ«suesin e tyne PadÃ«r MeshkallÃ«n. Madje, ata nÃ« shÃªnjÃ« nderimi pÃ«r veprat e Tija, me rastin e katÃ«r vjetorit tÃ« vdekjÃ«s i kanÃ« ndÃ«rtue edhe vorrin, ku sot prehen eshtnat e Tij.
PikÃ«pamjet e Tij politike janÃ« kenÃ« tÃ« shprehuna haptas dhe tÃ« njohuna prej tÃ« gjithÃ«ve. Ai ishte kundÃ«r Ã§do lloj diktature. Ishte antifashist, dhe kÃ«te, pÃ«rveÃ§ faktit tÃ« sipÃ«rm, e vÃ«rteton edhe qÃ«ndrimi i Tij i vendosun atdhetar dhe i premÃ« kundÃ«r disa veprimeve nÃ« lidhje me ndonjÃ« jezuit italian nÃ« ShkodÃ«r, gja pÃ«r tÃ« cilÃ«n u transferue nÃ« TiranÃ« nga eprorÃ«t jezuitÃ« nÃ« vitin 1937. Ai qÃ«ndroi nÃ« mendimet e Tij edhe nÃ« TiranÃ«.
KÃ«te e vÃ«rteton letra qÃ« Ai i ka dÃ«rgue Vatikanit pÃ«r largimin e Delegatit Apostolik nga Shqipnia, pÃ«r pikÃ«pamjet e tij fashiste dhe antishqiptare. Ndoshta pÃ«r kÃ«te, komunistÃ«t e quejtÃ«n â€œfashistâ€!.. Ai ishte kundÃ«r nazizmit dhe pÃ«r kÃ«te flet fakti i strehimit tÃ« popullsisÃ« sÃ« TiranÃ«s nÃ« refugjion pranÃ« qelÃ«s sÃ« Tij, kur ata po ndiqeshin nga forcat gjermane. Ishte PadÃ«r Meshkalla, ashtu si shumÃ« klerikÃ« tÃ« tjerÃ«, tue perfshi kÃ«tu edhe misionarÃ«t Don Alfons Tracki e At Zef Maksen (tÃ« dy tÃ« pushkatuem nga komunistÃ«t si agjentÃ« tÃ« nazistÃ«ve gjermanÃ«), sepse u dolÃ«n me gjoks pÃ«rpara ushtarÃ«ve nazistÃ«, madje edhe ndaluen reprezaljet e tyne kundÃ«r shqiptarÃ«ve si dhe ebrejve qÃ« nuk ishin aq pak nÃ« Shqipni. Ai ishte kundÃ«r diktaturÃ«s komuniste dhe kÃ«te e vÃ«rteton gjithÃ« jeta e Tij e martirizueme.
NÃ« vitin 1945 Ai u takue nÃ« njÃ« shtÃ«pi tÃ« TiranÃ«s me Mehmet Shehun, qÃ« njihej njÃ« ndÃ«r terroristÃ«t e grupeve vullnetare tÃ« SpanjÃ«s, qysh nÃ« vitin 1936, dhe ishte PadÃ«r Meshkalla Ai qÃ« i tha troÃ§, ndÃ«r sy, se Ã§farÃ« do tÃ« banin komunistÃ«t nÃ« Shqipni, porsa tÃ« forcojnÃ« pak pozitat shtetnore. Kur PadÃ«r Meshkalla i tha: â€œJu do tÃ« kÃ«rkoni me zhdukÃ« FenÃ« me dhunÃ«, se ky asht parimi i parÃ« i komunistÃ«ve, aty ku ata marrin pushtetin, dhe Kishat e Xhamijat ju do tâ€™i kÃ«theni nÃ« klube dhe kinema.â€, Mehmeti iu pÃ«rgjegj: -â€œKjo Ã«shtÃ« vetÃ«m propagandÃ« e atyre qÃ« nuk e duan pushtetin tonÃ« popullor dhe kÃ«rkojnÃ« pÃ«r tÃ« na armiqÃ«suar me popullin, kjo nuk do tÃ« ndodhÃ« kurrÃ« nÃ« ShqipÃ«ri!â€...MÃ« tregonte dhelpninÃ« e Mehmetit pÃ«r me muejtÃ« me hjekÃ« njÃ« ashkÃ«l nÃ« kokÃ«n e PadÃ«r MeshkallÃ«s, nÃ« lidhje me shkÃ«putjen e Klerit Katolik Shqiptar nga Vatikani dhe Papa. PÃ«rgjegja e PadÃ«r MÃ«shkallÃ«s merret me mend cila ishte!..
NjÃ« prej nxanÃ«sve tÃ« Tij me tregonte njÃ«herÃ«, se njÃ« prej shokÃ«ve tÃ« shkollÃ«s, tue luejtÃ« me top, kishte thye njÃ« xham. PadÃ«r MÃ«shkalla, sa hyni nÃ« klasÃ«, u thotÃ« nxanÃ«sve: TÃ« Ã§ohÃ«t nÃ« kambÃ« ai qÃ« ka thye xhamin me top! NjÃ« prej nxanÃ«sve Ã§ohet dhe i thotÃ«: -Xhamin e ka thye X-si. PadÃ«r MÃ«shkalla, mbasi e nxori nxanÃ«sin qÃ« foli para klasÃ«s, e ndÃ«shkoi me njÃ« shputÃ« dhe i tha: UnÃ« nuk tÃ« thashÃ« me mÃ« tregue ti kush e ka thye xhamin, por kÃ«rkova me u Ã§ue nÃ« kambÃ« ai vetÃ« e me mÃ« tregue, mbasi kjo qÃ« ban ti asht qÃ« ti me u ba spijuni i shokÃ«ve tuej, prandej tÃ« ndeshkova. Fajtori duhet tÃ« ketÃ« guximin me diftue ai vetÃ« fajin e vet! Ai ndÃ«shkonte veset e sidoemos atÃ© tÃ« spijunit qÃ« nÃ« shfaqjet e para. QÃ© pra, kjo ishte ajo edukata jezuite, qÃ« PadÃ«r MÃ«shkalla i jepte rinisÃ« sonÃ« Shqiptare!

Shenim F.R.: VazhdojmÃ« me

Pjesen e V-tÃ«...

Melbourne, 21 Janar 2021

120 VJETORI KUR U LÃ©
Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !

(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)
Nga Fritz RADOVANI: (Pjesa e V)

E cilin ves nuk luftoi At MÃ«shkalla?!

Poezia â€œHipokriziaâ€ asht njÃ« dÃ«shmi e gjallÃ« qÃ« tregon se me Ã§farÃ« dufi Ai i luftonte veset deri nÃ« zhdukjen e tyne:
...mos tÃ« jemâ€™ unÃ« ujk i veshun me lÃ«kurÃ« kingji
as varr i zbardhun jashtÃ«, e mbrendÃ« kufomÃ«.

H I P O K R I Z I A

Hipokriti kÃ«rkon tÃ« duket ndryshe nga Ã§â€™Ã«shtÃ«.
ShtihÃ«t si i mirÃ« pÃ«r tÃ« gÃ«njyer tÃ« tjerÃ«t. . (Nga Fjalori).
Mos iu afro PerendisÃ« me zemÃ«r dy faqesh...
Mos ban hipokrizi para njerÃ«zve! (Ecili. 1. 36-37).

E kundÃ«rta: I Ã§iltÃ«r, flet e vepron pa u shtirÃ«, Ã«shtÃ« i pastÃ«r nga zemra, i sinqertÃ«. (nga Fjalori).

I. DEFINICIONE

NjÃ« maskÃ« e zbukurueme
qÃ« hollÃ« mbulon fytyrÃ«n e shemtueme.
Sa vojna lyrÃ«-ngjyrÃ«
qÃ« mÃ«shefin rrudhat e njÃ« plakÃ«s mÃ«nxyrÃ«.
NjÃ« pare kallpe e zbehtÃ«
qÃ« nÃ« treg na del porsi flori i vÃ«rtetÃ«.
Thesi qÃ« nÃ« grykÃ« ka molla
e poshtÃ« derâ€™nÃ« fund, ka veÃ§ gjarpinjÃ« e bolla.
NjÃ« monument mermeri
mbi kryma, mbi skeleta e kafka tmÃ©ri,
por zemra ndinÃ« siâ€™ i akull nÃ« ty, qÃ« ngrinÃ«,
por shpirti i drejtÃ«... nuk di... nuk di, nuk di sesi...
por, ndinÃ«....
se jÃ© h i p o k r i z i !

II. KUADRA

JÃ© JudÃ«, qÃ« fjalÃ«n kÃ© si shpirt â€“ njeri,
e pÃ«r trathti ndaj MÃ«suesit psherÃ«titÃ«,
nÃ« sa me njÃ« tÃ« puthun MÃ«suesin jÃ© tue shitÃ«,
hipokrizi
pÃ«r treqind pare argjÃ«nd!
Joab jÃ©, qÃ« pret nÃ« besÃ« e vÃ© pusi:
hasmin e falun pÃ«rqafon miqÃ«sisht,
kur tÃ« msheftÃ«n thikÃ« atij ia ngulÃ« tinzisht
hipokrizi
fillÃ« nÃ« zemÃ«r, si gand...!
Ti SirenÃ« magjepsore, shtrigÃ« unjÃ®:
tÃ«rhjek e detarÃ«t e i thithÃ« nÃ« pasqyrÃ« tÃ« qÃ©tÃ«
dhe, ia pÃ«rplasÃ« anijÃ«n tÃ©â€™ i shkamb nÃ«n dÃ©tÃ«
hipokrizi
me knaqun synin tand!
TÃ« njoh mirÃ«, hipokrizi..,
ti jÃ© trathti, lubi!
GÃ«njen synin pa sherri,
por, zemra ndinÃ« njÃ« erÃ« gjaku nÃ« ty, qÃ« ngrinÃ«,
por, shpirti i drejtÃ« nuk di.., nuk di sesi,
por, ndinÃ«..,
se jÃ© h i p o k r i z i !

III. TÃ‹ KAM GJETÃ‹ !

TÃ« kam gjetÃ«, hipokrizi, nÃ« Ã§erdhÃ«t qÃ« kÃ©:
LabirintÃ«t tueja janÃ« pa krye,
por me Ã§ka pashÃ« e ndjeva unÃ« mbi kÃ«te dhÃ©,
mjaft mÃ«sova e mjaft mu Ã§ilÃ«n kÃ«ta dy sy.
NÃ« shoqninÃ« njerÃ«zore ishtâ€™ kenÃ« njÃ« gja pÃ«r bÃ©:
Sinqeriteti kapun nÃ« luftÃ« me ty,
e ti, kolonÃ« e pestÃ«, me dinakri,
tÃ« sinqeritetit nÃ« kÃ«shtjellin barkas shtri...
TÃ« kam gjetÃ« nÃ«n doreza tÃ« buta humanitare,
me Ã§apojt e pÃ«rgjakun tÃ« njaj skyftÃ©ri...
NÃ« Ã§ajÃ« tÃ« ngrohta tÃ« pashÃ« â€œbamirÃ«se-kÃ«rcimtareâ€,
meâ€™i zemÃ«r si natÃ« dimni kur frynÃ« vÃ©ri:
Mbi borÃ« pÃ«rjashta dridhet njÃ« lypcarÃ«,
ndÃ«rsa.., pÃ«r tÃ© (!) gjithÃ« natÃ«n krisÃ« ValcÃ«ri!
Pâ€™aj, tÃ« kishte veÃ§ njÃ« kokÃ« kjo botÃ« e tanÃ«,
pÃ«r tâ€™ia kÃ«putun ma shpejtÃ«, mundim pa i dhanÃ«!!
NÃ«n maskÃ« tÃ« kam gjetun Aristokracije,
me lule e lajle dhe â€œvirtyte Oborriâ€...
Po, u zbÃ¨ meâ€™i herÃ« Ã§do rreze qytetnije,
kur ia zbulova petÃ«t kÃ«tij laknori....
TÃ« kam gjetÃ« nÃ«n xhamadan burri Malsije,
(kujtim i largtÃ« herojshâ€™ qÃ« koha i mori),
hÃ¨u, gardh Kanuni thyemun njÃ«qind herÃ«,
pÃ«r me i lanÃ« burrit shteg â€œme dalÃ« me ndÃ©rÃ«â€...
TÃ« kam gjetÃ« nÃ«n frakun e njaj Liberali,
qÃ« tÃ« ngopÃ« me â€œtolerancÃ«â€ â€“ â€œliri-mendimiâ€,
por, furinÃ« fanatike sâ€™di ta ndali,
kur gjenÃ« pÃ«rballÃ« njÃ« idÃ© tÃ« vendosun trimi.
TÃ« kam gjetÃ« mbas syzash tÃ« MarkÃ«s â€œidealiâ€,
nÃ« dy gropa syshÃ« tÃ« thella e tÃ« Ãªrrta shqÃ®mi
qÃ« botÃ«s, dritÃ« sâ€™i dhanÃ« mâ€™sa â€˜i natÃ« varri,
sido qÃ« tÃ« ndrisin syzat me rrathÃ« ari.
TÃ« kam gjetÃ« nÃ« xhep tÃ« Nacionalistit vlershÃ«m
me dhjetra flamuj tubÃ« tÃ« shtrÃªnjtÃ« e tÃ« lirÃ«,
mbishkrue me shirit etiketÃ« â€œ i ndÃ©rshÃ«mâ€,
pâ€™r inat tÃ« atij qÃ« asht veÃ§ Shqiptar i mirÃ«!
NÃ« Ã§antÃ« tÃ« kam gjetun tÃ« Demagogut tÃ« tmÃ©rshÃ«m
(anmik intrigash, qytetar i dÃ«lirÃ«).
NdÃ«r disa fletÃ« tÃ« mshefta, si po i thona:
â€œ Ndani e pÃ«rÃ§ani..,me Ã§do kusht e jona!â€.
TÃ« kam gjetun nÃ«n petkun e FÃ©tarit tonÃ«,
brumÃ« Farizeu, qÃ« pjesÃ«n rri tue luejtÃ«:
Tartuf buzÃ«-rrudhÃ« e vetull-vrÃªnjtÃ« gjithmonÃ«,
e mbas perdje asht laksist-gaudent i prunjtÃ«.
Ai e di mirÃ« se dy shelqinjÃ« - siâ€™i thonÃ« â€“
nÃ« njÃ« dorÃ«, bÃ¨sa, me i mbajtÃ« askush sâ€™ka mujtÃ«:
Detyra e shÃ©njtÃ« nÃ« â€œSherbim tÃ« PerendisÃ«â€,
nuk i lÃ¨ kohÃ« tÃ« shikojÃ« plagÃ«t e njerzisÃ«...
TÃ« kam gjetÃ« ndÃ«r thonjtÃ« e gishtave tÃ« Tregtarit,
sa me shkathtÃ«si tespi e rruzare hjedhin,
si tÃ« ishin bash verdhukÃ«t e bukur tâ€™arit,
qÃ«, pikÃ« prej gjakut tÃ« fukarasÃ«, i vjÃ©dhin...
Sâ€™do mend, nga fryti i shtrydhun nâ€™djersÃ« tÃ« mendqarit
barkthatÃ« e lakuriq, do fije drÃ©dhin,
e ndezÃ« ndoâ€™j dritÃ« nÃ« faltore, si â€œmÃ«katnorÃ«â€,
e, pÃ«r â€œme shkelÃ«â€ Zotin meâ€™i bakshish nÃ«n dorÃ«!!..
TÃ« kam gjetÃ« atje ku e ka selinÃ« DrejtÃ«sia,
nÃ« lagÃªnin e Pilatit, plot gjak tÃ« vjetÃ«r,
rrjedhun me baltÃ« tÃ« MamonÃ«s duerve tÃ« tija
dhe, gjak nÃ« duer tÃ« lame, gatshÃ«m pÃ«r gjak tjetÃ«r!
TÃ« kam gjetun tÃ© kamxhiku FlakÃ« e shkÃ«ndija,
tÃ« apostullit tÃ« kulluet tÃ« moralit.., nÃ« letÃ«r,
qÃ« shkallÃ«t e poshtÃ«rsive hypÃ«, me rrÃ«zue
monstrat prej froni dhe, .., aty vÃ©tÃ« me u shtrue!
Ku nuk tÃ« kam gjetÃ« hipokrizi, tÃ« dalÃ«t fara!
Plaka botÃ«n kafshon e, puthÃ« figure...
Moralin sÃ« bijÃ«s ia mÃ«sueka lara-lara...
Djalin me renÃ« ngatrrueka.., lesh tue lÃ«nurÃ«...
MiqtÃ« sâ€™po shikohen nÃ« sy ma si pÃ«rpara
pse, mbas shpine i diktuen shoâ€™ shojtâ€™ kusure..,
sÃ©, ma, pallavrat e paundyrÃ« tÃ« servilit!!
Se, ma, sadizmi nÃ« puthjet e katilit!!!
TÃ« njoh mirÃ« hipokrizi!
JÃ© dhunÃ« e poshtÃ«rsi!
GÃ«njen synin e pasherri,
por, zemra ndinÃ« jarg ferri nÃ« ty, qâ€™e ngrinÃ«,
por, shpirti i drejtÃ«.., nuk di.., nuk di sesi,
por, ndinÃ«..,
se jÃ© h i p o k r i z i !
Shenim FR: Vashdon

Pjesa e VI.

Melbourne, 28 Janar 2021.

(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)
Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e VI)

V. ANATHEMA !

Toka me qiellin............ -valÃ«n e mallkimeve,
tÃ« shkrepi mbi kokÃ«n -e gjithÃ« hipokritÃ«ve!
Breshni i shigjetave -tÃ« dyndi, e rebÃ©shi,
kudo qÃ« tÃ« ndeshi hipokrizinÃ«!

Asht lÃ«kundun bÃ©sa -e miqve dhe e vÃ«llazÃ«nve,
mbrenda brenÃ« tÃ©nja -ndÃ«r votra tÃ« familjeve;
e pranÃ« blerimÃ«ve -tÃ« njÃ¢j gÃªmi ullini,
shpallÃ« shkrÃ»mi e hini hipokrizinÃ«!

Era helmuese -prej gropÃ«s sÃ« errÃ«sinave,
po u prishÃ« pranverÃ«n -rinisÃ« edhe luleve!
Kudo qÃ« tÃ« dredhuna -rranjÃ«t tÃ« kÃ©tÃ« ngulÃ«,
bini me e zhgulÃ« hipokrizinÃ«!

KarikaturÃ« -e fÃ©sÃ« dhe e shenjtÃ«nve,
qÃ« ban tÃ« pÃ«rbuzet -era e virtyteve!...
Por, jo, se luleve -u pÃ«rgjegjÃ« fryti,
nuk lidhÃ« virtyti hipokrizinÃ«!

FarizÃ© i kalbun, -lÃ«sho puthje figureve,
zhyt nÃ« ujÃ« tÃ« bÃ©kuem -tier lamshin e lutjeve
e tÃ« filaktÃ©rÃ«ve -sâ€™rrÃªhÃ«t njerÃ«zia,
as Perendia me hipokrizinÃ«!

Toka me qiellin -valÃ«n e mallkimeve,
tÃ« shkrepi mbi kokÃ«n -e gjithÃ« hipokritÃ«ve!
Breshni i shigjetave -tÃ« dyndi, e rÃ«bÃ©shi,
kudo qÃ« tÃ« ndeshi hipokrizinÃ«!

Anathema â€“ dÃ«bim, mallkim.

CONFITEOR

O Zot, hipokrizisÃ« unÃ« ia vervita
shigjetat e mallkimet pa u kursye;
por, trupin me trup vrava, pse nÃ« sy tÃ« TÃº
jam vÃ©tÃ«, pÃ«rlye me hipokrizi!
Mbi mue randojnÃ« e mÃ« shtypin ato â€œVajeâ€,
qÃ« lÃ«shove Ti njÃ«ditÃ« mbi FarizÃ©j...
Mos jam unÃ« FarizÃ© i tipit tÃ« ri ?!
Pastroj pÃ«rjashta ÃªnÃ«n me kujdes,
e mbrenda asht mbushun plot me kalbÃ«sinÃ«,
mizen pÃ«shtyjâ€™e dÃ©vÃ«n kapÃ«rdijÃ«...
Shikoj qymen nÃ« sy tÃ« tjerÃ«ve e, vetÃ« kam tranÃ«...
PÃ«r tÃ« fitue â€˜i shpirt kÃ«rkoj unÃ« tokâ€™e dÃ©tÃ«
e, kur ta gjejÃ«, e baj ma tÃ« zi se vehtÃ«n...
Me kyÃ§in qÃ« mÃ« besove, o Zot, unÃ« derÃ«n
vedit ia mbylla, e tÃ« tjerÃ« nuk lashÃ« tÃ« hyjnÃ« mbrÃªndÃ«
e, me tÃ« verbtit prijÃ«s i vÃ©rbÃ«t, tÃ« dy nÃ« gropÃ« ramÃ«...
Emnin Tand nÃ« gojÃ« e, zemrÃ«n larg prej TÃ©je,
vegÃ«l tue tÃ« ba e kapak ndÃ«r tÃ« zeza tÃ« mija,
TÃ½, qÃ«, jÃ© veÃ§ DrejtÃ«si, TÃ½, qÃ«, pÃ«r hirâ€™
TÃ« sÃ« VÃ«rtetÃ«s ShÃªnjte, Ã§ove vehtÃ«n nÃ« Kryq!...
Mallkime dhe shigjeta unÃ« meritoj, qÃ«,
lÃ«shova gurÃ« mbi tÃ« tjerÃ«, si tâ€™ishÃ«m vetÃ« i dlirtÃ«...
Confiteor!... Po, mos vÃ¡llÃ« ky rrÃ«fim,
asht prap hipokrizia e hipokrizisÃ« ?!!..

Confiteor: RrÃ«fej fajin (shih: Matt.H. 23, 1-33 etj.)

VI. L U T J E !

O Zotiâ€™ em, ma fal sinqeritetin,
ma jep instinktin me e njohun nâ€™erÃ«
hipokrizinÃ«; Ti mÃ« jep edhe guximin,
tÃ« vÃ«rtetÃ«n vehtÃ«s me ia thanÃ« pa frikÃ«,
si kirurgu mâ€™ia vue thikÃ«n gangrenÃ«s;
hydren me e shtypÃ«, sa herÃ« kÃ«rkon tâ€™ Ã§ojÃ« krye,
mos tÃ« jÃ©mâ€™ unÃ« ujk i veshun me lÃ«kurÃ« kingji,
as varr i zbardhun jashtÃ« e, mbrÃªndÃ« kufomÃ«!..
O Zoti em, ma jep sinqeritetin
e fÃ«mijÃ«s sÃ« pafajshÃ«m, tÃ« thjeshtÃ« e pa mashtrim!
O Zoti em, ma jep sinqeritetin
e njerÃ«zve vullnet-mirÃ«, qÃ«, paqÃ« lypin,
me vehtÃ«n e me shoqin e, me TÃ½!
Oh, kjo lutje nuk asht,
nuk asht h i p o k r i z i !

Shenim F.R.: Ata qÃ« e kanÃ« ndigjue prej At MÃ«shkalles, nuk besoj se e harrojnÃ« kÃ«te poezi...
Melbourne, 1 Shkurt 2021.

Pjesa e VII

2021 - VITI i AT PJETER MESHKALLA S.J.

(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

Nga Fritz RADOVANI:

AT PJETER MESHKALLA S.J.

KA THANÃ‹ NÃ‹ VITIN 1966:
â€œKleri Katolik Shqiptar asht kleri ma heroik qÃ« ka me cilÃ«sue historia nÃ« rrugÃ«n dymijÃ«vjeÃ§are tÃ« Krishtit, sepse, mbas pesÃ«qind vjet robnije nÃ«n Turqi, po tÃ« merret historikisht prej vitit 1912, kur Shqipnia u formue si shtet e deri me 1944, qÃ« kÃ«tu erdhÃ«n nÃ« fuqi komunistÃ«t, tue lanÃ« nÃ« njÃ«anÃ« okupacionin fashist italian (me tÃ« cilin nuk jam pajtue kurrsesi), janÃ« vetÃ«m 30 vjet mundÃ«si pÃ«r me formue njÃ« Kler Shqiptar, e pÃ«r 30 vjet me nxjerrÃ« aq Heroj sa kemi nxjerrÃ« na, nuk ka asnjÃ« kler nÃ« BotÃ«. PÃ«rsa i pÃ«rket qÃ«ndrimit tÃ« ndonjenit qÃ« e kanÃ« ligÃ«shtue nÃ« tortura tÃ« pashembullta, si Don Ejllin e ndonjÃ« tjetÃ«r, nuk duhet me harrue fjalÃ«t e Kardinalit Minzenti, nÃ« Revolucionin Hungarez tÃ« vitit 1956, qÃ« pat thanÃ« se po rashÃ« nÃ« duart e komunistÃ«ve, mos merrni asgja pÃ«r bazÃ« se Ã§ka mund tÃ« flas mbas arrestimit, mbasi torturat mund tÃ« me bajnÃ« mos me kenÃ« ma ky qÃ« jam sot; e sigurisht, torturat e Sigurimit Hungarez as nuk mund tÃ« krahasohÃ«n asnjÃ«herÃ« me torturat e Sigurimit Shqiptar. Dikush nuk ka gjetÃ« forca pÃ«r me pÃ«rballue, dikush po...â€

KEPI I RODONIT AFER DURRESIT, KU GJERGJ KASTRIOTI NDERTOI NJÃ‹ KÃ‹SHTJELLÃ‹ PER MBROJTJE NGA TURQIT. SOT ME SIGURI, ATY NUK DUHET TÃ‹ KETÃ‹ MBETÃ‹ NDONJÃ‹ KISHÃ‹â€¦

6 SHKURT 1967:
1967 ISHTE VITI KUR TIRANI DIKTATOR EVER HOXHA, ME SHEGERTIN E VET ANADOLLAK RAMIZ ALIA, I SHKATRROI TÃ‹ GJITHA KÃ‹TO KISHA E OBJEKTE KULTIâ€¦
EDHE PSE GJITHÃ‹ BOTA E DINTE SHUMÃ‹ MIRÃ‹ SE: â€œHEROI YNÃ‹ KOMBTAR GJERGJ KASTRIOTI â€“ SKENDERBEU, ASHT SHPATA E SKALITUN E HISTORISÃ‹ SÃ‹ KOHÃ‹S SÃ‹ RE, QÃ‹ I UNIFIKOI SHPIRTNISHT TÃ‹ GJITHA SHTETET MODERNE PER NJÃ‹ BASHKIMIN EUROPJAN.â€
PRANDEJ, EDHE SOT, GJERGJ KASTRIOTI PO MARRSHON FITIMTAR! KUR DUHEJ MENDUE PER HYMJEN Nâ€™ EUROPÃ‹:
TRADHÃ‹TARÃ‹T E ATDHEUT ZBATUENE â€œREVOLUCIONIN KULTURAL DHE IDEOLOGJIKâ€ NÃ‹ SHQIPNINÃ‹ â€œATEISTEâ€ !
Gjithkjo heshtje e turpÃ«shme edhe sot nÃ« ShqipninÃ« e Gjergj Kastriotit dhe Atdheun e NanÃ« Terezes!?
A thue e meritonte Shqipnia e Martirizueme nder shekuj njÃ« shkatrrim si ky qÃ« kemi provue na, nÃ« fund tÃ« Shekullit XX !?..
15 SHKURT 1967: Mbas â€œFjalimit Programatikâ€ tÃ« 6 shkurtit tÃ« diktatorit Ever Hoxha, â€œFletÃ«-rrufetÃ«â€ qÃ« bijtÃ«n si kÃ«rpurdhat mbushÃ«n qytetet e fshatrat e topituna e tÃ« frigueme per palc.
TÃ« dielÃ«n e parÃ« ato u vÃ«ndosÃ«n nÃ« dyertÃ« e Kishave, asaj tÃ« FretÃ«nve nÃ« Gjuhadol dhe nÃ« KishÃ«n e ShÃ«nâ€™Kollit nÃ« Rus.
Kjo stuhi filloi edhe ndÃ«r qytete tjera, nÃ« XhaminÃ« e DurrÃ«sit, nÃ« LezhÃ«, Milot, LaÃ§ etj. Instituti i NaltÃ« Pedagogjik i ShkodrÃ«s, ku strehohej si hije anadollaku i njohun Ramiz Alia, filloi pÃ«rgatitjet per mbledhjet e demaskimit tÃ« disa klerikÃ«ve nÃ«n lÃ«vozhgÃ«n â€œOrganizata tÃ« Frontitâ€, me klerikÃ«t e parÃ« tÃ« 1945:
At GegÃ« LumÃ«n, At Frano Kirin, At Mark Harapin S.J. e At Gjergj VatÃ«n S.J. Kjo nuk ishte rastÃ«si por ishte shfletimi i rregjistrave tÃ« parÃ« tÃ« MinistrisÃ« sÃ« Mbrendshme, mbasi pikÃ«risht me At GegÃ« Lumen u pat fillue edhe nÃ« vitin 1945, dhe vazhdoi me ata klerikÃ« qÃ« kishin mbetÃ« pa u zhdukÃ« nga burgjet, intÃ«rrnimet e vuejtjet nÃ« kampet e shfarosjes PPSh.
Me thirrjen e djegÃ«jes sÃ« Kanunit LekÃ« Dukagjinit, rreshtohej per pushkatim edhe Don Frano Illija, i cili aso kohe po merrej me punimin dhe sistemimin e Kanunit tÃ« Skenderbeut...
Edhe kjo, a thue ishte â€œrastÃ«siâ€!?
Kudo kishte vetem FRIKÃ‹! TÃ« gjithÃ«ve u dukej se errÃ«sina e natÃ«s asht ma e pÃ«rshtatÃ«shme pÃ«r kÃ«tÃ« punÃ«, prandej, edhe dritat fikÃ«shin herÃ«t. Fillonte ndÃ«r oxhakÃ« tymi shllunga-shllunga nÃ« pikÃ«n e verÃ«s, per zhdukjen e sa dokumentave...
Kur â€œFletÃ«-rrufetÃ«â€ mbulonin dyert e Kishave e kur veglat servile e hipokrite thÃ«rrisnin pÃ«r zhdukjen e FesÃ« dhe tÃ« klerit, ndÃ«r sytÃ« e Popullit ngrihÃ«shin monumente tÃ« Atyne MartirÃ«ve, vazhdÃ« e pashterrÃ«shme e gurrÃ«s sÃ« HEROJVE tÃ« KishÃ«s sonÃ« Katolike si: At PjetÃ«r Meshkalla, At GegÃ« Luma, At Frano Kiri, At Mark Harapi, Imzot Ernesto Ã‡oba, Don Ndue Soku, Don Injac Gjoka, Don Marin Shkurti, Don Mikel Beltoja, Don Frano Illija, Don Mark Hasi, Don Nikoll Mazrreku, Don Ndoc Ndoja, Don PjetÃ«r Gruda, Don Nikoll Gjini, At Filip Mazrreku etj.
Pra, kudo â€œPunÃ«, vigjilencÃ«, gatishmÃ«ri!â€ qÃ« e shprehun ma kjartÃ« e nÃ« gjuhÃ« shqipe domethanÃ«: â€œMe punue si kafshÃ«, me jetue si dhelpÃ«n dhe me ngordhÃ« si qen!â€.
Me â€œREVOLUCIONIN KULTURALâ€ terroristi Ever Hoxha, ka plotÃ«sue portretin e vesÃ«ve ma tÃ« ndyta tÃ« tij tue shpallÃ« ShqipninÃ« â€œShtet Ateistâ€, ndÃ«rsa, vegla besnike e tij eonuku i oborrit skilia Ramiz Alia, ka dhanÃ« prova nÃ« kÃ«tÃ« â€œRevolucion Kulturalâ€ se asht i denjÃ« me u ulÃ« mÃ« 13 prill 1985, nÃ« kolltukun e flligtÃ« tÃ« atij tirani gjakatar tÃ« Popullit Shqiptar.
19 MARS 1967, terroristi Ramiz Alia, mbyll perfundimisht Kishat Katolike nÃ« Shkoder, tue fillue me Kishen Kathedrale tÃ« Shkodres.
NjÃ«heri fillon edhe dhunimi i vorrezave nder Kisha tÃ« Atyne klerikÃ«ve qÃ« kishin vdekÃ« para vitit 1900 dhe 1944.
PRILL 1967: Me porosi tÃ« KQ tÃ« PPSh dhe tÃ« terroristit Ever Hoxha, tek Dosja 2291 Arkivi i MinistrisÃ« sÃ« Mbrendshme, prokurori i pergjthshÃ«m Lefter Goga, urdhnon:.. â€œHetuesit mund tÃ« pÃ«rdorin torturat mÃ« shnjerÃ«zore deri nÃ« vdekje tÃ« burgosurÃ«ve, pa asnjÃ« pÃ«rgjegjÃ«si penale ndaj tÃ« pandehurÃ«ve qÃ« mund tÃ« vdesin nÃ« duart e tyre nÃ« hetuesi.â€ Dhe, jo nder pak hetuesi u aplikue kjo shkresÃ« antinjerzore.
Arrestohet kangtari LukÃ« KaÃ§aj; perkthyesit Prof. Nikoll Dakaj e Prof. Mark Dema, shkrimtarÃ«, artistÃ«...E deri tek puntorÃ«t e thjeshtÃ« dhe besimtarÃ«... E kushdo, qÃ« mendohej AtdhetarÃ«!
Tragjedia e Popullit Shqiptar vazhdon nÃ« njÃ« pafundsi me mbi 120 varreza â€œpa asnjÃ« shenjÃ«â€, tÃ« RinisÃ« sÃ« vrame nÃ« kufinjÃ«.
Ishte ajo Rini qÃ« akuzoi diktatori terrorist Ever Hoxha, per tÃ« gjitha veprat e veta... Se, gjoja po i bante Rinia Shqiptare...
E sot, kemi tÃ« botueme dhe â€œLetren tepÃ«r sekreteâ€ tÃ« tij, ku ai shkruen per Kisha dhe Xhamija: â€œMe kÃ«to forma duhet tÃ« vazhdojmÃ« nÃ© derisa tâ€™i rrafshojmÃ« ato nga faqja e dheut.â€ (Sekretari i ParÃ« Enver Hoxha)

TiranÃ«, mÃ« 27 SHKURT 1967:

Shenim F.Radovani: Falnderoj botuesin e letres sÃ« plotÃ« tÃ« diktatorit: http://www.panorama.com.al/zbardhet-let ... a-e-dheut/

Melbourne, 4 Shkurt 2021.
viewtopic.php?f=44&t=489&start=490

Pjesa e VIII

2021 - VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.

(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ©
Nâ€™ SHKODER I MADHI
AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)
Nga Fritz RADOVANI: (Pjesa e VIII)

MBAS NJÃ‹ TAKIMI ME IMZOT ERNESTO Ã‡OBEN...
Me pat tregue njÃ«herÃ« vetÃ« PadÃ«r Meshkalla sesi e kishte thirrÃ« nÃ« Argjipeshkvi Imzot Ernesto Ã‡oba, atÃ« kohÃ« nÃ« tÃ« cilÃ«n Ai kryente detyrÃ«n e Famullitarit tÃ« ShkodrÃ«s, dhe i kishte thanÃ«: -A tÃ« pelqen me dijtÃ« se Ã§farÃ« ka shkrue profesori yt kujdestar nÃ« karakteristikÃ«n qÃ« ai ka sjellÃ« prej Austrijet, kur ke mbarue studimet universitare? â€“Sigurisht qÃ« po, ishte pÃ«rgjegjÃ« ky. Imzot Ã‡oba i kishte dhanÃ« letrÃ«n origjinale qÃ« kishte shkrue me dorÃ«n e tij profesori austriak pÃ«r Pader MÃ«shkallÃ«n dhe Don Kolec Prennushin dhe, qÃ« e kishte pÃ«rcjellÃ« atÃ« leter atÃ«herÃ« kÃ«tu nÃ« ArgjipeshkvinÃ« e ShkodrÃ«s.
PÃ«r Pader MeshkallÃ«n, kishte shkrue: â€œ...QÃ« asht studioz, i pÃ«rgatitun nÃ« filozofi dhe teologji shumÃ« mirÃ«, por asht nervoz dhe kryefortÃ«, prandej nuk ban me kenÃ« nÃ« drejtim tÃ« Klerit. Ka aftÃ«si dhe prirje tÃ« veÃ§antÃ« pÃ«r organizimin dhe edukimin e rinisÃ«... NdÃ«rsa pÃ«r Don Kolecin shkruhej qÃ« asht kenÃ« student i shkelqyeshÃ«m nÃ« mÃ«sime, shumÃ« i pÃ«rgatitun nÃ« filozofi dhe teologji, por asht natyrÃ« shumÃ« e mbyllun dhe e kemi pasÃ« tÃ« pamuejtun me e studjue nÃ« mbrendÃ«si karakterin e Tij, prandej asht e mira qÃ« tÃ« kihet nÃ«n kujdes pÃ«r me pa ma vonÃ« natyra e Tij.â€ Mbasi mÃ« tregoi kÃ«te, qeshte me atÃ« tÃ« qeshunin e Tij karakteristik dhe e pohonte: â€œ...se asgja nuk ka gabue profesori, unÃ« nuk e kam dijtÃ« deri tashti mbas 40 vjetÃ«sh, se ai profesori qÃ« mÃ« donte aq shumÃ« dhe mÃ« afronte tej mase, mÃ« paska ba atÃ« karakteristikÃ« pa gabue asgja. Ta kishe dijtÃ« â€“ e thonte me tÃ« qeshun â€“ makare, do tâ€™i ishe ruejtÃ« mos me mÃ« kuptue â€œkryefortÃ«sinÃ«â€, mandej fliste gjatÃ« pÃ«r konsideratÃ«n qÃ« kishte pÃ«r pÃ«rgatitjÃ«n e dajÃ«s Don Kolec, vullnetin e Tij tÃ« hekurt dhe pÃ«r qendrimin konseguent ndaj dogmave tÃ« KishÃ«s, gja tÃ« cilÃ«n e ka tregue edhe nÃ« kohÃ«n e diskutimit tÃ« â€œStatutit tÃ« KishÃ«sâ€ nÃ« mbledhjet qÃ« janÃ« ba nga Kleri, nÃ« ArgjipeshkvinÃ« e ShkodrÃ«s, para vitit 1950, para se Ai tÃ« vdiste. Kur fliste pÃ«r kambnguljÃ«n e Don Kolecit pÃ«r mos me e nÃ«nshkrue Statutin dhe pÃ«r ato Ã§eshtje qÃ« edhe vetÃ« Pader MÃ«shkalla ishte i pakÃ«naqun ashtu si ka kenÃ« Ai, nuk i zinte nÃ« gojÃ« kurrÃ« ata qÃ« me vÃ«primÃ«t e tyne kanÃ« punue pÃ«r aprovimin e atij Statuti ndÃ«r ato mbledhje, por atypÃ«raty vlerÃ«sonte pamasÃ« qendrimin heroik tÃ« Don DedÃ« Malajt, i cili u pushkatue mbas njÃ« qendrimi shumÃ« burrnor nÃ« gjyqin e Tij tÃ« famshÃ«m dhe tÃ« paharrueshÃ«m pÃ«r popullin e ShkodrÃ«s, qÃ« u zhvillue nÃ« kinema â€œRepublikaâ€ nÃ« muajn prill tÃ« vitit 1959. Don Deda vdiq pa e firmue Statutin, ndÃ«r tÃ« paktÃ«t klerikÃ«. UnÃ« ruej kujtime tÃ« veÃ§anta pÃ«r TÃ© dhe do tâ€™i shkruaj veÃ§mas, mbasi meriton ma shumÃ« se kÃ«to pak rreshta.
Pader MÃ«shkalla tregonte se, kur ka marrÃ« vesh vdekjÃ«n e Don Kolecit, kur ishte nÃ« Burrel, â€œ...kam kja pÃ«r tÃ« parÃ«n herÃ« nÃ« jetÃ«n teme, kaq shumÃ« jam pikllue. Ai ishte shoku dhe miku i vetÃ«m i gjithÃ« jetÃ«s seme!..â€.
Prej Pader MÃ«shkallÃ«s pata marrÃ« vesh se kur jezuitÃ«t banin ushtrimet e shpirtit nÃ« KolegjÃ«n â€œSaverianeâ€ tÃ« ShkodrÃ«s, Don Koleci asht kenÃ« ndÃ«r tÃ« paktÃ«t ata priftÃ«n qÃ« u thirrnin me mbajtÃ« konferenca filozofike para jezuitÃ«ve.
Ai mÃ« ka tregue se Don Kolec Prennushin, jezuitÃ«t e kanÃ« vlerÃ«sue aq shumÃ«, sa vetÃ« Pader Zef Valentini S.J., e kishte cilÃ«sue: â€œFuturo Cardinale dâ€™Albaniaâ€.
Me kenÃ« se ra fjala pÃ«r ushtrimet e shpirtit, njÃ«herÃ«, njÃ« prift i ri, i shuguruem mÃ«shehtas nÃ« vitin 1962 nga Imzot Ã‡oba, meqÃ« do tÃ« hynte pÃ«rherÃ« tÃ« parÃ« nÃ« ushtrimÃ«t e shpirtit, i tregon Pader MÃ«shkallÃ«s, se si Imzot Ã‡oba i kishte mÃ«sue priftit tÃ« ri â€œgjashtÃ« arÃ«syet qÃ« njeriu duhet me heshtÃ«!..â€ MÃ«shkalla i thotÃ« atij: -â€œShko e thuej Imzot Ã‡obÃ«s me tÃ« mÃ«sue gjashtÃ« arÃ«syet qÃ« duhet me folÃ«, se sâ€™asht koha me heshtÃ« ma!â€...
KuptohÃ«t se nÃ« jetÃ«n e Pader MÃ«shkallÃ«s nuk ka asnjÃ« Ã§ast vend pÃ«r heshtje, sepse Ai nuk e njihte frikÃ«n, madje jo vetÃ«m se nuk e njihte frikÃ«n, por e luftonte edhe tek tÃ« tjerÃ«t.
Kur e kishin Ã§ue nÃ« burgun e Burrelit Imzot IrenÃ© Banushin, IpeshkÃ«v orthodoks, qÃ« u dÃ«nue bashkÃ« me Pader MÃ«shkallÃ«n, nÃ« herÃ«n e parÃ« (1947), disa tÃ« burgosun e kishin pyetÃ« Imzot IrenÃ©un, se pÃ«rse ishin dÃ«nue aq shumÃ« vite?.. Ai u ishte pÃ«rgjegjÃ«: â€œMund tÃ« dÃ«noheshim ma pak vite, po nuk mujt me ndejÃ« pa folÃ« ashtu si e ka zakon Pader MÃ«shkalla!..â€
E pra, flisni, flisni edhe ju bashkvuajtÃ«sit e Tij... Flisni, se kjo asht ajo kohÃ« qÃ« e paralajmÃ«ronte Pader MÃ«shkalla...
Harroni edhe ju gjashtÃ« kushtet qÃ« duhet me heshtÃ«!
Flisni ju, o nxanÃ«sit e Tij, flisni, mos heshtni... Flisni nÃ«se nÃ« gjakun tuej rueni Idealin me tÃ« cilin ju mÃ«soi dhe ju edukoi MÃ«suesi Juej i pavdekshÃ«m, flisni, flisni ju, o ShqiptarÃ«, flisni, se duhÃ«t me folÃ« si fliste Ai!..
KurrÃ« mos harroni porositÃ« e PadÃ«r MÃ«shkalles!..Bisedat e Tij tÃ« rrjedhÃ«shme gjithmonÃ« kishin njÃ« qellim, prandej koha qÃ« kalonte njeriu me TÃ© pÃ«r tÃ« gjithÃ« ishte njÃ« shkollÃ«. Ã‡do fjalÃ« e Tij tÃ« mÃ«sonte dishka tÃ« mangÃ«t nÃ« atÃ« qÃ« mujshe me ditÃ« ti.
Melbourne, 12 Shkurt 2021.

2021
VITI AT PJETER MESHKALLA S.J.

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e IX)

(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

â€œKLERI KATOLIK SHQIPTAR DHE EUROPA...â€

Bisedat e At MÃ«shkalles kishin njÃ« qellim kryesisht tÃ« mirÃ«, prandej koha qÃ« kalonte njeriu me TÃ©, pÃ«r tÃ« gjithÃ« dukej aq shumÃ« e shkurtÃ«. Ã‡do fjalÃ« tÃ« mÃ«sonte dishka tÃ« mangÃ«t po, Ai, nuk pritonte me u rikthye prap pÃ«r me tÃ« mbushÃ« mendjen.
Kur rikthehÃ«j pÃ«r me dhanÃ« ndonjÃ« mendim tjeter pÃ«r Imzot Ernesto Ã‡obÃ«n, e pÃ«rfundonte bisedÃ«n me respekt pÃ«r TÃ©, kryesisht pÃ«r mostolerancÃ«n e Tij nÃ« Ã§eshtjet dogmatike dhe e mbyllte bisedÃ«n me mendimin se â€œvetÃ«m Imzot Ã‡oba asht fakt, qÃ« asht kenÃ« adapt pÃ«r kÃ«te kohÃ«, mbasi asnjÃ« tjetÃ«r nuk do tÃ« kishte ditÃ« as mujtÃ« me veprue si Ai, pÃ«r kushtet qÃ« janÃ« kenÃ« nÃ« Shqipni. E me tÃ« vÃ«rtetÃ«, edhe Imzot Ernesto Ã‡oba vdiq Martir i FesÃ« nÃ« labirintet e Sigurimit nÃ« vitin 1981.â€
NÃ« burgun e Burrelit me vite tÃ« tana kishin ruejtÃ« me kujdes dhe i kishin qarkullue dorÃ« nÃ« dorÃ« fletoret me mÃ«simet e Pader MÃ«shkallÃ«s. Ato janÃ« kenÃ« gjaja ma e shtrenjtÃ« pÃ«r tÃ« gjithÃ« ata qÃ« i kanÃ« lexue e mÃ«sue me ta. BashkvuejtÃ«si Frano Prendi mÃ« tregonte pÃ«r kujdesin e madh me i mÃ«shehÃ« ato kur bahÃ«j kontrolli i plaÃ§kave tÃ« tÃ« burgosunve, qÃ« hapeshin nÃ« oborrin e burgut nÃ« kohÃ« shiu e dielli pÃ«rvlues. Ato ruheshin si rrelike. Rinia ndÃ«r ato fletore lexonte tÃ« vÃ«rtetÃ«n, shihte realitetin, merrte gurtÃ« e parÃ« tÃ« themelÃ«ve tÃ« kulturÃ«s Europiane me tÃ« cilÃ«n Pader MÃ«shkalla, kishte edukue brezni tÃ« tana. E cilÃ«s fushÃ« nuk i pÃ«rkisnin ato?
PÃ«r shkathtÃ«sinÃ« apo dinamizmin e Tij asht zor me shkrue, pÃ«r mos me thanÃ«, qÃ« asht gjaja ma e vÃ«shtirÃ«, mbasi guximi dhe inteligjenca nÃ« pÃ«rsonin e Tij ndÃ«rthureshin nÃ« njÃ« mÃ«nyrÃ« krejt origjinale. NjÃ«herÃ« e pyeta: â€œ Si e shpjegoni Ju, PadÃ«r, qÃ« Kleri Katolik asht i pashembullt pÃ«r qÃ«ndrimin e Tij si nÃ« birucat e Sigurimit, si ndÃ«r burgje e kampe pune, ashtu edhe ndÃ«r gjyqe, qÃ« pa asnjÃ« mÃ«dyshje janÃ« kenÃ« tÃ« gjitha montazhe, pÃ«r kÃ«te unÃ« nuk kam asnjÃ« dyshim, se kjo asht diÃ§ka e njohun dhe e provueme, atÃ«herÃ«, pse ndodhi ashtu me Don EjÃ«ll KovaÃ§in? (Don EjÃ«lli asht pushkatue me akuza false nÃ« vitin 1958. Edhe Ai nuk ka nÃ«nshkrue Statutin e KishÃ«s Katolike tÃ« pÃ«rpiluem nga Qeveria Komuniste nÃ« vitin 1951 dhe tÃ« nÃ«nshkruem nga pjesa ma e madhe e klerit qÃ« ishte i lirÃ«). Pader MÃ«shkalla u mendue pak dhe mbasi pyetja ime me tÃ« vertetÃ« ishte dishka shumÃ« delikate dhe plotsisht e papritun prej Tij, mÃ« dha kÃ«te pÃ«rgjegje tÃ« paharrueshme prej meje:
-â€œDikush nuk ka gjetÃ« forca pÃ«r me pÃ«rballue, dikush po. UnÃ« pÃ«r vedi po tÃ« diftoj Ã§farÃ« me ka ndodhÃ« kur jam arrÃ«stue nÃ« fillim. Kur hetuesi po mÃ« pyeste, unÃ« i kundÃ«rshtova...Ai mÃ« ra njÃ« shputÃ« dhe unÃ« rashÃ« pÃ«rtokÃ«.., mâ€™u duk se mâ€™u hap qiella dhe i kÃ«rkova ndihmÃ« ZojÃ«s sÃ« PapÃ«rlyeme: O ZojÃ«, mÃ« ndihmo me bajtÃ« kÃ«to tortura, mÃ« forco mos tÃ« ligÃ«shtohem, me ruej nÃ«n dorÃ«n Tande!.. Ndoshta, askush nuk e beson, por asht fakt qÃ« gjatÃ« gjithÃ« hetuesisÃ« mue vetÃ«m njÃ« shputÃ« mÃ« kanÃ« ra, e Ã§â€™prej asaj ditÃ« qÃ« Ju mbÃ«shteta ZojÃ«s, nuk mÃ« ka prekÃ« ma kush prej atyne kriminelave me dorÃ«!â€.
Do tÃ« veÃ§oj njÃ« thanje tÃ« Atit tÃ« papersÃ«ritshem nÃ« Shqipni:
â€œ... E pÃ«r 30 vjet me nxjerrÃ« aq Heroj sa kemi nxjerrÃ« na, nuk ka asnjÃ« kler nÃ« BotÃ«.â€DijetarÃ«t e mÃ«dhaj shpesh sâ€™ persÃ«riten!
E kÃ«te e percakton thanja e At MÃ«shkallÃ«s, mbrenda sÃ« ciles do tÃ« vijnÃ« koha qÃ«, per atÃ« thanje do tÃ« shkruhen libra...
Ajo duhet tÃ« studjohet nder shkolla e Universitete, tue ju ba e dijtun brezit tÃ« rij se: â€œIshin Trojet e Gjergj Kastriotit, ku u lÃ©, u rrit, u edukue e u formue Ai brez i lavdishem i Klerit Katolik Shqiptar, per tÃ« cilin na sot, jo vetem jemi krenar, po edhe me njÃ« histori tÃ« lavdishme nÃ« kontinentin e vjeter Europjan.â€
Veprat antinjerzore tÃ« barbarve komunistÃ« nÃ« Shqipni nuk janÃ« kenÃ« as tÃ« paprituna dhe as tÃ« panjohuna nÃ« BotÃ«. Ishim njÃ« Popull i mbijetuem nÃ« mes tÃ« bishave tÃ« Ballkanit, qÃ« i kemi qendrue besnikÃ« Atdheut, FesÃ« dhe kulturÃ«s Europjane!
Kishim mbetÃ« vetem njÃ«miljon e dyqindmijÃ« Shqiptar, e nder Ata Burra, perditÃ« vriteshin e shfaroseshin Ata HeronjÃ«, qÃ« nÃ« EuropÃ«n e sotme as nuk i gjindet tÃ« pakten njÃ« kopje...
Cili Kler Katolik nÃ« kampin terrorist komunist prej vitit 1917 kur u vendos nÃ« Rusi, ka aq HeronjÃ« sa Populli Shqiptar ?!
Kush ka vra KlerikÃ« KatolikÃ« nÃ« BotÃ« sa anadollakÃ«t terroristÃ« Enver Hoxha, Mehmet Shehu e Ramiz Alia ?!.. â€“ AsnjÃ«! Cili nga vendet socialiste apo komuniste kishte njÃ« monster kobret si Nexhmije Hoxha qÃ« vriste klerikÃ« katolik nÃ« vendet socialiste?
Kjo, dhe vetem kjo, asht arsyeja qÃ« edhe sot nuk i hiqen titujt kÃ«tyne terroristÃ«ve vrastarÃ« tÃ« pakrahasueshem nâ€™ EuropÃ«!!
Kjo thanje per Klerin Katolik Shqiptar sot asht e njoftun edhe nga vendet e zhvillueme nÃ« tÃ« gjithÃ« Europen Perparimtare, po fatkeqsisht, mjaft e gjymtueme nga grupe drejtuese qeveritare e shtetnore, qÃ« jo vetem nuk e dishrojnÃ« njÃ« hymje tÃ« shpejtÃ« tÃ« ShqipnisÃ« nÃ« Bashkimin Europjan...Po, edhe e pengojnÃ« ate! Sot per kÃ«te, ma shumÃ« se kurr flasin faktet!
Melbourne, 22 Shkurt 2021

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e X)

2021
VITI
AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !

(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

R.P.S.SH. - NJÃ‹ BURG - SHTET Ishim tÃ« rrethuem Ã§do pÃ«llambÃ« tokÃ« nÃ« tela me ferra, mitraloza dhe zagar tÃ« Sigurimit komunist !

At Pjeter MÃ«shkalla i kujton Mehmet Shehut se:
â€œKur nÃ« vjetin 1945 nÃ« TiranÃ«, me 8 mars, unÃ« u ankova Juve, ShkÃ«lqesÃ«, se kishÃ«m ndigjue prej komunistÃ«ve fjalÃ«t: â€œKÃ«te KishÃ« do ta bajmÃ« kinemaâ€; Ju mâ€™u pÃ«rgjegjÃ«t: â€œKjo asht propagandÃ« anmiqÃ«sore!â€.
PÃ«rgjegjÃ«n qÃ« Pader Meshkalla i ka dhanÃ« atÃ«herÃ« nÃ« atÃ« takim nuk ia ka shkrue nÃ« letÃ«r, sepse kishte rasÃ«n me i thanÃ« ma shumÃ« tashti nÃ« 1967. AtÃ«herÃ« Pader MÃ«shkalla i ka thanÃ« atij: â€œ...NÃ« kjoftÃ« se keni me e pasÃ« tÃ« gjatÃ« sundimin, kanÃ« me dalÃ« fjalÃ«t e mija, se ju nuk mund tÃ« delni jashta parimÃ«ve tueja, e ato parime ti i njeh mirÃ«, se i ke pa nÃ« SpanjÃ«...UnÃ« i kam lexue vetem nder libra, ndersa ju, jo vetem, i keni pa me sy, por edhe dini shumÃ« ma teper se unÃ«, me sa asht shkrue etj.â€
UnÃ« e pyeta At Pjetrin: Po, nuk e pate frikÃ« aspak o Pader?
Ai mÃ« shpjegoi se, â€œas sot Europa nuk di ate shka komunistÃ«t qÃ« kanÃ« shkue â€˜vullnetarÃ«â€™ atje, kanÃ« ba kunder atij popullit dhe klerit Katolik! Asht vÃ«shtirÃ« me besue si u dhunuen mija e mija murgesha e vajza tÃ« reja...â€ Dhe, me tÃ« vertetÃ« atje asht kenÃ« provue fillimisht se: â€œKriminelÃ«t janÃ« trima vetem, deri kur, nuk ua di kush krimet e tyne shtazarake e barbare!â€. Per kÃ«te thanje prova ma e sakta sot asht Shkodra e masakrueme!
NÃ« vitin 1946 nÃ« Degen e Punve tÃ« Mbrendshme tÃ« Shkodres, u pat formue â€œSeksioni Katolikâ€... I vetmi nÃ« Shqipni, ashtu si nÃ« 1967, me â€œRevolucionin Ideologjik e Kulturalâ€, po nÃ« Shkoder, u hap â€œMuzeu Ateistâ€, edhe ky i vetmi nÃ« BotÃ«, qÃ« per fat tÃ« mirÃ« â€œnuk e kam vizitue asnjÃ«herÃ«â€, mbasi nder muret e tija unÃ« kishe njerzit e mij tÃ« nderuem, tue fillue nga vllau...
E per kÃ«to qendra antinjerzore At Meshkalla shkruen nÃ« leter:
â€œMe tÃ« vÃ«rtetÃ«, as anmiku ma i tÃ«rbuem i Pushtetit sâ€™ ka muejtÃ« me u ba njÃ« propagandÃ« ma anmiqÃ«sore nÃ« 22 vjet, sa i keni ba vetit.â€ (Letra e dergueme kryeministrit...1967)
Ky pra, ishte At PjetÃ«r MÃ«shkalla, qÃ« burrnisht ua pÃ«rplasÃ« nÃ« surrat krimet e tiranÃ«ve e katilave komunistÃ« tÃ« PPSh..!
Ka shumÃ« mundÃ«si, qÃ« sa herÃ« i ka kujtue kÃ«ta dy rreshta tÃ« kÃ«saj letre vrasÃ«si Enver Hoxha,â€œe kanÃ« shtyeâ€ me vra shokÃ«t e vet qÃ« i kanÃ« ba atÃ« propagandÃ«, sepse ata, ishin â€œarmiqtÃ« e tÃ«rbuem tÃ« PartisÃ« dhe tÃ« Pushtetit tÃ« tij personalâ€!..

Ai zgjohej somnambul dhe shihte Ã§do natÃ« njÃ« njeri mu nÃ« kolltukun e tij dhe, vÃ«rriste si kafshÃ« e tÃ«rbueme: â€œ... Ishte pikÃ«risht... ki.., po, po, armiku i PartisÃ« sime, ishte pikÃ«risht ki..,armiku i kllasÃ«s, po po..., ki ishte, pÃ«r ideal.., e kam parÃ«.., nuk mÃ« gÃ«njen mua njeri.., ki ishte.., hiqjani kokÃ«n ju them!... Se, kÃ«shtu na mÃ«son Partia ime!â€... Vrisni ju them, vrisni!..
Vrisni ju them... A mÃ« dÃ«gjon o Sulo... Vrisni ju them... !!!
E, vetem kur ndigjonte pergjegjÃ«n e Nexhit: â€œE kemi vrarÃ«!â€, binte nÃ« gjumin e tij e, vazhdonte me andrrat e veta vrastare...
E pra, kjo ishte Shqipnia â€œsocialisteâ€, flamurtare e marksizmit dhe leninizmit edhe nâ€™ EuropÃ«...
Kjo ishte Shqipnia e â€œlumturâ€, njÃ« burg stalinjan i anadollakut gjinokastrit Everit, qÃ« nuk u ngop me Gjakun e Shqiptarit!
NÃ« vitin 1946, nÃ« luften civile ishte Mehmet Shehu nÃ« Veri, qÃ« vuni nÃ« jetÃ« nder Malet e Veriut eksperiencen spanjole...
Nga 1945 e deri nÃ« 2 Prill 1991, ishte skilja vrastare Ramiz Alia, qÃ« e filloi terrorin antiatdhetar me kosovarÃ«t e Tivarit...
Dhe, po i pason sot, â€œRilindjaâ€ e Ramoviqit tÃ« Stambollit...
E sot, kjo â€œRilindjeâ€ i ka â€œheroi tÃ« popujve jugosllav, sovjetikÃ« dhe kinez...â€ Por, mbi tÃ« gjithÃ«, janÃ« trashigimtarÃ« tÃ« njohun tÃ«
Sulltan Mehmetit II tÃ« Stambollit, qÃ« pat thanÃ« kur mori vesht vdekjen e Skenderbuet: â€œMjerÃ« tash per Krishtenimin, se ka hupÃ« tashti shpaten e mburojen!â€...
Ndersa, tek libri i Marin Barletit â€œRrethimi i Shkodresâ€, po nÃ« fq. 63, tregohet sesi sulltan Mehmeti i II ka lanÃ« njÃ« â€œamanetâ€:
â€œDuhet tÃ« shtijmÃ« nÃ« punÃ« tÃ« gjitha energjitÃ« dhe armÃ«t tona nÃ« mÃ«nyrÃ« qÃ« mos tÃ« mbesÃ« gjallÃ« asnjÃ« shkodranÃ«.â€
E kjo detyrÃ«, po vazhdohet nga terroristÃ«t e â€œrilindjesâ€ PKSh...
Melbourne, 4 Mars 2021.

(Pjesa e XI)

2021
VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.

(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)
PÃ«rgatitÃ« nga Fritz RADOVANI:

8 MARS 1945 :

NÃ« Kishen e JezuitÃ«ve tÃ« TiranÃ«s...

PÃ«rshpirtje pÃ«r Imzot Luigj BumÃ§in:

MarrÃ« nga gazeta â€œBashkimiâ€, organ i Frontit Nacional-Ã‡lirimtar, botue me datÃ«n 8 mars 1945, ditÃ« e enjtÃ«:
Dje nÃ« mÃ«ngjez, nÃ« kishÃ«n famullitare katolike, u bÃ« njÃ« pÃ«rshpirtje pÃ«r ditÃ«n e shtatÃ« tÃ« vdekjÃ«s sÃ« Imz. Luigj BumÃ§it, Ipeshkvit tÃ« LezhÃ«s.
Mirrnin pjesÃ«: Gjeneral Major Spiro Mojsiu, Kolonel Ramadan Ã‡itaku, MinistÃ«r i Financave Manol Konomi, MinistÃ«r i DrejtÃ«sisÃ«, Kolonel Petar KillÃ«r i Misionit Ushtarak Jugosllav, Major Wisdorff, Shef i Misionit Ushtarak Francez, Ing. LazÃ«r Treska, Kryetar i KÃ«shillit tÃ« Qarkut, Ali Bakiu, Kryetar i KÃ«shillit tÃ« Qytetit, PÃ«rfaqÃ«sia e KishÃ«s Orthodhokse dhe PÃ«rsonalitete e miqÃ« tÃ« familjÃ«s sÃ« Imz.BumÃ§it.
Foli edhe PadÃ«r PjetÃ«r MÃ«shkalla pÃ«r jetÃ«n e ndritur tÃ« kÃ«tij apostulli tÃ« kishÃ«s. PÃ«rmendi me njÃ« theksim me tÃ« vÃ«rtetÃ« tÃ« ndieshÃ«m pÃ«rpjekjÃ«t e kÃ«tij patrioti nÃ« ditÃ«t e zeza tÃ« jetÃ«s sonÃ« rilindÃ«se. Fjala e PadÃ«r MeshkallÃ«s lidhi veprÃ«n e Imz. Luigj BumÃ§it me historinÃ« tonÃ«.â€
Nga shpjegimi i zotni PjetÃ«r Topallit, qÃ« nÃ« vitin 1946 ndodhej nÃ« TiranÃ«, dij se At MÃ«shkalla asht arrestue me 21 nandor 1946, mbasi atÃ« ditÃ« qÃ« ishte festa e madhe fetare e Krishtit Mbret, Pader MÃ«shkalla kishte predikue pÃ«r tÃ« fundit herÃ« nÃ« KishÃ«n Famullitare tÃ« â€œZemrÃ«s sÃ« Krishtitâ€, para dreke, nÃ« njÃ« meshÃ« solemne ku merrnin pjesÃ« shumÃ« vetÃ«. NÃ« fund tÃ« fjalÃ«s sÃ« Tij, zotni PjetÃ«r Topalli, edhe pse kishin kalue shumÃ« vite (ishte viti 1994), kujtonte saktÃ«sisht mbylljen:
â€œSot asht dita e Krishtit Mbret! Ka prej atyne qÃ« mendojnÃ« se munden me ia hjekÃ« Krishtit KunorÃ«n e MbretnisÃ« sÃ« qiellÃ«s e tÃ« tokÃ«s, por gabojnÃ«, gabojnÃ«, gabojnÃ«!..â€.
E martÃ«, 21 gusht 1945 (Po nga gazeta â€œBashkimiâ€)
â€œNÃ« njÃ« kishÃ« katolike tÃ« kryeqytetit Ã«shtÃ« shkruar ky program pÃ«r tÃ« luturat: â€œTÃ« lutemi, qÃ« popujt e LindjÃ«s, qÃ« u shkÃ«putÃ«n nga kisha e jonÃ«, tÃ« bashkohÃ«n prap, siÃ§ kanÃ« qenÃ« mÃ« parÃ«.â€
GjithÃ«njÃ« lutjet e besnikÃ«ve, nÃ« Ã§do kishÃ«, jane drejtuar pÃ«r problemÃ«t e ditÃ«s, pÃ«r hallÃ«t, pÃ«r rreziqet e pÃ«r aspiratat e popullit... Gjynahet dhe krimÃ«t e fashistave, qÃ« dikur bÃ«hÃ«shin â€œmÃ« PapÃ« se Papaâ€, e shkatrruan njerÃ«zimin dhe EvropÃ«n dhe na hodhÃ«n nÃ« njÃ« katastrofÃ«, qÃ« kurrÃ« sâ€™e ka parÃ« historia. Dhe tani, besnikÃ«t tanÃ«, nÃ« vent qÃ« tÃ« lutÃ«n ashtu siÃ§ lutÃ«t populli qÃ« tÃ« Ã§farosen kÃ«ta fashista, qÃ« tÃ« Ã§farosÃ«t politika e tyre dhe tÃ« vijÃ« lumturia e paqa nÃ« botÃ«.
NÃ« vent qÃ« tÃ« shohin me sy gjendjÃ«n tonÃ« dhe rrugÃ«n qÃ« kemi zenÃ«, tÃ« bekojnÃ« ata qÃ« prunÃ« kÃ«te paqÃ« e liri, dhe qÃ« pÃ«rpiqÃ«n tâ€™i mbajnÃ« kÃ«to, hidhÃ«n nÃ« disa lutje si ajo â€œpÃ«r bashkimin e popujve tÃ« LindjÃ«s me KishÃ«n tonÃ«.â€
Ku Ã«shtÃ« qellimi e Ã§â€™duan tÃ« thonÃ« kÃ«to lutje?
...Por PÃ«rÃ«ndia nuk i do luftrat, prandaj, nuk besojmÃ« tâ€™ua dÃ«gjojÃ« lutjÃ«n besnikÃ«ve tÃ« KishÃ«s Katolike tÃ« kryeqytetit.â€

E enjte, 13 shtator 1945, (gazeta â€œBashkimiâ€).
â€œ...Ã‹shtÃ« e vÃ«rtetÃ« se trafiletisti ka bÃ«rÃ« gabime datash...po nuk mund tÃ« rrimÃ« pa thenÃ«, se pikÃ«n e shtatÃ« tÃ« shpjegimeve z. PjetÃ«r Meshkalla e ka kuptuar keq, dhe se nÃ« pikÃ«n gjashtÃ« ka fshehur njÃ« pjesÃ« tÃ« sÃ« vÃ«rtetÃ«s, qÃ« del nÃ« shesh po tÃ« kujtohet lufta kundÃ«r AbisinisÃ« dhe fushata e sotme kundÃ«r politikÃ«s antifashiste tÃ« Bashkimit Sovjetik. Ajo qÃ« dÃ«shrojmÃ« Ã«shtÃ« qÃ« tÃ« gjithÃ« pjestarÃ«t e klerit katolik tÃ« bashkohÃ«n me pÃ«rpjekjÃ«t e gjithÃ« popullit shqiptar...

Disa shpjegime qÃ« jep At PjetÃ«r MÃ«shkalla:

NÃ« datÃ«n 21 gusht, tÃ« k.v. nÃ« gazetÃ«n â€œBashkimiâ€ u duk njÃ« trafilet, qÃ« u-akuzohejâ€œ njÃ« kishÃ« katolike e kryeqytetit...â€
â€œNuk mungojnÃ« nÃ« kÃ«te trafilet insinuacione tÃ« pavend dhe pohime historike tÃ« gjymta.
Prandaj e ndjejmÃ« detyrÃ«n me dhanÃ« disa shpjegime...
1. Kisha Katolike e Kryeqytetit pÃ«r tÃ« cilÃ«n bahet aluzion asht Kisha e re e â€œZemrÃ«s sÃ« Krishtitâ€, nÃ« rrugÃ«n e KavajÃ«s.
2. Ai program tÃ« lutunash nuk kje shpikun nÃ« TiranÃ«. JanÃ« programe pÃ«r tanÃ« BotÃ«n qÃ« formulohen njÃ«herÃ« nÃ« vjetÃ« prej DrejtorisÃ« sÃ« PÃ«rgjithshme tÃ« Apostullimit tÃ« UratÃ«s, pÃ«r sejcilin muej tÃ« vjetit dhe i paraqitÃ«n PapÃ«s pÃ«r aprovim.
3. TÃ« njejtin program e kemi botue nÃ« fletÃ«zÃ«n mujore tÃ« Apostullimit tÃ« UratÃ«s, pÃ«r muejn gusht, tue pasue me njÃ« koment plot simpati e lavdi, pÃ«r Kishat e LindjÃ«s. FletÃ«za u botue me aprovimin e MinistrisÃ« sÃ« Shtypit e Prop. K.P.
4. Dhe, ta dijÃ« trafiletisti, se na nuk pushojmÃ« tue u lutÃ«, edhe grishim besimtarÃ«t me u lutÃ« pÃ«r problemÃ«t dhe hallet e ditÃ«s...
5. Nuk besojmÃ« tâ€™u vijÃ« keq popujve e Kishave tÃ« LindjÃ«s pse na lutemi pÃ«r bashkim, kurse ata vetÃ« nÃ« LiturgjinÃ« e tyne, luten pÃ«rherÃ« pÃ«r bashkimin e Kishave, simbas dÃ«shirit tÃ« Krishtit, i cili, don qÃ« tÃ« bahet njÃ« grigjÃ« e vetme me njÃ« Bari tÃ« vetÃ«m. Tek e mbramja, gjithkush ka tÃ« drejtÃ« me u dishrue tÃ« tjerÃ«ve njÃ« tÃ« mirÃ« qÃ« e beson se e ka ai vetÃ«.
6. Nuk e kuptojmÃ« â€œku asht qellimi e Ã§â€™duen me thanÃ«: â€œ...insinuacionet pÃ«r gjynahÃ«t e krimet e fashistave, qÃ« dikur bÃ«hÃ«shin â€œmÃ« PapÃ« se Papaâ€. Gabime janÃ« ba shumÃ«, nÃ« tÃ« kaluemÃ«n e largÃ«t e tÃ« afÃ«rt, edhe nÃ« lamÃ«n Kishtare. KÃ«to gabime tÃ« gjithÃ« njerÃ«zit e drejtÃ« i kanÃ« vajtue e dÃ«nue. Por duhet kÃ«rkue e vÃ«rteta nÃ« shpirtin e sÃ« vÃ«rtetÃ«s. Na nuk njohim kush asht â€œma PapÃ« se Papaâ€. Na njohim PapÃ«n ! Gjithkush e din shka ka ba Papa Piu i XII pÃ«r me largue prej BotÃ«s rrezikun e luftÃ«s, pÃ«r me shpejtue paqÃ«n, o, sÃ« paku, pÃ«r me lehtÃ«sue mjerimet e saja materiale e morale. NdÃ«r Ã§astÃ«t ma delikate e kritike, me guximin ma heroik. Ai ka demaskue e dÃ«nue trathtitÃ«, mizoritÃ«, krimet barbare kundÃ«r popullsive tÃ« pafajshme, kundra Ã§ifutÃ«nve, mizoritÃ« ndÃ«r fushat e pÃ«rqendrimit tÃ« GjermanisÃ«...
7. Sa pÃ«r insinuacione politike fashiste e pÃ«r nostalgji pÃ«r PÃ«randorinÃ« e RomÃ«s, ta dijÃ« trafiletisti, se ka gabue destinacion. Por ka shkrue ndoshta, pa dijtÃ« mirÃ«, se me ke po flet!..
8. Ai ban mandej njÃ« konfuzion tÃ« madh, kur shkruan: â€œSiÃ§ dihet, nÃ« Sinodhin e 1050-Ã«s, qÃ« u bÃ« nÃ« Konstantinopol, nÃ« kohÃ«n e Patrikut Foti, Kisha e RomÃ«s u nda vetÃ«, siÃ§ u nda edhe PÃ«randoria e RomÃ«s...â€ . PÃ«randoria Romane kje nda definitivisht nÃ« vj. 395.
NdÃ«rsa Kisha mbeti e bashkueme pÃ«r 500 vjet tÃ« tjera... NÃ« kohÃ«n e Patrikut Foti u ba tÃ« ndamit e parÃ« zyrtar i KishÃ«s sÃ« Konstantinopolit prej KishÃ«s sÃ« RomÃ«s. Por Foti vdiq kah 891, prandej asht e pamundun qÃ« Sinodhi i vj. 1054 (jo, 1050), tÃ« jetÃ« bamun nÃ« kohÃ«n e tij. Ky Sinodh u ba nÃ« kohÃ«n e Patrikut Mihajl Cerularit, kur u ndanÃ« definitivisht tÃ« dy Kishat. Me insistue se cila u nda prej tjetrÃ«s, asht lojÃ« fjalÃ«sh sofistike. Edhe arÃ«syenat e ndamjÃ«s janÃ« tÃ« shumta e komplekse.
9. As aluzioni i LuftÃ«s 30 vjeÃ§are nuk tregon seriozitet e kompetencÃ«. Na besojmÃ« se nuk asht kjo rruga pÃ«r bashkimin e zemrave.
10. Sa pÃ«r PÃ«rendinÃ«, ai qÃ« beson nÃ« TÃ© ka tÃ« drejtÃ« me e lutÃ« si tÃ« duen. Mjaft qÃ« tÃ« ketÃ« qellimin e mirÃ« e tâ€™u bindet urdhnave tÃ« Tija. PÃ«rendia din vetÃ« sesi me ia ndigjue lutjen, pa kenÃ« nevoja me ba presion mbi TÃ© e me e sugjestionue!
PjetÃ«r Meshkalla S.J.â€

Shenim F.Radovani: NÃ« tekst nuk janÃ« pÃ«rsÃ«ritÃ« vetÃ«m fjalÃ«t e gazetÃ«s â€œBashkimiâ€, mbasi ato janÃ« nÃ« tekstin e gazetÃ«s sÃ« masipÃ«rme tÃ« pandryshueme.
Dy artikuj tÃ« tjerÃ« tÃ« At MeshkallÃ«s, qÃ« i dÃ«rgoi asaj gazetÃ« nuk u botuen asnjÃ«herÃ« me gjithÃ« kambnguljÃ«n e At MeshkallÃ«s pÃ«r me i botue. ArÃ«syeja asht e kuptueshme nga cilido lexues.
Melbourne, 10 Mars 2021

(Pjesa e XII)

Nga Fritz RADOVANI:

2021 - VITI i AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !

(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

DOSJA Nr. 1303: Arrestimi i parÃ« i At Pjeter MÃ«shkallÃ«s.
Me 21 nandor 1946. (Arkivi i MinistrisÃ« Brendshme TiranÃ«.)

Me datÃ«n 22 nandor 1946, ora 08.00, nÃ« mÃ«ngjez, At Pjeter Meshkalla fillon hetimet nÃ« DegÃ«n e Mbrendshme tÃ« TiranÃ«s. Mbas njÃ« pÃ«rshkrimi tÃ« shkurtÃ« tÃ« biografisÃ« dhe vendeve ku ka punue, dukÃ«t se pyetja ka fillue nga predikimet qÃ« ky ka ba, mbasi PadÃ«r MÃ«shkalla fillon e i pÃ«rgjegjet kÃ«shtu hetuesit:
â€œ...Pushtetin komunist e kam luftue nÃ« tÃ« gjitha predikimÃ«t e mija. Me rastin e vdekjes sÃ« Imzot Luigj BumÃ§it, i kam ba thirrje nanave tÃ« dÃ«shmorÃ«ve qÃ« mos me kerkue gjak, mbasi kjo ngjallÃ« vetem vÃ«llavrasje... Me LuftÃ«n Nacional-Ã‡lirimtare u bashkuen edhe komunistÃ«t, e mÃ« qÃ« kÃ«ta nuk njohin dhe nuk respektojnÃ« FenÃ«, unÃ« nuk jam pajtue me komunistÃ«t... Aktivitetin propagandistik kundÃ«r (PKSh) PartisÃ« Komuniste Shqiptare e kam fillue nÃ« vitin 1943. Kjo parti atÃ«herÃ« drejtonte LuftÃ«n N.Ã‡l., por unÃ«, tue kenÃ« kundÃ«r komunizmit, kam luftue edhe punÃ«n e tyne. KÃ«te propagandÃ« e kam ba edhe ndÃ«r familjet ku kam shkue pÃ«r vizita dhe raste tjera...
At Troshani asht kenÃ« eprori em. Ai nuk merrej me politikÃ«, edhe ai si unÃ«, nuk e donte fashizmin...UnÃ« kam dÃ«rgue njÃ« letÃ«r nÃ« Misionin Francez, ia kam dorÃ«zue nÃ« dorÃ« Briotit pÃ«r me e dÃ«rgue nÃ« Vatikan. KÃ«te letÃ«r e kam shkrue bashkÃ« me At Frano Kirin, ku kam tregue ndalimin e lirisÃ« sÃ« FesÃ«, fjalÃ«s dhe tÃ« shtypit tonÃ«... NjÃ« letÃ«r ia shkrova edhe Komandantit tÃ« PÃ«rgjithshÃ«m, Enver HoxhÃ«s, por nuk mora pÃ«rgjegje...
PÃ«r lirinÃ« e shtypit tonÃ« unÃ« kam kÃ«rkue me u takue me Nako Spiron, por ky mÃ« ka Ã§ue njeri tjetÃ«r... PÃ«r votime nuk kam kenÃ« dakord qÃ« mos me pasÃ« secili mendimin e vet pÃ«r partinÃ« qÃ« don... Mendimi em ishte se, nÃ« Shqipni, Pushtetin nuk duhet ta marrin komunistÃ«t, mbasi nuk do tÃ« na ndihmojnÃ« shtetet e EuropÃ«s, mbasi atje ka vetÃ«m Parti Demokristjane, gja qÃ« do tÃ« ishte e mirÃ« me e pasÃ« edhe na...Imzot Frano Gjini me ka ngarkue me shkrue njÃ« letÃ«r pÃ«r Enver HoxhÃ«n, ku bahej fjalÃ« pÃ«r pÃ«rkrahjen qÃ« duhet me na dhanÃ« shteti nÃ© dhe pÃ«r padrejtÃ«sitÃ« qÃ« na baheshin... Jam kÃ«naqÃ« kur njÃ« i ri nuk ka marrÃ« tesÃ«ren e BRASH-it, se kjo organizatÃ« udhÃ«hiqet nga komunistÃ«t dhe i kam thanÃ«: â€œBravo tÃ« kjoftÃ«â€ dhe, i kam shtÃ«rngue dorÃ«n...Raste tÃ« tilla si ky janÃ« kenÃ« tÃ« shumta...

Mbas Ã§lirimit e rihapa Rrethin e â€œShÃ«n Pjetritâ€, se mâ€™u lutÃ«n tÃ« rijtÃ« dhe unÃ« e pashÃ« tÃ« nevojshme me e rihapÃ« mbasi rinia kishte fillue me u implikue me komunista...â€.
Hetimet vazhdojnÃ« nga nandori i 1946 e deri nÃ« gjysÃ«n e prillit 1947. PÃ«rpjekjÃ«t e hetuesisÃ« pÃ«r me mujtÃ« me krijue lidhje tÃ« veprimtarisÃ« sÃ« Pader MeshkallÃ«s, me Don ShtjefÃ«n Kurtin, i cili ishte i arrÃ«stuem nÃ« njÃ« natÃ« me tÃ©, dÃ«shtojnÃ« pÃ«r vetÃ« faktin se Pader MÃ«shkalla, nÃ« fillim tÃ« proÃ§esit deponon se: â€œ...Me Don ShtjefÃ«n Kurtin kam pasÃ« mosmarrveshje, mbasi kam dÃ«nue miqÃ«sinÃ« e tij me Musa JukÃ«n etj...â€
Kjo shkÃ«putje e ndihmon Pader MeshkallÃ«n, ashtu si edhe Don Shtjefnin, tue mos i dhanÃ« mundÃ«si hetuesisÃ« me krijue grup. NÃ« lidhje me Imz. Frano Gjinin, Imz. VinÃ§enc Prennushin, At Mati Prennushin, At Frano Kirin etj., deponimet e Pader MeshkallÃ«s nuk Ã§ojnÃ« asnjÃ« peshÃ« pÃ«r vetÃ« faktin se proÃ§eset e tyne kanÃ« probleme tÃ« tjera, qÃ« pÃ«r kÃ«te rasÃ« hetuesisÃ« nuk i intereson me u shtri nÃ« TiranÃ«, gja qÃ« do tÃ« kishte zbehÃ« makinacionÃ«t dhe trillimet e thuruna nga Sigurimi i Shtetit nÃ« ShkodÃ«r. NjÃ« fakt: NÃ« vitin 1968, gjyqi kundÃ«r klerikÃ«ve tÃ« TiranÃ«s, aktiviteti i tÃ« cilÃ«ve â€œlidhejâ€ me ambasadat e FrancÃ«s dhe tÃ« ItalisÃ« qÃ« ishin nÃ« TiranÃ«, u ba nÃ« ShkodÃ«r.
Pse u zhvillue gjyqi nÃ« ShkodÃ«r, kur aktiviteti i tyne nuk shtrihÃ«j fare nÃ« kÃ«tÃ« qytet? AtÃ« kohÃ« Shkodra nuk kishte asnjÃ« konsullatÃ« atÃ«herÃ«, pse duhej zhvillue gjyqi aty ku nuk ndigjohÃ«j edhe nga â€œbashpunÃ«torÃ«tâ€ e huej tÃ« kÃ«tyne klerikÃ«ve, qÃ« po jepnin llogari pÃ«r veprat e tyne nÃ« â€œshÃ«rbimâ€ tÃ« atyne ambasadave?!.. Kjo praktikÃ« pune nga komunistÃ«t asht ndjekÃ« gjithmonÃ« kur Shteti nuk donte qÃ« tÃ« â€œpÃ«rshpÃ«ritejâ€ nga tÃ« huejt pÃ«r shpifjet e trillimet qÃ« baheshin nÃ« drejtim tÃ« tyne. Kjo ishte vetÃ«m njena anÃ« e medaljÃ«s, mbasi ata i merrnin vesht tÃ« gjitha makinacionet e gjyqeve tona nÃ« lidhje me ta, po, edhe â€œatyneâ€ asht fakt se ju kishin â€œshurdhueâ€ veshtÃ«!! E pse?! - Se â€œheshtjaâ€ e tyne (qÃ« ishte ana tjetÃ«r e medaljÃ«s), kishte fillue qÃ« nÃ« vitin 1945-46, kur gjyqet e â€œPopullitâ€ mu nÃ« qendÃ«r tÃ« TiranÃ«s, pushkatonin deputetÃ«t, intelektualÃ«t, politikanÃ«t e njerÃ«z tÃ« thjeshtÃ«, me akuza fallso dhe shpifje, si â€œspijunÃ« nÃ« shÃ«rbim tÃ« agjenturave tÃ« huajaâ€. KÃ«to ishin tÃ« vazhdueshme, e tÃ« pÃ«rjavÃ«shme. (Shif fletoret zyrtare tÃ« 1945, 46, 47 48!..).
KÃ«to akuza u pÃ«rdoren edhe nÃ« drejtim tÃ« Pader MÃ«shkallÃ«s, por nuk u besuen as nga vetÃ« komunistÃ«t qÃ« e njihnin Ate. VonÃ«, vonÃ«.., po, disa e patÃ«n guximin me thanÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ«n si e njohÃ«n At Pjetrin. Sot, unÃ« kishe me thanÃ« atÃ« qÃ« thotÃ« populli:
â€œMa mirÃ« vonÃ« se kurrÃ«!..â€.
Mandej, duhet me pasÃ« parasyshÃ« se veprimtaria shumÃ« e madhe atÃ« kohÃ« e Pader MÃ«shkallÃ«s, ishte e dijtun nga tÃ« gjithÃ« sepse, veprimet janÃ« publikue edhe ndÃ«r gazeta. Tue u nisÃ« edhe nga pamundÃ«sia me e ngarkue Ate edhe me gjana tÃ« tjera tÃ« pakenuna, pÃ«r vetÃ« faktin e njohjes sÃ« Tij nga i gjithÃ« populli i TiranÃ«s pÃ«r aktivitetin e Tij fetar, kulturor dhe atdhetar, nÃ« muejn prill 1947, shoqnue me njÃ« relacion shumÃ« tÃ« ashpÃ«r dhe tÃ« rrezikshÃ«m pÃ«r jetÃ«n e Tij, Pader Meshkalla, i pÃ«rcillet GjykatÃ«s Ushtarake tÃ« Garnizonit tÃ« TiranÃ«s pÃ«r dÃ«nim.
Ja edhe materiali qÃ« u botue atÃ«herÃ« nÃ« organÃ«t e kohÃ«s:
MarrÃ« nga gazeta â€œBashkimiâ€, me 18 prill 1947, TiranÃ« ATSH:
â€œDje Gjykata Ushtarake e Garnizonit tÃ« TiranÃ«s dha vendimin e saj kundra njÃ« grupi klerikÃ«sh, armiqÃ« tÃ« Popullit Shqiptar, qÃ« tÃ« veshur me petkun fetarÃ«, kanÃ« punuar pÃ«r rrÃ«zimin e Pushtetit Popullor, duke qenÃ« nÃ« lidhje me agjentÃ«t e huaj, nga tÃ« cilÃ«t kÃ«ta kanÃ« marrÃ« tÃ« holla dhe udhÃ«zime...
NÃ« kÃ«te grup bÃ«jnÃ« pjesÃ«: Dom ShtjefÃ«n Kurti, Pader PjetÃ«r Meshkalla, Rrok Oboti dhe Peshkopi IrenÃ© Banushi.
NÃ« bazÃ« tÃ« kÃ«tij vÃ«ndimi, i pandehuri Dom ShtjefÃ«n Kurti u dÃ«nua me 20 vjet privim lirie e punÃ« tÃ« detyruar dhe, me humbjen e tÃ« drejtave pÃ«r 5 vjet.
PjetÃ«r MÃ«hill MÃ«shkalla u dÃ«nua me 15 vjet privim lirie e punÃ« tÃ« detyruar dhe, me humbjÃ«n e tÃ« drejtave pÃ«r 5 vjet.
I pandehuri Rrok Oboti u dÃ«nua me 8 vjet privim lirie e punÃ« tÃ« detyruar dhe, me humbjÃ«n e tÃ« drejtave pÃ«r 5 vjet.
Peshkopi IrenÃ© Banushi u dÃ«nua me 5 vjet privim lirie e punÃ« tÃ« detyruar dhe, me humbjen e tÃ« drejtave pÃ«r 3 vjet.
VÃ«ndimi i kÃ«saj gjykatÃ« Ã«shtÃ« i formÃ«s sÃ« prerÃ«.â€
...PjetÃ«r MÃ«shkalla pohon se, nÃ« muajn Kallnor tÃ« vitit 1945, me nisiativÃ«n e tij Ã«shtÃ« bÃ«ri njÃ« mbledhje me klerin jezuit tÃ« TiranÃ«s, ku merrnin pjesÃ«: At Troshani, PadÃ«r Fausti, Gjadri, etj. NÃ« kÃ«tÃ« mbledhje ai pÃ«rpiloi njÃ« relacion qÃ« fliste kundÃ«r Pushtetit Popullor...
NÃ« kÃ«tÃ« relacion jezuiti PadÃ«r MÃ«shkalla e cilÃ«sonte Pushtetin tonÃ« si â€œterroristâ€ dhe si â€œpÃ«rsekutonjÃ«s i fesÃ« katolikeâ€...
Melbourne, 15 Mars 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e XIII.)

2021 VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

â€œÃ‡ka i ndriste syni, ia shkrepte gjuha...â€
Profesor Arshi Pipa

(Mendime pÃ«r At Pjeter MÃ«shkallen...)

ShumÃ« vite pÃ«rpara zotni PjetÃ«r Ded Deda (datlindja 1910), bashkohÃ«s dhe banues nÃ« TiranÃ«, shkruen: â€œAt Meshkalla ka qenÃ« predikues i mirÃ« qÃ« i magjepste dÃ«gjuesit e vet.
NÃ« predikimet e bisedimet e Tij, sidomos me tÃ« rijtÃ«, kritikonte me guxim intolerancÃ«n, pÃ«rsekutimin fetar dhe mungesÃ«n e plotÃ« tÃ« lirisÃ« sÃ« mendimit e tÃ« fjalÃ«s nÃ« shtetin komunist.
PÃ«r kÃ«tÃ« gja, organet e Sigurimit tÃ« Shtetit e arrÃ«stuen nÃ« vitin 1946. Mbas njÃ« kohe tÃ« gjatÃ« paraburgimi dhe hetuesie nÃ« birucat e burgut tÃ« TiranÃ«s, e nxorÃ«n nÃ« gjyq, tÃ« akuzuem si njÃ« nga themeluesit e organizatÃ«s â€œBashkimi KombÃ«tarâ€ si dhe, pÃ«r agjitacion e propagandÃ«.
NÃ« kÃ«tÃ« gjyq, Ai, nga i akuzuem u kthye nÃ« akuzues, dhe, mund tÃ« themi nÃ« kuptimin e plotÃ« tÃ« fjalÃ«s, e mbÃ«rtheu me shpatulla pÃ«r muri trupun gjykues. Ai nuk pranoi akuzÃ«n qÃ« i bahÃ«j si organizues dhe pjesmarrÃ«s i ndonjÃ« organizate tÃ« â€œBashkimit KombÃ«tarâ€, por pranoi se kishte kritikue nÃ« disa raste mungesÃ«n e plotÃ« tÃ« lirisÃ« sÃ« fesÃ« dhe tÃ« mendimit, qÃ« ishte nÃ« kundÃ«rshtim tÃ« hapÃ«t edhe me vetÃ« KushtetutÃ«n ekzistuese. Kryetari i gjyqit e pyeti pse kÃ«to kritika nuk i kishte shprehÃ« nÃ« ndonjÃ« organ tÃ« shtypit, si â€œBashkimiâ€ etj., por Ai i kishte pÃ«rshpÃ«ritÃ« andej e kÃ«ndej?..
At MÃ«shkalla u pÃ«rgjegj se dy artikuj i kishte dÃ«rgue nÃ« gazetÃ«n â€œBashkimiâ€ pÃ«r kÃ«te Ã§eshtje, por asnjÃ«ni nuk ishte botue.
â€œPse nuk e ke ngritur zÃ«rin me lart?â€ â€“ e pyeti Kryetari i gjyqit, duke u pÃ«rpjekur ta zinte ngushtÃ« tÃ« akuzuarin.
At Meshkalla u pÃ«rgjegj, se dy letra i kishte dÃ«rgue Enver HoxhÃ«s, tue ia vu nÃ« dukje kÃ«to shkelje tÃ« lirisÃ« sÃ« fesÃ« e tÃ« mendimit, por asnjÃ« pÃ«rgjegje nuk kishte marrÃ« as edhe nga ai...UnÃ« nuk dij kujt me i shkruar mÃ« nalt, tha Ai...
AtÃ«herÃ«, ndÃ«rhyni prokurori, tue iu drejtue trupit gjykues me kÃ«to fjalÃ«: â€œShokÃ« gjykatÃ«s, tÃ« pandehurit nuk i pÃ«lqen fare demokracia proletare, por atij i pÃ«lqen qÃ« edhe nÃ« ShqipÃ«ri tÃ« kemi njÃ« demokraci borgjeze si nÃ« Greqi!â€...
At MÃ«shkalla, me qetÃ«sinÃ« dhe gjakftohtÃ«sinÃ« karakteristike tÃ« Tij, u pÃ«rgjegj: â€œNuk kam qenÃ« asnjÃ«herÃ« nÃ« Greqi dhe nuk dij Ã§farÃ« demokracie ka atje, por tue lexue artikujt dhe lajmÃ«t e botueme kÃ«tu nÃ« gazetÃ«n â€œBashkimiâ€, kam marrÃ« vesht se atje veprojnÃ« lirisht parti tÃ« ndryshme politike, tue pÃ«rfshi edhe partinÃ« komuniste Greke. Madje, partia komuniste Greke, ka organin e saj tÃ« shtypit â€œRisospastisâ€, e cila, qarkullon lirisht si gazetat tjera. Kurse kÃ«tu, nÃ« Shqipni, jo vetÃ«m qÃ« nuk lejohet asnjÃ« parti politike opozitare dhe asnjÃ« shtyp opozitar, por pÃ«r njÃ« fjalÃ« tÃ« vetme nÃ« kundÃ«rshtim me vijÃ«n e partisÃ« komuniste, arrÃ«stohesh dhe tÃ« sjellin para gjyqit, siÃ§ keni veprue me mue.â€.
PÃ«r kÃ«to fjalÃ« qÃ« konsideroheshin â€œfajeâ€ tÃ« randa, At Pjeter MÃ«shkalla u dÃ«nua 15 vjet burg, dÃ«nim tÃ« cilin e vuejti pjesÃ«n ma tÃ« madhe nÃ« burgun e tmershÃ«m tÃ« Burrelit.â€.
Kjo dÃ«shmi e zotni PjetÃ«r DedÃ«s kisha me thanÃ« se plotÃ«son ma sÃ« miri mendimin e cilitdo, qÃ« do tÃ« donte me dijtÃ« se pse u dÃ«nue 15 vjet burg Pader MÃ«shkalla. Madje, pÃ«r njÃ« qendrim tÃ« tillÃ«, Ai edhe mund tÃ« pushkatohej...
NÃ« pragun e arrestimit nÃ« 1946 nÃ« TiranÃ« u ndodh vetÃ« zotni Pjetri, qÃ« mÃ« ka tregue mue nÃ« vitin 1992: â€œI kerkova aso kohe nÃ« njÃ« takim shokut Tuk Jakova qÃ«, ta bisedojnÃ« me sh. Enver njÃ« mendim tÃ« timin. A do tâ€™ ishte mirÃ« qÃ« sa me i futÃ« nÃ« burg klerikÃ«t katolik, me atÃ« kulturÃ« tÃ« madhe qÃ« kanÃ« me i pÃ«rhapÃ« nÃ« kater universitete: KorÃ§Ã«, VlorÃ«, TiranÃ« dhe Shkoder ku, ata tue qenÃ« profesora atje do tÃ« formojnÃ« njÃ« rini tÃ« kulturuar dhe me prirje nga Europa? â€“ Tuku, mÃ« premtoi se nÃ« takimin e parÃ« do tâ€™ ia bisedojÃ« shokut Enver kÃ«te ide timen. Pa kalue as dy javÃ«, mâ€™ asht ba njÃ« mbledhje partije, dhe per pak shpetova pa hy nÃ« burg, tue humbÃ« vendin e punÃ«s etj., pergjithmonÃ«...
Ja pra, kjo ishte â€œliria e fjalÃ«s dhe e mendimit per komunista!â€
E kush guxonte atÃ«herÃ« me shpreh nÃ« gazetÃ« kÃ«ta mendime:
Pika 2, Programi asht pÃ«rpilue nga Drejtoria e PÃ«rgjithÃ«shme dhe aprovue nga Papa.
Pika 3. Programin e kemi pasue me njÃ« koment plot simpati e lavdi pÃ«r Kishat e LindjÃ«s dhe e keni aprovue ju vetÃ« nÃ« MinistrinÃ« e Shtypit e PropagandÃ«s K.P.
Pika 6. Na njohim PapÃ«n!... dhe pikÃ«risht flet pÃ«r PapÃ«n Piu XII dhe veprat e Tij, nÃ« favor tÃ« paqÃ«s, demaskimin qÃ« Ai i ka ba LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore, â€œndÃ«r Ã§astÃ«t ma delikate e kritike, me guximin ma heroik. Ai ka demaskue e dÃ«nue tradhÃ«titÃ«, mizoritÃ«, krimet barbare kundÃ«r popullsive tÃ« pafajshme, kundra Ã§ifutÃ«ve, mizoritÃ« ndÃ«r fushat e pÃ«rqendrimit tÃ« GjermanisÃ«....â€. PikÃ«risht MÃ«shkalla mbron PapÃ«n, pÃ«r tÃ« cilin komunistÃ«t e tÃ« gjitha vendÃ«ve tÃ« LindjÃ«s e tÃ« PÃ«rendimit nuk lenin gja pa thanÃ« e shpifÃ« kundÃ«r Tij.
Mos harroni se ishte ajo kohÃ« kur vetÃ« komunistÃ«t italianÃ« nuk i lenin gja mangut bllokut komunist tÃ« LindjÃ«s nÃ« lidhje me kÃ«te Ã§eshtje! PÃ«r kÃ«te flasin faktet dhe dokumentÃ«t e botueme sot e atÃ«herÃ« nÃ« Itali.
Pika 7. Sa pÃ«r insinuacione politike fashiste e nostalgji pÃ«r PÃ«randorinÃ« e RomÃ«s, ta dijÃ« trafiletisti se ka gabue destinacion. Por ka shkrue ndoshta padijtÃ« mirÃ« se me kÃ© po flet.â€ E, si do tÃ« botonte gazeta â€œBashkimiâ€ edhe dy artikujt tjerÃ« tÃ« Pader MeshkallÃ«s?...
Si do tâ€™i pÃ«rgjigjej Shteti komunist Pader MÃ«shkallÃ«s pÃ«r shkeljÃ«n e tÃ« Drejtave tÃ« Njeriut, lirisÃ« sÃ« mendimit, FesÃ« dhe tÃ« ndÃ«rgjegjÃ«s, kur ky veprim kryhej Ã§do minut?
KurrÃ« mos harroni se Kleri Katolik Shqiptar, kÃ«tÃ« veprim e bante nÃ« vitÃ«t 1945 â€“ 46, prandej edhe asht kenÃ« cilsue si Opozita e vetme antikomuniste!
Kjo asht arÃ«syja qÃ« dÃ«nimet e randa jepÃ«shin me qellim eleminimi tÃ« mavonshÃ«m ndÃ«r kampet e burgjet e Maliqit, Bedenit, Shkodres, Burrelit, Burgut tÃ« mnershÃ«m tÃ« KalasÃ« sÃ« GjinokastrÃ«s etj. Aso kohe nÃ« TiranÃ« u banÃ« pak pushkatime tÃ« klerikÃ«ve shqiptarÃ«, mbasi nuk i pÃ«lqente Enver HoxhÃ«s qÃ« tâ€™i telefonohej nga ndonjÃ« â€œambasadÃ«â€ pÃ«r veprimet qÃ« ai po kryente me akuza fallse kundrejt klerit tÃ« tÃ« gjitha besimeve dhe atdhetarÃ«ve, qÃ« kishin mbushÃ« burgjet e gjithÃ« ShqipnisÃ«. Lufta e ashpÃ«r vazhdonte nÃ« ShkodÃ«r, atÃ«herÃ«, pse tÃ« hapte fronte tÃ« tjera, pÃ«rderisa pÃ«r atÃ« qÃ« ai po bante nÃ« Veri nuk i ndihej zani askujt?!... E gati edhe mue mÃ« shkoj goja me thanÃ«: â€œPse tÃ« prishte marrveshjet me ta ?â€.. Ata me heshtje i thonin:
â€œTi vazhdo.., dhe, ne bÃ«jmÃ« se nuk dijmÃ« asgjÃ«!...â€ Formula e turpÃ«shme 50 vjeÃ§are e EuropÃ«s. Ajo e pastÃ« faqÃ«n e zezÃ«!!..
***
Prof. Arshi Pipa, shkruen kÃ«to fjalÃ« me rastin e vdekjÃ«s sÃ« At PjetÃ«r MÃ«shkallÃ«s, nÃ« â€œBULETINI KATOLIK SHQIPTARâ€ Vol. 10, viti 1989, SAN FRANCISKO U.S.A.:
â€œÃ‡ka i ndriste syni, ia shkrepte gjuha...â€
Melbourne, 22 Mars 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e XIV.

2021 - VITI AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

FOTOKOPJO E LETRES HISTORIKE SHKRUE NGA PASUESI I GJERGJ KASTRIOTIT â€“
SKENDERBEUT,
AT PJETER MESHKALLA S.J.
ME 5 PRILL 1967.

Origjinali ruhet nÃ« Dosje nr. 4191/1,
Arkivi i MinistrisÃ« sÃ« PunÃ«ve tÃ« Mbrendshme â€“ TIRANÃ‹
1998
LetÃ«r e At PjetÃ«r MÃ«shkallÃ«s S.J.:

Kryetarit tÃ« KÃ«shillit tÃ« Ministrave
Mehmet Shehu

TiranÃ«
ShkÃ«lqesÃ«,
Pardje, me 3-IV-1967, ora 19, pjesa ma e madhe e klerikÃ«ve katolikÃ« qÃ« gjendÃ«t sot nÃ« ShkodÃ«r, kjemÃ« thirrÃ« nÃ« SallÃ«n e Kandit tÃ« Kuq tÃ« Komitetit Ekzekutiv. Na u komunikue, ndÃ«r tjera, se do tÃ« denonconim gjithÃ«shka kishim, me pÃ«rjashtim tÃ« teshave personale tÃ« domosdoshme tÃ« veshjes dhe tÃ« fjetjes, pse tÃ« tjerat tÃ« gjitha ishin tÃ« popullit dhe popullit duhÃ«t tâ€™i kthehen; dhe se nuk do tâ€™ushtronim asnjÃ« sherbim fetar, as edhe privatisht: KÃ«te e ka vendosÃ« populli.
Mendova tÃ« drejtohem me kÃ«te letÃ«r ShkÃ«lqesÃ«s sâ€™Uej, pÃ«r me i Ã§faqÃ« mendimin tim, jo ndryshej, por si njeriu njeriut.
Sa pÃ«r libra tÃ« mij, gjana kishtare etj., le tÃ« vinÃ« e tâ€™i marrin kur tÃ« duen: nuk asht e para herÃ« qÃ« unÃ« dal nÃ« rrugÃ« tÃ« madhe.
Por unÃ« dÃ«shiroj tÃ« Ã§faq disa mendime nÃ« pÃ«rgjithÃ«si: DorÃ«shkrimet janÃ« pronÃ« e shenjtÃ« dhe e paprekÃ«shme e Autorit, nÃ« mos i dorÃ«zoftÃ« ai vetÃ« e nÃ« mos kjofshin kundra Sigurimit tÃ« Shtetit.
Sa pÃ«r pasuni tÃ« tjera, as bujarija e burrnija e popullit, as ligji natural ma elementar nuk e pranon qÃ« njÃ« gja qÃ« asht falun njÃ«herÃ« njaj pÃ«rsoni o njaj enti tÃ« caktuem, tÃ« kÃ«rkohet rishtas prej dhuruesit si gja e tija. Spekullimet e shpÃ«rdorimet goditen.
Dhe, e vÃ«rteta asht se populli, pothuejse nÃ« Ã§do vend e ka pÃ«rcjellÃ« priftin e vet (tÃ« mirÃ« o tÃ« dobtÃ«) me vaj, si pÃ«rfaqÃ«suesin e fesÃ« sÃ« vet.
NjÃ« hije e zezÃ« ka ra mbi popull kur ka pa tue u mbyllÃ« Kishat, tue u rrÃ«zue kumbonaret, e sidomos tue u lejue tÃ« viheshin nÃ« lojÃ« pÃ«rsonat dhe gjanat fetare, tue fye kÃ«shtu thellÃ« ndjenjat kaq tÃ« shenjta tÃ« besimit.
Po atÃ« efekt kanÃ« ba fushatat e Ã§frenueme diskredituese antifetare zhvillue me tÃ« gjitha mjetet e propagandÃ«s. Si pÃ«rgjegje populli ka mbushÃ« Kishat deri nÃ« Ã§astin e mbylljes sÃ« tyne. Ã‡Ã« vlerÃ« ka atÃ«herÃ« qendrimi i njÃ« pakice tÃ« pandÃ«rgjegjÃ«shme o tÃ« frikÃ«sueme me lloj lloj presionesh?
Sidomos pjesa e friksueme me kÃ«rcnime, presione, premtime e pushime nga puna, pÃ«son torturÃ«n ma tÃ« madhÃ«n, sepse e lidhun nga kafshata e bukÃ«s, shtÃ«rngohet me mohue me gojÃ« atÃ« qÃ« beson; dhe kÃ«shtu fushata qÃ« po bahet synon me formue njÃ« brezni pa kurajo civile, pa burrÃ«ni, opurtuniste, servile, tue prishÃ« karakterin e Shqiptarit nÃ« dam tâ€™Atdheut.
NjerÃ«zit kane frikÃ« mâ€™u takue, mâ€™u pÃ«rshÃ«ndetÃ« rrugÃ«s me miq qÃ« janÃ« nÃ« sy o tÃ« â€œprekunâ€. E kush po di se cilÃ«t janÃ«! â€“Flitet shumÃ« pÃ«r Inkuizicionin e sot 500 vjetÃ«ve, dhe jo fort objektivisht. Po pÃ«r kÃ«te tÃ« Shek. XX-tÃ«?
Vi tash tek unÃ«. UnÃ« vijÃ«n e tanÃ« jetÃ«s sime nuk mund e ndryshoj, por do ta vazhdoj derisa tÃ« kemÃ« frymÃ«. Pengesa e jashtme e forcÃ«s madhore do tÃ« bajÃ« nÃ« mue vetÃ«m atÃ« efekt qÃ« ban guri o dheu qÃ« pengon rrjedhÃ«n e ujit: Populli mÃ« njeh dhe e din mirÃ« si kam shkri jetÃ«n pÃ«r tÃ©.
UnÃ« them se, me kÃ«te luftÃ« kundra fesÃ« neve, edhe po diskreditohemi faqe botÃ«s, sÃ« cilÃ«s i kemi dhanÃ« premtime solemne pÃ«r liritÃ« dhe tÃ« drejtat njerÃ«zore nÃ« Shqipni. Kur nÃ« vj. 1945, nÃ« TiranÃ«, me 8 mars, unÃ« u takova me Juve, ShkÃ«lqesÃ«, se kishem ndigjue prej komunistÃ«ve fjalÃ«t: â€œKÃ«te KishÃ« do ta bajmÃ« kinemaâ€; Ju mâ€™u pÃ«rgjigjÃ«t: â€œKjo asht propagandÃ« armiqÃ«sore!â€.
Me tÃ« vÃ«rtetÃ«, as anmiku ma i tÃ«rbuem i Pushtetit sâ€™ka muejtÃ« me u ba njÃ« propagandÃ« ma anmiqÃ«sore nÃ« 22 vjet, sa i keni ba vetit.
Nuk mÃ« ka shty me Ju shkrue, ShkÃ«lqesÃ«, as urrejtja, as ambicioni, as interesi, por vetÃ«m ndÃ«rgjegja, e vÃ«rteta dhe e mira.

Krytarit tÃ« KÃ«sh. tÃ« Ministrave Me nderime
Mehmet Shehu PjetÃ«r MÃ«shkalla
nÃ« Kryeministri â€“ TiranÃ« meshtar katolik i
5 Prill 1967. ShoqÃ«nisÃ« Jezu.
________________
ShenimF.R.: Botohet pa asnjÃ« ndryshim nga origjinali qÃ« kam marrÃ« nga Arkivi, nÃ« 1998. Kjo flet ma shume se volumet e AkademisÃ« sÃ« TiranÃ«s...
Melbourne, 3 Prill 2021.

FRITZ RADOVANI, 2021

(Pjesa e XV)

2021 - VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !

Nga At Pjeter MESHKALLA:
- FISNIKRIA E KRISHTENÃ‹
- UdhÃ« tÃ« gabueme
- Fanatizmi

Organizata e â€œVeprimit Katolikâ€ synon kryesisht me pÃ«rtri jetÃ«n e krishtenÃ« ndÃ«r katolikÃ«, gadi kjeshÃ« tue thanÃ«: Me i ba katolikÃ«t (me emÃ«n), tÃ« krishtenÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ«.
Edhe fushata jonÃ« pÃ«r bujarinÃ« e madhninÃ« e tÃ« krishtenit, kÃ«te objektiv ka: Me zgjue, pÃ«rballÃ« shterpÃ«sisÃ« e vobegsisÃ« shpirtnore, njÃ« mburrje shenjtÃ« nÃ« zbatimin e jetÃ«s fetare.
Porse, mburrja e zelli pÃ«r FÃ©, si Ã§do gja tjetÃ«r e mirÃ«, mundÃ«t, me u largue prej qellimit tÃ« shÃ©njtÃ«, tue u teprue. AtÃ«herÃ«, bahÃ«t fanatizÃ«m.
Edhe emni fanatik nÃ« burimin e parÃ« (prej lat. Fanum â€“ tempull), kishte njÃ« kuptim tÃ« pelqyeshÃ«m qÃ« d.m.th. sherbyes nÃ« tempull, por, kur, fetarÃ«t e besimeve pagane filluen me pÃ«rzi nÃ« sherbimet fetare disa sjellje tÃ« trÃ©nta, kÃ«rcimesh, hallakatjesh e pÃ«rgjakjesh, emni fanatik mori kuptimin e mnishÃ«m tÃ« furisÃ« e tÃ« verbimit.
Katoliku duhÃ«t me kenÃ« fanatik, ose, besnik nÃ« sherbim tÃ« Zotit, TÃ« FÃ©sÃ« dhe tÃ« KishÃ«s. Ky lloj fanatizmi asht njÃ« ndÃ©rÃ« pÃ«r atÃ©, pse tregon karakterin e burrit qÃ«, shpallÃ« haptas mendje-mbushjÃ«n e vet, pa marrÃ© ase turp, pa tregtime e, me zbatim nÃ« jetÃ«.
Kur pÃ«rkundra, mburrja, kalon nÃ« teprime tÃ« marra, nÃ« furina e sulme tÃ« verbÃ«ta, nÃ« besime tÃ« shkjepta e nÃ« bestytni, -fryte tÃ« padijes fetare- atÃ«herÃ«, krijohÃ«t fanatizmi i trÃ©ntÃ« e i mnishÃ«m, i cili, pÃ«r faj tÃ« tonÃ« e ban tÃ« mnishme, nÃ« sy tÃ« botÃ«s edhe FÃ©nÃ« e vÃ«rtetÃ«.
Verbimi fanatik nuk asht Fisnikri e krishtenÃ«: Asht udhÃ« e gabueme!
NjÃ« shembull:
Po, njÃ« shembull praktik: Me sha e me qestisÃ« fetÃ« tjera, duhÃ«t Ã§ansue, padyshim fanatizÃ«m i verbÃ«t, si kundra edukatÃ«t e kundra shpirtit tÃ« krishtenÃ«.
ThotÃ« njeni: â€œUnÃ«, e due dhe e Ã§moj FÃ©ne teme!â€, thotÃ« tjetri: â€œUnÃ« due me kenÃ« apostull i pÃ«rhapjÃ«s sÃ« FÃ©sÃ«...â€, thotÃ« prap njÃ« tjetÃ«r: â€œUnÃ« i dal zot FÃ©sÃ« seme pse, ma shajnÃ« e ma pÃ«rbuzinâ€...
1. Nuk asht shenjÃ« se e duem dhe e Ã§mojmÃ« FÃ©nÃ« tonÃ«, kur, shajmÃ« e qestisim FÃ©nÃ« e tÃ« tjerve.
Ndjesia fetare asht shumÃ« delikate, asht Ã§eshtje ndÃ«rgjegje... A e njeh ti ndÃ«rgjegjÃ«n e shokut tand?!.. Ti mundÃ«sh me iu falÃ«ndÃ©rÃ«s PerendisÃ« e, me iu lutun qÃ«, me tÃ« ndihmue, me tÃ« ruejtÃ« nÃ« ShpirtÃ« tÃ« gjallÃ« e tÃ« pastÃ«r FÃ©nÃ« e ShenjtÃ«, mundÃ«sh, me iu lutÃ« qÃ«, me i shndritÃ« mendjen edhe atyne qÃ« ende nuk e njohin; mundÃ«sh, me ia zbardhun faqÃ«n me jetÃ«n tande shembullore, tue ecÃ« mbas mÃ«simeve tÃ« SajÃ«. FÃ©nÃ« Shenjte ti studjoje, orvatu me e kuptue mirÃ«, sa me kenÃ« nÃ« gjendje edhe me e mbrojtÃ« e me e ndriÃ§ue, jo, me tÃ« shame, por, me arsye. VeÃ§se, kÃ«rko gjithÃ«herÃ« thelbin e pandrrueshÃ«m tÃ« mÃ«simit tÃ« krishtenÃ«, tue e dallue mirÃ« prej shtojcave e rrethanave qÃ« ndrrojnÃ«. Mos u lavdro pÃ«r FÃ©, pa e ditÃ« se nÃ« Ã§ka pÃ«rmbahÃ«t; mos shit madhÃ«shti pÃ«r ndodhina tÃ« rastit dhe dukje tÃ« jashtme, tÃ« cilat kjenÃ« apo nuk kjenÃ«, FÃ©nÃ« nuk e ndrrojnÃ«, (bie fjala, njÃ« funksion, njÃ« proÃ§esion, njÃ« predk i shkelqyeshÃ«m). TÃ« jeshÃ« i drejtÃ«!
Mos i moho tÃ« metat ose fajet e sakta qÃ« kanÃ« mujtun me u ba edhe prej tÃ« krishtenve, edhe prej pÃ«rsonave tÃ« hjerarkisÃ« kishtare (edhe tÃ« krishtenve Krijuesi u ka lanÃ« lirinÃ« e vullnetit e, mundÃ«n me gabue por, ndÃ«rsa FÃ©ja mbetÃ«t Ajo qÃ« asht). Prandej, as ndÃ«r besime tÃ« tjera mos me kÃ«rkue me mohue Ã§ka gjenÃ« tÃ« mirÃ« e tÃ« drejtÃ«. KurrÃ«, nuk do tâ€™ju ngarkosh atyne faje qÃ« nuk i kanÃ«! Gjithashtu, nuk asht aspak burrÃ«ni me prekÃ« pa nevojÃ«: NdÃ«r besime fetare, disa varrÃ« (plagÃ«) delikate; e, nÃ« rast nevoje (si, p.sh. kur jemi tÃ« detyruem me mbrojtÃ« njÃ« tÃ« drejtÃ« tÃ« cenueme), kjo punÃ« duhÃ«t ba me Fisnikri tÃ« krishtenÃ«, pa pezmatue, pa fye dhe, me prova tÃ« sigurta.
2. Nuk tregon se kemi zÃªll apostullimi kur shajmÃ« e qestisim FÃ©nÃ« e tÃ« tjerÃ«ve.
Me siguri askush nuk ka tÃ« drejtÃ« me tÃ« ndalue qÃ«, tu dishrojsh tÃ« tjerÃ«ve njÃ« tÃ« mirÃ«, qÃ« ti vetÃ« e gÃ«zon. Por, me pÃ«rbuzje e qestisje, nuk mundesh kurrfarÃ« dobije me i sjellÃ« FÃ©se sate, madje, e damton, tue i krijue anmiq, pÃ«r shkak tÃ« njÃ« shfrimi tÃ« pasionit tand personal. Ã‡fardo urdhni (detyrimi) nÃ« besim, jo vetÃ«m me anÃ« tÃ« forcÃ«s, por edhe me anÃ« tÃ« shtÃ«rngimit moral, asht nÃ« kundÃ«rshtim tÃ« flaktÃ« me shpirtin katolik.
Shkruen i famÃ«shmi Imz. G. Bonomelli: â€œE di mirÃ« se ndÃ«r disa kohna, ndÃ«r disa vende, prej anÃ«s sÃ« disa njerÃ«zve, u pÃ«rdor disa herÃ« forca, pÃ«r me i detyrue tÃ« tjerÃ«t me ndie e me pranue mÃ«simin katolik, si, edhe disa herÃ« iu diktue FÃ©ja e PagÃ«zimi. Por, mos tÃ« pÃ«rzijmÃ« veprÃ«n e keqndritun tÃ« disa privatve, me atÃ© tÃ« KishÃ«s Katolike!
Kjo, nuk ka shtÃ«rngue kurrÃ«, asnjÃ«njeri tÃ« vetÃ«m me rrokun FÃ©nÃ«, o me ia pranue mÃ«simin.â€ (Ministeri cristiani, II, 82.).
Kisha kÃ«rkon vetÃ«m tÃ« drejtÃ«n me shpallÃ« lirisht e pa pengime mÃ«simet e Ungjillit e, me theksue detyrÃ«n e ndÃ«rgjegjÃ«s me rrokÃ« FÃ©nÃ« e Krishtit.
3. Nuk tregon sÃ© duem me i dalÃ« zot FÃ©sÃ« sonÃ«, kur me shpagim kÃ«rkojmÃ« me u hakmarrÃ«.
Fjala e urdhnit pÃ«r tÃ« krishtenin asht vÃ©tÃ«m fjala e Krishtit:
â€œDuani armiqtÃ« tuej!â€ (Math. 5, 44.) dhe, ajo e ShÃ«n Palit:
â€œMunde tÃ« keqÃ«n me tÃ« mirÃ«!â€ (Rom. 12, 21.) Kur e kÃ«rkon ndÃ«rgjegja dhe detyra, sÃ« drejtÃ«s duhÃ«t me i dalÃ« zot deri nÃ« vdekje, me Ã§do flijÃ«: Porse, a nuk janÃ« bash ata qÃ« rrijnÃ« me pushkÃ« nÃ« faqe, pÃ«r me i dalÃ« zot FÃ©sÃ«, tÃ« cilÃ«t, mandej, janÃ« ma tÃ« parÃ«t qÃ« e turpnojnÃ« me vepra e, ndoshta edhe me tÃ« shame, Zotin, Krishtin, FÃ©nÃ«!?..

VÃ‹LLAZEN ME TÃ‹ GJITHÃ‹!
KÃ«sodore kemi me provue me fakte, se, asht e mundun bashkÃ«jetesa ma paqÃ«sore e, ma e frytÃ«shme, me besime tÃ« tjera: Pa kenÃ« nevoja me e mÃ«njanue FÃ©nÃ« tonÃ«, madje, ma shumÃ«, tue e ndjÃ©kÃ« besnikrisht.

MarrÃ« nga revista â€œKumbona e sÃ« DiellÃ«sâ€ Viti 1942, nr. 6, fq. 69-70.

BashkvuejtÃ«sit tregojnÃ«...

I riu Agim Musta, bashkvuejtÃ«s i PadÃ«r MÃ«shkallÃ«s, shkruen: â€œPadÃ«r MÃ«shkalla ishte kthyer nÃ« njÃ« mÃ«sues shpirtÃ«ror i tÃ« gjithÃ« bashvuajtÃ«sve tÃ« Ã§do Feje. AtÃ« e respektonin tÃ« rinjtÃ«, pleqtÃ« dhe e adhuronin tÃ« gjithÃ« pÃ«r forcÃ«n e Tij shpirtÃ«roreâ€.

Ndersa, zotni Leka Toto, shkruen: â€œAi tÃ« tÃ«ra gjÃ«rat qÃ« kishte, i ndante me tÃ« burgosurit e varfÃ«r, pa bÃ«rÃ« asnjÃ« dallim.
Ai i ndante ato, siÃ§ do tâ€™i ndante vetÃ« Jezusi!â€.

NÃ« kujtimet e Tij zotni Riza KuÃ§i, shkruen: â€œNÃ« vitin 1972 ra njÃ« epidemi e rendÃ« gripi nÃ« kampin e Ballshit. NÃ« njÃ« moment, tek shtrati ku lÃ«ngoja unÃ«, u afrua Pader MÃ«shkalla dhe mÃ« dha njÃ« gotÃ« Ã§ajÃ« tÃ« ngrohtÃ«, tÃ« pÃ«rgatitur nga Ai vetÃ«. Mund tÃ« merret me mend se Ã§farÃ« emocionesh shkaktoi nÃ« pÃ«rsonin tim vÃ«primi njerÃ«zor i PadÃ«r MÃ«shkallÃ«s...â€.

Melbourne, 9 Prill 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e XVI)

2021 - VITI i AT PJETER MESHKALLA S.J.[/size]

(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

BAMIRÃ‹SIA...ISHTE HIJA E TIJ...

MÃ« tregonte njÃ« mik...
NÃ« njÃ« mbramje vonÃ«, natÃ«n e ShÃ«n TomÃ«s, Pader MÃ«shkalla, bashkÃ« me njÃ« shok tÃ« vetin, mbÃ«rrijnÃ« tek njÃ« derÃ« e vogÃ«l ku banonte Tom Leci. Toma aso kohe ishte i paralizuem dhe jetonte me nanÃ«n e vet plakÃ«, e cila me shpirt ndÃ«r dhambÃ« mbÃ«rrijti me e pritÃ« kÃ«te djalÃ« derisa doli prej burgut.
Porsa hapi derÃ«n, Pader Meshkalla pau TomÃ«n, qÃ« me njenÃ«n dorÃ« qÃ« mund ta lÃ«vizte, po fÃ«rkonte drrasat me tel, ndÃ«rsa nana i mbushte ujÃ« dhe i shpÃ«rlante ato. Prej derÃ«s, Pader Meshkalla menjÃ«herÃ«, me zÃ¢ pak tÃ« naltÃ«, i tha: â€œMjaft, TomÃ«, mos vazhdo, ndÃ«rsa, ti nanÃ« ulu aty!â€. Nana u ul nÃ« njÃ« karrigÃ« aty afÃ«r, ndÃ«rsa nÃ« tjetren urdhnoi me u ulÃ« Toma. Ai vetÃ« u ul tek njÃ« stol i vogÃ«l dhe hoqi kÃ«pucÃ«t, Ã§veshi Ã§orapÃ«t, shpÃ«rvjeli pantallonat, mori telin dhe ia dha shokut tÃ« vet qÃ« ishte ma i ri nÃ« moshÃ«, ndÃ«rsa Ai vetÃ«, e mori rragun dhe me tÃ© fshinte drrasat qÃ« lanin, mbasi thithte ujin delte nÃ« krye tÃ« sokakut dhe shtrydhte rragun... Aty nga mesnata shtÃ«pia e TomÃ«s ishte e gatÃ«shme me pritÃ« vizitat e ditÃ«s sÃ« emnit...
Ky, pra, ishte Pader MÃ«shkalla ndÃ«r shtÃ«pijat e tÃ« sÃ«murÃ«ve!..
Mund tâ€™ ju duket e pabesueshme...
***
MÃ« ka tregue njÃ« grue, qÃ« njÃ« ditÃ« ndodhi tek dera e oborrit e shtÃ«pisÃ« sÃ« saj nÃ« Gjuhadol perballÃ« shtÃ«pisÃ« sÃ« Prelejve. Ishte tue kalue rrugÃ«s Dava, njÃ« murgeshÃ« qÃ« ka shkue ndÃ«r dyert e tÃ« gjitha hetuesive, burgjeve dhe kampÃ«ve tÃ« shfarosjes sÃ« komunizmit, mbasi ndÃ«r tÃ« gjitha e gjithnjÃ« kishte priftÃ«n.
Ajo lypte ndihma nga tÃ« vorfnit pÃ«r me ushqye tÃ« uritunit...
NÃ« kthesÃ« tÃ« rrugÃ«s ajo takon Pader MÃ«shkallÃ«n dhe i tregon se mbas pak ditÃ«sh donte me shkue nÃ« njÃ« kamp pune, mbasi kishte grumbullue paksa tÃ« holla e ndonjÃ« plaÃ§kÃ«...
Pader MÃ«shkalla, menjÃ«herÃ«, i thotÃ« DavÃ«s me e pritÃ« njÃ« minut aty dhe drejtohet nga plaka qÃ« ishte nÃ« derÃ« tÃ« oborrit... Ajo habitet pÃ«r njÃ« Ã§ast, kur Ky hyn mbas kapakut tÃ« derÃ«s qÃ« nuk hapej, i jep asaj xhaketÃ«n me ia mbajtÃ«, Ã§veshÃ« njÃ« xhup qÃ« kishte tÃ« veshun dhe mbi kÃ«mishÃ« veshÃ« xhaketÃ«n, e ashtu nÃ« atÃ« natÃ« tÃ« ftohtÃ« vjeshte del e drejtohet nga Dava, tue i thanÃ«: â€œSa mirÃ« qÃ« tÃ« takova para se me ikÃ« ti atje, na kÃ«te xhup e nepja X, se ai nuk ka shka me veshÃ« e po afrohet dimni!..â€
Dava e mori xhupin dhe e dergoi nÃ« kampin e punÃ«s...

BamirÃ«sia ishte hija e Tij... qÃ« nuk Ju nda pÃ«r asnjÃ« Ã§ast, ashtu si vorfnia... njÃ« lÃ«kurÃ« e vÃ«rtetÃ« e Tija, qÃ« lindi me TÃ© e nuk iu Ã§vesh kurrÃ«, asnjÃ«herÃ«, deri ditÃ«n qÃ« Ai i la tÃ« gjitha!..
Vetem ata qÃ« e kanÃ« njoftÃ« afer mund tÃ« besojnÃ« veprat e Tij.
Pader MÃ«shkalla, me vedi mori vetÃ«m njÃ« brilant...Shpirtin!

E PAPRITUNA PREJ MEJE...

NjÃ« ditÃ«, kur po bisedonim e ishim zhytÃ« nÃ« njÃ« diskutim plot pasion, e kjo gja asht krejt e kuptueshme prej vetÃ« mÃ«nyrÃ«s si fliste e natyrÃ«s tÃ«rheqÃ«se tÃ« Pader MÃ«shkallÃ«s, kur papritÃ«, Ai ndÃ«rpreu bisedÃ«n, shikoi orÃ«n dhe mÃ« tha: â€œDuhet me mÃ« falÃ«, mbasi mÃ« duhet me shkue nÃ« shtÃ«pi...â€. UnÃ« mendova pÃ«r ndonjÃ« Ã§eshtje ore tÃ« caktueme tÃ« shÃ«rbesave fetare qÃ« kryente .., por, jo! Ai mÃ« tregoi se do tÃ« ndiqte nÃ« radio turneun Ã§iklistik tÃ« FrancÃ«s (Le tour de France)... UnÃ« u qesha, por edhe e vÃ«shtrova me habi.., po, jo! Ai ma pÃ«rforcoi mendimin qÃ« kishte tue me shpjegue se, gjithmonÃ« e kishte ndjekÃ« me radio tue e shoqnue me hartÃ« rrugÃ«n Ã§iklistike.
NÃ« kohÃ«n e rinisÃ« sÃ« Tij, nÃ« Austri, ishte marrÃ« edhe Ai vetÃ« me kÃ«te sport aq tÃ« dashtun pÃ«r TÃ©...
E them tÃ« drejtÃ«n, pÃ«r mue kjo ishte dishka e papritun!..
Ai PadÃ«r MÃ«shkalla, Ai, Meshtari i Madh!..,ishte edhe sportist! Ma vonÃ« me kanÃ« tregue se si luente futboll nÃ« oborrin e jezuitÃ«ve me nxanÃ«sit e vet. Nuk pritonte nÃ« Ã§do kohÃ« me arbitrue ndeshjet e studentÃ«ve. Fushat sportive pÃ«r jezuitÃ«t kanÃ« kenÃ« gjithmonÃ« terrene grumbullimi pÃ«r edukimin fizik e moral tÃ« rinisÃ«. Ai oborr edhe sot ruen kujtime...
Ata punonin pÃ«r njÃ« rini tÃ« dijtun dhe tÃ« shÃ«ndetÃ«shme.

Shenim nga F.Radovani: Besoj se ishstudentÃ«t e asaj shkollÃ« e kujtojnÃ« me nderim dhe respekt, Yllin e futbollit Shqiptar tÃ« Ndjemin Loro BoriÃ§i, njÃ« nga ma tÃ« shkelqyeshmit Qytetar tÃ« Shkodres...
E sa, ishin si Ai ?!
Melbourne, 15 Prill 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e XVII

2021 - VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

Instituti i NaltÃ« Pedagogjik
ShkodÃ«r, 29 Prill 1967, ora 17.00.
DitÃ« e paharrueshme nÃ« historinÃ« e qytetit tÃ« RozafÃ«s sÃ« thinjun. Ashtu ndodhi, si kishte parashikue PadÃ«r MÃ«shkalla. AtÃ« ditÃ« u organizue njÃ« mbledhje e organizatÃ«s sÃ« Frontit tÃ« LagjÃ«s â€œTre HeronjÃ«â€, nÃ« Institutin Pedagogjik Shkoder, pÃ«r â€œdemaskiminâ€ e veprimtarisÃ« fetare tÃ« klerikut At PjetÃ«r MÃ«shkalla. Kishte tri a katÃ«r ditÃ« qÃ« binte nÃ« sy njÃ« grup rojesh, qÃ« silleshin rreth shtÃ«pisÃ« sÃ« Tij. Mbasdite Ai doli nga shtÃ«pia rreth orÃ«s 16.45â€™, me mbÃ«rrijtÃ« nÃ« mbledhje nÃ« orÃ«n e caktueme qysh nÃ« mÃ«ngjez. Dy civilÃ« tÃ« Sigurimit e pyesin: â€œNÃ« mbledhje je nisur?â€ dhe, Ai i pÃ«rgjegjet â€“â€œPo!â€-. BashkÃ« me disa tÃ« tjerÃ« Ai hyni nÃ« Institut, ku pÃ«rgjithÃ«sisht tÃ« gjithÃ« ishin me ftesa. NÃ« sallÃ« nuk hyhej lirisht, aty zakonisht hynin tÃ« zgjedhunit dhe tÃ« porositunit qÃ« gjithnjÃ« do tÃ« flisnin dhe nuk mungonin duertrokitÃ«sit e njohun ndÃ«r kÃ«to mbledhje.
NÃ« fund, kur meshtarÃ«ve iu venin hekrat pÃ«r â€œkrimÃ«tâ€ e bame, nuk mungonte edhe ndonjÃ« servil qÃ« do tâ€™i pÃ«shtynte klerikÃ«t pÃ«r veprÃ«n e Tyne fisnike. e kÃ«ta njerÃ«z tÃ« dalluem me gisht nÃ« ShkodÃ«r, nuk kanÃ« mungue qÃ« nga viti 1944.
Hymja e Pader MÃ«shkallÃ«s nÃ« sallÃ« u kuptue nga heshtja qÃ« ra aty, po edhe nga ata qÃ« ishin jashtÃ« nÃ« rrugÃ«, mbasi nÃ« altoparlant u dÃ«gjuen fjalÃ«t: â€œQetÃ«si, shokÃ«.., qetÃ«si!â€.
Foli drejtuesi formal i asaj mbledhje Luigj Shala, sigurisht, i zgjedhun nga Partia, dhe mbas tij vazhduen diskutantÃ«t e pÃ«rzgjedhun nÃ« tÃ« gjithÃ« ShkodrÃ«n, me lexue diskutimet e fyemjet e pregatituna prej disa nga mendjet e â€œndritunaâ€ tÃ« pseudointelektualÃ«ve, qÃ« punonin me ditÃ« tÃ« tana pÃ«r kÃ«to mbledhje. Mbledhja drejtohej nga njÃ« presidium i pÃ«rbamÃ« nga Luigji, Vat Deda, Arif Gashi dhe Palok Kraja, qÃ« mbajti edhe referatin e hymjes. Filluen mbas tij diskutimet e zjarrta kundÃ«r Zotit, FesÃ«, klerit dhe nÃ« veÃ§ansi kundÃ«r jezuitÃ«ve, mbasi atij Urdhni i pÃ«rkiste edhe Pader MÃ«shkalla. Dufin ma tÃ« madh kundÃ«r jezuitÃ«ve e shfreu Jup Kastrati.
Ky ishte i porsazgjedhuni nga partiaâ€œKryetar i Komisionit tÃ« PÃ«rzgjedhjes sÃ« LeteraturÃ«s Fetare (Kishtare)â€. Ai foli pÃ«r rolin reaksionar qÃ« kanÃ« luejtÃ« jezuitÃ«t nÃ« Shqipni tue pÃ«rfshi kÃ«tu krejt klerin katolik, madje edhe ata prej tÃ« cilÃ«ve kishte vjedhÃ« e pÃ«rvetÃ«sue librat e artikujt qÃ« ka kopjue e botue nÃ« emnin e vet. Mbas tij e mori fjalÃ«n mjeku Ramiz Hafizi, i cili u mundue me i shpjegue disa â€œpakjartÃ«siâ€ tÃ« BiblÃ«s, por Pader MÃ«shkalla i tha: â€œShko e lexoi mirÃ«, se nuk janÃ« tÃ« shkrueme kÃ«rkund tek Bibla kÃ«to qÃ« thue ti kÃ«tu!..â€. Foli edhe â€œshoqjaâ€ Angjelina Uli, sÃ« cilÃ«s nÃ« fund tÃ« diskutimit i shtÃ«rngoi dorÃ«n Shefik Osmani. Aty u â€œduartrokitÃ«nâ€ edhe diskutimet e DedÃ« KullÃ«s, Prenda DodÃ«s, LazÃ«r Sekuj, Mandica Jovani etj. Nga salla u ndigjue zani i Vasil KafesÃ« e i Xhemal Dinit, qÃ« pyeti At MÃ«shkallÃ«n: â€œTi i ke shkrue Kryeministrit pÃ«r Inkuizicionin, Ã§ka ke dashtÃ« me thanÃ«?â€ - Pader MÃ«shkalla me qetÃ«sinÃ« e Tij, ju pÃ«rgjegj: â€œShif fjalorin se ka shumÃ« kuptime, ti merr cilin tÃ« duesh!â€... Asht kÃ«rkue me folÃ« aty edhe mjeku KolÃ« Pepa dhe mÃ«suesi Mark Temali, tÃ« cilÃ«t nuk kanÃ« pranue. Mark Temali, kur asht kÃ«rkue me i dorÃ«zue atij diskutimin nga Halit Isufi (qÃ« atÃ«herÃ« ishte drejtor i Gjimnazit), ai nuk e ka marrÃ« se: â€œE kam pasÃ« mÃ«sues Pader MÃ«shkallÃ«n e nuk mund tÃ« flas kundÃ«r Tij, sepse nuk nderoj figurÃ«n e mÃ«suesit me folÃ« nÃ« kÃ«te moshÃ« kundÃ«r mÃ«suesit temâ€. PÃ«r tÃ« dy Xhemal Dini, sekretar i Komitetit tÃ« PartisÃ«, ka njoftue nÃ« DegÃ«n e Mbrendshme, â€œMe pasÃ« nÃ« kujdes qendrimin e tyre...â€. Xhemal Dini mbajti edhe njÃ« referat ato ditÃ« me temÃ«: â€œPuna e organizatave bazÃ« tÃ« PartisÃ« kundÃ«r paragjykimeve fetare, si aspekt i luftÃ«s sÃ« klasaveâ€ (Referat i pÃ«rmbledhur i shokut Xhemal Dini, nÃ« gazetÃ«n â€œJeta e Reâ€, me 9 gusht 1967), ku shkruen: â€œDuke pÃ«rfituar nga dobÃ«sitÃ« e punÃ«s politike, ideologjike tÃ« disa organizatave tÃ« partisÃ«, disa klerikÃ« u pÃ«rpoqÃ«n tÃ« ngrenÃ« besimtarÃ«t kundÃ«r zhvillimit tÃ« kÃ«saj lÃ«vizjÃ«je me pÃ«rmbajtje tÃ« thellÃ« revolucionare. KÃ«shtu p.sh. Dom Mark Hasi e Dom PjetÃ«r MÃ«shkalla hodhÃ«n parulla kundÃ«r PartisÃ« e Pushtetit tonÃ«...â€ (Pa fjalÃ«n Dom, nuk i dukej prift Pader MÃ«shkalla â€œshokutâ€ Xhemal!!). PÃ«r me vertetue akuzÃ«n nÃ« kÃ«to mbledhje u jepej fjala edhe klerikÃ«ve, qÃ« nesÃ«r me thanÃ«: â€œE dÃ«gjuet se Ã§farÃ« tha kundÃ«r Pushtetit? Ne nuk arrÃ«stojmÃ« njeri pa fakte...
Kryetari i dha tÃ« drejtÃ«n e fjalÃ«s edhe Pader MeshkallÃ«s.
Ai doli para auditorit e porsa iu afrue podit tÃ« konferencierit, ra njÃ« heshtje kur At Meshkalla tha kÃ«to fjalÃ«:
â€œAh, sa mirÃ« qÃ« po mÃ« jepet rasa me folÃ« njÃ« herÃ« para popullit me altoparlanta!UnÃ« jam Katolik dhe besoj nÃ« Zotin! Po mÃ« vjen mirÃ«, qÃ« po flas prej njÃ« vendi ku kam mundÃ«si me iu drejtue popullit tem, qÃ« mÃ« ka nderue, me ka respektue, me ka ndigjue fjalÃ«n teme dhe, mÃ« ka pritÃ« e pÃ«rcjellÃ« nÃ« shtÃ«pijat e veta, me dashni tÃ« madhe. Qellimi em ka kenÃ« gjithmonÃ« i mirÃ«.., me predikue fjalÃ«n e Krishtit dhe dashninÃ« ndÃ«rmjet tÃ« tÃ« gjithÃ« njerÃ«zve, tÃ« tÃ« gjithÃ« njerÃ«zve pa dallim Feje!.. KÃ«te kam folÃ« nÃ« tÃ« gjitha shtÃ«pijat ku kam shkue, ndÃ«r KatolikÃ« e MuslimanÃ«, mbasi jemi vÃ«llazÃ«n dhe besojmÃ« nÃ« njÃ« ZOT, jemi tÃ« njÃ« gjaku, sepse, jemi tÃ« gjithÃ« ShqiptarÃ«... Ka shumÃ« njerzÃ« qÃ« kÃ«rkojnÃ« me na shkatrrue, me na pÃ«rÃ§a e nda, me zhdukÃ« traditÃ«n, me prishÃ« besimin, me mohue Krijuesin tonÃ«, me rritÃ« njÃ« rini servile e hipokrite, qÃ« nesÃ«r nuk do tâ€™ju durojnÃ« ma as ju, do tÃ« ju shporrin qafÃ«t, e njÃ« ditÃ« ka me ju hangÃ«r kryet... Ka kÃ«tu nÃ« sallÃ« qÃ« nuk lanÃ« gja pa shpifÃ« kundÃ«r nesh edhe pse me tÃ« gjitha forcat kemi punue pÃ«r Shqipni... UnÃ« e kuptoj mirÃ« qÃ« ata sot ashtu do tÃ« flasin, mbasi ba mos me folÃ« ashtu si ua kanÃ« dhanÃ« tÃ« shkrueme nÃ« letÃ«r, nesÃ«r pushohen nga puna e nÃ« darkÃ« nuk kanÃ« shka me u vu fÃ«mijÃ«ve para me hangÃ«r, sepse, tÃ« gjithÃ« njerÃ«zit janÃ« tÃ« lidhun pÃ«r kafshatÃ«n e gojÃ«s... Kjo asht arÃ«syeja pÃ«r tÃ« cilÃ«n i kam shkrue udhÃ«heqÃ«sit tÃ« Shtetit, kjo mÃ« ka detyrue, mbasi Populli Shqiptar asht popull besimtar dhe nuk asht vullneti i tij me prishÃ« atÃ« qÃ« ka ndÃ«rtue ai vetÃ« me ndÃ«rgjegjÃ«n e tij... KurrÃ« nuk asht Populli shkatrrues i KishÃ«s e i XhamisÃ«, kurrÃ« nuk ka nxjerrÃ« jashtÃ« populli priftin e hoxhÃ«n nga katundi... Ju i pÃ«rgjithÃ«soni veprimet, ju flitni pÃ«r Inkuizicionin e Shek. XV, por ju harroni se shka jeni tue ba nÃ« Shek.XX. NjerÃ«zit i dijnÃ« tÃ« gjitha, por nuk guxojnÃ« me folÃ« se nuk ka liri fjale e tashti nuk ka as liri feje e ndÃ«rgjegje... UnÃ« po ju them kÃ«tu se Populli nuk asht dakord me shka jeni tue ba ju, ai ka besue dhe do tÃ« vazhdojÃ« me besue nÃ« Zotin edhe pa Kisha e pa Xhamija... Ky veprim qÃ« bani ju sot asht vetÃ«m turp para Zotit e para Popullit, asht turpi juej para gjithÃ« vendeve tÃ« EuropÃ«s, mbasi kjo qÃ« bani ju sot kÃ«tu bahet nÃ« pragun e 500 vjetorit tÃ« vdekjÃ«s sÃ« Heroit tonÃ« KombÃ«tar, Gjergj Kastriotit â€“ SkÃ«nderbeut, MbrojtÃ«sit tÃ« KrishtÃ«nimit! VetÃ«m kÃ«te mendoni, shka ka me thanÃ« Europa pÃ«r ju! Ajo e njeh Popullin Shqiptar dhe e di se ka 2000 vjet qÃ« Populli ka ndjekÃ« e do ta ruej nÃ« zemÃ«r FenÃ« e Krishtit!â€
Nga vendÃ«t e para u Ã§ue xhelati i Sigurimit Xhevdet Miloti dhe i vuni prangat. Para se tÃ« hynte Pader MÃ«shkalla nÃ« gjips tÃ« Sigurimit, krimineli e shtyni me shqelm...
Melbourne, 27 Prill 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e XVIII.

2021 - VITI - i AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

PadÃ«r PjetÃ«r MÃ«shkalla (Dosja 4191|1 Arkivi M. M. TiranÃ«, 1998)
Hetimet fillojnÃ« me 30 prill 1967, ora 08.00. Oficeri pyetÃ«s asht Llambi Jegeni, asistues SkÃ«nder Myftafaraj. NÃ« kontrollin qÃ« u ba nÃ« shtÃ«pinÃ« e tij asistoi oficeri kriminel DhimitÃ«r Shkodrani. Arrestimi dhe kontrolli i shtÃ«pisÃ« u ba me urdhÃ«n tÃ« prokuror Faik Minarollit. Hetimet u banÃ« nÃ« disa seanca gjatÃ« muejt qershor, me dt. 10, 15, 20, 24, 26.
Pyetjet fillojnÃ« nga materiali i mbledhjÃ«s sÃ« zhvillueme nÃ« Institut. Aty pÃ«rsÃ«riten thanjet e Pader MÃ«shkallÃ«s, tÃ« interpretueme si vepra kundÃ«r PartisÃ« dhe Shtetit, gja tÃ« cilÃ«n Pader Meshkalla nuk e pranon, mbasi: â€œKur njÃ« pÃ«rson i drejtohet Kryeministrit pÃ«r probleme tÃ« cilat i shpreh ashtu si i mendon ai, dhe ia shfaqÃ« atij, ai nuk kryen asnjÃ« faj dhe krim kundÃ«r PartisÃ« as Shtetit, mbasi me iu drejtue Kryeministrit nuk asht aspak agjitacion, as propagandÃ«!â€ Rreth letrÃ«s qÃ« Pader MÃ«shkalla i ka shkrue Kryeministrit, hetuesi mundohet me u largue si Ã§ashtje, por kot, se MÃ«shkalla qÃ«ndron nÃ« mendimet e shfaquna aty. PÃ«rsa i pÃ«rket veprimeve tÃ« Shtetit nÃ« drejtim tÃ« FesÃ«, ata pÃ«r Pader MeshkallÃ«n janÃ« tÃ« papranueshme, janÃ« shkelje e tÃ« drejtave tÃ« njeriut, pÃ«r tÃ« cilat vetÃ« Qeveria Shqiptare asht angazhue se do tâ€™i ruejÃ« tÃ« paprekuna. Madje, kundÃ«rshtimÃ«t e Tij ndaj veprimeve antikushtetuese tÃ« Shtetit, Ai pranon se i ka vue nÃ« dukje qÃ« nÃ« vitin 1945, nÃ« takimin qÃ« ka ba nÃ« njÃ« shtÃ«pi nÃ« TiranÃ« me vetÃ« Mehmet Shehun. Gjithashtu pranon se i ka shkrue njÃ« letÃ«r edhe Enver HoxhÃ«s, pÃ«r shkeljen e tÃ« drejtave tÃ« katolikÃ«ve qÃ« nÃ« atÃ« kohÃ«, bashkÃ« me At Frano Kirin, simbas vullnetit Imzot Frano Gjinit, qÃ« kryente detyrÃ«n e Delegatit Apostolik tÃ« Vatikanit nÃ« Shqipni.
Hetuesi ngulÃ« kambÃ« se PadÃ«r MÃ«shkalla nuk asht riabilitue pÃ«r kohÃ«n qÃ« ka vuajtÃ« 15 vjet nÃ« burg herÃ«n e parÃ«, dhe se ka pÃ«rhapÃ« mendime qÃ« shumica e popullit nuk i mbÃ«shtetÃ« veprimet e Pushtetit. NjÃ«kohÃ«sisht kÃ«rkon tÃ« mbjellÃ« tek rinia mendime qÃ« janÃ« kundÃ«r vijÃ«s sÃ« PartisÃ«. PÃ«rsa i pÃ«rket â€œRevolucionit Kulturalâ€, qÃ« po zhvillojnÃ« masat e gjÃ«ra tÃ« popullit, Meshkalla e krahason me Inkuizicionin. PÃ«r me vÃ«rtetue se MÃ«shkalla ka propagandue kundÃ«r Pushtetit, hetuesi ka pÃ«rgatitÃ« edhe njÃ« ballafaqim me spijunin DedÃ« Martin Kulla, me datÃ«n 28 qershor. Por Pader MÃ«shkalla nuk pranon asnjÃ« nga shpifjet qÃ« i ban Deda. Edhe pse hetuesit ndrrohen, metoda hetimit mbetÃ«t e njejta. Nuk ka njerÃ«z shpifÃ«s qÃ« guxojnÃ« me shkelÃ« drrasat e hetuesisÃ« pÃ«r me i dalÃ« pÃ«rballÃ« PadÃ«r MÃ«shkallÃ«s, kÃ«te e tregon dosja. TÃ« vetmin njeri qÃ« Pader MÃ«shkalla, tregon se i ka diftue ai vetÃ« pÃ«r letrÃ«n qÃ« i ka shkrue Mehmet Shehut, asht kushrini i tij Luigj MÃ«shkalla, i cili, atypÃ«raty, i ka thanÃ«: â€œPo, a ke luejtÃ« mendsh?â€, dhe Pader MÃ«shkalla tregon si i asht pÃ«rgjegjÃ«: â€œKa dy a tri vjet qÃ« mendoj me ia shkrue kÃ«te letÃ«r, por e gjeta kohÃ«n tashti...â€. PÃ«rmbajtjÃ«n e letrÃ«s deklaron se nuk ia ka tregue as Luigjit, ndÃ«rsa njerzÃ« tÃ« tjerÃ« nuk xehen nÃ« gojÃ«, gja e cila vÃ«rteton se parashikimi i Pader MÃ«shkallÃ«s, qÃ« hetuesia mos me u interesue pÃ«r tÃ« gjitha qoshet e skutat ShkodrÃ«s ku Ai kishte ba vizita e shÃ«rbime fetare, u realizue.
Mbas datÃ«s 28 qershor dosja ka vetÃ«m shkresÃ«n pÃ«rcjellÃ«se pÃ«r gjykatÃ«n me po atÃ« datÃ« tÃ« nÃ«nshkrueme nga prokurori Faik Minarolli, qÃ« i rekomandon gjykatÃ«s ndaj tÃ« pandehurit nenin 73/I-rÃ« pÃ«r dÃ«nim. NÃ« dosjen pÃ«rcjellÃ«se janÃ« futÃ« edhe disa nga fletÃ«t e proÃ§es-verbaleve tÃ« hetuesisÃ« sÃ« parÃ«, tÃ« bame nÃ« vitin 1946-47, ku nÃ«nvizohen nga thanjet e Pader MÃ«shkallÃ«s: â€œPushtetin e kam luftue nÃ« tÃ« gjitha predikimÃ«t e mija... Pushtetin nÃ« Shqipni nuk duhet ta marrin komunistat, mbasi nuk do tÃ« na ndihmojnÃ« shtetet e EuropÃ«s... Mbas Ã§lirimit e rihapa rrethin e â€œShÃ«n Pjetritâ€, se mâ€™u lutÃ«n tÃ« rinjtÃ« dhe unÃ« e pashÃ« tÃ« nevojshme, mbasi kishin fillue me u implikue me komunista...â€. Prokurori i pÃ«rmbledhÃ« tÃ« gjitha me njÃ« fjali dhe shÃ«non: â€œI pandehuri ka vazhduar tÃ« vÃ«projÃ« gjithÃ«njÃ« kundÃ«r Pushtetit Popullor...â€.
Kisha e Motrave Stigmatine (klubi i rinisÃ«) nÃ« 1967 ishte kthye nÃ« sallÃ« gjyqi pÃ«r klerikÃ«t, qÃ« Ã§do javÃ« po mbushnin birucat e Sigurimit. Pritej vendosja e ndonjÃ« parulle me karakter ateist nÃ« faqatÃ«n e saj dhe nuk vononte zhvillimi i gjyqeve, ku edhe kÃ«tu pjesmarrja zakonisht bahej me ftesa. Vihej ndonjÃ« altoparlant jashtÃ« nga oborri i shkollÃ«s dhe aty kishe mundÃ«si per me dÃ«gjue pjesÃ«t qÃ« nuk ndÃ«rpriteshin nga zhurmat e duertrokitjeve ose â€œdifekteveâ€ teknike tÃ« transmetimit, qÃ« nuk ishin tÃ« pakta kur pÃ«rgjegjÃ«t nuk iu shkonin pÃ«r shtat gjykatÃ«sve.
19 korrik 1967. DitÃ« e nxehtÃ« si ditÃ«t e tjera tÃ« gjysÃ«s sÃ« dytÃ« tÃ« korrikut nÃ« ShkodÃ«r, qÃ« me gojÃ«n e popullit thirrÃ«shin â€œdjegagurÃ«â€, pra me plasÃ« edhe guri nga nxehtÃ«sia. Bie nÃ« sy zharitja e lulishtave dhe e parqeve tÃ« qytetit. NjerÃ«zit qarkullojnÃ« shumÃ« pak nÃ« rrugÃ«t e Ã§veshuna nga pemÃ«t. Secili kalimtar kÃ«rkon njÃ« skutÃ« me hije sa me futÃ« kokÃ«n. Asfaltet e shkrime nga dielli pÃ«rvlues dukÃ«n sikur janÃ« shtrue nÃ« atÃ« Ã§ast. NdÃ«r rrugÃ« shihÃ«n vetÃ«m nevojtarÃ«t, qÃ« kanÃ« tÃ« domosdoshme daljÃ«n nÃ« kÃ«te pisk vape. Aty â€“ kÃ«tu sheh ndonjÃ« tÃ« njohun nÃ« dyqan apo kafe, por tjetÃ«r kund nuk shihet asnjÃ«ri. TÃ« gjithÃ« mundohen me evitue takimet.
Kjo ditÃ« asht gjetÃ« qÃ« aty nga ora 14.00, nÃ« pishÃ«n e zhegut, njÃ« xhips i Sigurimit tÃ« Shtetit me u ndalue para GjykatÃ«s sÃ« Rrethit (tek shtÃ«pia e Dr. Kadukut), dhe nÃ« mes tÃ« njÃ« grupi policÃ«sh tÃ« mbÃ«rthyem me armÃ« nÃ« dorÃ«, rrethohet njÃ« BurrÃ«, qÃ« shihet me vÃ«shtirÃ«si i lidhun duersh me hekra, imcak, i shkurtÃ«, me ecje tÃ« shpejtÃ« e hapa tÃ« vegjÃ«l, i kapun pÃ«r krahÃ«sh nga kÃ«ta bisha tÃ« Ã§apÃ«rdisuna si zakonisht edhe pse gjahu asht i lidhun nÃ« pranga, dhe gati pa i takue kambÃ«t pÃ«r trotuarin e rrugÃ«s, e fusin nÃ« godinÃ«n trekatÃ«she tÃ« GjykatÃ«s, shkapesin derÃ«n me forcÃ« dhe.., vetÃ«m ndihen shulat e mbrendshÃ«m qÃ« ndalojnÃ« hymjen e cilitdo kalimtar. KÃ«te herÃ« gjyqi nuk u zhvillue tek Kisha!!..
Nga njÃ« proÃ§es-verbal rreth dy faqÃ«sh, i mbajtun po atÃ« ditÃ«, me 19 korrik, nÃ« orÃ«n 14.00, shÃ«nohet: â€œMbas hetimÃ«ve tÃ« bÃ«ra ndaj armikut tÃ« popullit PadÃ«r PjetÃ«r MÃ«shkalla, Gjykata e Rrethit tÃ« ShkodrÃ«s e pÃ«rberÃ« nga: Kryetar: Muhamet Tyli, anÃ«tarÃ«: Ferit Halluni e Gjovalin Jaku, prokuror Kostaq Shandro dhe kryesekretari Ibrahim Stankaj, me vÃ«ndimin nr. 44, dÃ«noi tÃ« pandehurin PjetÃ«r MÃ«shkalla me 10 (dhjetÃ«) vjet heqje lirie dhe me KONFISKIMIN E PASURISÃ‹ (sÃ« tundÃ«shme dhe tÃ« patundÃ«shme)â€. Ai u dÃ«nue me masÃ«n maksimale se edhe nÃ« gjyq deklaroi: -Se po tÃ« shprehin lirisht mendimÃ«t e tyne (njerÃ«zit), ky Pushtet nuk ka pÃ«r tÃ« zgjatÃ« shumÃ«.â€ (MarrÃ« nga proÃ§es-verbali i GjykatÃ«s sÃ« Rrethit tÃ« ShkodrÃ«s). Duket se ajo copÃ« letÃ«r nuk tregon asgja, por, jo!..
Njenit prej njerÃ«zve ma tÃ« vorfÃ«n tÃ« ShkodrÃ«s i jepet vendimi i â€œkonfiskimit tÃ« pasurisÃ«â€, e shka do tâ€™i konfiskohej Pader MÃ«shkallÃ«s?
NÃ« vitin 1988, pak ditÃ« mbas vdekjÃ«s sÃ« Pader MÃ«shkallÃ«s, tek dera e shtÃ«pisÃ« seme me ndaloi fotografi Augustin KiÃ§i, i cili nÃ« botimin e parÃ« nuk donte qÃ« tÃ« shkruaj emnin e tij dhe, mÃ« tha: â€œDo tÃ« tregoj njÃ« sekret, qÃ« nuk e di askush. UnÃ« po ta diftoj ty mbasi kushedi si vjen puna... NjÃ« ditÃ«, me 19 korrik 1967, aty nga ora 13.00, ka ardhÃ« nÃ« shtÃ«pinÃ« teme njÃ« makinÃ« e Sigurimit dhe njÃ« oficer mÃ« tha: -MerrÃ© aparatin fotografik me veti, futi njÃ« film mbrenda dhe eja me nÃ© se kemi njÃ« punÃ«! MÃ« Ã§uen nÃ« gjykatÃ« dhe mbasi mÃ« futÃ«n nÃ« sallÃ«, mÃ« thanÃ«: -Fotografoje kÃ«tÃ«!.. TÃ« them tÃ« drejtÃ«n, njÃ« herÃ« mâ€™u dridhÃ«n duert, po e mora vetin kur pashÃ« qÃ« u Ã§ue para mikrofonit dhe para se me fillue me folÃ« rregulloi koletin e kÃ«mishÃ«s, jakat e xhaketÃ«s, tÃ«rhoqi pak xhaketÃ«n e zhubulosun nga mbrapa, tue u mundue me u rregullue pÃ«r mos me dalÃ« i Ã§kujdesun nÃ« fotografi. Ishte Pader MÃ«shkalla. Kryetari i gjyqit, Muhamet Tyli, i tha: -Fol, shka ke me thanÃ« fjalÃ«n e fundit!.. Ra njÃ« heshtje...
Pader MÃ«shkalla iu afrue mikrofonit dhe tha kÃ«to fjalÃ«: â€œJU MÃ‹ DÃ‹NONI SA TÃ‹ DONI, MBASI MUE NUK KENI SHKA MÃ‹ BANI, UNÃ‹ PRAP SE PRAP DO TÃ‹ DAL, SEPSE JU SHPEJT KENI ME MBARUE, MBASI SHOSHOJNÃ‹ KENI ME HANGÃ‹R, E ATY ASHT FUNDI JUEJ! FEJA E KRISHTIT NUK MBARON KURRÃ‹!â€
MÃ« tregonte Augustini se i kishte ba disa fotografi dhe nÃ« fund tÃ« gjyqit ia kishin marrÃ« filmin, pra nuk kishte asnjÃ«. NÃ« sallÃ« nuk kishte njerÃ«z me pÃ«rjashtim tÃ« radhÃ«ve tÃ« para ku ishin vetÃ«m pak vetÃ« prej aktorÃ«ve tÃ« teatrit â€œMigjeniâ€. Kam pyet disa prej â€œtyneâ€ pÃ«r me dijtÃ« rreth zhvillimit tÃ« gjyqit, por tÃ« gjithÃ« mÃ« kanÃ« mohue praninÃ« e vet aty.
I vetmi burim i gjyqeve tÃ« mbylluna mbeten â€œarkivatâ€!
â€¢Shenim nga F.R.: Lexoni me kujdes nder arkiva, mbasi keqkuptimi i tyne ndryshon tÃ« verteten e fakteve, e cila nuk persÃ«ritet kurrma.
Melbourne, 3 Maji 2021.

Pjesa e XIX.

2021 - VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !

(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)
Nga At Pjeter MÃ‹SHKALLA S.J.:

SANTâ€™ ELENA
NÃ« 100 vjetorin e vdekjÃ«s sÃ« Napoleon Bonapartit (1821 - 1921) nÃ« Santâ€™ Elena. PÃ«r kÃ«te vjerrshÃ« pÃ«rshkrimin nÃ« prozÃ« poetike nÃ« italisht, ma dhÃ¡ At J. Pasinetti.
ShkodÃ«r, 1921.

Larg, e nÃ« vetmi trishtuese krejtâ€™i mbshtjellun
nÃ«n tÃ« tjera klimÃ«, tÃ« zjarrta e mjegullore,
gjendÃ«t njÃ« i vogel ishull mes valÃ«sh dÃ©ti,
Atje, e thepisun, kryet zbulon e hovet,
drejtÃ« qiellit njÃ« buzÃ« shkambi Ã§veshÃ« blerimi,
si tÃ« donte shoqÃ«ni me lypÃ« ndÃ«r diella.
I lodhun syni pÃ«rmbi dÃ©t tÃ« pamatun
kÃ«rkon, por kot, pÃ«rrreth bregore tÃ« tjera
sa grima tÃ« mund pushojÃ«, pse, kah tÃ« sillesh
mbi horizont, veÃ§ ndanÃ« rrafshinÃ« qiellngjye.

Prej sÃ« drejte, mÃ«ni tÃ« AmÃ«shuemit i vÃ©rbtun
dukÃ«t ai shkamb atjÃ©, dhe valÃ«t shkumbuese
njÃªna mbas tjetrÃ«s, rrebtas tue gjimue,
turren mbi tÃ©, por ato sulme tÃ« kota
shkambi krenisht pÃ«rbuzÃ«, kÃ¨ porsi sÃ³gje
a monument tÃ« pÃ«rjetÃ«shem ma se bronxi,
Zoti i fitores mbi njÃ¢tÃ« vend e ruejti.
ShkÃ¢mbit jetik pÃ«rbri e pÃ«r nÃ«n gÃªmba
tÃ« njÃ¢j shelqnÃ¢je vajtuese, njÃ« varr gjendÃ«t;
landÃ« e ngÃ¢llÃ«njimit, lari i rri mbi krye:
Kyâ€™i ditÃ« vigan mbi rÃª naâ€™e hidhte shtatin,
por sot, rrufÃ©ja djegun zhari, varet
e shkyeme degÃ«sh; por, zjarri qÃ« prej sÃ« nalti
mbi tÃ© u plandos, sâ€™ia kishâ€™ pasÃ« sosun jetÃ«n,
se, gÃªmbat e cunguem, stolÃ e begatÃ«shme
i mblon prej gjethÃ«sh tÃ« blerueshÃ«m e, shkulmet
(kÃ© tÃ« furisÃ« sÃ« tyne nÃ« dorÃ« kjo landÃ« kjÃ© lÃ«shue)
mâ€™e shkulÃ« pa kurrÃ« dobi rropatÃ«n: tÃ« forta
e tÃ« thÃ©lla rranjÃ« kishâ€™ngulun nÃ« atÃ« bregore.

KÃ«shtu, deshti Qielli tÃ« largÃ«tave breznina,
kujtim tue u lanÃ« tÃ« pashlyeshÃ«m, me u tregue
kryenalta si mbaron mbi tokÃ« m a d h Ã« s h t i a !

Shenim nga F.Radovani: Kjo poezi e At MeshkallÃ«s botohet nÃ« rastin e
e 100 vjetorit qÃ« asht shkrue nga Autori, dhe 200 vjetorin e vdekjes Napoleonit.
Melbourne, 5 Maji 2021.
Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e XX.
1901- 2021 VITI AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

NÃ« kampin e krypores sÃ« VlonÃ«s...

Vazhdonte Kalvarin...

PadÃ«r Pjeter MÃ«shkalla gjithnjÃ« doli fitues mbi kundÃ«rshtarÃ«t.
Ai gjithmonÃ« e kudo i mposhti ata. Ai gjunjÃ«zoi diktatorÃ«t ma tÃ« mnershÃ«m e tÃ« pashokÃ«, qÃ« mund tÃ« kenÃ« pasÃ« historia e ShqipnisÃ«. Ata, para figurÃ«s sÃ« Tij, ishin tÃ« pafuqishÃ«m edhe pÃ«r mjeshtrinÃ« e flligtÃ« vrastare tÃ« tyne, terrorin, torturÃ«n, gÃ«njeshtrÃ«n, shpifjÃ«n, e sidomos kur para tyne ndodhej i lidhun pÃ«r karrigÃ« e me duer mbrapa ndÃ«r pranga ndonjÃ« Atdhetar apo Klerik, qÃ« pÃ«rsonifikonte virtytin e burrninÃ« e Shqiptarit, siÃ§ ishte At PjetÃ«r MÃ«shkalla. Qendrimi i kÃ«tyne burrave nder hetuesi zbulon misterin... Ja njÃ« rasÃ«:
Mbas dÃ«nimit, mÃ«njÃ«herÃ« e dÃ«rguen nÃ« kampin e kryporÃ«s sÃ« VlonÃ«s. Porsa kishte mbÃ«rrijtÃ«, i kishte tregue njÃ« mikut: â€œJam kenÃ« shumÃ« i lumtun gjatÃ« hetuesisÃ«, se qysh ditÃ«n e parÃ« kuptova qÃ« gjatÃ« kontrollit tÃ« shtÃ«pisÃ« seme, Sigurimi nuk kishte mujtÃ« me e gjetÃ« tÃ« Shejtnueshmin Sakramend, qÃ« e kam pasÃ« tÃ« fshehun!â€. Atje Ai do tÃ« punonte ndÃ«r kÃ«neta pÃ«r me realizue qellimin e komunistÃ«ve pÃ«r tÃ« cilin ishin angazhue ata, â€“zhdukjÃ«n e Tij fizike-... Rinia Shqiptare e prangueme mu nÃ« lulen e rinisÃ« dhe pa asnjÃ« shpresÃ« me shpetue nga prangat e diktaturÃ«s barbare komuniste nder kampÃ«t e shfarosjes ishte krejtÃ« tjeter per ata qÃ« mÃ«rrijtÃ«n me e njohtÃ« nder vuejtje.
Nder ata kampe tÃ« mÃ«nershme mbrenda Shpirtit tyne ishte brumosÃ« sakrifica... NjÃ« dashuni krejtâ€™e pakuptueshme qÃ« nÃ« shumÃ« rasa perfundonte edhe nÃ« vetflijim per shokun. Per ne qÃ« sâ€™ e kemi provue ajo asht e panjohun dhe e pakuptueshme.
At MÃ«shkalla ishte nder njohÃ«sit ma tÃ« saktÃ« tÃ« brumjos sâ€™anÃ«s Shpirtnore tÃ« rinisÃ« sonÃ« nder hetuesitÃ« e kampet komuniste. Ai fliste me kompetenca per mÃ«nyren me tÃ« cilen ka punue dhe veprue sigurimi i shtetit per me shrranjosÃ« edukaten qytetare dhe shkollore nÃ« Shqipni. Mjetet ishin ma antikombtarÃ«t...
At MÃ«shkalla ishte i pergatitun mirÃ« pÃ«r djallzitÃ« e sigurimit...
Ai filloi punÃ«n me grupin e shokÃ«ve ku ishte caktue. Shkonte rreth njÃ« ore nÃ« kambÃ« larg kampit pÃ«r me u gjetÃ« nÃ« vendin e punÃ«s dhe me lopatÃ« do tÃ« realizonte normÃ«n e caktueme. Mos realizimi i saj sillte pasoja tÃ« randa pÃ«r tÃ« burgosunit. Porsa mori lopatÃ«n nÃ« dorÃ« me fillue punÃ«n, Ã§farÃ« ndodhi?

Grupi i djelmÃ«ve tÃ« rijÃ«, qÃ« ishin â€œbashfajtorÃ«â€ me tÃ©, e qÃ« ishin gjetÃ« tÃ« gjithÃ« prej ToskÃ«nije, tÃ« zgjedhun me qellim pÃ«r mos me dijtÃ« kush asht â€œmeshtari plakâ€ prej Shkodret.
Ata i kÃ«rkuen njÃ« nder Pjetrit, mbasi ata nuk dinin nÃ« atÃ« Ã§ast emnin me tÃ« cilin do tÃ« njihej ma vonÃ« shoku i punÃ«s sÃ« tyne, i porsa ardhun nÃ« kampin e shfarosjes sÃ« VlonÃ«s.
Ata kÃ«rkuan prej Pjetrit qÃ« ky tÃ« shkonte jo fort larg me mbushÃ« ujÃ« pÃ«r me pi ata gjatÃ« kohÃ«s sÃ« punÃ«s. AtÃ« rrugÃ« ky do ta bante dy-tri herÃ« nÃ« ditÃ«. KohÃ«n tjetÃ«r do ta kalonte nÃ«n hijÃ«n e njÃ« pemÃ«s aty afÃ«r, ndÃ«rsa normÃ«n e punÃ«s sÃ« Tij (sot krejt e panjohun prej nesh) do ta kryenin djelmtÃ« e rijÃ«.
He pra, gjeni si ndodhi kjo punÃ«!?... -Ata nuk e dinin fare kush ishte Ky â€œplakâ€ 66 vjeÃ§ar... nga Shkodra.
Ata dinin vetÃ«m njÃ« gja; tÃ« dÃ«rmoheshin e tÃ« shkallmoheshin ndÃ«r moÃ§ale, kanale e kÃ«neta pÃ«r me mujtÃ« me nxjerrÃ« tÃ« paktÃ«n kockat nga ai vend, mbasi gjithshka humbte nÃ« llomin e baltÃ«n qÃ« pÃ«rzihej me gjakun e djersÃ«n e Tyne, e qÃ« sa vinte dhe i thithte pÃ«rmbrenda pÃ«r me i kalbÃ«zue, me i tretÃ«, me i zhdukÃ«, pÃ«r mos me u pa ma kurr nÃ« faqe tÃ« dheut, pÃ«rveÃ§ karakterit tÃ« Tyne, qÃ« sa vinte e brumosej me idealin pÃ«r tÃ« cilin kishin hy nÃ« atÃ« vend: Antikomunizmin.
E kÃ«ta djelmÃ« nuk ishin vetÃ«m prej Tiranet apo prej Shkodret, ku kishte punue e jetue PadÃ«r MÃ«shkalla me rininÃ«, por Ata ishin prej krejt ShqipnisÃ«. Kjo ishte arÃ«syeja qÃ« ata edhe e respektonin, sepse edhe Ai i pÃ«rkiste rinisÃ« sÃ« mbarÃ« Atdheut.
NÃ«se sot Rinia Shqiptare mÃ«rrinÃ« me e kuptue kush ishte dhe kush mbeti nder fletÃ«t e historisÃ« sÃ« martirizimit tÃ« Popullit Shqiptar, nga barbarizmi i tiranisÃ« komuniste, aty do tÃ« gjeni mija e mija Figura tÃ« nderueme qÃ« koha me siguri njÃ«ditÃ« do ti vendosin nÃ« vendin e merituem. JanÃ« mija tÃ« rijÃ« qÃ« sot nuk po i kujtohen emnat e Tyne tÃ« nderuem e, shka asht edhe ma keq punohet per me i harrue... Jo, jo, Atdheu per Ata, sot tue fillue nga ma tÃ« masakruemit kerkon me vendosÃ« njÃ« lule mbi gropen e Tyne tÃ« â€œharruemeâ€, bash aty nder ferrat e Zallit tÃ« Kirit, si dikur... Nanat tona ndeznin njÃ« kandil qÃ« sâ€™fikej kurr!
Mos harroni se ShqiptarÃ«t me gjakun e Tyne kanÃ« Ã§imentue PÃ«rmendoren e lavdishme dhe tÃ« perjetÃ«shme antikomuniste nÃ« kontinentin Europjan...
Melbourne, 11 Maji 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e XXI.

2021 - VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

â€œE, dyert e ferrit nuk kanÃ«â€...

Kaluen pak muej pranÃ« asaj peme ku rrinte Pader MÃ«shkalla dhe njÃ«ditÃ«, papritÃ«, aty pranÃ« ndalohet njÃ« xhips. Zbresin dy xhelatÃ« dhe drejtohen nga oficeri i rojÃ«s pÃ«r me ditÃ« se cili asht Pader MÃ«shkalla, i flasin dishka nÃ« njÃ« anÃ« dhe drejtohÃ«n nga Patri (mbasi kÃ«shtu e thirrnin policÃ«t), dhe e marrin me vete... Ku e Ã§uen? Ã‡farÃ« kishte ndodhÃ«? -Askush nuk mori gja vesht deri nÃ« darkÃ« kur u kthyen tÃ« burgosunit nga puna... Kishin hy nÃ« zyrÃ«n e drejtorit te kampit dhe kishin kÃ«rkue nga PadÃ«r MÃ«shkalla mos me shkue ma nÃ« punÃ« tek kryporia, por me u angazhue me pÃ«rkthime nÃ« njÃ« dhomÃ« tÃ« veÃ§antÃ«, sigurisht mbrenda kampit. Materiali qÃ« do tÃ« pÃ«rkthente Ai aty ishte nÃ« gjuhÃ«n gjÃ«rmane dhe do tâ€™i sillej nga Tirana. Bahej fjalÃ« pÃ«r veprat origjinale tÃ« materializmit... Por P. MÃ«shkalla, i fortÃ«, i palÃ«kundun dhe trim si gjithmonÃ«, nuk i le me vazhdue bisedÃ«n tue ua ndÃ«rpre fjalÃ«n: â€œNuk pranoj me u marrÃ« me kÃ«te punÃ« mbasi nuk i jap as rinisÃ«, as pleqÃ«ve, tÃ« pÃ«rkthyem me dorÃ«n teme helmin e marksizÃ«m â€“ leninizmit, atÃ« helm kundÃ«r tÃ« cilit jam kenÃ« gjithÃ« jetÃ«n teme!â€.
AtÃ«herÃ«, ata e pyesin: â€œÃ‡farÃ« punÃ«t tjetÃ«r di me ba ti?â€ â€“Ai u pÃ«rgjegjÃ«t: â€œVetÃ«m Meshtar!â€. Ata prap ngulin kambÃ«: â€œPo tjetÃ«r punÃ« shka di?â€ â€“ Pader MÃ«shkalla u pÃ«rgjegjÃ«t: â€œVetÃ«m me thanÃ« MeshÃ«!â€. â€“Po mirÃ«, mbas meshet, me shka je marrÃ« nÃ« shtÃ«pine tande? â€“VazhdojnÃ« ta pyesin ata. â€œJam marrÃ« me luleâ€ â€“ u pergjegjet MÃ«shkalla. He pra, sa mirÃ« !..- i thonÃ« ata, - KÃ«tu para kampit ke me ba njÃ« lulishtÃ«. PunÃ«t e randa do tâ€™i bajnÃ« tjerÃ«t, ti vetÃ«m ke me u kujdesÃ« pÃ«r lulÃ«t, ndÃ«rsa, nÃ« kohÃ«n e drekÃ«s dhe tÃ« darkÃ«s ke me shpÃ«rnda nÃ« tavolinat e mencÃ«s rriskat e bukÃ«s pÃ«r tÃ« burgosunit.., njÃ« punÃ« e lehtÃ«, por qÃ« Pader MÃ«shkallÃ«n e kalonte pothuej puntorÃ« pranÃ« mencÃ«s sÃ« kampit. QÃ© misteri! Sigurisht...ishte Zoja qÃ« po vepronte, e qÃ« Ai kishte aq devocion nÃ« TÃ©.
Tashti edhe Ganxhja, kushrina e Tij, nuk mund ta ndiqte ma, ishte shumÃ« plakÃ« e shkreta dhe nuk mund tÃ« merrte ma rrugÃ«t e gjata, tÃ« largÃ«ta, tÃ« vÃ«shtira, me shpenzime e plot strapaca, qÃ« mund tâ€™i pÃ«rshkruente vetÃ«m nana eme. Ajo i ka provue tÃ« gjitha tue shkue ndÃ«r kampe anÃ« e kand ShqipnisÃ«, prej derÃ«s sÃ« burgut tÃ« Kuvendit tÃ« FretÃ«nve nÃ« 1946 e deri nÃ« tÃ« famÃ«shmin SpaÃ§, nÃ« 1977.
Kur erdhi nga kampi i VlonÃ«s, nana ishte e gÃ«zueme se kishte pa Pader MÃ«shkallÃ«n tek lulishta para kampit, dhe e kishte pÃ«rshÃ«ndetÃ« dhe ishte dukÃ« mirÃ« me shÃ«ndet. Ai i kishte tregue mbas telave me gjema se merrej me lule.., dhe nuk shkonte ma ndÃ«r kanale e punÃ« tÃ« randa... Polici e kishte lejue me folÃ« kÃ«to pak fjalÃ«.., mbasi Atij nuk kishte kush tâ€™i shkonte ma atje me e pa, sepse tashti nuk guxonte ma asnjÃ«ri me iu afrue atij vendi... Asht vÃ«shtirÃ« sot me u kuptue nga ata qÃ« nuk e kanÃ« provue nÃ« sofren e vet, fjalen â€œlufta e kllasaveâ€...
NjÃ« ditÃ«, kur Pader MÃ«shkalla po merrÃ«j me lule, kishte shkue nÃ« VlonÃ« drejtori i burgjeve tÃ« ShqipnisÃ«. Ishte afrue tek MÃ«shkalla dhe e kishte pyetÃ«: â€œPse punon kaq bukur, pra, ti edhe nuk na don aspak nÃ©?!â€ â€“ Pader MÃ«shkalla iu pÃ«rgjegj: â€œAsht e vÃ«rtetÃ« qÃ« unÃ« nuk iu due ju aspak, por mÃ« pÃ«lqen me iu ba ju, qÃ« me gojÃ«n tuej me lavdue punÃ«n e armiqve tuej!â€ Cila kulshedÃ«r komuniste mund tÃ« priste kÃ«to fjalÃ«?
Ai mbÃ«shtetej mbi atÃ« parim pÃ«r tÃ« cilin edhe kujtohej prej shumÃ« qytetarÃ«ve, tÃ« cilÃ«t dikur besoj e kishin dÃ«gjue zanin e fuqishÃ«m tÃ« Tij, tue ushtue prej predikatorÃ«s sÃ« jezuitÃ«ve tâ€™ asaj kohÃ«: â€œ.., E dyert e ferrit nuk kanÃ« me fitue.., nuk kanÃ« me fitue .., e pra, nuk kanÃ« me fitue!..â€
Kushedi, sa herÃ« e pÃ«rsÃ«riste kÃ«te shprehje tÃ« At MeshkallÃ«s, i nderuemi Gjovalin Prendi, i cili ndÃ«r shumÃ« kujtime tÃ« Tij imitonte zanin e fortÃ« dhe mimikÃ«n e Tij, ashtu si e kishte pa e dÃ«gjue nÃ« predikatorÃ«n e KishÃ«s sÃ« JezuitÃ«ve, kur ky ishte kenÃ« student nÃ« gjimnazin e tyne nÃ« Shkoder.
Koha me tÃ« vertetÃ« qÃ« ecte e merrte me vete shumÃ« kujtime...
Dukej se gjithshka shkon drejt humnerÃ«s sÃ« harresÃ«s, por jo!
EdukatorÃ«t e RinisÃ« Shqiptare dijtÃ«n me daltue nÃ« Shpirtin e saj dashuninÃ« per Atdhe, dije dhe kulturÃ« Europjane, po mbi tÃ« gjitha virtytet e pashlyeshme nÃ« kujtesÃ«n e Tyne, mbetÃ«n tÃ« paharrueshem daltuesit dhe edukatorÃ«t e perjetshÃ«m!
Melbourne, 18 Maji 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e XXII.)

2021 - VITI i AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

Tregonte i Madhi Pjeter Gjini...

Pjeter Gjini (1908 â€“ 1988) ishte njÃ« figurÃ« e rradhÃ« qÃ« njeh prej asaj kohe tÃ« vÃ«shtirÃ« humori e kultura e Shkodres. Nuk ishte i panjohun edhe nder ambjentet tona familjare, po jo aq sa na u krijue mundsia nga hymjet e daljet me nipin e Tij Luigj Gjeka.
U gzueme shumÃ« tÃ« gjithÃ« miq e shokÃ« tÃ« Luigjit per Dajen e Tij.
KnaqÃ«si e madhe qÃ« u lirue mbas 12 vjetÃ«sh i burgosun â€œpa dijtÃ« se pseâ€, politikisht nÃ« Burrel. ShumÃ« shpejtÃ« u njohÃ«m me â€œDajen Pjeterâ€ dhe prej asaj kohÃ« edhe na mbetem miq. Pak kush i kujtonte vitÃ«t e burgut me aq hollsi sa Pjeter Gjini. Kishte njÃ« kujtesÃ« tÃ« mrekullueshme! FatkeqÃ«sisht nuk e kujtoj emnin e njÃ« djali tÃ« ri pÃ«r tÃ« cilin mÃ« ka tregue i nderuemi PjetÃ«r Gjini (pak kohÃ« mbasi pat dalÃ« nga burgu), aq e kishin rrah policÃ«t e burgut Burrelit, e torturue nÃ« mÃ«nyrÃ« Ã§njerÃ«zore, sa pÃ«r kush e di sa ditÃ« ai djalÃ« nuk mund tÃ« Ã§ohej i shkreti nÃ« kambÃ«t e veta. Kishte mbetÃ« i shtrimÃ« nÃ« shtrat nga dhimbjet e trupit dhe tÃ« gjymtyrÃ«ve... Nuk ishte i zoti me shkue as nÃ« banjo ai vetÃ«...
E pse? â€“Dikush nga tÃ« burgosunit e kishte paditÃ« se ai djali kishte thanÃ«: â€œPader MÃ«shkalla asht Njeriu ma i madh qÃ« kam njohÃ« nÃ« jetÃ«n teme!â€... E pabesueshme!.. Por ai u ndeshkue aq rreptÃ« vetÃ«m se guxoi e vuni figurÃ«n e Pader MÃ«shkallÃ«s mbi Enver Hoxhen e Stalinin e â€œmadhâ€... PÃ«r kÃ«si lloj fajesh nuk ishte aspak Ã§udi edhe me tÃ« pushkatue nÃ« ato kohÃ« tÃ« zeza.
I ka kÃ«to gjana â€œdemokracia proletareâ€, thonte i madhi PjetÃ«r Gjini, â€œlum kush e provon!â€. E me tÃ« vertetÃ« ashtu ishte!
Erdhi njÃ« kohÃ« qÃ« Pjeter Gjini ishte i â€œdomosdoshemâ€ nder tÃ« gjitha sofrat e gzueshme tÃ« Shkodres, ndersa tek tÃ« njohunit nÃ« Burgun e Burrelit, Pjetri ishte nÃ« kryet e vendit. Ai respektohej prej tÃ« gjithve, sepse qendrimi i Tij burrnor dhe i palÃ«kundun nder vÃ«shtirsitÃ« aq tÃ« mÃ«dha kujtohej prej tÃ« gjithve me respekt.
Me njÃ« pjekuni e matuni tÃ« madhe Ai kishte krijue tek tÃ« gjithÃ« njÃ« besim tÃ« madh qÃ« e veÃ§onte nder bashkvuejtÃ«sit e Tij. Erdhi koha dhe u ndame tue u qeshÃ« por, pa e kuptue.., prej Pjetrit!
Kujtoj disa thanje tÃ« Tijat.., po fatkeqsisht koha nuk lejoi me i pasÃ« tÃ« shkrueme shumÃ« thanje brilante tÃ« Pjeter Gjinit.
Ai ishte njÃ« dokumentar i plotÃ« dhe i saktÃ« i zhdukjeve â€œnen zaâ€ tÃ« panjohuna edhe sot, nga kriminelat e atij humnerÃ« Burgut.
Pak kush mund tÃ« kenÃ« metÃ« pa i rigue lotÃ«t, kur Pjetri na la...
VÃ«shtirÃ« se Burra si Ai, i vijnÃ« prap Shkodres sonÃ« plot humor, e qÃ« na e kishim per zemer nÃ« â€œatÃ« Shekull plot me lotâ€..!
Melbourne, 30 Maji 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e XXIII.)

2021 - VITI AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

NJÃ‹ NATÃ‹ E PAHARRUESHME...

Kujtime me tÃ« vertetÃ« tÃ« daltueme nÃ« tru! Nuk harrohen kurr!
Ndokush mund tÃ« na pyesin sot: â€œ Po me kÃ«ndue a dinte Pader Meshkalla?â€ Dhe unÃ« po ju pÃ«rgjegjÃ«m: â€œPO!..â€
NÃ« fundin e ferrit ku ishte Ai, ndoshta, ndokush nuk e beson, por asht ma vÃ«shtirÃ« me ba tÃ« tjerÃ«t me kÃ«ndue, se me kÃ«ndue Ai vetÃ«, pra, me 24 dhetor 1952, natÃ«n e KrishtlindjÃ«s, janÃ« dÃ«shmitarÃ« djelmoÃ§at e rijÃ« tÃ« asaj kohÃ«, bashkvuejtÃ«s nÃ« kampin e tÃ« burgosunve nr. 1, tek Ura vojgurore nÃ« Berat, qÃ« bashkÃ« me MÃ«suesin e tyne kÃ«nduen me zÃ¢ tÃ« lehtÃ« â€œStille Nachtâ€, madje, shumÃ« lehtÃ«, se me zÃ¢ ma tÃ« naltÃ« mund tâ€™i â€œprishejâ€ qetÃ«sia policve, qÃ« aq ju donte, e kush e di se Ã§farÃ« mund tÃ« vinte prej drite!.. I kishte paralajmÃ«rue qÃ« sande do tÃ« kÃ«ndojmÃ« sÃ« bashku aty kah mesnata... Askush nuk dinte me e marrÃ« me mend kangÃ«n qÃ« do tÃ« kÃ«ndonin! Kaloi ora e gjumit dhe po afrohej mesnata... Dritat nder kampe nuk fikeshin...
Dy nga djelmoÃ§at pranÃ« shtratit Pader MÃ«shkallÃ«s, nuk i zente gjumi pa kÃ«ndue dhe, aty nga ora 11 e natÃ«s, i kerkojnÃ« tekstin e kangÃ«s. Kur e morÃ«n tekstin mbetÃ«n tue shikue njenitjetrin tÃ« habitun... Po, kjo nuk asht nÃ« gjuhen shqipe!.. Pa kalue pak minuta u afruen edhe dy djelmÃ« tjerÃ« tÃ« cilÃ«t e kishin marrÃ« dy ditÃ« perpara tekstin nga At MÃ«shkalla, dhe e kishin mÃ«sue ate dhe melodinÃ« e saj. Ata ishin dy djelm qÃ« mÃ«sonin gjermanisht nga Pader MÃ«shkalla, dhe perveÃ§ tekstit dijshin edhe melodinÃ« qÃ« ishte nder kryeveprat e kangve gjermane rreth vitit 1818.
Ishte njÃ« kangÃ« qÃ« Naten e KÃ«shndellave e kÃ«ndon gjithÃ« Bota:
â€œSTILLE NACHTâ€
Nga Franz Xaver GRUBER (1787 â€“ 1863) 1818?
1. Stille Nacht! Heilige Nacht!
Alles schlÃ¤ft; einsam wacht
Nur das traute heilige Paar.
Holder Knab im lockigten Haar,
Schlafe in himmlischer Ruh!
Schlafe in himmlischer Ruh!

2. Stille Nacht! Heilige Nacht!
Gottes Sohn, o wie lacht
LiebÂ´ aus deinem gÃ¶ttlichen Mund,
Da schlÃ¤gt uns die rettende Stund.
Jesus in deiner Geburt!
Jesus in deiner Geburt!

3. Stille Nacht! Heilige Nacht!
Die der Welt Heil gebracht,
Aus des Himmels goldenen HÃ¶hn
Uns der Gnaden FÃ¼lle lÃ¤ÃŸt sehn:
Jesum in Menschengestalt,
Jesum in Menschengestalt

4. Stille Nacht! Heilige Nacht!
Wo sich heut alle Macht
VÃ¤terlicher Liebe ergoÃŸ
Und als Bruder huldvoll umschloÃŸ
Jesus die VÃ¶lker der Welt,
Jesus die VÃ¶lker der Welt.

5. Stille Nacht! Heilige Nacht!
Lange schon uns bedacht,
Als der Herr vom Grimme befreit
In der VÃ¤ter urgrauer Zeit
Aller Welt Schonung verhieÃŸ,
Aller Welt Schonung verhieÃŸ.

6. Stille Nacht! Heilige Nacht!
Hirten erst kundgemacht
Durch der Engel Alleluja,
TÃ¶nt es laut bei Ferne und Nah:
Jesus der Retter ist da!
Jesus der Retter ist da!

Edhe pse tÃ« rrethuem nÃ« tela me ferra dhe armÃ« vrastare...
Pader MÃ«shkalla ishte Ai Atdhetar qÃ«, mendonte si e si me i ba me harrue tÃ« rijtÃ« e burgosun se ku ishin... Ajo ishte kanga!
Ai gjithÃ« jeten e sakrifikoi per RininÃ« Shqiptare!
Ai dinte tÃ« gjitha mÃ«nyrat me ba RininÃ« me harrue ku ishte!!
Melbourne, 7 Qershor 2021.

[color=#0000FF]Nga Prof. Prend BUZHALA:

(Pjesa e XXIV)

2021 - VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

LIBRI PÃ‹R MISIONARIN E PAPÃ‹RKULUR
Autori i librave â€œAt PjetÃ«r MÃ«shkalla S.J.â€ (1993) dhe â€œNjÃ« monument nÃ«n dhÃ©â€ (2004), bashkautor i librit â€œMartirizimi i KishÃ«s Katolike Shqiptare 1944 â€“ 1991â€ (1993) Fritz Radovani na vjen me botimin e dytÃ« tÃ« librit â€œAt PjetÃ«r MÃ«shkalla S.J.â€ NÃ«se letÃ«rsia shqipe, e pÃ«rgjithÃ«sisht edhe literatura diskurzive, e krijuar nÃ« ShqipÃ«ri e nÃ« KosovÃ«, deri nÃ« vitet â€™90, pÃ«rshkohej nga tematika e LuftÃ«s sÃ« DytÃ« BotÃ«rore dhe tÃ« â€œperiudhÃ«s sÃ« ndritur tÃ« socializmitâ€, me â€œpastÃ«rtinÃ« ideologjikeâ€, me njÃ« sistem tÃ« veÃ§antÃ« motivacioni, shpesh duke kaluar nÃ« njÃ« letÃ«rsi sterile; zhanri dokumentar dhe ai letrar, qÃ« erdhen gjatÃ« dy dakadave tÃ« fundit, sollÃ«n njÃ« frymÃ« tjetÃ«r Ã§liruese. Edhe tÃ© ky libÃ«r e lexojmÃ« dhe e ndjejmÃ« frymen e po atij homazhi dokumentar i tÃ« njejtit lartÃ«sim tÃ« figurÃ«s atdhetare e tÃ« dalluar kundÃ«r diktaturÃ«s qÃ« shfaqen nÃ« botimet e pÃ«rparshme tÃ« kÃ«tij autori.

LartÃ«simi i shembÃ«lltyrÃ«s, sinteza tÃ« kontekstit kohor
E tash, na vjen edhe njÃ« liber i kujtesÃ«s dokumentare qÃ« tÃ« na ndihmojÃ« nÃ« njÃ« gjÃ«: si ta mundim atÃ« terr tÃ« sÃ« keqes brenda nesh. E jep biografinÃ« pÃ«r jetÃ«n dhe veprÃ«n e At Pjeter MÃ«shkallÃ«s S.J. (1901 â€“ 1988), intelektual, atdhetar e prift shkodran, i burgosur disa herÃ« nga diktatura komuniste. KÃ«saj radhe, autori e ndanÃ« librin nÃ« nÃ«ntÃ« pjesÃ«. E nis me lartÃ«simin e portretit tÃ« tij si atdhetar, meshtar jezuit, qendresÃ«n e Tij etiko â€“ jetÃ«sore, besnikÃ«rinÃ« e Tij ndaj bindjeve tÃ« Tija tÃ« palÃ«kundshme filozofike, fetare e njerÃ«zore, duke dhÃ«nÃ«, po ashtu, edhe sinteza tÃ« kontekstit kohor tÃ« ngjarjeve, nÃ«pÃ«rmes kujtimeve e tÃ« evokimeve (teksti ballor â€œAi ishteâ€ dhe po kÃ«te frymÃ« e vazhdon me â€œPjesen e ParÃ«â€).
Po nÃ« frymen e kÃ«tij dokumentacioni, pÃ«r ta parÃ« edhe nÃ« njÃ« plan tjetÃ«r shembÃ«lltyren vepruese tÃ« kÃ«tij jezuiti shqiptar, nÃ« pjesen e dytÃ« jepen pjesÃ« nga trashÃ«gimia letrare e shkrimore e At MÃ«shkallÃ«s (poemat â€œKanga e IsaisÃ«â€, â€œKrishtlindje nÃ« Shkoderâ€, â€œNanÃ« ktheuâ€.., dhe gjashtÃ« pjesÃ« tÃ« poemes â€œHipokriziaâ€.., etj. deri nÃ« 1982.)
NÃ« pjesen e tretÃ« autori trajton biografinÃ« e shkurtÃ« tÃ« At MÃ«shkallÃ«s. Duke e nderthurÃ«, shpesh e shpesh, refleksioni me komentin lirik, sintezen pÃ«rshkruese me faktin, portretin e shembÃ«lltyrÃ«s me kontekstin historik e shoqÃ«ror, edhe tÃ© kjo pjesÃ« shquhet modaliteti dokumentar i Fritz Radovanit. Ja si e pÃ«rshkruan fundin e jetÃ«s sÃ« At MÃ«shkallÃ«s: â€œMe datÃ«n 28 korrik 1988, populli i Shkodres, pa dallim feje, pÃ«rcolli pÃ«r nÃ« banesÃ«n e fundit AT PJETÃ‹R MÃ‹SHKALLÃ‹N, Atdhetarin e flaktÃ« dhe tÃ« vendosun nÃ« Idealin e Tij, Dijetarin mendje ndritun e puntorin e palodhun pÃ«r unitetin e Atdheut... Shqipja me kthetrat e Saja ka skalitÃ« nÃ« njÃ« shkamb: Edhe njÃ« Hero ma pak!â€.
Pjesa e katÃ«rt (â€œAi nuk perkulej!â€) jep shkallÃ« â€“ shkallÃ« vendosjen e regjimit komunist dhe luften e kÃ«tij regjimi kundÃ«r klerit dhe fesÃ« pÃ«rgjithÃ«sisht, ballafaqimet dhe qendrimet e At MÃ«shkallÃ«s kundrejt qendrimeve zyrtare, nÃ« shtypin e kohÃ«s...
â€œAi nuk thehej!â€ paraqiten vitet â€™50, â€™60 tÃ« diktaturÃ«s kundÃ«r fesÃ«, sidomos tÃ« viteve 1967, kur u mbyllen pÃ«rfundimisht kishat dhe Shqipnia shpallet shtet ateist...
Radovani, prandaj ka tÃ« drejtÃ« tÃ« konstatojÃ«: â€œPadÃ«r MÃ«shkalla ia mbÃ«rrijti asaj ditÃ« qÃ« pat profetizue maparÃ«. Ai pau me sy Ã§ka paralajmÃ«roi diktatorÃ«t: Me tÃ« vÃ«rtetÃ« hangrÃ«n kokat e njeni â€“ tjetrit dhe kÃ«tij nuk patÃ«n Ã§ka me i ba. Ai dhe Ideali i Tij , Fitoiâ€ sÃ« kÃ«ndejmi na vijnÃ« edhe ideostilemat vlerÃ«suese tÃ« Fritz Radovanit (â€œAi nuk pÃ«rkulejâ€, â€œAi nuk thehejâ€, â€œAi fitoiâ€) qÃ« dalin nÃ«pÃ«r pjesÃ«t e veprÃ«s.
â€œPadÃ«r MÃ«shkalla gjithnjÃ« doli fitues mbi kundÃ«rshtarÃ«t, Ai gjithmonÃ« e kudo i mposhti ata. Ai gjunjÃ«zoi diktatorÃ«t ma tÃ« mnershÃ«m e tÃ« pashoq qÃ« mund tÃ« kenÃ« pasÃ« historia e ShqipnisÃ«. Ata para figurÃ«s sÃ« Tij ishin tÃ« pafuqishÃ«m dhe pÃ«r mjeshtrinÃ« e flligtÃ« tÃ« tyne, terrorin, torturÃ«n, gÃ«njeshtrÃ«n, shpifjen e, sidomos, kur para tyne ndodhej i lidhun pÃ«r karrigÃ« e me duer mbrapa ndÃ«r pranga ndonjÃ« Atdhetar apo Klerik, qÃ« pÃ«rsonifikonte virtytin e burrninÃ« e Shqiptarit, siÃ§ ishte At PjetÃ«r MÃ«shkalla. Qendrimi i kÃ«tyne burrave zbuloi misterin...â€
Prandaj, letÃ«rsia dokumentare e Fritz Radovanit mund tÃ« pÃ«rkufizohet si bioprozÃ« karakteristike qÃ« vjen nÃ« letÃ«rsinÃ« tonÃ« me pluralizmin e temave, ideve, procedimeve shkrimore, rrymimeve letrare, me procesin bashkohorÃ« tÃ« shumÃ«sisÃ« sÃ« zhanreve.
Posi tek libri â€œNjÃ« monument nÃ«n dhÃ©â€, edhe tek kjo monografi endÃ«zohet e strukturohet rrÃ«fimi nÃ« veten e parÃ«, i cili paraqet njÃ« modalitet tÃ« veÃ§antÃ« tÃ« sÃ« vertetÃ«s.
Mbase, kÃ«te trajtÃ« dokumentare personale e subjektive tÃ« rrÃ«fimit nÃ« veten e parÃ«, dÃ«shron ta paraqesÃ« si frymÃ« etnie tÃ« veÃ§ant tÃ« shekujve tÃ« kaluar pÃ«r brezat qÃ« vijnÃ«. Edhe pse ky i martirizuem e â€œamanetxhiâ€ Ã«shtÃ« katoliku shqiptar, mÃ« i pÃ«rafert me habitusin e tij specifik, si Ã«shtÃ« Shkodra; autori pÃ«r asnjÃ« Ã§ast nuk i largohet jetÃ«s sÃ« pandashme tÃ« binomit tÃ« tij â€œAtdheâ€, ShqipnisÃ«, ShqipÃ«risÃ«; Trojeve Etnike. Ai nuk i ik fatit tÃ« njeriut shqiptar nÃ« kohÃ« tÃ« turbullta e as pikÃ«takimeve tÃ« religjioneve, zakoneve, varreve, festave, flamurit e gjuhÃ«s sÃ« pÃ«rbashkÃ«t. TÃ« dhÃ«nat, faktet dhe refleksionet mbÃ«shteten dhe strukturohen jo vetem mbi njÃ« bazÃ« tÃ« gjÃ«rÃ« e tÃ« shumÃ«llojshme dokumentare, por autori jepet i tÃ«ri edhe mbas tÃ« dhÃ«nave mÃ« tÃ« padukshme e mbas nuancimeve qÃ« rrallÃ« na bien nÃ« sy nÃ« jetÃ«n e pÃ«rditshme a nÃ« literaturÃ«. SÃ« kÃ«ndejmi, do tÃ« thoshim, autori i jep shumÃ«zÃ«shmÃ«rinÃ« kÃ«saj vepre dokumentare, e qÃ« pÃ«rbÃ«n njÃ« polifoni tÃ« vÃ«rtetÃ« tÃ« zhanreve dokumentare â€“ publiÃ§istike, polifoni e kÃ«ndshikimeve tÃ« pasura, mbasi tek e vÃ«rteta ai arrinÃ« shkallÃ« â€“ shkallÃ«, po si njÃ« arkeolog qÃ« i heq ngadalÃ« shtresat qÃ« e mbulojnÃ« thesarin e tij dokumentar; qÃ« i heq me durim bashkat e gÃ«njeshtrave mbi ngjarje dhe personalitete.
Autori duhet pÃ«rgÃ«zuar edhe pÃ«r gjuhÃ«n e kuptueshme e tÃ« thjeshtÃ«, pa ndÃ«rlikime refleksionesh tÃ« errÃ«ta a frazash boshe. GjuhÃ«n qÃ« e pÃ«rdor autori Fritz Radovani nÃ« tÃ« gjitha veprat e tij tÃ« letÃ«rsisÃ« dokumentare, (si e ka vlerÃ«suar autori i kÃ«tij shkrimi kritiko â€“ letrar nÃ« njÃ« rast tjetÃ«r), Ã«shtÃ« ajo e sensibilitetit tÃ« njohur ligjÃ«rimor shkodran; i njeriut shkodran, qÃ« ka trashÃ«guar traditat atdhetare, fetare, etnike e popullore tÃ« mesit, i identitetit etnik euroshqiptar. Kjo gjuhÃ« Ã«shtÃ« testimonia illyrica et testimonia albanica e martiriumit dokumentar tÃ« Radovanit. Porse libri i shkruar nÃ« kÃ«te trajtÃ« letrare, asesi nuk do tÃ« thotÃ« se kundÃ«rshton standardin letrar tÃ« shqipes. Standardi gjuhÃ«sor, gjithsesi, Ã«shtÃ« diÃ§ka tjetÃ«r, aspak i kontestueshÃ«m. Ã‹shtÃ« shpirti i dokumentit dhe i formimit dÃ«shmues tÃ« autorit. Ndryshe, do tÃ« vritej ky shpirt dokumentar. Dhe ky shpirt dokumentar frymon si i tillÃ« vetÃ«m nÃ« trajten e shkrimit qÃ« e ka dhÃ«nÃ« Fritz Radovani.
Historia qÃ« vÃ«zhgohet e dokumentohet nÃ« kÃ«te monografi, Ã«shtÃ« ajo mÃ« e reja, qÃ« i gÃ«rmon kÃ«to rrÃ«njÃ« shqiptare e fetare, qÃ« e gÃ«rmon harmoninÃ« shqiptare pÃ«rballÃ« fytyrÃ«s sÃ« krimit dhe egÃ«rsisÃ« sÃ« ndÃ«rhyrjes sÃ« armiqve shqiptarÃ«, sllavÃ«ve, tÃ« cilÃ«t injektuan ideologji pÃ«rÃ§arÃ«se. ParametÃ«r i kÃ«tij gjurmimi gjithnjÃ« Ã«shtÃ« humanizmi, Njeriu, fytyra njerÃ«zore.
Drita dokumentuese, e hedhur nÃ«pÃ«r minjerat e kujtesÃ«s e tÃ« katakombeve tÃ« historisÃ« mÃ« tÃ« re, pÃ«rqendrohet pikÃ«risht nÃ« kÃ«rkimin e sÃ« VÃ«rtetÃ«s. Prandaj, lÃ«nda e shtrirÃ« dokumentare strukturohet nga referencat e shumta, nga kujtimet, rrÃ«fimet, dÃ«shmitÃ«, ditarÃ«t, reportazhet, letrat, korespondencat, tÃ« gÃ«rshetuara me rrÃ«fimin biofiksional e me pasazhet lirike narrative; qÃ« e shtyjnÃ« autorin tÃ« japÃ« njÃ« precedimor karakteristik tÃ« thurjes sÃ« librit. Prandaj, aty, sa e lexojmÃ« eseun dokumentar nÃ« trajtÃ«n e hibridizimit tÃ« zhanreve, sa lexojmÃ« thÃ«nien dokumentare â€“ realiste tÃ« pÃ«rshkrimÃ«ve, kroniken dhe monologun e brendshÃ«m, njÃ« procedimor â€“ kolazh, ku pÃ«rvijojnÃ« linjat kronologjike â€“ dokumentare .
NÃ«se preciziteti dhe saktÃ«sia janÃ« imanencÃ« e dokumentit historik, atÃ«herÃ« Radovani arrinÃ« qÃ« ato tâ€™i shÃ«ndÃ«rrojÃ« nÃ« substancÃ« tÃ« pÃ«rmbajtjes sÃ« vetÃ« letersisÃ« sÃ« tij tÃ« dokumentit.

Zagreb, Maj 2006. Prof. Prend BUZHALA.

Shenim nga F.R.:Botohet pa asnjÃ« ndryshim nga origjinali.
Ju falemnderes i Nderuem Prof. Buzhala.
Melbourne,Qershor2021.
[/color]

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e XXV.)

2021 - VITI
AT PJETER MESHKALLA S.J.

(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ©Nâ€™ SHKODER I MADHI
AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

SHKODER, 2 KORRIK 1950...

DON KOLEC PRENNUSHI
(1902 â€“ 1950)

Don Kolec Prennushi, ishte shoku i rinisÃ« nÃ« Linz tÃ« AustrisÃ« i At Pjeter MÃ«shkallÃ«s, qÃ« studjonin bashkÃ« nÃ« 1918, per me u ba meshtar. Mbas kthimit nâ€™ Atdhe kanÃ« vazhdue miqsinÃ« e Tyne deri nÃ« vdekje. Tregonin pleqtÃ« se me arrestimin nÃ« vitin 1946 tÃ« At MeshkallÃ«s, Don Kolecit i pat ra idhnim i madh per Te.
Kishte frikÃ« se qendrimi i At MÃ«shkallÃ«s nÃ« hetuesi, pÃ«rballÃ« atyne bishave tÃ« sigurimit, edhe mund ti shkurtonte jeten...
Kur Don Koleci sherbente famullitar nÃ« DajÃ§ tÃ« Bregut tÃ« BunÃ«s, nuk vonoi dhe me 5 Dhetor 1948 kje arrestue edhe Ky. Kje lirue plot mbas 11 muejsh, nÃ« Nandor 1949 i smurÃ« me probleme zemret... U lirue gjoja per mungesÃ« provash...
Mbas pak muejsh, me 2 Korrik 1950, Don Koleci papritmas vdiq nÃ« Shkoder. Vdekja e Tij kje jo vetem e parakohÃ«shme, por shumÃ« e randÃ« per Nanen e Tij, e cila jetonte gjithmonÃ« tue i shikue sytÃ« e ballit edhe pse ishte djali i madh i Saj.
Kur u lirue Don Koleci, Nana Nine mendoj se i shpetoi Djali.
Vdekja e Tij e gjymtoi Nanen e Tij pÃ«rgjithmonÃ«... SytÃ« e Saj nuk shifeshin njÃ«herÃ« pa rrigue lot. Vuejti plot 11 vjet mbas Tij.
Tregonin se njÃ« i njoftun i Don Kolecit, shkoi me pa njÃ« njeri tÃ« vetin nÃ« Burgun e Burrelit dhe i tregoi atij per Don Kolecin...
Fjala eci dhe shkoi e i ra nÃ« vesh Pader MÃ«shkallÃ«s, i cili nuk e pritte kurr atÃ« vdekje... Ishte njÃ« moment shumÃ« i randÃ« edhe per tÃ« gjithÃ« ata qÃ« e njifshin afer At MeshkallÃ«n...
Ai idhnim i vazhdoi disa ditÃ«, sa herÃ« qÃ« nder biseda dikush i kujtonte Emnin e Mikut Tij Don Kolecit. Pak kush e dinte se Pader MÃ«shkalla kishte humb jo vetem njÃ« shok... MiqÃ«sia mes Tyne kje aq e fortÃ« sa koha, vetem, sa vinte e i lente mresa.
Kur doli nga burgu At MÃ«shkalla, vizita e parÃ« kje ajo qÃ« erdhi dhe me lot perfaqe pÃ«rqafoi Motrat e nipat e Don Kolecit...
Fatkeqsisht, Nana Nine nuk jetonte ma prej vitit 1961...
NÃ« kujtimet e veta At Pjeter MÃ«shkalla kujtonte gjithnjÃ« njÃ« prej thanjeve tÃ« At Zef Valentinit per Don Kolecin disa vite tÃ« shkueme: â€œDon Kolec Prennushi asht Kardinali i ardhshem i KishÃ«s Katolike Shqiptareâ€ (1938).
Ndersa, Prof. Ernest Koliqi transmetoi nÃ« radio nga Italia: â€œShuhet edhe njÃ« penÃ« e artÃ« e letersisÃ« sonÃ«, vdiq nÃ« Shkoder pa pritmas me 2 Korrik 1950, Don Kolec Prennushi, letrar i shpresave tÃ« mÃ«dhaja...â€ (1950)
MÃ« tregonte At MÃ«shkalla njÃ«herÃ« kur e kishin ftue nÃ« VjenÃ« Don Kolecin per njÃ« pretk pÃ«r KÃ«shndella, aty nga 1937, sesi kishin shkue bashkÃ« atje. Kur Ai po predikonte, njÃ« Vienez i ishte afrue At MÃ«shkallÃ«s dhe e kishte pyet: â€œKu sherben ky Prift, se do tÃ« shkojshe perditÃ« me ndigjue pretkun e Tij?..â€
At Pjeter MÃ«shkalla ka lanÃ« tÃ« shkrueme nder kujtimet e veta:
â€œ...Dhimbja ma e madhe qÃ« kam ndie nÃ« zemÃ«r kur ishe nÃ« burgun e Burrelit, asht kenÃ« ajo e vitit 1950, kur mora vesht vdekjÃ«n e shokut dhe mikut tem tÃ« vetÃ«m tÃ« tÃ« gjithÃ« jetÃ«s, Don Kolec Prennushit. AtÃ«ditÃ« kam kja perherÃ« tÃ« parÃ«...â€
Prej asaj kohÃ« mÃ« ka pasÃ« tregue At MÃ«shkalla se: Me 2 Korrik, Ã§â€™prej vitit 1951, Ai e kujtonte nÃ« njÃ« MeshÃ« qÃ« i kushtonte nÃ« Ã§do vit me atÃ« datÃ« Mikut vet Don Kolec Prennushit.
Po, ajo qÃ« do tÃ« theksoj nÃ« kÃ«te shkrim asht prania me tÃ« cilen At MÃ«shkalla, u gjet nÃ« Ã§astet e fundit tÃ« jetÃ«s tek dy Motrat e Don Kolecit qÃ« i kishte si motrat e veta: Tek Nana ime, nÃ« vitin 1984 dhe, tek Tezja RozÃ«, nÃ« 1988. NjÃ« mrekulli e vertetÃ«: Pak muej para se At MÃ«shkalla, do tÃ« mbyllte plot lavdi e vuejtje jeten e vet prej Martiri tÃ« vertetÃ« me 28 Korrik 1988...
Per mue Portreti i At MÃ«shkallÃ«s, kur dikush i kujtonte Emnin e Don Kolecit, asht i paharrueshem e ndoshta, Ai mÃ« ka shty qÃ« me e vizatue me njÃ« dashuni dhe kujdes tÃ« posaÃ§em...
Melbourne, 30 Qershor 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e XXVI.

2021- VITI AT PJETER MESHKALLA S.J.

(1901 â€“ 1988)- 120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

KUR VIZITOI EKSPOZITEN TIME TÃ‹ PIKTURÃ‹S...

VlonÃ« 1962, GrafikÃ« F.RADOVANI

Ishte fundi i Qershorit 1966, pra 10 vjetori i maturÃ«s sime...
Nder vizitorÃ«t e Nderuem ishte aty edhe Pader MÃ«shkalla.
Ai merrte pjesÃ« nÃ« tÃ« gjitha fushat e jetÃ«s dhe me kompetencÃ« fliste pÃ«r ato. Horizonti i dijes sÃ« Tij ishte i pakufi.
GjatÃ« bisedÃ«s mÃ« foli pÃ«r pÃ«rshtypjÃ«n e mirÃ« qÃ« kishte krijue nÃ« ekspozitÃ«n e pikturÃ«s, qÃ« pak ditÃ« para kishe hapÃ« unÃ« dhe Ai e kishte vizitue, madje, edhe nÃ« librin e pÃ«rshtypjeve kishte shkrue konsideratÃ«n e Tij, ashtu si edhe Don Nikoll Mazrreku, Don Pashko Muzhani, At GegÃ« Lumaj, At Aleks Baqli, etj.
Kur njeriu ndigjonte prej Tyne mendimet per artin e nÃ« kÃ«te rasÃ« flas per artin tonÃ« kombtar, ndigjuesi harronte se asht tue ndigjue njÃ« klerik qÃ« me kompetencÃ« shpjegonte anÃ«n e saj tÃ« shkelqyeshme artistike, tÃ« shpjegueme nÃ« detaje. Nuk mÃ« ikÃ« asnjÃ«herÃ« nga mendja pershtypja e Tyne per portretin e Dr. Federik ShirokÃ«s, per tÃ« cilin ruenin edhe kujtime personale. Doktori kishte plot 10 vjet qÃ« nuk jetonte, po veprat e Tij kishin mbetÃ« tÃ« pashlyeshme nÃ« kujtesen e Shkodranve...
UnÃ« i tregova njÃ« grafikÃ« tÃ« paekspozueme nÃ« tÃ« cilÃ«n kisha punue Krishtin e vdekun nÃ« vitin 1961. (Asht ajo vepÃ«r qÃ« u vue ma vonÃ« nÃ« kopertinÃ«n e librit â€œMartirizimi i KishÃ«s Katolike Shqiptareâ€, dhurue PapÃ«s Gjon Pali II, me rastin e vizitÃ«s sÃ« Tij nÃ« Shqipni me 23 Prill 1993). Pader MÃ«shkalla u kÃ«naq tue e pa dhe menjÃ«herÃ« tÃ« nesÃ«rmen mÃ« solli njÃ« album tÃ« jetÃ«s sÃ« Krishtit tÃ« punuem me akuarel nga njÃ« piktor anglez, qÃ« kishte shkue piktori me e punue nÃ« PalestinÃ« shumÃ« vite ma parÃ«.
BashkÃ« me kÃ«te album mÃ« solli edhe njÃ« fletore me disa poezi tÃ« shkrueme prej vetÃ« MÃ«shkallÃ«s, qÃ« menjÃ«herÃ« unÃ« fillova me ba ilustrimet e tyne. E kujtoj mirÃ« kerkesen artistike tÃ« Tij.
Vinte pak ma shpesh ato ditÃ« mbasi kishte shumÃ« pretendime nÃ« fushen artistike, tÃ« cilÃ«n e njihte shumÃ« mirÃ«; si nÃ« letersi, pikturÃ«, muzikÃ«. Nuk kÃ«naqej me pak! Prej Tij unÃ« ruej njÃ« kÃ«shillÃ«: â€œMe kenÃ« kÃ«rkues i sÃ« bukres deri nÃ« fund!â€, - pra, kambngulja ishte tipari dallues i Tij. MÃ« diftonte se si poezinÃ« â€œHipokriziaâ€ e kishte punue kater herÃ«, e me tÃ« vÃ«rtetÃ«, ajo poezi asht shumÃ« e bukur pÃ«r mos me thanÃ« qÃ« asht ndÃ«r ma tÃ« bukrat, ose ma mirÃ« me thanÃ«, ndÃ«r kryeveprat e Tij. Fatkeqsisht â€œrevolucioni kultural i 1967â€ kje shkatrruesi i gjithshkaje nÃ« kulturen Shqiptare, ku At Meshkalla u burgos...
Pader MÃ«shkalla, mbasi doli nga burgu i Burrelit, aty nga fundi i vitit 1961, pak vite prej jetÃ«s sÃ« Tij i kaloi bashkÃ« me NanÃ«n, nÃ« shtÃ«pinÃ« e kushrinÃ«s sÃ« vet, GanxhÃ«s, nÃ« rrugÃ«n e njohun Ballabane, qÃ« shumÃ« shpejt u ba qendÃ«r pelegrinazhi pÃ«r tÃ« gjitha moshat dhe pÃ«r tÃ« gjithÃ« shkodranÃ«t pa dallim Feje. Vepra e paharrueshme e Tij asht puna e palodhun me rininÃ« me tÃ« cilÃ«n Ai ishte i pakursyem, i patremun, korrekt, i dashtun, i papritueshÃ«m, i pÃ«rvujtÃ«, gjithmonÃ« buzagaz, Meshtar e Pishtar i vertetÃ« i dijes dhe i atdhetarizmit deri nÃ« fundin e jetÃ«s sÃ« Tij. NÃ« ShkodÃ«r, kush nuk e kishte ndigjue emnin e kÃ«tij Meshtari, qÃ« nuk shihej asnjÃ«herÃ« as ndÃ«r Kisha, madje, edhe as tue thanÃ« meshÃ«, se jo ma tue predikue?
I vetmi vend ku Ai nuk mungonte kurr, ishte pjesmarrja nder funerale pa dallim Feje... Dhe, tÃ« gjithÃ« kalonin pranÃ« Tij...
NjoftÃ« e panjoftÃ« tÃ« gjithÃ« kishin nevojÃ« per pershndetjen e Tij...

Shenim F.R.: Nder punimet grafike tÃ« ekspozueme, At Meshkalla kishte pelqye â€œVlonÃ« 1912â€, punue nÃ« vitin 1962. UnÃ« i dhurova njÃ« kopje.
Pak ditÃ« para arrestimit tÃ« Tij nÃ« 1967, ma kthej punimin per mos me mÃ« sjellÃ« pasoja, mbasi e dinte se shpejtÃ« â€œdo ti kontrollohej shtÃ«pia...â€.
Dhe, me tÃ« vertetÃ« ashtu ngjau. Doli parashikimi i Tij...
Melbourne, 9 Korrik 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e XXVII.)

2021 - VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

PÃ«r me mbÃ«rrijtÃ« sadopak e me kuptue se kush ishte Pader MÃ«shkalla nÃ« art, mjafton me lexue njÃ« artikull tÃ« Tij qÃ« kishte titullin: â€œArt e moralitetâ€, botue nÃ« gazetÃ«n e pÃ«rdyjavÃ«shme â€œTomorri i vogÃ«lâ€, nÃ« TiranÃ«, me 15 gusht 1942. Artikullin e pÃ«rfundon kÃ«shtu: â€œKush mbjellÃ« erÃ«, korrÃ« stuhi, thotÃ« njÃ« proverb i huej!â€. Ai qÃ« e lexon tashti atÃ« artikull asht zor me e kuptue se Pader MÃ«shkalla artikullin nuk e ka shkrue sot.
Nuk fliste kurrÃ« gjatÃ« pÃ«r kohÃ«n e shkueme. Piksynimi ishte tek e ardhmja. Parashikimi i saktÃ« pÃ«r kohÃ«n qÃ« vjen asht veti e figurave tÃ« mÃ«dha, pikÃ«risht ajo qÃ« sot na e quejmÃ« aktualitet e qÃ« gjithmonÃ« asht thirrÃ«: â€œPavdeksiâ€.

ARTâ€™ E MORALITET

Arti nuk bazohet (identifikohÃ«t) me moralitet, as nuk mjafton me kenÃ« njeri i ndershÃ«m, pÃ«r me kenÃ« artist.
Nuk mund tÃ« gjykohÃ«t vlera e bukurisÃ« me kritere tÃ« njÃ« rendi tjetÃ«r, as nuk mund tâ€™i rÃ«zervohÃ«t nÃ«nshtetÃ«sia vetÃ«m atij frymÃ«zimi, qÃ« vehÃ«t nÃ« sherbim tÃ« njÃ« ideali jashta artit.
Nuk mjafton pÃ«r shembull qÃ« romani, drama, vjerrsha, tÃ« kenÃ« njÃ« pÃ«rmbajtje patriotike, pÃ«r me u quejtun vepra arti.
NjÃ« atdhetar i mirÃ«, mundÃ«t me kenÃ« njÃ« shkrimtar i keq: si, dhe, njÃ« moralist i mirÃ«, mundÃ«t me kenÃ« njÃ« stilist i keq.
Arti pÃ«r me kenÃ« art duhÃ«t me kenÃ« ma sÃ«pari, shprehje e gjallÃ« e bukurisÃ«. NÃ« kÃ«te vÃ«shtrim (pozitiv dhe jo eskluziv), mund tÃ« pranohÃ«t teoria â€œart pÃ«r artâ€. MegjithkÃ«te, arti, simbas natyrÃ«s sÃ« vet, nuk gÃ«zon njÃ« pavarÃ«si absolute prej Ã§do ligje jashtÃ«-artistike, nuk asht amoral.
Po tÃ« ishte prodhimi artistik vetÃ«m njÃ« tubÃ« shkÃ«ndijash tÃ« lÃ«shueme prej zhenive tÃ« vetmuem nÃ« hapsinat e vetmueme ndoshta, nuk do tÃ« kishte pasÃ« nevojÃ« pÃ«r termometrin e ligjit moral. Por, nÃ« fakt arti jep e merr gjithshka prej shoqnisÃ« njerÃ«zore, e cila, natyrisht mbÃ«shtetÃ«t mbi bazat e kÃ«tij ligji moral prandej, nuk ka art tÃ« vÃ«rtetÃ« qÃ« ai me kenÃ« nÃ« kundÃ«rshtim me ligjin e natyrÃ«s dhe pa njÃ« pÃ«rmbajtje (mbrendsi) morale.
I famÃ«shmi profesor i letÃ«rsisÃ« nÃ« Universitetin e Napolit, Fr. D. Ovidio, edhe pse pranon teorinÃ« â€œart pÃ«r artâ€, e shpjegon teorinÃ« e vet pa rezerva kur shkruente: â€œNuk do me thanÃ« se gjykimi mbi njÃ« vepÃ«r arti do tÃ« jetÃ« ekskluzivisht estetik.
Nuk duhÃ«t pÃ«rzi elementi i thjeshtÃ« estetik me elementÃ«t tjerÃ« por, as nuk do tÃ« qendrohÃ«t indiferent ose kryelartÃ«, pÃ«rballÃ« kÃ«tyne elementÃ«ve tÃ« tjerÃ«. Arti nuk zhvillohÃ«t (JETON) jashtÃ« botÃ«s por, asht i lidhun me tÃ« gjitha lÃ«vizjet tjera njerÃ«zore, me tÃ« gjitha manifestimet (shfaqjet) e tjera tÃ« jetÃ«s shoqnore madje, edhe me njÃ« njeri tÃ« vetÃ«m. AftÃ«sia artistike nuk asht njÃ« cilÃ«si krejtÃ« e veÃ§ueme, por asht e gÃ«rshetueme me cilÃ«si tÃ« tjera tÃ« shpirtitâ€.
B.Croce, teoricien italian i estetikÃ«s nÃ« ditÃ«t tona shkruen: â€œMoralisti, me plot tÃ« drejtÃ« kritikon disa vepra qÃ« esteti kÃ«rkon ti miratojÃ«. Porse, arti nÃ« kulm, sikurse i afrohÃ«t pÃ«rkryemjÃ«s (pÃ«rsosjes), ashtu edhe i afrohet sÃ« mirÃ«s; dhe pÃ«rÃ§amja ndÃ«rmjet moralit e estetikÃ«s, vÃ«rtetohÃ«t vetÃ«m nÃ« veprat qÃ« rradhitÃ«n ndÃ«r shkallÃ«t ma tÃ« ulta nÃ« hjerarkinÃ« e bukurisÃ«â€. Dhe, prap nÃ« njÃ« vend tjetÃ«r thotÃ«: â€œNÃ« kjoftÃ«se, arti gjindÃ«t pÃ«rtej kufinit tÃ« moralit, artisti â€œsi njeriâ€ nuk asht as pÃ«rtej, as kÃ«ndej por, nÃ«n sundimin e tij dhe nuk mund tâ€™i shmangÃ«t detyrave si njeriâ€.
Kur vepra artistike merr gjallni prej frymÃ«s sÃ« idealeve ma tÃ« larta njerÃ«zore, jo vetÃ«m shumÃ«fishohÃ«t ndikimi i saj mbi lexuesa apo shikuesa, (prej shkrimjes sÃ« idealeve tÃ« larta morale, me ata thjeshtÃ« estetike) por, edhe artisti vetÃ« fuqizohÃ«t nÃ« cilÃ«sitÃ« artistike qÃ« ka prej natyre.
NÃ« kundÃ«rshtim tÃ« haptÃ« me kÃ«ta parime asht ajo rrymÃ« gati e pÃ«rgjithÃ«shme, e cila mbron teorinÃ« e emancipimit tÃ« plotÃ« tÃ« aktivitetit artistik prej moralit. Kjo rrymÃ« prej lartÃ«sive tÃ« kthjellta, pak nga pak e ka ulÃ« artin me i sherbye spekulimeve tregtare mbi andjet e turmave, me prodhime tÃ« ashtuquejtuna â€œartistikeâ€. Prej shkÃ«putjes nga ligjÃ«t morale, sot triumfon gjanÃ« e gjatÃ« dhe e patrazueme ndÃ«r tÃ« gjitha degÃ«t e lamit artistik, paraqitja sistematike pornografike-seksuale.
BukÃ« e pÃ«rditÃ«shme asht ngallnjimi (triumfi) i shkeljes sÃ« kunorÃ«s, mbÃ«shtetun mbi evolucionizmin dhe determinizmin fatal Ibseman e Zolian. Shija e shndoshtÃ« e bukurisÃ« mbetÃ«t shumÃ« e shtypun nÃ«n peshÃ«n e Ã©pshit dhe, kÃ«rkohÃ«t me u zÃ«vendsue me drogat e impresionizmave tÃ« errta tÃ« sensacioneve violente tÃ« grushtave mahnitÃ«s.
Shtrembnimi (prishja, turbullimi) i ndjesive dhe i karakterit tÃ« turmave, i frynÃ« vetÃ« zjarrit qÃ« ka ndezun nÃ« to propaganda e pandÃ«rgjegjÃ«shme. TÃ« gjitha klasat shoqnore edhe ma tÃ« pazhvilluemet, i kÃ«rkojnÃ« sot artit sorogate (mjete fitimi falso) tÃ« lehta.
NdÃ«r shfaqjÃ«t e filmave tÃ« dinamizueme (fuqizueme) prej sonoritetit, nÃ« vÃ«rshimin e romaneve, revistave tÃ« ilustrueme etj., turmat gjejnÃ« njÃ« mjet dÃ«frimi shumÃ« ekonomik e tÃ« pÃ«rdorshÃ«m.
Ã‡ka mund tÃ« mendohÃ«t ma e tÃ«rbueme ose e bastardhueme, ma kriminale ose ma gjaksore, pranohÃ«t, shfaqÃ«t e pÃ«rhapÃ«t prej kÃ«tij pseudo-arti, tue nxitÃ« e ndezÃ« dÃ«shira tÃ« shfrenueme, sidomos ndÃ«r zemra qÃ« porsa kanÃ« fillue me bulue, tue polarizue vÃ«mendjen e tyne kah objektÃ«t seksuale.
Kjo ndodhÃ« sepse mosha e rÃ© asht ajo qÃ« e ndjen shumÃ« ma tÃ« fuqishme tÃ«rheqjen dhe shijen kah bukuria, ajo asht prÃ©ja ma e afÃ«rta e kÃ«tyne pusive.
Bukuria dhe dashnia janÃ« dhe kanÃ« me kenÃ« gjithmonÃ«, gurra e pashterrshme e frymzimit artistik. Por, frymzimi mundÃ«t me kenÃ« bujar ose shtazor; i njajti objekt mundÃ«t me kenÃ« edukues pÃ«r njÃ« mendje tÃ« pjekun dhe shkrumues apo shpartallues, pÃ«r njÃ« zemÃ«r tÃ« njomÃ«, pÃ«r njÃ« mendje tÃ« pandritun ende.
Kjo asht afÃ«r mendÃ«sh. Dhe, pÃ«r me e prue edhe ma afÃ«r mendÃ«sh kÃ«te tÃ« vÃ«rtetÃ« unÃ« pyes pÃ«rgjegjÃ«sit (prodhuesa, lejuesa ose reklamuesa) e propagandÃ«s sÃ« artit amoral (e imoral): A kishit me pranue ju, qÃ« fÃ«mijÃ«t tuej e mbarÃ« familja e juej me zbatue parimet qÃ« proklamohen e poshtersitÃ« qÃ« pÃ«rshkruhÃ«n e zhvillohÃ«n para syve tÃ« tyne ditÃ« pÃ«r ditÃ«, ndÃ«r libra, revista, ilustrime, piktura, filma, etj.?!..
Porse, ta pranoni o mos ta pranoni, ata kur ta kenÃ« mÃ«sue rrugÃ«n njÃ«herÃ«, kurrÃ« kurrgja ma nuk i ndalÃ«!
Frytet shihÃ«n por asht kot me kja!..
Kush mbjellÃ« Ã©rÃ«, korrÃ« stuhi thotÃ« njÃ« proverb i huaj!

MarrÃ« nga gazeta e pÃ«rdyjavÃ«shme â€œTOMORRI I VOGÃ‹Lâ€
TiranÃ«, 15 gusht 1942.
Shenim nga F.Radovani:
â€œKur vepra artistike merr gjallni prej frymÃ«s sÃ« idealeve ma tÃ« nalta njerÃ«zore, jo vetÃ«m shumfishohet ndikimi i saj mbi lexuesa apo shikuesa, (prej shkrimjes sÃ« idealeve tÃ« nalta morale me ato thjeshtÃ« estetike), por edhe artisti vetÃ« fuqizohet nÃ« cilsitÃ« artistike qÃ« ka prej natyre.â€
Sejcili Shqiptar le tÃ« pyesin veten: Po sot, a mund tÃ« pranohet â€œrilindjaâ€ e realizmit socialist me pasojat e tij amorale, antikulturore e antiartistike?
Po, per Ata shkrimtarÃ« e artistÃ« qÃ« u varen dhe u pushkatuene, kush guxon sot me ua dhanÃ« â€œpafajsinÃ«â€ vrasÃ«sve tÃ« tyne barbarâ€™ e terrorista?!
Melbourne, 13 Korrik 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e XXVIII.)

2021 - VITI i AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI,2021)

19 Korrik 1967: Kjo ditÃ« e nxehtÃ« asht gjetÃ« qÃ« aty nga ora 14.00, nÃ« pishÃ«n e zhegut, njÃ« xhips i Sigurimit tÃ« Shtetit nÃ« Shkoder, me u ndalue para GjykatÃ«s sÃ« Rrethit (tek shtÃ«pia e Dr. Kadukut), dhe nÃ« mes tÃ« njÃ« grupi policÃ«sh tÃ« mbÃ«rthyem me armÃ« nÃ« dorÃ«, rrethohet njÃ« BurrÃ« qÃ« shihet me vÃ«shtirÃ«si i lidhun duersh me hekra, imcak, i shkurtÃ«, me ecje tÃ« shpejtÃ« e hapa tÃ« vegjÃ«l, i kapun pÃ«r krahÃ«sh nga kÃ«ta bisha tÃ« egra e tÃ« Ã§apÃ«rdisuna si zakonisht edhe pse gjahu asht i lidhun nÃ« pranga, dhe gati pa i takue kambÃ«t pÃ«r trotuarin e rrugÃ«s, e fusin nÃ« godinÃ«n trekatÃ«she tÃ« GjykatÃ«s, shkapesin derÃ«n me forcÃ« dhe.., vetÃ«m ndihen shulat e mbrendshÃ«m qÃ« ndalojnÃ« hymjen e cilitdo kalimtar... Kishte disa ndigjues tÃ« â€œzgjedhunâ€!
... U Ã§ue para mikrofonit dhe para se me fillue me folÃ« rregulloi koletin e kÃ«mishÃ«s, jakat e xhaketÃ«s, tÃ«rhoqi pak xhaketÃ«n e zhubulosun nga mbrapa, tue u mundue me u rregullue pÃ«r mos me dalÃ« i Ã§kujdesun nÃ« fotografi. Ishte Pader Pjeter MÃ«shkalla. Kryetari i gjyqit, Muhamet Tyli, i tha: -Fol, shka ke me thanÃ« fjalÃ«n e fundit!.. Ra njÃ« heshtje...
Pader MÃ«shkalla iu afrue mikrofonit e tha kÃ«to fjalÃ«:
â€œJU MÃ‹ DÃ‹NONI SA TÃ‹ DONI, MBASI MUE NUK KENI SHKA MÃ‹ BANI, UNÃ‹ PRAP SE PRAP DO TÃ‹ DAL, SEPSE JU SHPEJT KENI ME MBARUE, MBASI SHOSHOJNÃ‹ KENI ME HANGÃ‹R, E ATY ASHT FUNDI JUEJ! FEJA E KRISHTIT NUK MBARON KURRÃ‹!â€
â€¢PadÃ«r PjetÃ«r MÃ«shkalla (Dosja 4191|1 Arkivi M. M. TiranÃ«, 1998)
Melbourne, 16 Korrik 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e XXIX.)

2021 - VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI,

2021)
â€œEdhe njÃ« HERO ma pak!â€

1988, KORRIK 28... NÃ« Shkoder...
NjÃ« ditÃ« vere e nxehtÃ« me tÃ« marrÃ« frymen, si ngjet jo rradhÃ« nÃ« qytetin tonÃ« tÃ« Veriut. NjÃ« taft si nÃ« gryken e furrÃ«s...
Edhe pse kishte kohÃ« qÃ« At Pjeter MÃ«shkalla nuk ndihej mirÃ« me shndet, lajmi i asaj ditÃ« ishte i papritun per shkodranÃ«t.
Ai lajm u hap nÃ« kater anÃ«t si tâ€™ binte rrfeja: â€œAt MÃ«shkalla nuk rrnon ma!â€ E, ndoshta, per shumicen ishte i pabesueshÃ«m...
Kur perfundoi 25 vitet e burgut komunist Ai ishte 76 vjeÃ§, po a e besonin kÃ«te ata qÃ« kanÃ« pasÃ« fatin me e njoftÃ« atÃ«herÃ«? Nuk besoj! Ai kishte njÃ« mendje tÃ« freskÃ«t dhe gojen shpatÃ«, po kur e lypte rasa, fjala e Tij ishte aq e ambel e joshÃ«se sa, ne nuk na bahej me u shkÃ«putÃ« prej Tij me orÃ« tÃ« tana. AtÃ« ditÃ« nuk besoj se ka mbetÃ« kush nÃ« Shkoder pa u pikllue nÃ« zemer!..
E pra, na la edhe Pader MÃ«shkalla! Populli i Shkodres pa dallim Feje e percolli me dhimbje nÃ« Shpirt Atdhetarin e flaktÃ« dhe tÃ« vendosun nÃ« Idealin e Tij. Dijetarin mendjendritun e puntorin e palodhun pÃ«r unitetin e Atdheut, Misionarin e vÃ«rtetÃ«, Ushtarin e zdathun tÃ« Krishtit, LuftÃ«tarin e paepun tÃ« DemokracisÃ« dhe tÃ« Drejtave NjerÃ«zore nÃ« Shqipni, MÃ«suesin e pavdekshÃ«m tÃ« rinisÃ« e kundÃ«rshtarin e papÃ«rkulun dhe tÃ« pathyeshÃ«m pÃ«rballÃ« diktaturÃ«s barbare komuniste.
Shqipja me kthetrat e Saja ka skalitÃ« atÃ«ditÃ« nÃ« njÃ« shkamb:
â€œEdhe njÃ« HERO ma pak!â€
Melbourne, 24 Korrik 2021.

Nga: Prof. SAIMIR LOLJA

(Pj.XXX.)

2021 - VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHIAT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

FATHER PJETÃ‹R MÃ‹SHKALLA S.J.

by FRITZ RADOVANI
2nd Edition, 2004

The reader can touch the first book dedicated to an Albanian Catholic priest's life and deeds. The book saw publication after the collapse of communism in Albania in 1991. Fritz Radovani is passing on to readers his collections for an impressive and noble figure from the Albanian Catholic clergy. He was Father PjetÃ«r MÃ«shkalla S.J. who carved on the stone: "The first name I have received on earth and which I have kept with honor is the name Albanian, and I will remain Albanian until my death".
In the first part of the book, the author describes the friendly experience that he and his family had with Father PjetÃ«r MÃ«shkalla. He recalls Father PjetÃ«r MÃ«shkalla as an Albanian nationalist, a true Jesuit, authoritative in philosophy and theology, and a sharp voice for moral and human values. The author reveals him as a brave scholar with unbreakable character and a strong defender of free speech and justice.
The second part of the book contains poems and articles authored by Father PjetÃ«r MÃ«shkalla and published in the press until 1945. For Father PjetÃ«r MÃ«shkalla, the sonnet starts where the philosophy ends. For him, gratification is the triangle of goodwill, agreement, and cooperation, and advancement is itself a product of actions based on sound principles. He wrote that we could not say that we value and love our faith if we condemn the other beliefs because the faith touch is a matter of personal conscience.
Albanians of different religions are, first, Albanians. Therefore, we should be a brother to all, and peaceful coexistence is a reality.
The third part of the book exposes a summarized curriculum vita for Father PjetÃ«r MÃ«shkalla. He was born on 25 September 1901 in Shkodra.
He received his early education in Shkodra and then went to Linz in Austria to study Theology. Until the age of 33, he continued his theology and literature studies in Slovenia, Poland, and Italy. He chose the path of Jesuit Order S.J. After he qualified as a priest, he returned to Albania and was assigned to teach in the Jesuits' elementary school and later as a professor in their Seminar. Those who were acquainted with him recall his deep background, persistence in education, determination for improving his writings and poems, and his attention to Albania's future and advancement.
He founded the youth assembly ShÃ«n Gjon Bosko in Shkodra in 1934. He relocated to Tirana in 1937 and initiated a similar body, ShÃ«n Pjetri. In 1938, he participated in the inauguration in Tirana of the Church of the Jesuits, "The Heart of Jesus". In 1942, he openly expressed that partisans fighting under the direct leadership of Yugoslav and Albanian communists were soldiers of Tito and Stalin. Therefore, they were not going to bring freedom and democracy to postwar Albania. He was against any dictatorship. In addition to publications and speeches, Father PjetÃ«r MÃ«shkalla and Father Gjergj Fishta told their students in 1940 not to salute in a fascist way.
The fourth, fifth, and sixth parts of the book divulge through publications and pieces of evidence the inflexible disposition of At PjetÃ«r MÃ«shkalla in facing the communist regime both before his arrests and in prison. His first arrest by the communist regime came in 1946, and he remained in jail until the end of 1961. In April 1967, he was again arrested and sentenced to ten years in prison.
After Father PjetÃ«r MÃ«shkalla got out of jail in 1977, he returned to Shkodra and stayed there until the end of his life on 28 July 1988. All citizens of Shkodra, of all faiths, expressed their farewell to him. The year 1967 was the year when anything religious became outlawed by the Albanian communist state. The freedom of speech and belief reappeared only in 1990, and Don Simon Jubani held the first Catholic mass on 11 November 1990 in Shkodra.
Father PjetÃ«r MÃ«shkalla considered the Albanian Catholic Clergy as the most heroic clergy in Catholicism history. There were only 32 years (1912-1944) of opportunities to form the Albanian Clergy, yet that period produced more catholic martyrs and heroes than any other clergy in the world. He was always worried about having young people educated with a strong background and well-built character. He exerted so much energy in this direction that his ex-students even today are proud of having him as a teacher. The time proved his saying: "If people express their thoughts freely, this [communist] regime will fall soon".
His intelligence was like a seal for his colleagues and friends, including the clerics of other beliefs. When he was in the prison of Burrel, his maxim was "Brother with all, independently of religious belief," and his wisdom was definitive to all. His fellow sufferers in prison, independently of their spiritual beliefs, always helped him, and he helped them. The book ends with the official award "Beacon of Democracy" given to Father PjetÃ«r MÃ«shkalla S.J. by the President of Albania in September 1992.
Book Review
by
Saimir Lolja
Assoc-Prof, PhD, PEng
Canada, July 2011
Melbourne, 26 Korrik 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e XXXI.)

2021 VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

KujtojmÃ« Prof. ARSHI PIPEN nÃ« 101 vjetorin e lindjes:

Prof. ARSHI PIPA (1920 â€“ 1987)
A L B A N I C A
A Quarterly of Albanological Research and Criticism
Editor: Arshi PIPA 27 - nandor - 1993

I dashtun Fric,
...Devocioni juej ndaj At MÃ«shkallÃ«s asht shembullor. Edhe shkrimi asht nÃ« rregull, i rrjedhshÃ«m dhe shprehÃ«s.
Ka tÃ« meta nÃ« pikÃ«zim, por ti shkruej, shkruej...se ka me dalÃ« ndonji ... si unÃ« e ka me i rregullue pikat e presat....
Prap, po pÃ«rsÃ«ris ti vetÃ«m shkruej!..
Ju lumtÃ« ju pÃ«r guximin me i kujtue klerikÃ«t katholikÃ«, se ata qÃ« pranojnÃ« me shkrue nÃ« gjuhÃ«n e ndysuar, tue pasÃ« trashigue gjuhÃ«n e Bogdanit, tÃ« FishtÃ«s e tÃ« sa tjerÃ« klerikÃ«ve shkodranÃ« e GegÃ«, ata veÃ§se turpnojnÃ« vetÃ«n.
MÃ« vjen shumÃ« mirÃ« me ndigjue se PatÃ«r MÃ«shkalla asht nderue me nji ceremoni e cila qenka incizue prej jush.
Me At MÃ«shkallÃ«n kam pasÃ« miqÃ«si, tue Ã§mue fort karakterin e tij, e tÃ« cilit i pÃ«rshtatet si pak kujt binomi i FishtÃ«s pÃ«r â€œAtme e FÃ©â€
Tue ju urue Ã§ka ju don zemra, Arshi Pipa.
BashkÃ« me kÃ«te letÃ«r tÃ« Prof. A. PipÃ«s, kam marrÃ« edhe njÃ« letÃ«r tjetÃ«r nga Z. Juljan Ã‡efa, po nga Amerika, dhe po kaq tÃ« ngrohtÃ« sa letra e tÃ« nderuemit Profesor. MbetÃ«m mirÃ«njohÃ«s!
Melbourne, 2002. Autori.
Prof. Arshi Pipa, shkruan pÃ«r PadÃ«r MÃ«shkallÃ«n:
â€œ...Por, 25 vjet burg ndÃ«r burgjÃ«t staliniste, peshojnÃ« ndoshta edhe ma randÃ« nÃ« kandarin e martirizimit, se pushkatimiâ€.

NÃ« muejn qershor tÃ« vitit 1992, me rastin e vizitÃ«s sÃ« Prof. Arshi PipÃ«s nÃ« ShkodÃ«r, njÃ« grup qytetarÃ«sh organizuem njÃ« peticion pÃ«r dekorimin e At PjetÃ«r MÃ«shkallÃ«s. FirmÃ«n e parÃ« e mora nga Profesor Arshi Pipa, nÃ« muzeun e ShkodrÃ«s dhe tue nÃ«nshkrue, Ai mÃ« tha kÃ«to fjalÃ«: â€œAsht kÃ«naqÃ«si e madhe pÃ«r mue me nÃ«nshkrue kÃ«tÃ« peticion pÃ«r njÃ« BurrÃ« tÃ« Madh tÃ« Kombit tonÃ« si ishte PadÃ«r PjetÃ«r MÃ«shkalla. Sigurisht, Ai ka me u dekorue me Titullin ma tÃ« naltÃ« shtetnor, por pÃ«r artistÃ«t ka pÃ«r tÃ« qenÃ« e vÃ«shtirÃ« me ngritÃ« atÃ« monument, nÃ« tÃ« cilin mund tÃ« shprehet Shpirti i Madh i KÃ«tij Meshtari Katolik!
U lumtÃ« pÃ«r kÃ«te mendim qÃ« keni dhe Ju falÃ«mnderÃ«s, qÃ« mÃ« keni nderue me vu firmÃ«n e parÃ« pÃ«r njÃ« njeri tÃ« madh siÃ§ ishte PadÃ«r MÃ«shkalla!â€.
Shkoder 1992.

Shenim FR: Figura tÃ« mÃ«dha, qÃ« vÃ«shtirÃ« se i vijnÃ« ma qytetit tonÃ«. NjÃ« nderim i madh edhe per Popullin e Shkodres.
Sot nepermjet kÃ«tij shkrimi perkujtojmÃ« edhe 101 vjetorin qÃ« u le i Madhi dhe i paharrueshmi Prof. Arshi PIPA...
Melbourne, 29 Korrik 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa e XXXII.)

2021 - VITI i AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

DON MIKEL KOLIQI PER AT MESHKALLEN:

KARDINAL MIKEL KOLIQI (1900 â€“ 1997)

Kur u lirue nga burgu Don Mikel Koliqi, nuk ishte ende Kardinal. Shkova njÃ« ditÃ« per me marrÃ« disa shenime rreth biografisÃ« sÃ« Tij. Don Mikeli ishte nder ma tÃ« njoftunit klerikÃ« per shumÃ« rrethana tÃ« jetes sÃ« Tij tÃ« salvueme pa shkak nga komunizmi diktatorial dhe totalitar i Ever HoxhÃ«s. Koha e gjatÃ« e burgut e rreshtonte edhe Don Mikelin nder figurat ma tÃ« nderueme tÃ« Klerit Katolik Shqiptar. Kishte pak ditÃ« qÃ« ishte aprovue nga Presidenti i RepublikÃ«s sÃ« ShqipnisÃ« titulli i naltÃ« per Klerikun At Pjeter Meshkalla S.J., me medaljÃ«n e artÃ« â€œPishtar i DemokracisÃ«â€. At Meshkalla ishte i pari Klerik Katolik qÃ« dekorohej me at titull nÃ« Shqipni.
Mbas At MeshkallÃ«s, mendova se duhet me i plotsue edhe dokumentat e Klerikut po aq tÃ« Nderuem Don Mikel Koliqi, qÃ« porsa ishte lirue mbas 38 vjetesh burg pa dijtÃ« pse u burgos.
Kur i tregova qellimin e shkuemjes i erdhi mirÃ« dhe, mbasi i tregova se nÃ« ato ditÃ« dekorohet edhe At Pjeter Meshkalla, mÃ« shterngoi doren me knaqÃ«si tÃ« madhe. Don Mikeli ishte nder firmÃ«tarÃ«t e peticionit, dhe kur pat nenshkrue me gzim tÃ« madh mÃ« pat thanÃ«: â€œPader Meshkalla e meriton, mbasi Ai nuk asht arrestue kur i ka ra ndÃ«r mend atyne, por me punÃ«n e palodhun tÃ« TijÃ«n nÃ« drejtim tÃ« FesÃ« dhe tÃ« Atdheut, ua ka shti Ai ndÃ«r mend atyne arrestimin, gja tÃ« cilÃ«n, na tÃ« tjerÃ«t nuk e kemi ba.â€ (1992)
Ndoshta, kjo asht njÃ« thanje e veÃ§antÃ« per At Meshkallen, po duhet cilsue se po aq e panjoftun asht kenÃ« edhe nder vendet tjera ku diktatura komuniste ka zhdukÃ« mija e mija njerzÃ«.
E kjo veper e ban edhe ma tÃ« veÃ§antÃ« heroizmin e Tij.
Po ato ditÃ« pra, plotsova edhe dokumentacionin e Klerikut tÃ« njohun prej popullit tÃ« Shkodres, Don Mikel Koliqi, famullitar i Shkodres per njÃ« kohÃ« tÃ« gjatÃ« para 1944 e deri nÃ« 1946, kur u pat arrestue perherÃ« tÃ« parÃ« nga sigurimi komunist.
Don Mikeli ka lanÃ« gjurmÃ« tÃ« pashlyeshme edhe nÃ« muziken tonÃ« atdhetare. ShumÃ« vepra tÃ« Tijat u vune nder skena deri nÃ« vitin 1946. Po mbi tÃ« gjitha duhet kujtue dhe asht kenÃ« i pranishem kudo nder vuejtje qendrimi i Don Mikel Koliqit paharrueshem nga bashkvuejtÃ«sit e Tij, nder hetuesi e kampet e interrnimit si dhe burgjet e panumrueshme qÃ« ka kalue...
Kur e pata pyet: A i kujton kampet e interrnimit dhe burgjet qÃ« ke provue, mÃ« asht pergjegjÃ«: â€œNuk besoj se i ka tÃ« sakta edhe arkivi...JanÃ« shumÃ«!!â€ Kujtonte me saktÃ«si vetem dishmitarÃ«t dashakÃ«qij dhe shpifsa... GjithmonÃ« me kusht â€œharreseâ€...
Medalja e Don Mikel Koliqit ishte e dyta qÃ« i jepej njÃ« Kleriku Katolik Shqiptar.
NÃ« vitin 1994 Papa Gjon Pali II, e thirri Don Mikel Koliqin nÃ« Vatikan, dhe me njÃ« ceremoni madhÃ«shtore e emnoi Kardial. Don Mikeli ishte Kardinali i ParÃ« Shqiptar...
Kardinali Koliqi i perket asaj epoke tÃ« pafund nÃ« rrugen e mundimeve... NjÃ« Kalvar i vertetÃ«!
Melbourne, 6 Gusht 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e XXXIII.

2021 - VITI AT PJETER MESHKALLA S.J.(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

â€œJu, Kishat rranoni, por Toka nuk lot!â€

Kjo thanje e At Meshkalles u ngulit nÃ« mendjen e Ã§do Shqiptari qÃ« e ndigjoi kur Ai, i tregoi â€œrevolucionarveâ€ ateistÃ« e antiatdhetarÃ« se shka po bajnÃ« kunder FesÃ«.
Fotot nalt tÃ« Kathedrales sÃ« Shkodres sÃ« Rindertueme mbas 1991... Flasin per shka paralajmoi At Meshkalla!
Po nÃ« gjithÃ« ShqipninÃ« sa u rindertuene?
â—At Pjeter Meshkalla shkruen: â€œ...Na jemi gurÃ«t (tÃ« mÃ«dhej o tÃ« vegjel) tÃ« hjedhun nÃ« fillim, tÃ« cilÃ«t zhduken e nuk shifen ma, por janÃ« nÃ« thÃ«mel tÃ« parÃ«!
QÃ©, ambicioni i themelit.
Mâ€™u zhdukÃ« e mos me u pa ma!..â€.
GurÃ«t e Atij themeli asht e vÃ«rtetÃ« se komunistÃ«ve iu dukÃ«n tÃ« vegjÃ«l. Ata menduen se Ata gurÃ« me tÃ« vÃ«rtetÃ« do tÃ« zhduken e nuk do tÃ« shiheshin ma nÃ« truell tÃ« Gjergj Kastriotit. Ndoshta, mendohej se dallgÃ«t e atij â€œRevolucionitâ€ do tÃ« rrafshonin bashkÃ« me gurÃ«t â€œqÃ« kishin fillue me nxjerrÃ« kryeâ€, e pikÃ«risht me Ata gurÃ«, qÃ« ishin vu mbi thÃ«melet e kulturÃ«s Europiane edhe HeronjtÃ«, qÃ« kishin la me gjakun e Tyne Ata themele. Por koha tregoi se GurÃ«t e parÃ« nuk kishin luejtÃ«, nuk ishin thye, as nuk ishin ciflosÃ« e plasÃ«, nuk ishin shkatrrue dhe as rrokullisÃ«, jo, kurrÃ«!Ishin Aty!
â—ATA GURÃ‹ tÃ« vendosun nÃ« themel tÃ« tokÃ«s Shqiptare qÃ« nÃ« Shekullin e ParÃ« tÃ« EpokÃ«s mbas Krishtit nga Shenâ€™Pali, po, edhe sot Ata gurÃ« po mbroheshin nga Pjetri, qÃ« tha:
â€œJu, Kishat rranoni, por Toka nuk lot!
â—Ju, prishni Kisha e Xhamija, por Ata do tÃ« ndÃ«rtohen prap njÃ« ditÃ«!..â€
Komunitetet Fetare Shqiptare duhet me i dokumentue kÃ«to ngjarje per njohjen nga Rinia Shqiptare, qÃ« ajo tÃ« shohin me sy kush ishte komunizmi bashkÃ« me â€œataâ€ qÃ«, dhe sot vazhdojnÃ« me kenÃ« â€œheronjÃ«â€ nÃ« Shqipni?..
Ky pra ishte i Madhi At Pjeter Meshkalla!..
Melbourne, 13 Gusht 2021.

***

V.O.:
Ja dhe masakra komuniste e â€œRevolucionit Kultural dhe Ideologjik 1967â€ nÃ« Kishen Kathedrale 100 e sa vjeÃ§are tÃ« Shkodres...
E cila u kthye nÃ« â€œPallat Sportiâ€... Deri nÃ« vitin 1991...
Pallati i Sportit Shkoder, ku u zhvillue Kongresi i 7 BGSH ...1973.
Shkoder, Foto nÃ« Qershor 1973.

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa XXXIV.)

2021 - VITI AT PJETER MESHKALLA S.J.

(1901 â€“ 1988)

120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !

BURRNESHAT SHKODRANE...

KJO ASHT DISHMITARIA SHEKULLORE...

PikÃ«risht ato ditÃ« marsi tÃ« 1967, kur nÃ« Shkoder u rikthye prap frika si nÃ« vitet e para tÃ« ardhjes nÃ« drejtimin e shtetit shqiptar tÃ« komunistave vrastarÃ«, po mÃ« ripÃ«rtrihej nÃ« mend ajo ngjarje, qÃ« para vitit 1954 ka ndodhÃ« nÃ« shtÃ«pinÃ« e njenes prej kÃ«tyne Burrneshave jo tÃ« pakta nÃ« qytetin martir, njÃ« grueje shkodrane me brandavekÃ« e me bohÃ§e tÃ« bardhÃ«, qÃ« nuk iu hoq gjithÃ« jetÃ«n bashkÃ« me atâ€™ shami si futa mbi kryet e saj...
Ishte njena prej Atyne Nanave qÃ« rrÃ«kaja e lotÃ«ve tÃ« Saj ende tÃ« pathamÃ« kishte lÃ¡ gurtÃ« e Zallit tÃ« Kirit tÃ« pergjakun nga i biri!..
Besoj se shumÃ« shkodranÃ« tÃ« moshes sime i kujtojnÃ« kaÃ§ubat e ferrave mbas murit tÃ« RrÃ«majit, ku pikrisht aty shprazeshin nÃ« mengjes heret pa dalÃ« drita mbi trupat e RinisÃ« trime tÃ« pafaj automatikÃ«t e vrastarve tÃ« Sigurimit tÃ« shtetit, aty ndizeshin nder kaÃ§uba qirinjÃ« e kandila nÃ« kujtim tÃ« Atyne tÃ« vramve...
Po a mbylleshin Ato tÃ« shkreta gra e plaka apo motra, nÃ« ato shtÃ«pija mbasi ju vriteshin loÃ§kat e zemres?! â€“ Jo, jo...
Gjurmimet e Sigurimit tÃ« shtetit nuk kishin fund, mjaftonte njÃ« njeri i keq me ju krijue dyshime dhe, tÃ« ardhmen darka fillonte gjurmimi dhe kontrolli jo vetem i atyne shtÃ«pijave, po edhe i atyne komshijve qÃ« komunikonin me ato fatzezÃ«...
VertetÃ« qÃ« Ju vrane djelmÃ«t, po gjurmimet nuk ju ndanin...

Nder ato shtÃ«pi ngjarjet tronditÃ«se nuk kishin fund... Fillonin nder qytete e vazhdonin deri thellÃ« nÃ« MalÃ«si e katunde...
E pra, shumÃ« prej Tyne edhe pse tÃ« mbetuna shkret e pa djelm nÃ« voter, vazhdonin me pritÃ« tÃ« zezat tjera qÃ« i sillte Sigurimi...
NjÃ« ditÃ« Sigurimi i Shtetit i kontrolloi edhe shtÃ«pinÃ« pÃ«rdhese njenes prej kÃ«tyne Nanave fatzeza dhe, mbasi i dogj edhe njÃ« figure qÃ« i kishte mbetÃ« e fshehun nÃ«n kllef tÃ« jestekut, figurÃ«n e ZojÃ«s sÃ« ShkodrÃ«s, me tÃ« cilÃ«n ngushllohej e flinte, njeni prej mizorÃ«ve katila u suell dhe e pyeti Nanen me futen e zezÃ« nâ€™kry: â€œHÃ«, plakÃ©...fol, a ke mÃ« ndonjÃ« gjÃ« tjatÃ«r tÃ« fshehur?â€ PadÃ«r Meshkalla mÃ« pat tregue se si Ju pÃ«rgjegj Ajo plaka Shkodrane mbasi u Ã§ue nÃ« kambÃ«, i ngulÃ« sytÃ« njenes bishÃ« qÃ« pyeti e i tha:
-â€œPo, kam edhe njÃ« gjÃ¢ qÃ« ju nuk keni si me ma marrÃ«! - dhe mbasi vuni dorÃ«n nÃ« ballÃ« ju tha pa u tutÃ«: -â€œKam edhe kÃ«tÃ©:
NÃ« EmÃ«n tÃ« Atit e tÃ« Birit e tÃ« Shpirtit ShejtÃ« e Ashtu kjoftÃ«!â€.
***
E pra.., Kjo NanÃ« Shkodrane... Sot, nuk ka monument...
E sa kishte Shkodra e Malsia e Veriut nga KÃ«to Nana?!
Ah Rozafa ynÃ«... Vetem Ti o RazafÃ«.., i di tÃ« gjitha...
Nder muret Tua Ata Emna nuk fshihen kurrma!
Melbourne, 24 Gusht 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e XXXV.

2021 - VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J. (1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !

B.B. (Burgu Burrel)
NjÃ« kasaphane e vertetÃ« njerzish...

HAFIZ ALI TARI (KRAJA) (1900 â€“ 1973)

Per Ã§do njeri qÃ« komunistÃ«t mendonin se nuk duhet tÃ« dalin ma nga burgjet e mnershme tÃ« diktaturÃ«s sÃ« Everit, ishte njÃ« nga qendrat e zhdukjes sÃ« tyne qÃ« thirrej Burgu Burrel...(B.B.)
Ata qÃ« e provuen edhe vetem njÃ« ditÃ«.., mund tÃ« flasin njÃ« vit!
Ndersa rinia Shqiptare qÃ« vuejti me vite aty, mund tÃ« tregojnÃ« njÃ« jetÃ« nÃ« thertoren e njÃ« Bote tÃ« papersÃ«ritÃ«shme kurrma!
Nuk ishin tÃ« paktÃ« as Profesorat e pranguem, dhe as breznitÃ« e tana qÃ« provuen dhunen ma barbare tÃ« komunizmit vrastar...
KlerikÃ«t e tÃ« gjitha besimeve ishin dijetarÃ« tÃ« provuem nÃ« jetÃ«.
NjÃ« prej Tyne ishte edhe Hafiz Ali Tari (Kraja) nga Shkodra.
Kujtimet e rinisÃ« shkodrane dhe asaj Shqiptare per Hafizin, ishin ma tÃ« perkryemet tue fillue nga fjala e Tij nÃ« pak vite tÃ« shkueme, me rasen e vorrimit tâ€™ At Gjergjit Madh nÃ« fundin e vitit 1940 nÃ« qytetin e Shkodres. E rinia nuk kishte si mos me e kujtue nderimin e Hafizit per At Fishten e pavdekshem!
Hafizi nderohej dhe respektohej edhe per mardhanjet e mira qÃ« kishte me besimtarÃ«t e tÃ« gjitha Besimeve tjera nÃ« Shqipni.
NÃ« burgun e Burrelit Hafizi kishte krijue rrethin e vet me atÃ« brez rinije qÃ« edhe Ata, i nderonin dhe respektonin KlerikÃ«t e Besimeve tÃ« tjera, ashtusi i mÃ«sonte vazhdimisht â€œMÃ«suesiâ€...
Vlera e madhe e atyne mÃ«simeve tÃ« mrekullueshme vazhdon edhe sot me kenÃ« e panjoftun per ShqiptarÃ«t. Pa hy nÃ« mÃ«sime Shpirtnore, unÃ« do tÃ« ndalohem tek â€œmÃ«simet e dashunisÃ« sÃ« rinisÃ« sonÃ« me parimet e Vllaznimit dhe tÃ« qendresÃ«s sÃ« Sajâ€.
â€œJemi tÃ« gjithÃ« Vllazen tÃ« tÃ« gjitha Besimeve pa asnjÃ« dallim. TÃ« gjithÃ« jemi ShqiptarÃ« dhe pasues tÃ« Heroit tonÃ« kombtar, tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut. TÃ« gjithÃ« sÃ« bashku kÃ«tu, kemi vetem njÃ« Atdhe, Atdheu i ynÃ« asht Shqipnia! Prandej, duhet tÃ« qendrojmÃ« si Burrat, qÃ« neser me i sherbye KÃ«tij Atdheu! Shpresa e Atdheut jeni vetem Ju Rinia Shqiptare, me parimet e shndoshta Europjane tÃ« moralit dhe tÃ« FesÃ«!
Ju flas me fjalÃ«t e daluna prej zemres sime!â€...
Dhe nÃ« mbyllje Hafizi Ju thonte: â€œKjo nuk asht vetem porosia e ime... Kjo asht porosia e tÃ« gjithve ne qÃ« presin nga Ju! Mbasi, kÃ«shtu si po tham unÃ«, ashtu ka thanÃ« edhe Pader MÃ«shkalla!â€
***
GurÃ« granitit kishte kultura Atdhetare e Fetare Shqiptare.
TÃ« pathyeshem po, por edhe tÃ« vendosun deri nÃ« fundin e jetÃ«s sÃ« Tyne tÃ« pafund nder burgje dhe, pa asnjÃ« shpresÃ« Lirije!
Morali i Tyne edhe sot shndritÃ« mu nÃ« mes vuejtjes, torturÃ«s dhe errsinÃ«s barbare e shnjerzore si njÃ« rreze drite brilanti, qÃ« nuk e shuejnÃ« as e dobsojnÃ« rrezatimin e Tyne, asnjÃ« nga ato vepra tÃ« dhunÃ«shme qÃ« ka ushtrue ndaj Asaj Rinije heroike, perbindshi ma i mnershem i marksizem leninizmit si dhe ai shkelÃ«s i pashpirt i tÃ« gjitha tÃ« drejtave tÃ« Njeriut, ndaj tÃ« gjithÃ« Shqiptarve.., mos i harroni kurr ata qinda e mija tÃ« vramÃ«, tÃ« zhdukun e tÃ« vujtun nder hetuesi, burgje e kampe pune e interrnimi, me dhjetra vite vetem krime nga tirani e krimineli, vrastar e barbar i pashpirtÃ«: Tradhtari Ever Hoxha.
***
ShqiptarÃ« tÃ« Nderuem e tâ€™ vuejtun nga diktatura shnjerzore!
Qendroni tÃ« pathyeshem ashtusi patne qendrue â€œGurtâ€™ e ParÃ«â€!
Kurr mos e harroni porosinÃ« e tÃ« nderuemit Hafiz Ali Tarit qÃ«:
â€œKÃ«shtu asht... Se, kÃ«shtu, ka thanÃ« edhe Pader Meshkalla!â€
Melbourne, 28 Gusht 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e XXXVI.

2021 VITI AT PJETER MESHKALLA S.J.(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !

Rreth datÃ«s 14 Nandor 1990...
NÃ« Varrezat RrÃ«maj tÃ« Shkodres.
Pak vite ma parÃ« mÃ«sova njÃ« tÃ« fshehtÃ« pÃ«r Pader MÃ«shkallÃ«n...
Ishe me njÃ« gazetar anglez nÃ« varrezat e RÃ«majit, pak ditÃ« mbas hapjÃ«s sÃ« Kishave, kur papritmas afrohÃ«t njÃ« vajzÃ« e re dhe mÃ« kÃ«rkon me folÃ« me gazetarin. Fol, i thashÃ«, se nuk tÃ« ndalon kush ma me folÃ« me tÃ©, po a din ti me folÃ« anglisht? â€“Po, mâ€™u pÃ«rgjegj ajo, dhe menjÃ«herÃ« u afrue e filloi me i folÃ« rrjedhshÃ«m gazetarit. Ajo i tregoi atij kÃ«naqÃ«sinÃ« qÃ« ndiente pÃ«r hapjen e Kishave nÃ« Shqipni, edhe pse ajo kishte lindÃ« mbas mbylljes sÃ« tyne, nÃ« vitin 1970. Ajo i foli pÃ«r bindjen e plotÃ« qÃ« kishte prej kohÃ«sh, se do tÃ« vijnÃ« kjo ditÃ«, sepse, kur e pyeti gazetari si tÃ« asht krijue kjo bindje, vajza, me krenari, ju pÃ«rgjegj: â€œUnÃ« e dijsha se do tÃ« hapÃ«n prap Kishat nÃ« Shqipni, madje edhe shpejt, se kÃ«te ma ka thanÃ« MÃ«suesi em, PadÃ«r MÃ«shkalla. UnÃ« jam kenÃ« nxanÃ«se e Tij. Ai mÃ« ka mÃ«sue fshehtas uratÃ«t e para, katekizmin. Ai mÃ« ka kungue sÃ«pari. Madje, Ai mÃ« ka mÃ«sue edhe anglishtÃ«n tue mÃ« nxitÃ« se ka me tu dashtÃ« njÃ«ditÃ« dhe, qÃ©, sot unÃ« po flas me ju! UnÃ« jam krenare, sepse kam kenÃ« nxanÃ«sja e fundit e Tij. Prej Tij kam mÃ«sue moralin fetar katolik, prej Tij kam mÃ«sue Ã§do gja tÃ« mirÃ«, se vetÃ«m mirÃ« dinte me mÃ«sue PadÃ«r PjetÃ«r MÃ«shkalla!â€.
VÃ«reni me kujdes artikujt, programet, metodat e punÃ«s sÃ« Tij me RININÃ‹ dhe, keni me pa se sot, ajo Bota moderne dhe e pÃ«rparueme, qÃ« mbÃ«shtetet dhe ecÃ«n drejtÃ« nÃ« shina tÃ« sigurta mbi parimet e shÃ«ndoshta tÃ« edukatÃ«s dhe moralit, pÃ«rdorÃ« ato metoda edukative e kulturore, qÃ« pÃ«rdori At MÃ«shkalla i Madh i Shkodres, pra jo pak, por 85 vjet ma parÃ«, bash nÃ« ShqipninÃ« e atÃ«herÃ«shme dhe tÃ« â€œmbrapambetunâ€!
Kjo vepÃ«r aq e vlefshme dhe aq e madhe kje e pÃ«rditÃ«shme dhe e pandÃ«rpreme deri nÃ« fund tÃ« jetÃ«s sÃ« Tij.
Vepra e Tij si Bari i MirÃ«, mbeti kudo ku Ai vuni kambÃ«n, edhe pse ujqit komunistÃ« ishin gjithnjÃ« tue prÃ© delet dhe qingjat. Ndonse i survejuem, kudo e gjithmonÃ« me Sigurimin mbas shpine, tue e vrojtue se ku po hyn, sa po rrin, shka po ban, me ke po rrin, shka po flet, prej kah erdhi, ke takoi rrugÃ«s, kush e ndaloi, a i dha gja dhe, a lanÃ« takim prap pÃ«r nesÃ«r, e nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« posaÃ§me, kush i shkon nÃ« shtÃ«pi?.. Ai nuk u pÃ«rkul, Ai nuk e njohu frikÃ«n, po vazhdoi me punue pa u lodhÃ« si Misionar i vÃ«rtetÃ« qÃ« ishte, gjithmonÃ« i vorfÃ«n pÃ«r nga ana materiale, por gjithmonÃ« i pasun me virtytet e Shpirtit.
Ishte i lindun, i edukuem dhe i brumosun pÃ«r me ndihmue tÃ« tjerÃ«t me moralin Kristjan, me edukatÃ«n humane e kulturÃ«n europiane, me rregullat njerÃ«zore, normat dhe mÃ«nyrÃ«n e Tij MESHKALLJANE, njÃ« rrugÃ« krejt origjinale, gjithmonÃ« e pa shkelun, e pastÃ«r pÃ«r nga ana morale e shpirtnore nÃ« sherbim tÃ« shoqnisÃ« njerÃ«zore nÃ« tÃ« gjitha pikÃ«pamjet, ashtu si ishte edhe Ai vetÃ«. Ajo edukatÃ« ka kenÃ«, asht edhe sot e do tÃ« mbetÃ«t e pavdekÃ«shme pÃ«r tÃ« gjithÃ« Popullin Shqiptar e RininÃ« e tij, qÃ« me vepra Ai provoi se, e desht dhe sakrifikoi pÃ«r tÃ© aq shumÃ«!
MÃ«nyra e sjelljes sÃ« At MÃ«shkallÃ«s me RininÃ« tonÃ« e kryesisht me ate tÃ« burgosunen nga komunistÃ«t barbar nder burgje dhe nÃ« kampe pune dhe shfarosje, do tÃ« mbetet nder kapitujt ma tÃ« Ã§mueshÃ«m tÃ« edukimit shpirtnuer e Atdhetar Shqiptar!
Pader MÃ«shkalla asht modeli i persosun i antifanatizmit dhe i unitetit kombtar mbi parimet ma tÃ« njoftuna tÃ« asaj BotÃ« qÃ«, edhe Europa moderne e sotme duhet tÃ« mÃ«soj prej saj...
Parimet e Tij pedagogjike tÃ« edukimit nga shkolla fillore e deri nâ€™ universitetet e sotme, janÃ« tÃ« pakundershtueshme e brilante!
AtÃ«herÃ« cila asht arsyeja qÃ« shkollat tona Shqiptare (mbrenda e jashta shtetit), nuk permirsojnÃ« programet e tyne gjysmake?
Deri kur do tÃ« vazhdoni me punue me kaq zell per zhdukjen e LetersisÃ« sÃ« Veriut? Deri kur do tâ€™i mungojnÃ« shkollave tona:
Don Aleksander SIRDANI
At Anton HARAPI OFM.
Anton LOGORECI
At Anton LULI S.J.
At Anton ZANONI S.J.
Prof. Arshi PIPA
Bajame HOXHA Ã‡ELIKU
Prof. Bep ZORBA
At Bernardin PALAJ OFM.
At Benedikt DEMA OFM.
Branko MERXHANI
DedÃ« GAJTANI
EngjÃ«ll RADOJA
Prof. Ernest KOLIQI
Etâ€™hem HAXJIADEMI
Prof. Faik KONICA
Prof. Filip FISHTA
Prof. Frano ALKAJ
At Gjakomo GARDIN SJ.
At Gjergj FISHTA OFM.
Gjergj PEKMEZI
Gjush SHELDIJA
Prof. Guljelm DEDA
Havzi NELA
Helena LULI
Ilo MitkÃ« QAFZEZI
At Justin RROTA OFM.
Prof. Karl GURAKUQI
Don Kolec PRENNUSHI
KolÃ« Bib MIRAKAJ
KolÃ« THAÃ‡I
At Konrrad GJOLAJ OFM.
Krist MALOKI
Prof. Kristo FLOQI
Don Lazer SHANTOJA
Prof. Lef NOSI
Lek PERVIZI
At Luigj MARLEKAJ OFM.
At Marin SIRDANI OFM.
At Mark HARAPI SJ.
Prof. Martin CAMAJ
Prof. Mati LOGORECI
Prof. Muzine KOKALARI
Mustafa KRUJA
Prof. Namik RESSULI
Ndoc VASIJA
Don Ndre ZADEJA
Don Nikoll GAZULLI
Prof. Nikoll DAKA
Don Nikoll MAZRREKU
Prof. Mark DEMA
At Pashko BARDHI OFM.
Pjeter GJINI (Humorist)
At Pjeter MESHKALLA SJ.
Imzot Preng DOÃ‡I
Qemal DRAÃ‡INI
Prof. Sami REPISHTI
Simon SHUTERIQI
Prof. Skender BUÃ‡PAPAJ
Prof. Tajar ZAVALANI
Imzot VinÃ§enc PRENNUSHI
Zef HARAPI
At Zef SCHIRO SJ.
At Zef VALENTINI SJ.
Zeqir LUSHAJ
Zoj XOXA
(Rreshtimi asht ba me shkronjen e parÃ« tâ€™ emnit shkrimtarit.)

Mungesa e kÃ«tyne Emnave nder shkolla ka arsyen e shkrueme nga Viktor Hugo: â€œLetersia asht qeverisja e njerzimit nepermjet mendjeve njerzoreâ€ (1878).ShqiptarÃ«!Pyetni veten: Pse sot nuk vlejnÃ« kÃ«ta Emna tÃ« Nderuem !
Shenim F.R.: I kerkoj falje ndonjÃ« Emnit tÃ« harruem padashje...
Melbourne, 3 Shtator 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa XXXVII

2021 - VITI i AT PJETER MESHKALLA S.J.(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !

At Meshkalla tha: â€œPo formoni nji brezni...â€
Universiteti i TiranÃ«s
29 PRILL 1967...
Kur At Meshkalla foli per â€œbrezninÃ« qÃ« po formohetâ€, Ai ka lanÃ« njÃ« testament shumÃ« tÃ« saktÃ« per â€œedukimin komunist tÃ« rinisÃ« shqiptareâ€, tue percaktue thalbin e frymes marksiste â€“ leniniste, dhe pikrisht kÃ«te e ka thanÃ« nÃ« Institutin Pedagogjik tÃ« Shkodres: â€œ...Po atÃ« efekt kanÃ« ba fushatat e Ã§frenueme diskredituese antifetare zhvillue me tÃ« gjitha mjetet e propagandÃ«s. Si pÃ«rgjegje populli ka mbushÃ« Kishat deri nÃ« Ã§astin e mbylljes sÃ« tyne. Ã‡Ã« vlerÃ« ka atÃ«herÃ« qendrimi i njÃ« pakice tÃ« pandÃ«rgjegjÃ«shme o tÃ« frikÃ«sueme me lloj lloj presionesh?
Sidomos pjesa e friksueme me kÃ«rcnime, presione, premtime e pushime nga puna, pÃ«son torturÃ«n ma tÃ« madhÃ«n, sepse e lidhun nga kafshata e bukÃ«s, shtÃ«rngohet me mohue me gojÃ« atÃ« qÃ« beson; dhe kÃ«shtu fushata qÃ« po bahet synon me formue njÃ« brezni pa kurajo civile, pa burrÃ«ni, opurtuniste, servile, tue prishÃ« karakterin e Shqiptarit nÃ« dam tâ€™Atdheut.
Sot asht mundÃ«sia ma fort se kurr me dashtÃ« me pa me sy ate qÃ« At Meshkalla e tha 60 e sa vjetÃ« pÃ«rpara.
Ata qÃ« nenvleftÃ«suen aso kohe thanjet e Tij, sot po i shohin tÃ« gjitha parashikimet nÃ« realitetin Shqiptar.
Mos harroni se jeni tue shkombtarizue ShqipninÃ« dhe tue e shperba me dÃ«bimet, largimet dhe metodat ma tÃ« turpÃ«shme tÃ« aplikueme nen masken â€œOpen Balkanâ€, njÃ« formulÃ« e bazueme kambâ€™ e krye nÃ« tradhti ndaj Atdheut dhe vetem nÃ« tradhti tÃ« trashigueme prej Esad PashÃ« Toptanit, Ahmet Zogut, Ever HoxhÃ«s, Nexhmije HoxhÃ«s, Mehmet Shehut, Haxhi Leshit, Ramiz AlisÃ« e deri tek Edvin Ramoviqi, qÃ« kerkon rikthim nÃ« ate qÃ« quhet â€œparcela anadollake turkeâ€.., nÃ« â€œoborrin sllavâ€.
AsnjÃ« veprim i qeveritarve anadollakÃ« nÃ« Shqipni nuk ka asnjÃ« lidhje as tregtare, as kulturore, as politike me Bashkimin Europjan, perkundrazi gjithshka veprohet dhe punohet me paramendimin antieuropjan, ose e thanun ma haptas â€œantinjerzor me antiqytetnimâ€!
Ma sakt kÃ«te e percakton qendrimi qeveritar dhe ai i AkademisÃ« Antishkencore tÃ« TiranÃ«s sllavoanadollake, tue shlye nga tekstet shkollore e universitare tÃ« gjithÃ« Emnat e Nderuem tÃ« ShqipnisÃ« sÃ« Veriut, kryesisht Ata tÃ« besimit Katolik, qÃ« nuk kursyen as jeten per Atdhe!
Urrejtja per Flamurin e Gjergj Kastriotit-Skenderbeut, kur rikujtojmÃ« thanjen: â€œPo mos tâ€™ ishte nji Ky BurrÃ«, kurr nÃ« Shqipni sâ€™ u ngrit Flamur!â€.., na Ã§on pa asnjÃ« kthesÃ« tek sheshimi i turpshem i shtÃ«pisÃ« sÃ« Atdhetarit Nderuem e tÃ« Pavdekshem ShkodranÃ« Luigj Gurakuqi!
E me siguri, qellimi i vrasjes sÃ« pabesÃ« sÃ« Tij vazhdon ashtusi nÃ« fushat tjera kunder Veriut, tue zhdukÃ« dhe shfarosÃ« kushedi sa dokumenta nga ata qÃ« ka dorzue i Ndjeri Gjon Kamsi, kur u ba â€œShtÃ«pi Muzeâ€ ajo shtÃ«pi.
Pak parashikues tâ€™ asaj qÃ« po ngjet nÃ« Shqipni njofta si tÃ« Ndjemit dhe tÃ« paharrueshmit At Pjeter Meshkalla, Osman Kazazi e Prof. Mentor Quku...
Melbourne, 16 Shtator 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa XXXVIII

2021 - VITI i AT PJETER MESHKALLA S.J.(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !

â€œPiknisja e Ã§thurjes sÃ« trunit tek rinia Shqiptare nâ€™komunizem, asht kenÃ« dhe asht ateizmi.â€ (F.Radovani. 1991)

Me daten 29 Prill 1967, ora 17.00 At Meshkalla, u thirr nÃ« Institutin Pedagogjik nÃ« Shkoder, ku u arrestue...
Para se tâ€™a arrestonin Ai ka ju thanÃ«:
â€œUnÃ« them se me kÃ«te luftÃ« kundÃ«r fesÃ« neve edhe po diskreditohemi faqe botÃ«s, sÃ« cilÃ«s i kemi dhanÃ« premtime solemne pÃ«r liritÃ« dhe tÃ« drejtat njerÃ«zore nÃ« Shqipni.â€ AsnjÃ«herÃ« nuk ka me kuptue Bota se, ku kishin mbÃ«rrijtÃ« me e Ã§ue me format ma kriminale tÃ« shkretin Popullin tonÃ« Shqiptar komunistÃ«t.
PremtimÃ«t, deklaratat solemne, propaganda e rreme dhe mbi tÃ« gjitha â€œliritÃ« dhe tÃ« drejtat e garantueme me KushtetutÃ«â€... (TÃ« dokumentueme prej PPSh).
Ishin atÃ«herÃ« dhe janÃ« edhe sot, dokumentÃ«t ma tÃ« sakta qÃ« vÃ«rtetojnÃ« paturpÃ«sinÃ« e pakufi bash tâ€™ atyne komunistÃ«ve barbar, qÃ« nuk kishte cep pa e mbushÃ« mbarÃ« ShqipninÃ« me hetuesi, burgje, kampe shfarosje, kampe interrnimi, qendra spijunazhi, ferma, miniera, vepra kanalizimesh, ndÃ«rtime repartesh, fabrikash e kombinatesh, aeroportesh, me tÃ« burgosun dhe tÃ« interrnuem, qÃ« shÃ«rbenin pÃ«r kalbÃ«zimin e jetÃ«s sÃ« rinisÃ« nÃ« ata vende tÃ« mnershme, e qÃ« tÃ« gjitha sÃ« bashku, thirrÃ«shin me emnin e njohun nga Europa: â€œRepublika Popullore Socialiste e ShqipÃ«risÃ«â€.
Ky ishte Shteti i parÃ« nÃ« BotÃ«: â€œPa FÃ©â€! Me KushtetutÃ«,
madje, tue kenÃ« nÃ« zemer tâ€™ EuropÃ«s edhe anÃ«tare e O.K.B.-sÃ«.., me datÃ« 9 qershor 1973, nÃ« ShkodÃ«r hapet â€œMuzeu Ateistâ€...
Na duhej edhe ky turp: â€œI vetmi nÃ« gjithÃ« BotÃ«nâ€.
Por, atÃ« turp qÃ« diktatorÃ«t Ever Hoxha, Ramiz Alia, Nexhmije Hoxha, Mehmet Shehu, Haxhi Lleshi etj.., qÃ« dishronin me i lanÃ« Shkodres, e morÃ«n me vete...
NjÃ« mÃ«sim per kohen e shkueme dhe tâ€™ardhÃ«shme...
R.P.S.SH. â€“ISHTE NJÃ‹ BURG - SHTET- i rrethuem nÃ« Ã§do pÃ«llambÃ« nÃ« tela me ferra, mitraloza e zagar tÃ« Sigurimit komunist! Ma mirÃ« se gjithshka, sot flasin shifrat e PASHPALLUNA tÃ« tÃ« vramÃ«ve, burgosunve, tâ€™ interrnuemve, tÃ« zhdukunve pa asnjÃ« dokument, qÃ« vazhdojnÃ« me u mbajtÃ« tÃ« mÃ«shefuna nâ€™ arkiva...
A e dini se nÃ« rrashtat e atyne vrastarve dhe, mu nÃ« ballin e tyne, sejcili ka numrin e tÃ« vramÃ«ve prej tij?
Shikoni vetem dokumentat e firmueme nga njeni prej kriminelÃ«ve vrasÃ«s nÃ« Shkoder, Aranit Ã‡ela, dhe keni me gjetÃ« mbi 2000 e sa dokumenta vetem dÃ«nimi me vdekje me firmen e tij. Po nÃ« gjithÃ« ShqipninÃ« sa vrau?
PaturpÃ«si! Ashtusi ishte shpallja e ShqipnisÃ« Ateiste...
Po Shkodres sÃ« RozafÃ«s e ShqipnisÃ« sÃ« Kastriotit, njÃ« ditÃ« emni â€œateisteâ€, do ti fshihej nÃ« RrÃ«maji, prej tÃ« Madhit e tÃ« Pavdekshmit Martir Don Simon Jubanit!
E paharrueshme Vepra e Tij, me 11 Nandor 1990...
Melbourne, 25 Shtator 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa XXXIX

2021 - VITI i AT PJETER MESHKALLA S.J.(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !

120 VJET PERPARA... 1901...
NÃ« Muzeun Shtetnor tÃ« VjenÃ«s, nÃ« njÃ« vitrinÃ« tÃ« sektorit historik, asht e vendosun njÃ« PÃ«rkrenare dhe njÃ« ShpatÃ« disa shekullore. AsnjÃ«na nuk flasin!... VizitorÃ«t kalojnÃ« andej pari, edhe ata pa e folÃ« njÃ« fjalÃ«... Prej vitit 1468 PÃ«rkrenaria dhe Shpata kanÃ« ra nÃ« â€œPaqÃ«n e PÃ«rjetÃ«shmeâ€...
Ã‡farÃ« fatit!... Me tÃ« vÃ«rtetÃ« njÃ« fat i madh, ma mirÃ« me thanÃ« njÃ« mbrekulli, qÃ« nÃ« pragun e 500 vjetorit tÃ« ramjÃ«s nÃ« PaqÃ«, pra nÃ« vitin 1967, ata asnjena mos me kenÃ« nÃ« Atdhe!...
TÃ« dyja do tÃ« ishin â€œkapakÃ«â€ tÃ« ndonjÃ« pusete rruge, ashtu si kumbonÃ«t e KatedralÃ«s 100 e sa vjeÃ§are, apo tÃ« KishÃ«s FranÃ§eskane tÃ« ShkodrÃ«s e tÃ« asaj tÃ« LaÃ§it tÃ« Vaut tÃ« DÃªjÃ«s, qÃ« rrahnin nÃ« â€œnjÃ« anÃ«â€ ndÃ«r shekuj pÃ«r vdekjÃ«n e Prijsit dhe MbrojtÃ«sit tÃ« tyne.
NjÃ« copÃ« Shqipni e pak ShqiptarÃ« kishin mbetÃ« nÃ« njÃ« qoshe! Rrokullisej historia sikur tÃ« ishte njÃ« rrotÃ« e vjetÃ«r qerreje mjedis njÃ« brrake, qÃ« me vish-vishÃ«t e saj, tÃ« dukÃ«t sikur tÃ« ka ngulÃ« mu nÃ« zemÃ«r thonjÃ«t, e rri tue tÃ« shkye nga njÃ« copÃ« Ã§do ditÃ«... Ec, ec, e rrotullohÃ«t nÃ«pÃ«r rrugÃ«t e porsa daluna nga pÃ«rmbytja shekullore, tue marrÃ« me vedi lym, llaÃ§ e llom, baltÃ« dhe ferra e jarg pislleku, qÃ« rrjedhin rrÃ«kajÃ« mbi gÃ«rmadhat e themeleve tÃ« qytetnimit tÃ« IlirisÃ« sÃ« vjetÃ«r, mu nÃ« zemÃ«r tÃ« coptueme tÃ« Ballkanit plak, tÃ« shkrumuem, tÃ« djegun, tÃ« zharitun tÃ« pÃ«rluem nâ€™ gjak.
JanÃ« vetÃ«m TRI GOZHDÃ‹, qÃ« e mbajnÃ«, e forcojnÃ«, i japin drejtim, e bajnÃ« me ecÃ« pÃ«rpara e nuk e lanÃ« me ikÃ« rrugÃ« parrugÃ«, e qÃ«, nÃ« fund tÃ« fundit, Ajo me siguri do tÃ« binte e do tÃ« zhytej nÃ« ndonjÃ« greminÃ«, golle apo shpellÃ«, sikur mos tâ€™ishte kenÃ«!
JanÃ« vetÃ«m TRI GOZHDÃ‹, qÃ« i kanÃ« dhanÃ« drejtim historisÃ«! Sa shumÃ« sakrifikuen per Ata TRI GOZHDA.
JanÃ« vetÃ«m TRI GOZHDÃ‹, qÃ« kanÃ« ba njÃ« EPOKÃ‹ tÃ« RE. E pra, janÃ« vetÃ«m TRI dhe asnjÃ« ma shumÃ«!
JanÃ« vetÃ«m TRI GOZHDÃ‹, qÃ« Ruejti e Mbrojti me nder e lavdi ndÃ«r shekuj i Madhi Kastrioti yni- SkÃ«nderbÃ©!..
JanÃ« vetÃ«m TRI GOZHDÃ‹, qÃ« â€œi harruemâ€ na, e â€œata!â€.
Kishte edhe prej nesh, qÃ« nuk i harruen.., madje, edhe thirrÃ«n: â€œEni e mÃ« merrni, qÃ© ku jam, po deshÃ«t edhe mÃ« gozhdoni.., ashtu si keni gozhdue MÃ«suesin TÃ©m! Ma shumÃ« nuk keni Ã§ka mÃ« bani!â€... Po po, kishte! Na e besojmÃ« se kishte sepse.., e kemi pa me sy!
Ai ishte At PjetÃ«r MÃ«shkalla S.J.!
Melbourne, 25 Shtator 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa XL.)
2021- VITI AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI,2021)

DISA PIKPAMJE TÃ‹ AT MESHKALLÃ‹S...

NÃ« rrethet e rinisÃ« â€œShÃ«n Gjon Boskoâ€ tÃ« themeluem nÃ« ShkodÃ«r nÃ« vitin 1934, si edhe atÃ« tÃ« â€œShÃ«n Pjetritâ€ nÃ« TiranÃ« nÃ« vitin 1937, Ai bani njÃ« punÃ« tÃ« madhe me tÃ« rijtÃ«, sidomos kundÃ«r ideve komuniste, fashiste, ateiste e antiatdhetare, qÃ« po pÃ«rhapÃ«shin nÃ« Shqipni.
NÃ« pranverÃ«n e vitit 1940, kur Shqipnia ishte e pushtueme nga Italia fashiste, e cila veÃ§ tjerash kishte dhunue Flamurin tonÃ« KombÃ«tar, Pader MÃ«shkalla, bashkÃ« me At Gjergj FishtÃ«n (qÃ« ndodhej pÃ«r vizitÃ« nÃ« famullinÃ« e Tij nÃ« TiranÃ«), u folÃ«n nxanÃ«sve qÃ« ata mos me pÃ«rshÃ«ndetÃ« nÃ« mÃ«nyrÃ«n fashiste. PÃ«r kÃ«te Ai asht konsiderue â€œi padÃ«shrueshÃ«mâ€ nga autoritetÃ«t fashiste. Kujtimet e nxanÃ«sve tÃ« Tij pasunojnÃ« veprÃ«n atdhetare tÃ« periudhÃ«s sÃ« pushtimit fashist, nazist e ma vonÃ«, atij sllavo-komunist, vepra pÃ«r tÃ« cilat kanÃ« shkrue e do tÃ« shkruejnÃ«, se ata nuk e harrojnÃ« asnjÃ«herÃ« mÃ«suesin e tyne Pader MeshkallÃ«n. Madje, ata nÃ« shÃªnjÃ« nderimi pÃ«r veprat e Tija, me rastin e katÃ«r vjetorit tÃ« vdekjÃ«s i kanÃ« ndÃ«rtue edhe vorrin, ku sot prehen eshtnat e Tij.
PikÃ«pamjet e Tij politike janÃ« kenÃ« tÃ« shprehuna haptas dhe tÃ« njohuna prej tÃ« gjithÃ«ve pa dallim feje.
Ai ishte kundÃ«r Ã§do lloj diktature. Ishte antifashist, dhe kÃ«te, pÃ«rveÃ§ faktit tÃ« sipÃ«rm, e vÃ«rteton edhe qÃ«ndrimi i Tij atdhetar dhe i premÃ« kundÃ«r disa veprimeve nÃ« lidhje me ndonjÃ« jezuit italian nÃ« ShkodÃ«r, gja pÃ«r tÃ« cilÃ«n u transferue nÃ« TiranÃ« nga eprorÃ«t jezuitÃ« nÃ« vitin 1937. Ai qÃ«ndroi nÃ« mendimet e Tij edhe nÃ« TiranÃ«. KÃ«te e vÃ«rteton letra qÃ« Ai i ka dÃ«rgue Vatikanit pÃ«r largimin e Delegatit Apostolik L. Nigris nga Shqipnia, pÃ«r pikÃ«pamjet e tij fashiste dhe antishqiptare. Ndoshta pÃ«r kÃ«te komunistÃ«t e quejtÃ«n edhe â€œfashistâ€!..
Ai ishte kundÃ«r nazizmit edhe pÃ«r kÃ«te flet fakti i strehimit tÃ« popullsisÃ« sÃ« TiranÃ«s nÃ« refugjion pranÃ« qelÃ«s sÃ« Tij, kur ata po ndiqeshin nga forcat gjermane. Ishte Pader Meshkalla, ashtu si shumÃ« klerikÃ« tÃ« tjerÃ«, tue perfshi kÃ«tu edhe misionarÃ«t Don Alfons Tracki e At Zef Maksen (tÃ« dy tÃ« pushkatuem nga komunistÃ«t si agjentÃ« tÃ« nazistÃ«ve gjermanÃ«), sepse u dolÃ«n me gjoks pÃ«rpara ushtarÃ«ve nazistÃ«, madje edhe ua kanÃ« ndalue reprezaljet e tyne kundÃ«r shqiptarve. Kur u ba nÃ« 1944 njÃ« bombardim nÃ« TiranÃ«, nÃ« rrefugjio pranÃ« KishÃ«s u futne me popull edhe dy tÃ« rinj komunista... Dikush i kishte pa tue hy dhe njoftoi gjermanÃ«t. Ata shkuen me i arrestue. U doli para At MÃ«shkalla, dhe u foli atyne nÃ« gjermanisht, tue i kerkue qÃ«, kush asht aty asht nÃ« besÃ« tÃ« Tij, dhe Ju lut mos me hy mrenda... Ata u larguen, e kÃ«shtu, shpetuen ata dy tÃ« rijtÃ« dhe njÃ« Ã§ifut i moshuem qÃ« banonte dikund afer KishÃ«s sÃ« Jezuitve nÃ« TiranÃ«...
Edhe pse Ai ishte kundÃ«r diktaturÃ«s komuniste e, kÃ«te e vÃ«rteton gjithÃ« jeta e Tij e martirizueme, Ai nÃ« shumÃ« raste edhe ka nderhy per shpetimin e jetÃ«s sÃ« tÃ« rijve...
NÃ« vitin 1945 Ai u takue nÃ« njÃ« shtÃ«pi tÃ« TiranÃ«s me Mehmet Shehun, qÃ« njihej njÃ« ndÃ«r terroristÃ«t e grupeve vullnetare tÃ« SpanjÃ«s, qysh nÃ« vitin 1936, dhe ishte Pader Meshkalla Ai qÃ« i tha troÃ§, ndÃ«r sy, se Ã§farÃ« do tÃ« banin komunistÃ«t nÃ« Shqipni, porsa tÃ« forcojnÃ« paksa pozitat shtetnore. Kur Pader Meshkalla i tha: â€œJu do tÃ« kÃ«rkoni me zhdukÃ« FenÃ« me dhunÃ«, se ky asht parimi i parÃ« i ju komunistÃ«ve, aty ku ata marrin pushtetin, dhe Kishat e Xhamijat ju do tâ€™i kÃ«theni nÃ« klube dhe kinema.â€, Mehmeti ju pÃ«rgjegj: -â€œKjo asht vetÃ«m propagandÃ« e atyne qÃ« nuk e duen pushtetin tonÃ« popullor dhe kÃ«rkojnÃ« me na armiqÃ«sue me popullin, kjo nuk do tÃ« ndodhÃ« kurrÃ« nÃ« Shqipni!â€...MÃ« tregonte dhelpninÃ« e Mehmetit pÃ«r me muejtÃ« me hjekÃ« njÃ« ashkÃ«l nÃ« kokÃ«n e Pader MeshkallÃ«s, nÃ« lidhje me shkÃ«putjen e Klerit Katolik Shqiptar nga Vatikani dhe Papa. PÃ«rgjegja e preme e Pader MÃ«shkallÃ«s merret me mend cila ishte!.. Nuk i hiqej njÃ« lesker shkambit!
Melbourne, 30 Shtator 2021.

Nga Fritz Radovani

XLI

AT PJETER MESHKALLA KA THANÃ«:
â€œPJESA E FRIKSUEME ASHT E LIDHUN NGA KAFSHATA E BUKÃ‹S !â€
2021 - VITI i AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !

Edhe mbledhjet demaskuese kishin qellimin djallzor nÃ« mbrendinÃ« e tyne, sigurisht, njÃ« justifikim i kotÃ«...
Po kush ishte ai qÃ« i kerkonte llogari Sigurimit shtetit?
PÃ«r me vertetue akuzÃ«n nÃ« kÃ«to mbledhje u jepej fjala edhe klerikÃ«ve, qÃ« nesÃ«r me thanÃ«: â€œE dÃ«gjuat se Ã§farÃ« tha ay kundÃ«r Pushtetit? Ne nuk arrÃ«stojmÃ« njeri pa fakte...â€ Kryetari i dha tÃ« drejtÃ«n e fjalÃ«s edhe Pader MeshkallÃ«s, i cili nuk kishte folÃ« nÃ« publik nga 1946...
â€œKÃ«te kam folÃ« nÃ« tÃ« gjitha shtÃ«pijat ku kam shkue, ndÃ«r KatolikÃ« e MuslimanÃ«, mbasi jemi vÃ«llazÃ«n dhe besojmÃ« nÃ« njÃ« ZOT, jemi tÃ« njÃ« gjaku, sepse, jemi tÃ« gjithÃ« ShqiptarÃ«...
Ka shumÃ« njerzÃ« qÃ« kÃ«rkojnÃ« me na shkatrrue, me na pÃ«rÃ§a e nda, me zhdukÃ« traditÃ«n, me prishÃ« besimin, me mohue Krijuesin tonÃ«, me rritÃ« njÃ« rini servile e hipokrite, qÃ« nesÃ«r nuk do tâ€™ju durojnÃ« ma as ju, do tÃ« ju shporrin qafÃ«t, e njÃ« ditÃ« ka me ju hangÃ«r kryet... Ka kÃ«tu nÃ« sallÃ« qÃ« nuk lanÃ« gja pa shpifÃ« kundÃ«r nesh edhe pse me tÃ« gjitha forcat kemi punue pÃ«r Shqipni... UnÃ« e kuptoj mirÃ« qÃ« ata sot ashtu do tÃ« flasin, mbasi ba mos me folÃ« ashtu si ua kanÃ« dhanÃ« tÃ« shkrueme nÃ« letÃ«r, nesÃ«r pushohen nga puna e nÃ« darkÃ« nuk kanÃ« shka me u vu fÃ«mijÃ«ve para me hangÃ«r, sepse, tÃ« gjithÃ« njerÃ«zit janÃ« tÃ« lidhun pÃ«r kafshatÃ«n e gojÃ«s...â€
â€œNjerÃ«zit i dijnÃ« tÃ« gjitha, por nuk guxojnÃ« me folÃ« se nuk ka liri fjale e tashti, nuk ka ma as liri feje e ndÃ«rgjegje...
UnÃ« po ju them kÃ«tu se Populli nuk asht dakord me shka jeni tue ba ju, ai ka besue dhe do tÃ« vazhdojÃ« me besue nÃ« Zotin edhe pa Kisha e Xhamija...â€

***

E pra, qe ku asht parimi themelor i asaj diktaturÃ«s sÃ« pashoqe qÃ« ka provue Populli Shqiptar mbas 1944:
â€œTÃ« gjithÃ« njerÃ«zit janÃ« tÃ« lidhun pÃ«r kafshatÃ«n e gojÃ«s...â€, njÃ« nga kushtet barbare qÃ« po vazhdon me e shtypÃ« atÃ« Popull edhe sot!
Parim dhunues pa tâ€™cilin komunizmi vdes pa â€œrilindÃ«â€!
ATA GURÃ‹ tÃ« vendosun nÃ« themel tÃ« tokÃ«s Shqiptare qÃ« nÃ« Shekullin e ParÃ« mbas Krishtit nga Shenâ€™Pali, edhe sot, Ata GurÃ« po mbroheshin nga Pjetri, qÃ« tha:
â€œJu, Kishat rranoni, por Toka nuk lot!
Ju, prishni Kisha e Xhamija, por Ata do tÃ« ndÃ«rtohen prap njÃ« ditÃ«!..â€
Dhe, shka tha At Meshkalla, ashtu u ba edhe perrreth RozafÃ«s!. Ai ishte njÃ« Profetâ€™ i vertetÃ« i KishÃ«s sonÃ«!
Ai e dinte se GURÃ‹T E PARÃ‹, njÃ« prej tÃ« cilve ishte dhe Ai vetÃ«, asht nÃ« Themelin e Perjetshem tâ€™ Atdheut tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut e NanÃ« Terezes...
Melbourne, 5 Tetor 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

XLII

2021 VITI i AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)

120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

13 TETOR 1943: ORA 13.13â€™ 503 QYTETARÃ« TÃ‹ VRAMÃ‹ NÃ‹ TIRANÃ‹...

â—Populli Shqiptar asnjÃ«herÃ« nuk ka kenÃ« agresor, as pushtues i njÃ« pÃ«llambÃ« toke tÃ« shteteve fqinjÃ«. Ai nuk asht angazhue nÃ« asnjÃ« blok gjatÃ« LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore, madje asht kenÃ« edhe shteti i parÃ« qÃ« u pushtue nga Italia fashiste mÃ« 7 prill 1939.
â—Nuk duhet harrue se ngjarja e 13 Tetorit 1943, asht masakra ma e pÃ«rgjakshme e bame mbi Popullin e pambrojtun Shqiptar gjatÃ« gjithÃ« LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore.
AtÃ«herÃ«, pse na bombarduen dhe mbasi na gjakosÃ«n.., dhe na hapne 503 vorre per pak minuta.., por edhe heshtÃ«n?
Nexhmije Hoxha i ka deklarue Rudina XhungÃ«s nÃ« 1998: â€œAtÃ« e bÃ«nÃ« AleatÃ«t. Ne nuk kishim sesi tÃ« ngrinim zÃ«rin pÃ«rderisa nÃ© ishim tÃ« lidhur me AleatÃ«t, ata e bÃ«nÃ«!..â€
â—AleatÃ«t ishin tÃ« lidhun me komunistÃ«t shqiptarÃ«, vepronin si tÃ« donin, bombardojnÃ« e vrasin vetÃ«m per me ushtrue terror mbi popullsinÃ« e pafajshme dhe, pÃ«r me e nÃ«nshtrue atÃ©!

NjÃ« tmer i vertetÃ«!
MjerÃ« Ata qÃ« e kanÃ« provue! Binin bombet shperthyese si tâ€™ ishin karramele nga qielli... VeÃ§ kur mbas pak sekondash aty ku ishim na, shtrihej pertokÃ« njÃ« njeri i shtÃ«pisÃ« qÃ« sâ€™Ã§ohej ma!
As nuk di kush me e mendue sa shpejtÃ« mbulohej toka nâ€™gjak, qÃ« kushedi sa vite kalojnÃ« e ai gjak nuk shlyhet nga truni ynÃ« qÃ«, patme rrezik me e pa nder shtÃ«pijat tona... I kapun fort per fustanin e NanÃ«s, pritshe kur Baba do tÃ« Ã§ohet prap... Virrmat e NanÃ«s prej atij Ã§asti vazhduen e nuk i pushuen gjithÃ« jeten...
Nuk dijshe me kuptue shka ngjau, ishe vetem tre vjeÃ§...

Trokiti dera e shtÃ«pisÃ«...Erdhi njÃ« BurrÃ« me kÃ«mishÃ« tÃ« bardhÃ« qÃ« ecte pa frikÃ« nÃ«n zhurmen e avioneve, qÃ« hidhnin bombe.
Mbas shumÃ« e shumÃ« vitesh Nana mÃ« pat shpjegue: â€œGati po mÃ« lonte mendja kur Kola ishte shtrij i vramÃ« pertokÃ«, e unÃ« me ty tre vjeÃ§, vetem pritshe kur tâ€™ bijnÃ« bombet tjera me na vra... Pa asnjÃ« shpresÃ« ma nÃ« kte jetÃ«! Kur trokiti dera as nuk mÃ« shkonte mendja se kush mundet me kenÃ«... E hapa deren, kur pashÃ« tÃ« veshun me kÃ«mishÃ« tÃ« bardhÃ« Pader MÃ«shkallen, i cili nuk dij ku e kishte marrÃ« vesht fatkeqsinÃ« qÃ« na kishte gjetÃ« dhe, ashtu nen zhurmen e bombeve, kishte vrapue me u gjetÃ« pranÃ« nesh... U ulÃ« nÃ« njenin gju pranÃ« KolÃ«s, e pau se Ai e kishte mbyllÃ« perfundimisht kÃ«te jetÃ«, dhe filloi UratÃ«t e Asaj JetÃ« prej kah nuk kthehej kurrma! Ishin Shartet e fundit!..
Vazhdoi Lutjet e Tij dhe nuk iku derisa mÃ«rrijti Axha i em, At Mati Prennushi, qÃ« kishte marrÃ« vesht lajmin e zi per Kolen.
E, mos harroni, se kjo ngjarje fillonte prej fushes aviacionit dhe vazhdonte gjatÃ« gjithÃ« rrugÃ«s sÃ« KavajÃ«s e, deri tek qendra e TiranÃ«s, tek shtÃ«pia e oficerave, ku nuk besoj se kishte shtÃ«pi pa tÃ« vramÃ«. Per pak minuta nÃ« TiranÃ« janÃ« vra 503 vetÃ«...â€
***
â– U bombardue pra, edhe Tirana...
Tirana u bombardue me 13 tetor 1943 dhe, u la varrezÃ« e njÃ« Populli MartirÃ«, qÃ« pÃ«r 50 vjet tÃ« tjera vazhdoi me tmere tue u bombardue, me u rrÃ«nue, me u torturue, me u masakrue, me u shpartallue, me u burgosÃ«, me u pushkatue, me u interrnue, me u vorfnue, me u dhunue, po edhe me u shkombtarizue...
E prap sot ajo po vazhdon me u plaÃ§kitÃ« nga komunistÃ«t e â€œrilindurâ€ kapitalistÃ«, bijtÃ« e tiranve terroristÃ« Everit, Ramizit dhe stÃ«rnipat e Titos e tÃ« Stalinit tÃ« â€œmathâ€!..
TÃ« gjithÃ« vrastarÃ« e katila tÃ« pashpirt...

Vazhdon Pjesa II.

Melbourne, 9 Tetor 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

2021 - VITI i AT PJETER MESHKALLA S.J.
(1901 â€“ 1988)
120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)
(Pjesa e XLIII)

1946: â€œKÃ«te KishÃ« do tâ€™a bejmÃ« kinema..!â€
Kisha e Jezuitve nÃ« TiranÃ«. KÃ«tu shÃ«rbente At Pjeter Meshkalla S.J.

UnÃ« them se, me kÃ«te luftÃ« kundra fesÃ« neve, edhe po diskreditohemi faqe botÃ«s, sÃ« cilÃ«s i kemi dhanÃ« premtime solemne pÃ«r liritÃ« dhe tÃ« drejtat njerÃ«zore nÃ« Shqipni. Kur nÃ« vj. 1945, nÃ« TiranÃ«, me 8 mars, unÃ« u takova me Juve, ShkÃ«lqesÃ«, se kishem ndigjue prej komunistÃ«ve fjalÃ«t: â€œKÃ«te KishÃ« do ta bajmÃ« kinemaâ€; Ju mâ€™u pÃ«rgjegjÃ«t: â€œKjo asht propagandÃ« armiqÃ«sore!â€.
Me tÃ« vÃ«rtetÃ«, as anmiku ma i tÃ«rbuem i Pushtetit sâ€™ka muejtÃ« me ju ba njÃ« propagandÃ« ma anmiqÃ«sore nÃ« 22 vjet, sa i keni ba vetit.â€

Me kÃ«to fjalÃ« At Meshkalla i drejtohet kryeministrit katil Mehmet Shehu:
E pabesueshme asht mbyllja!
Vetem njÃ« Shqiptar qÃ« e ka qitÃ« ceken me vdekÃ« per Atdhe e Fe, ka mundÃ«si me i thanÃ« njÃ« kriminelit kryeminister komunist, se: Jeni tue shkelÃ« premtimet solemne qÃ« i keni ba EuropÃ«s!.. Tue dijtÃ« se per terroristin e grupeve komuniste tÃ« SpanjÃ«s, tashti krahu i djathtÃ« i tiranit Ever Hoxha, se â€œnjÃ« prift katolik per ate asht vetem njÃ« shifer...â€ Dhe, nuk mjaftohet me kaq, po edhe vazhdon mendimin e vet per me e Ã§ue deri nÃ« fund ate qÃ«, At Meshkalla e ndryente permbrenda.
Mbasi Mehmet Shehu i kundershtoi se:â€œKjo asht propagandÃ« armiqÃ«sore!â€, atÃ«herÃ«, At Meshkalla, shperthen si njÃ« vullkan i vertetÃ« qÃ« rroposÃ« shka i del perpara, pa marrÃ« parasyshÃ« aspak me cilin flet prej terroristave: â€œMe tÃ« vÃ«rtetÃ«, as anmiku ma i tÃ«rbuem i Pushtetit sâ€™ka muejtÃ« me ju ba njÃ« propagandÃ« ma anmiqÃ«sore nÃ« 22 vjet, sa i keni ba vetit.â€
TÃ« nderuem lexues! KanÃ« kalue 32 vjetÃ« qÃ« kam pasÃ« fatin me e sigurue kÃ«te leter historike, e ndoshta, kur ta ripersÃ«ritni leximin e kÃ«tyne rreshtave keni me u bashkue me mendimin tim: â€œSi ka shpetue At Pjeter Meshkalla, prift Katolik dhe jezuit Shqiptar, madje edhe prej Shkodret, studjue nÃ« Linz tâ€™ AustrisÃ«.., mbasi i ka thanÃ« qÃ« as anmiku ma i tÃ«rbuem i Pushtetit sâ€™ ka mujtÃ« me ju ba nji propagandÃ« ma anmiqÃ«sore nÃ« 22 vjet, sa i keni ba vetitâ€...
AsnjÃ«herÃ« kur e kam lexue nuk e kam gjetÃ« shkakun e shpetimit tÃ« At MeshkallÃ«s, perveÃ§ njÃ« kujdesit tÃ« Mbinatyrshem per AtÃ« BurrÃ« Trim tÃ« pashoq.
KanÃ« me kalue vite e vite tÃ« tjera dhe, asht e pamujtun per me gjetÃ« dikush shkakun e shpetimit tÃ« vertetÃ« tÃ« At MeshkallÃ«s, nga thonjtÃ« e njÃ« katili tÃ« pashpirtÃ« si ishin xhelatÃ«t Mehmet Shehu apo Ever Hoxha! E kur, pikrisht, mbas 22 vjetÃ«sh kur nÃ« mendjen e tyne, pushteti tashti asht i sigurt dhe i plotfuqishem...
Gati gati e pabesueshme kur mendon njeriu sesi njÃ« Prift Katolik i thotÃ«: â€œJa keni ba vetit!â€.
E krimineli vrastar asht i pafuqishem para Priftit tâ€™ pranguem nder hekra. NjÃ« mister i vertetÃ«!!
E sot, ma shumÃ« se asnjÃ«herÃ« Jeta dhe Veprat fetare tÃ« At MÃ«shkallÃ«s duhen studjue ma shumÃ« se kurr, mbasi Shqipnia komuniste, ishte e pakrahasueshme me tÃ« gjitha vendet tjera komuniste tÃ« EuropÃ«s Lindore, per nga terrori dhe vrasjet e Klerikve Katolik ShqiptarÃ«.
Kjo perforcohet edhe me viziten e PapÃ«s sÃ« ParÃ« qÃ« ka shkelÃ« nÃ« Token Shqiptare... NjÃ« vizitÃ« me tÃ« vertetÃ« e paharrueshme historike dhe baritore e Shek. XX...
E mos harroni kurr thanjen e PapÃ«s Gjon Pali i II, tek Sheshi i monumentit Skenderbeut nÃ« TiranÃ«, me 25 Prill 1993, para disa qinda e mija Shqiptarve:
â€œDrama e Juej ShqiptarÃ« tÃ« dashtun, zgjon interesimin e gjithÃ« Kontinentit Europian e asht e domosdoshme qÃ« Europa mos tâ€™ Ju harrojÃ«!â€
â€œAjo qÃ« ka ngja nÃ« Shqipni tÃ« dashtun VllazÃ«n dhe Motra, nuk asht pa kurrÃ« nÃ« historinÃ« e njerÃ«zimit.â€
KÃ«to thanje duhet me kenÃ« tÃ« shkrueme nder tÃ« gjitha faqet e para tÃ« teksteve shkollore e universitare...
Mbasi kam frikÃ« se, â€œEuropa i ka harrue kÃ«ta porosi!â€
Fatkeqsisht, as nÃ« Shqipni.., sot, nuk ka mbetÃ« kush prej â€œatyneâ€.., qÃ« duhen me ua kujtue...

(Fundi i PjesÃ«s sÃ« II)

Melbourne, 11 Tetor 2021.

(PERGATITI FRITZ RADOVANI, 2021)

(Pjesa XLIV)

Nga AT PJETER MESHKALLA S.J.

NANÃ‹, KTHEJU !

Si shkambi nâ€™pÃ«r rrymÃ« tÃ« shekujve,
muret qendrojnÃ« jetike
ngulun pÃ«r rranzÃ« thÃ«meleve,
tÃ« RozafÃ«s sonÃ« kreshnike.

Dhe sot, qÃ«, fÃ©ja nipave
shpresÃ«t e tÃ« ParÃ«ve ndritoi,
lÃ¨ tÃ« shkruhet mbi ballÃ« tÃ« mureve:
â€œNanÃ«s, qÃ« na vorfnoi!â€.

NjÃ¢saj, qÃ«â€™i ditÃ« prej sulmeve
tÃ« kulÃ§edrÃ«s me shtatÃ« krena,
na u bÃ¢ mburojÃ« e, tÃ« nÃªmuna
sâ€™duroi tâ€™ i shohÃ« kÃ«to dhena.

NjasajÃ«.., por vaj, na fajeve
nÃ« verbim sâ€™u vume cak
e NanÃ«s iu randue zemra,
iku edhâ€™e la kÃ«te prak!

O ju, qÃ« parzme hekuri
luftuet pÃ«r bÃ©sÃ« e fÃ©,
idhtÃ« tue valvitun Flamurin,
Shejtnue me gjak e bÃ©,

zgjonju nÃ«n rrasa tÃ« heshtuna,
ngrihnju me pa mjerim!
Ndihma e ArbÃ«nisÃ«, e pamposhtuna
Ã§â€™u ba?... Si drita u shkim!!..

Po a kurr, thue, ma kurr Virgjina
-me gjÃ¢mÃ« kah thrret ShqipÃ«nia,-
sâ€™do tÃ« ndrisÃ«, si ndriti moteve
pÃ«rbrijÃ« RozafÃ«s...M A R I A ?!

TepÃ«r lÃ«nguem kÃ«so shtigjeve
si fÃ«mija mbetÃ« pa NanÃ«,
pÃ«r nÃ© ma dritÃ« nuk lÃ«shuene
as hyj, as diell, as hanÃ«!

Po a kurr, ma kurr, sâ€™do tÃ« ngrohemi?
Pa shpresÃ« do tÃ« rrijmÃ« e tÃ« presim?
Po a heshtun gjithmonÃ« vallÃ«ja
do tÃ« ngeli, nÃ« terr kah dÃ«nesim?!

Jo, jo! Pse qiellÃ«ve tÃ« epÃ«ra
Zoti me dorÃ« tÃ« vet
ka shkrue: â€œE ZojÃ«s asht Shkodra,
e, Zoja e ShkodrÃ«s sÃ« vet !â€.

QÃ©, kÃ© ato mure tÃ« ndrituna,
-zemra mâ€™a ndiÃ«n, -qÃ©â€™i zani
njÃ« populli nÃ« hov tÃ« galdimave,
tue brohoritÃ«: â€œO ngÃ¢ni!..

Ktheu, N A N A !â€ O, ditÃ« ma e bukra
qÃ« ArbÃ«nia prÃ©t, ago!
NanÃ« ktheju, e, nÃ« mburoje tÃ« hireve
nÃ« FÃ© ShÃ«njte na vÃ«llazno!
ShkodÃ«r, 1927.
16 TETOR...
Afer RozafÃ«s sÃ« Shkodres...

Zoti me dorÃ« tÃ« vet
ka shkrue: â€œE ZojÃ«s asht Shkodra,
e, Zoja e ShkodrÃ«s sÃ« vet !â€.

Melbourne, 14 Tetor 2021.
Nga Fritz RADOVANI:

(Pjesa XLIV)

Nga AT PJETER MESHKALLA S.J.

NANÃ‹, KTHEJU !
â€œMe tÃ« vÃ«rtetÃ«, as anmiku ma i tÃ«rbuem i Pushtetit sâ€™ka muejtÃ« me u ba njÃ« propagandÃ« ma anmiqÃ«sore nÃ« 22 vjet, sa i keni ba vedit.â€
At Pjeter Meshkalla S.J. (1967)

â– â€œJalta polli turpin pÃ«r fizionominÃ« e BotÃ«s sÃ« pasluftÃ«s.â€

â—VazhdojmÃ« me dokumenta tÃ« botueme:
â—Lexoni tek libri â€œI dashur Stalin...â€ LetÃ«rkÃ«mbimi i plotÃ« i Fraklin D. Ruzveltit dhe Josif V. Stalinit. Radaktuar dhe pajisur me shpjegime nga Susan Butler,
ParathÃ«nia nga Arthur Schlesinger, Jr.
PÃ«rkthye nga Olgerta Visi, Shtypur nga â€œKRISTALINA-KHâ€, TiranÃ« 2006.

â—Faqe 240:
â€œRuzvelti â€“ 134 â€“
12 Tetor 1943
Mesazh personal pÃ«r mareshal Stalinin
Badolio do tâ€™i shpallÃ« luftÃ« GjermanisÃ« me 13 tetor.
Bazuar nÃ« marrÃ«veshjet e traktatit tÃ« mÃ«parshÃ«m, AleatÃ«t do tÃ« sigurojnÃ« ndihmÃ« ajrore dhe detare nÃ« Azore. Ruzvelt

â—â€œStalini â€“ 135 â€“ 14 tetor 1943
Stalini, drejtuar Ruzveltit
Mora mesazhin tuaj tÃ« datÃ«s 13 tetor. Ju falÃ«nderoj pÃ«r informacionin e vÃ«nÃ« nÃ«n dispozicionin tim. U uroj forcave tÃ« armatosura tÃ« Shteteve tÃ« Bashkuara dhe BritanisÃ« sÃ« Madhe suksese tÃ« mÃ«tejshme.â€

â—Faqe 360:
Ã‡Ã«rÃ§ill shkon nÃ« MoskÃ« tek Stalini. Me tÃ« mÃ«rritur nÃ« MoskÃ« nÃ« mbremje tÃ« po asaj ditÃ« (10 tetor 1944), i propozoi Stalinit tÃ« ndanin Ballkanin si mÃ« poshtÃ«: â€œLÃ¨ tÃ« zgjidhim pÃ«rfundimisht problemet tona nÃ« Ballkan. Armatat tuaja ndodhÃ«n nÃ« Bullgari... LÃ¨ tÃ« lidhim marrÃ«veshje midis nesh â€“ BritanisÃ« dhe BS-sÃ«.
Si do tÃ« gjykonit, do tÃ« ishit tÃ« kÃ«naqur sikur tÃ« kishit nÃ«n kontroll 90 pÃ«r qind tÃ« RumanisÃ«, ndÃ«rsa nÃ© 90 pÃ«r qind tÃ« GreqisÃ« dhe, Jugosllavia tÃ« ndahej pÃ«rgjysÃ«m?â€...
MÃ« pas sipas pohimeve tÃ« Ã‡Ã«rÃ§illit,
â—â€œStalini mori shkumsin me ngjyrÃ« blu dhe bÃ«ri njÃ« shenjÃ« V miratimi mbi planin e paraqitur. GjithÃ§ka ishte zgjidhur sa hap e mbyll sytÃ«, mÃ« shpejt se tÃ« ulesh e tÃ« ngrihÃ«sh.â€

â—Faqe 399: â€œ Jalta. 6 shkurt 1945.
I dashur mareshali Stalin,
...Jam i vendosur tÃ« ndÃ«rmarr Ã§do masÃ« tÃ« mundshme qÃ« marrÃ«dheniet mes Shteteve tÃ« Bashkuara dhe Bashkimit Sovjetik tÃ« mos cenohen aspak. Sigurisht qÃ« pikÃ«pamje tÃ« ndryshme do tÃ« ketÃ«, por do tÃ« gjejmÃ« gjithmonÃ« gjuhÃ«n e pÃ«rbashkÃ«t dhe njÃ« mÃ«nyrÃ« pÃ«r tÃ« sheshuar mospajtimet...
â—Sinqerisht i juaji Franklin D. Ruzveltâ€.

Shenim F.Radovani: NÃ« vitin 1956 sovjetikÃ«t e dÃ«nuen Stalinin,
ndersa, ne vazhdojmÃ« me i konsiderue â€œheronjÃ«â€ pasuesit e tij terroristâ€™ e vrastarÃ« tek na, edhe sot nÃ« Shqipni.
E, deri kur ky turp tue u hanger me bukÃ«?!!
Melbourne, 19 Tetor 2021.

Nga Fritz RADOVANI: Pjesa XLVI - II.

Nga AT PJETER MESHKALLA S.J.

â– Ã‡ka parashikonte AT PJETER MESHKALLA S.J. nga kÃ«to libra DiplomatÃ«sh mbi 75 vite para?
â€œShqipnia prej shiut shkoi e ra nÃ« breshÃ«n!â€
PÃ«r mos me ndikue lexuesin e kÃ«tij materiali me mendimet e mija nÃ« lidhje me kÃ«to ngjarje tragjike tÃ« fatit tÃ« popujve tÃ« BotÃ«s, do tÃ« kaloj nÃ« disa dokumenta tjera shumÃ« me rendÃ«si, qÃ« i pÃ«rkasin po kÃ«saj periudhÃ« historike tÃ« LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore.
â– HENRY KISSINGER â€œDIPLOMACIAâ€, â€œLeximi nÃ« kancelaritÃ« e PerÃ«ndimit, duhet tÃ« fillojÃ« detyrimisht nga ky libÃ«râ€Alan Clark, The Times.
PÃ«rkthye P. Pojani; Red. M. Raxhimi. TiranÃ«: ShtÃ«pia Botuese e Lidhjes sÃ« ShkrimtarÃ«ve, 1999. Shtypur nÃ« ShtypshkronjÃ«n LAERT TiranÃ«, 1999.
Henry A. Kissinger asht betue me 22 shtator 1973, si Sekretar i pesdhjetegjashtÃ« i Shtetit, detyrÃ« qÃ« e mbajti deri me 20 janar 1977. Ka marrÃ« Ã§mimin â€œNobelâ€ pÃ«r Paqen nÃ« vitin 1973, si dhe Ã§mime tÃ« tjera tÃ« rÃ«ndÃ«sishme tÃ« Shteteve tÃ« Bashkueme tÃ« AmerikÃ«s.
â– Faqe 333: â€œStalini futi katekizmin rigoroz tÃ« formimit tÃ« tij tÃ« hershÃ«m fetar nÃ« interpretimet e pamÃ«shirshme tÃ« botkuptimit bolshevik dhe e shndÃ«rroi ideologjinÃ« nÃ« njÃ« instrument politik... Stalini ishte vÃ«rtetÃ« njÃ« pÃ«rbindsh; por nÃ« drejtimin e marrÃ«dhenjeve ndÃ«rkombÃ«tare ai ishte realisti mÃ« i madh â€“ i duruar, dinak e i paepur.
Risheljeja i kohÃ«s sÃ« vet... RreptÃ«sia e Stalinit shtrihej vetÃ«m nÃ« ideologjinÃ« komuniste.â€
â– Faqe 337: â€œFobia e Stalinit u shpreh gjerÃ«sisht nÃ« eleminimin prej tij tÃ« tÃ« gjithÃ« kundÃ«rshtarÃ«ve poltik, tÃ« mundshÃ«m, tÃ« brendshÃ«m dhe nÃ« vrasjen e internimin e miljona tÃ« tjerÃ«ve qÃ« e kundÃ«rshtonin atÃ«, vetÃ«m nÃ« fantazitÃ« e tij.â€
â– Faqe: 339: â€œRasti ishte Kongresi i XVIII i PK tÃ« BRSS, ...Mbledhja e parÃ« mbas pesÃ« vjetÃ«sh .., nga 2000 delegatÃ«, merrnin pjesÃ« vetÃ«m 35 nga ata tÃ« pesÃ« viteve mÃ« parÃ«; 1100 tÃ« tjerÃ« ishin arrestuar pÃ«r veprimtari kundÃ«rrevolucionare; ishin likujduar 98 nga 131 anÃ«tar tÃ« komitetit qendror, sikundÃ«r edhe tre nga pesÃ« mareshalÃ«t e UshtrisÃ« sÃ« Kuqe dhe 11 zÃ«vendÃ«skomisarÃ«t e mbrojtjes, tÃ« gjithÃ« komandantÃ«t ushtarakÃ« tÃ« rajoneve dhe 75 nga 80 anÃ«tarÃ«t e KÃ«shillit tÃ« LartÃ« tÃ« Mbrojtjes.â€
â– Faqe 343: â€œÃ‡do ushtri â€œÃ§lirimtareâ€ sovjetike do tÃ« kthehej nÃ« njÃ« ushtri pushtuese.â€
â– Faqe 344: â€œStalini, i cili e ndjente qÃ« lufta Ã«shtÃ« e paevitueshme, donte pÃ«rfitimet nga lufta, pa marrÃ« pjesÃ« nÃ« tÃ«.â€
â– Faqe 370: â€œÃ‡do udhÃ«heqÃ«s i madh ka rrugÃ«n e vet...Ruzvelti kishte krejt karakterin, energjinÃ« e mjeshtrinÃ« e diktatorÃ«ve dhe ishte nÃ« anÃ«n tonÃ«.â€
â– Faqe 371: â€œDeri nÃ« raportin para Kongresit mbi JaltÃ«n me 1945, Ruzvelti qÃ«ndronte gjithmonÃ« mÃ« kÃ«mbÃ« sa herÃ« qÃ« mbante ndonjÃ« fjalim tÃ« rÃ«ndÃ«sishÃ«m. Duke qenÃ« se media i pÃ«rshtatej pÃ«rpjekes sÃ« Ruzveltit pÃ«r tÃ« luajtur rolin e tij me dinjitet, shumica dÃ«rmuese e amerikanÃ«ve, asnjÃ«herÃ« nuk e kuptuan sesa i gjymtuar ishte Ruzvelti ose perceptimet e tyre kishin ngjyra mÃ«shire... Ishte njÃ« kombinim i papÃ«rcaktuar i manipuluesit dhe Ã«ndÃ«rrimtarit politik. Ai drejtonte mÃ« tepÃ«r nÃ« bazÃ« tÃ« instiktit, sesa analizÃ«s...â€
â– Faqe 396: Ruzvelti deklaroi: â€œBritania e Madhe duhet tÃ« mbronte EuropÃ«n, pa asnjÃ« ndihmÃ« nga Amerika... UnÃ« nuk dua qÃ« Shtetet e Bashkuara tÃ« kenÃ« barrÃ«n e rindÃ«rtimit tÃ« FrancÃ«s, ItalisÃ« dhe Ballkanit...
â– NÃ« shkurt 1945, nÃ« konferencÃ«n e rÃ«ndÃ«sishme tÃ« fituesve nÃ« JaltÃ«, Ruzvelti qortoi Ã‡erÃ§illin nÃ« prezencÃ« tÃ« Stalinit.., ai vuri nÃ« lojÃ« qellimin e tij...â€
â– Faqe 410: â€œRuzvelti mbÃ«shtetej nÃ« marrÃ«dhÃ«njet me Stalinin nÃ« njÃ« mÃ«nyrÃ« qÃ« Ã‡Ã«rÃ§illi kurrÃ« nuk do ta bÃ«nte..,nÃ« Teheran nga 28 nÃ«ntori e deri me 2 dhjetor 1943, dhe nÃ« Jalta nga 4 deri me 11 shkurt 1945. ...Ruzvelti parapÃ«lqente tÃ« shihte te Stalini mÃ« mirÃ« njÃ« mik si xhaxha, sÃ«sa njÃ« diktator totalitar.â€
â– Faqe 443: â€œStalini mundi tÃ« impononte kufijtÃ« e EuropÃ«s Lindore, pa ndermarrÃ« njÃ« rrisk tÃ« tepruar, sepse ushtritÃ« sovjetike i kishin pushtuar kÃ«to zona. Por, kur puna erdhi pÃ«r tÃ« imponuar regjime tÃ« tipit sovjetik nÃ« kÃ«to territore, ai u tregua shumÃ« mÃ« i kujdesshÃ«m.
â– Dy vitet e para pas luftÃ«s, vetÃ«m Jugosllavia dhe ShqipÃ«ria vendosÃ«n diktatura komuniste.â€

Shenim nga F.RADOVANI: Mendoni pak minuta dhe shikoni se, nÃ« Ã§farÃ« llomit na zhyti komunizmi !!
At Meshkalla shpesh persÃ«riste:â€œNdaj Klerit Katolik u ushtrue njÃ« Gjenocid i vertetÃ«, i panjoftun nâ€™ EuropÃ«n Lindore komuniste... Torturat janÃ« kenÃ« nÃ« heuesitÃ« tona tÃ« pakrahasueshme me vendet tjera komuniste...
Nuk duhet me harrue fjalÃ«t e Kardinalit Minzenti, nÃ« Revolucionin Huingarez tÃ« vitit 1956, qÃ« pat thanÃ« se, po rashÃ« nÃ« duart e komunistÃ«ve, mos merrni asgja pÃ«r bazÃ« se Ã§ka mund tÃ« flas mbas arrestimit, mbasi torturat mund tÃ« me bajnÃ« mos me kenÃ« ma ky qÃ« jam sot; e sigurisht, torturat e Sigurimit Hungarez as, nuk mund tÃ« krahasohÃ«n asnjÃ«herÃ« me torturat e Sigurimit Shqiptar. Po, ajo qÃ« asht edhe ma keq tek na sot, edhe: Pa asnjÃ« shpresÃ« shpetimi.â€ (1964).
Melbourne, 24 Tetor 2021.

Nga Fritz RADOVANI:
(Pjesa XLVII)

Nga AT PJETER MESHKALLA S.J.

1967 MARS: Mbas fjalimit tÃ« Ever HoxhÃ«s me 6 Shkurt 1967, po pritej shperthimi i vendimeve tÃ« fazÃ«s fillestare, qÃ« zakonisht mushnin hetuesitÃ« me tÃ« pranguem. KÃ«te herÃ« ishte pÃ«rgatitÃ« opinjoni i burgosjeve tÃ« Klerikve katolik, mbasi kishte mjaft qÃ« nuk ishin pajtue me mbylljet e Kishave e luften kunder FesÃ«...
Sigurisht, ky â€œRevolucion Ideologjik e Kulturalâ€, nuk mund tÃ« mirpritej kurrsesi nga Populli Shqiptar, qÃ« nuk kishte asgja tÃ« perbashkÃ«t me ideatorÃ«t e popullit â€œvllaâ€ kinez tÃ« shokut Mao.
Frika kishte trokitÃ« fillimisht prej dyerve tÃ« zyreve tÃ« nalta dhe ishte shpernda deri nder thellsitÃ« e shpellave nder Malsi...
NÃ« mbledhjen e organizueme nÃ« komitetin ekzekutiv Shkoder, qendrimi i disa klerikve katolik ka tregue haptas mospajtimin e tyne me â€œmbylljen e Kishave e braktisjen e FesÃ«â€ me dhunÃ«.
Pak ditÃ« para arrestimit tÃ« dytÃ« At Meshkalla i ka tregue NanÃ«s sâ€™eme se do tÃ« arrestohet, sepse i kishte shkrue njÃ« letÃ«r kriminelit Mehmet Shehu pÃ«r â€œRevolucionin Kulturalâ€ nÃ« Shqipni... Mbasandej, â€œ...edhe ndonjÃ« meshtar qÃ« ka pasÃ« kenÃ« nÃ« burg, ka vdekÃ«, e asht e nevojshme me hy dikush prej nesh mbrendÃ«, se aty rinia ka shumÃ« nevojÃ« pÃ«r meshtar, mbasi ndÃ«r burgje janÃ« shumÃ« tÃ« rijÃ« dhe njerÃ«z qÃ« janÃ« dÃ«shprue nga mÃ«rzia dhe pesimizmi, qÃ« janÃ« tue kalue tash sa vite e vite nder vuejtje pafund po, edhe pa asnjÃ« shpresÃ« tÃ« ndrrimit sistemit.
Asht e nevojshme prania jonÃ« aty...â€
Duhet vu nÃ« dukje se ajo amulli e pashpresÃ« ishte edhe jashta dyerve tÃ« burgjeve dhe kampeve tÃ« punÃ«s e atyne tâ€™ interrnimit. Kudo frikÃ«, arrestime, pushkatime, interrnime e persekucion.
Popullit Shqiptar thonin pleqtÃ« â€œi ka kÃ«ndue qyqja!â€...
At MÃ«shkalla nuk u pajtue kurr me â€œMbyllje tÃ« Kishaveâ€!
Ato ditÃ« para se tÃ« arrÃ«stohej MÃ«shkalla, shkoi nÃ« njÃ« familje dhe porsa hyni nÃ« atÃ« shtÃ«pi, plaka qÃ« po mbante njÃ« nip tÃ« vogÃ«l (L.K.L.) nÃ« dhomÃ«, i tha: â€œQyqja, mor PadÃ«r, nuk di si flet kÃ«shtu kundÃ«r kÃ«tyne, sa mirÃ« nuk i ke frikÃ«, sa trim je !?â€
â€“ Ai ju pÃ«rgjegj: â€œUnÃ« nuk jam trim, po unÃ« po tÃ« pyes dishka, ba me ardhÃ« dikush e me tÃ« thye shtÃ«pinÃ« dhe me kÃ«rkue me tÃ« marrÃ« djalin e vogÃ«l, shka ban ti?â€
â€“â€œPrite Zot!...â€-Tha plaka- â€œas unÃ« nuk e di shka baj pÃ«r kÃ«tÃ« djalÃ«!...â€ â€“â€œE pra, kÃ«shtu asht edhe puna eme, komunistÃ«t duen me mÃ« marrÃ« Krishtin, qÃ« unÃ« e kam nÃ« shpirtâ€™ e nÃ« zemÃ«r, unÃ« nuk do tâ€™ ua lÃ«shoj pÃ«r sÃ« gjalli! E po kje nevoja unÃ« do tÃ« nap edhe jeten tÃ« cilen, unÃ« ja kam kushtue Atij!â€.
Pa kalue pak ditÃ«, u arrestue dhe u dÃ«nue 10 vjetÃ« burg...
NÃ« vitin 1977, At MÃ«shkalla u lirue nga burgu.
Mbas lirimit erdhi pÃ«rsÃ«ri nÃ« ShkodÃ«r, nÃ« â€œÃ§erdhÃ«n e vjetÃ«râ€.
Nuk shihej shumÃ« si pÃ«rpara. NjÃ« ditÃ« u ndeshÃ«m ballÃ« pÃ«r ballÃ«, u ndala dhe u pÃ«rqafuem. Me tha se mÃ« kishte pa edhe njÃ« herÃ« tjetÃ«r, por kishte kujtue se kam frikÃ« me u ndalue me TÃ©. UnÃ« nuk e kisha pa. E pyeta nÃ«se dilte pÃ«r vizita e mÃ« dha atÃ« pÃ«rgjegje qÃ« i kishte dhanÃ« edhe nanÃ«s seme pak ditÃ« ma parÃ«: â€œ...Tashti shoh se jam plakÃ«, nuk mundÃ«m me durue ma ato vÃ«shtirÃ«si qÃ« kam kalue nÃ« hetuesina e burgje, e do tÃ« ruhem mos me u arrÃ«stue ma, se kam frikÃ« se mÃ« torturojnÃ« e me lodhin dhe nga mosha e madhe, tashti edhe mundet tÃ« turpnohem pÃ«r gjithÃ« jetÃ«n!â€.
I kishte mbetÃ« nÃ« kujtesÃ« njÃ« enciklopedi shtatÃ« volumesh e Trecanit qÃ« i pata dhanÃ« nga librat e DajÃ«s Don Kolec, perpara se tÃ« arrestohej, tÃ« cilen mbasi u lirue nuk e ka marrÃ« ma nga personi qÃ« ia ka dhanÃ«... Kerkonte me dijtÃ« prej mejet se shka mund tÃ« pretendoj unÃ« si shperblim nÃ« tÃ« holla. E shikova nÃ« sy dhe mbasi u perqendrova nÃ« shikimin e Tij, e rroka fort dhe i thashÃ«: â€œShperblimin e librave ka dashtÃ« Zoti, e kam marrÃ« atÃ« ditÃ« kur mora vesht se jeni lirue dhe jeni shndosh e mirÃ«...
Asht kenÃ« njÃ« nder lajmet ma tÃ« gzueshme tÃ« jetÃ«s seme ardhja Yte nÃ« shtÃ«pi e mÃ«rritja e asaj dite, qÃ« me ankth e kemi pritÃ«. Kalofsh me shndet e qetsi shpirtnore nÃ« shtÃ«pinÃ« Tande...Per shka Ju ka humbÃ« na pastÃ« marrÃ« tÃ« keqen! Desht Zoti e u pame prap... Premtoi i Madhi e po Ju shof shndosh e mirÃ« dhe, uroj tÃ« shihemi prap si perpara, e Ju ndigjofsha zanin e mirÃ«!
***
Kur vdiq Nana, nÃ« vitin 1984, si dhe tezja RozÃ«, nÃ« vitin 1987, Pader MÃ«shkalla ka ardhÃ«, ka thanÃ« uratÃ« tek kambÃ«t e Tyne dhe ka bekue Trupat e vdekun tÃ« tyne. Ai ka ardhÃ« si vinte dikur, kur Ata ishin gjallÃ«. Ai bashkÃ« me nÃ© nÃ« ato ditÃ« ndjente dhimbjen e madhe tÃ« vdekjes sÃ« Motrave tÃ« Tij, mbasi Ai kje gjithmonÃ« njÃ« VÃ«lla i mirÃ« i tyne... Kur unÃ« i hapa biseden per pamundsinÃ« e rrÃ«fimeve tÃ« Tyne tÃ« Fundit, Ai bani buzen nÃ« gaz dhe mÃ« tha: â€œMos u ban marak, se gjithshka asht rregullue dy tri ditÃ« perpara. Ka dashtÃ« Zoti e kam ardhÃ« kÃ«tu, e asht krye gjithshka nÃ« rregull. Sikur ma ka ndij zemra perpara se u donte me ardhÃ« me i pa dy Motrat e mija. Pushofshin nâ€™PaqÃ«!â€
VertetÃ« qÃ« At Meshkalla shihej rrallÃ«, po syni i shkelqente...
Ruente kujtimet e freskÃ«ta ashtusi kishte edhe Shpirtin!
Melbourne, 28 Tetor 2021.

Nga Fritz RADOVANI:
Pjesa XLVIII

â€œNDERGJEGJA, E VERTETA DHE E MIRA...â€

NÃ« rreshtin e fundit tÃ« letres qÃ« i dergoi kryeministrit Pader MÃ«shkalla, shkruen: â€œNuk me ka shty me Ju shkrue ShkÃ«lqesÃ«, as urrejtja, as ambicioni, as interesi por vetÃ«m ndÃ«rgjegja, e vÃ«rteta dhe e mira.â€ Asht e vÃ«shtirÃ« me pranue se lexuesi tÃ« cilit i drejtohÃ«t letra ka mujtÃ« me kuptue se Pader MÃ«shkalla, me kÃ«to pak fjalÃ«, ka thanÃ« njÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« aq tÃ« madhe, qÃ« nuk mund tÃ« kuptohet nga diktatorÃ«t, tiranÃ«t a terroristÃ«t, tÃ« cilÃ«ve u drejtohej letra. Ata lloj diktatorÃ«sh qÃ« kishte mbi kokÃ« Populli Shqiptar, nuk mund tÃ« dijnÃ« me kuptue asnjÃ«herÃ« se Ã§do vÃ«rejtje qÃ« bahet nga njÃ« njeri nuk ka qellim kryesor urrejtje, ambicion apo interes kundrejt tyne, e sidomos nga njÃ« kundÃ«rshtar i tyne, sepse tÃ« gjitha kÃ«to kushte janÃ« ideja, mendimi e vepra e tyne, qÃ« gjithmonÃ« tek ata janÃ« te lidhuna me krimin e organizuem, sepse, vetÃ«m ashtu ata mendojnÃ« se sigurojnÃ« pushtetin personal tÃ« â€œplotfuqishÃ«m e tÃ« pÃ«rjetshÃ«mâ€ dhe, pa asnjÃ« kufizim moral apo njerzor, ashtu siÃ§ ishte sistemi totalitar komunist nÃ« Shqipni, qÃ« kÃ«rkonte me Ã§do mÃ«nyrÃ« pÃ«rjashtimin e Zotit nga historia. PikÃ«risht aty ku asht urrejtja, ambicioni, interesi, aty asht egoizmi. Ku asht egoizmi, asht kriza shpirtnore. Kriza shpirtnore asht pjesÃ« e pandame e jetÃ«s dhe veprÃ«s sÃ« diktatorÃ«ve, tiranÃ«ve vrastarÃ« dhe terroristÃ«ve tÃ« popullit, si dhe shÃ«rbÃ«torÃ«ve tÃ« tyne.
PÃ«r ata monstra, fjalÃ«t e Pader MÃ«shkallÃ«s: â€œ...vetÃ«m ndÃ«rgjegja, e vÃ«rteta dhe e mira.â€, as nuk ekzistojnÃ«, janÃ« jashtÃ« botkuptimit tÃ« tyne, dhe jo vetÃ«m ata nuk dijnÃ« me i shpjegue, po as nuk dijnÃ« me i kuptue.
Ata nuk veprojnÃ« me ndÃ«rgjegje asnjÃ«herÃ«, sepse vetÃ« ky â€œRevolucion Kulturalâ€, zhvillohet nga â€œnjÃ« pakicÃ« e pandÃ«rgjegjeshmeâ€. E vÃ«rteta dhe e mira janÃ« prap dy cilÃ«si qÃ« nuk mund tÃ« bashkjetojnÃ« me gÃ«njeshtrÃ«n dhe tÃ« keqÃ«n, me hipokrizinÃ« dhe servilizmin, me torturÃ«n dhe vrasjen e kundÃ«rshtarit tyne tÃ« pafajshem.
Ndersa, ajo qÃ« asht edhe ma keq nÃ« kÃ«ta raste, asht inferioriteti moral, edukativ dhe kulturor i njÃ« klase pseudointelektuale e terroriste tÃ« pashpirtÃ«, kundrejt dijetarÃ«ve qÃ« kanÃ« vu themelÃ«t e kulturÃ«s sÃ« njÃ« shteti pÃ«rparimtar, dhe qÃ« nuk munden me kenÃ« kurrÃ« trathtarÃ« tÃ« Atdheut, sepse pabesia dhe trathtia ndaj Popullit dhe Atdheut, janÃ« themelÃ«t mbi tÃ« cilat asht i ndÃ«rtuem sistemi totalitar komunist. Te trija kÃ«to cilÃ«si: NdÃ«rgjegja, e vÃ«rteta dhe e mira, shkatrrohen dhe shpartallohen nÃ« mÃ«nyren ma mizore, kur â€œNjÃ« popull asht i lidhun pÃ«r kafshatÃ«n e bukÃ«s.â€ Pra, kur njÃ« popull jeton nÃ« kushtet e njÃ« kafshÃ«s sÃ« lidhun tek huni i grazhdit tÃ« barit tÃ« thatÃ«, e do tÃ« pijÃ« ujÃ« vetÃ«m kur â€œkujtohÃ«tâ€ diktatori, ndryshej, po kÃ«rkoj me zgjidhÃ« litarin, e pret vuejtja, mjerimi e plumbi.
Kjo e vetem kjo, ishte jeta â€œe lumturâ€ e Popullit tonÃ«!
â€œNdÃ«rgjegja, e vÃ«rteta dhe e miraâ€, janÃ« e drejta, pikÃ«risht, ajo qÃ« mungon gjithmonÃ« aty ku mungon Zoti. e nÃ« sistemin komunist asht e padiskutueshme mungesa e Zotit. Anasjelltas, ku mungon Zoti mungon e drejta. Kjo asht edhe njÃ« ndÃ«r arÃ«syet qÃ« ky sistem nuk pranon tÃ« drejtÃ«n e kritikÃ«s ndaj sÃ« keqÃ«s, qÃ« asht pjesÃ« e tÃ« drejtave dhe lirive tÃ« njeriut.
Pader MÃ«shkalla asht i vetdijshÃ«m se tek komunistet jo vetem mungon e drejta, po aty mungon edhe dashnia e vllaznimi, e tue mungue tÃ« gjitha kÃ«to, shpejt do tÃ« mungojÃ« edhe uniteti kombÃ«tar, qÃ« asht pÃ«rfundimi ose shkatrrimi i pashmangshÃ«m i Atdheut. Mosnjohja e kÃ«tyne vityteve shpirtnore asht shkatrruesi i kushedi sa kombeve e shteteve qÃ« sot kanÃ« humb gjithshka, e jo larg kÃ«saj katastrofe asht sot edhe shteti Shqiptar.
NÃ« sistemin komunist â€œkafshata e bukÃ«sâ€, asht kenÃ« dhe vazhdon me kenÃ« piksynimi i diktatorÃ«ve barbar e shpartallues tÃ« virtyteve kombtare, tÃ« ruejtuna nÃ« gjak dhe nÃ« shpirt persa shekuj tue sakrifikue edhe jeten.
Pikrisht kÃ«ta virtyte naltÃ«suen figurat e pavdekshme tÃ«
Shqiptarve Gjergj Kastrioti-Skenderbeâ€™ e NanÃ« Tereza.
Melbourne, 1 Nandor 2021.

Nga Fritz Radovani

Pjesa e XLIX -49

â€œSI Tâ€™U MBUSH MENDJA O PADER, ME I SHKRUE ATIJ KRIMINEL ?!

AT MESHKALLA ju pergjegjÃ« NanÃ«s sime kur e pyeti per leter:
â€œJam mendue shumÃ« perpara dhe, vetem mbasi Ju luta sÃ« Lumes ZojÃ«, me mÃ« shndritÃ« mendjen sesi me veprue, Ajo mÃ« tregoi mÃ«nyren e veprimit. U ula tek tavolina ime dhe i kam shkrue kÃ«te leter Mehmet Shehut: Ka nxjerrÃ« njÃ« kopjo nga njÃ« sirtar dhe ja ka lexue... Tregonte Nana ime se aq ishte tronditÃ« sa, â€œgati mÃ« ra njisendâ€! Po, a e din o Pader, se kush asht ai kriminel qÃ« i ke shkrue, e sa e sa Priften i ka vra ai nÃ« SpajÃ«?
- Po, po, tÃ« gjitha i dij, po ashtu mÃ« mÃ«soj Zoja e Bekueme!
Jam shumÃ« i sigurt se Ajo mÃ« ka ndihmue gjithmonÃ« edhe kur unÃ« ishe nÃ« hetuesi heren e parÃ«. Ajo asnjÃ«herÃ« nuk mÃ« ka lanÃ« me gabue dhe gjithmonÃ« mÃ« ka shpetue nga torturat mizore qÃ« hetuesit bajshin mbi ne. Persa e sa muej heren e parÃ«, asht pak e vÃ«shtirÃ« me e besue, po mue vetem njÃ« shputÃ« ftyrÃ«s mÃ« ka ra hetuesi. Prej asaj ditÃ« qÃ« Ju mÃ«shteta ZojÃ«s, nuk mÃ« ka prekÃ« ma kush me dorÃ«. E prap tashti, i jam mÃ«shtetÃ« Asaj... Mandej, kur mendoj aq shumÃ« tÃ« pafajshem nder ata tortura e vuejtje pa asnjÃ« mÃ«shtetje e, pa pasÃ« kush me u lutÃ« per ata, besoje se mendja atje mÃ« rrin! Nuk asht koha me mendue ma per vedi!
O Pader, Zoja uroj qÃ« tÃ« shpetojnÃ«, prej duerve tâ€™ atij krimineli se, askush nÃ« Shkoder, nuk besoj se ta don tÃ« keqen!
- Ashtu asht. Shkodra e dij se mÃ« don me shpirt! Kudo qÃ« unÃ« kam hi e kam dalÃ« gjithmonÃ« kam gjetÃ« mikpritjen!
Mandej, unÃ« nuk jam mjaftue me vizita vetem nder familjet e besimit Katolik, unÃ« kam shkue nâ€™ familjet e tÃ« burgosunve tÃ« besimit Mysliman, mbasi per 15 vjetÃ« qÃ« ishe nÃ« burg unÃ« atje kam nda tÃ« miren dhe tÃ« keqen me tÃ« gjithÃ« njÃ«soj, pa asnjÃ« paragjykim fetar as krahinor e kjo, ka ba qÃ« na e kemi ruejtÃ« unitetin tek rinia, tue e largue sa ma shumÃ« prej fanatizmit qÃ«, nuk duhet nenvleftÃ«sue asnjÃ«herÃ«: Fanatizmi asht dami ma i madh qÃ« trashigohet dhe rrenon perjetsisht kombe e popuj...
Nuk ka fat ma tÃ« madh se me kujtue djelmÃ«t tonÃ« tÃ« rij nÃ« burg tÃ« Burrelit dhe nder kampe pune, tue ndihmue njenitjetrin si tâ€™ ishin vllazen ose kushrinjÃ«, dhe kur ndanin me njenitjetrin njÃ« frut pergjysem ose, i piqnin miku mikut kafe si tâ€™ishin vllazen.
E unÃ« e kam ruejtÃ« edhe sot miqsinÃ« me familjet e nderueme tâ€™ atyne vllazenve qÃ« kemi kalue vuejtjet e mnershme nÃ« hetuesi e burgje, e qÃ« koha nuk na ka lejue me i harrue asnjÃ«herÃ«...
Po, ajo ma e randsishmja qÃ« unÃ« sot due me tÃ« tregue asht edhe kjo qÃ« do tÃ« shpjegoj tashti: O VidÃ«, po tâ€™ flas si Motres sâ€™eme, unÃ« kam hi e kam dalÃ« nÃ« gjysen e shtÃ«pijave tÃ« qytetit tÃ« Shkodres. Kudo e kurdo gjithmonÃ« tÃ« survejuem e tâ€™ruejtun mbas shpine se, ku po shkojmÃ«, ku rrijmÃ«, me ke flasim, me ke takohemi, e madje, edhe kur shkojmÃ« nder vorre, kujt i napim doren? E ba me i mendue tÃ« gjitha takimet tona, sot na fikum e marrim nÃ« qafÃ« gjysen e Shkodres, tue llogaritÃ« se tÃ« gjitha ato lidhje ka njerzÃ« qÃ« i kanÃ« raportue nder zyre tÃ« sigurimit...
UnÃ«, jo pa qellim i shkrova leter atij dhe, jam i sigurt se letra e eme ka me e nervozue fort, kur ta lexojnÃ«, mbasi nuk e pret prej meje ate qÃ« unÃ« i kam shkrue tash atij... Ai ka me ju dhanÃ« urdhen vartÃ«sve tÃ« vet qÃ« me mÃ« arrestue. Askush nuk mundet me ia kthye fjalen atij dhe ashtu kanÃ« me veprue. KÃ«shtu, ata do tÃ« mÃ« arrestojnÃ« dhe do tÃ« kerkojnÃ« me mÃ« dÃ«nue â€œVetem per letren e dergueme Mehmet Shehut...â€, e kjo, asht ndihma e ZojÃ«s sÃ« Bekueme, qÃ« unÃ« mos me i ba dam e mos me marrÃ« nÃ« qafÃ« asnjÃ« njeri e mik tâ€™emin nÃ« Shkoder. Ajo dhe Vetem Ajo, jam i sigurt, se do tÃ« mÃ« plotsojnÃ« deshiren teme, jo vetem si Klerik Katolik, po edhe si Shkodran e bashkvuejtÃ«s i disa qinda tÃ« burgosunve, me tÃ« cilÃ«t vazhdojmÃ« me kenÃ« Vllazen!
Pra, kjo asht mÃ«shtetja eme kryesore tek Zoja e Bekueme: Ruejtja e NderÃ«s, e FtyrÃ«s, e sedres, emnit tÃ« fisit nÃ« Shkoder si, dhe Emnit tim Pjeter Meshkalla nÃ« ShoqninÃ« Jezus.â€
***
Ja pra, vetsakrifikimi per shpetimin e qinda qytetarve!
Ja pra, humanizmi i vertetÃ« i njÃ« Kleriku Katolik Atdhetar!
NjÃ« parashikim i sakt dhe i persosun, sigurisht nga njÃ« mendje e ndritun dhe shumÃ« e Nderueme nÃ« Shkodren tonÃ« Martire!
Ky ishte i madhi At Pjeter Meshkalla S.J.!
Melbourne, 4 Nandor 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa XL - 50

At Pjeter Meshkalla pyet:

â€œVetÃ«m kÃ«te mendoni, shka ka me thanÃ« Europa pÃ«r ju!?â€

â€œUnÃ« po ju them kÃ«tu se Populli nuk asht dakord me shka jeni tue ba ju, ai ka besue dhe do tÃ« vazhdojÃ« me besue nÃ« Zotin edhe pa Kisha e pa Xhamija... Ky veprim qÃ« bani ju sot asht vetÃ«m turp para Zotit e para Popullit, asht turpi juej para gjithÃ« vendeve tÃ« EuropÃ«s, mbasi kjo qÃ« bani ju sot kÃ«tu, bahet nÃ« pragun e 500 vjetorit tÃ« vdekjÃ«s sÃ« Heroit tonÃ« KombÃ«tar, Gjergj Kastriotit â€“ SkÃ«nderbeut, MbrojtÃ«sit tÃ« KrishtÃ«nimit! VetÃ«m kÃ«te mendoni, shka ka me thanÃ« Europa pÃ«r ju! Ajo e njeh Popullin Shqiptar dhe e di se ka 2000 vjet qÃ« Populli ka ndjekÃ« e do ta ruej nÃ« zemÃ«r FenÃ« e Krishtit!â€
(Nga Fjala e At Pjeter Meshkalles S.J., me 29 Prill 1967, ora 17, kur asht arrestue nÃ« mbledhjen e organizueme nÃ« Institutin Pedagogjik Shkoder.)
***
Shenim nga F. Radovani:
PjesÃ« nga fjala e At Meshkalles nÃ« sallen e Institutit Pedagogjik Shkoder, diten e arrestimit tÃ« Tij, per letren qÃ« i ka shkrue terroristit M.Shehu.
Guximi i At Meshkalles zbuloi projektet e shtetit terrorist komunist...
Minat e para ju vune KishÃ«s ku asht kunorzue Gjergj Kastrioti.
NjÃ« Gjenocid i vertetÃ« nÃ« Trojet e Gjergj Kastriotit nga tirani E.Hoxha!
Melbourne, 6 Nandor 2021.

Nga Fritz Radovani

Pjesa LI.

2021 -VITI - AT PJETER MESHKALLA S.J.

(1901 â€“ 1988) 120 VJETORI KUR U LÃ© Nâ€™ SHKODER I MADHI AT MESHKALLA !
Nga At Pjeter MESHKALLA S.J.:

[qender]KANGA E ARISTOTELIT

Filozofia nuk ndahÃ«t nga jeta, as arÃ«syeja nuk ndahet nga natyra.
ZhÃ©nia e filozofit thellohÃ«t e etÃ«shme ndÃ«r misteret e jetÃ«s, me fuqinÃ« e mendjÃ«s mishnon nÃ« vehte tÃ« VÃ«rtetÃ«n dhe tÃ« MirÃ«n, qÃ« natyra i mban nÃ« gji. AtÃ© tÃ« VÃ«rtete dhe atÃ© tÃ« MirÃ«, qÃ« Ã§do njeri i ndien nÃ« shpirt, por qÃ« vetÃ«m zhÃ©niu di tÃ« na zgjojÃ« e tÃ« na e bajÃ« tÃ« vetÃ«dishme. Por kur zhÃ©nia e filozofit, nÃ« vrullin e spekullimeve tÃ« mistereve tÃ« natyrÃ«s dhe tÃ« ligjÃ«ve tÃ« saj, prek tÃ¨k e paarritÃ«shmja, atÃ«herÃ« ai ndien gjithÃ« MadhninÃ« e Universit dhe, vogÃ«linÃ« e tij tÃ« pamasÃ«, por nuk epet...
Ku mbaron filozofia, fillon poezia.
ZhÃ©niu me fletÃ«t e intuicionit e tÃ« sentimentit zhytet nÃ« DritÃ«n e â€œtÃ« mÃ«dhajave pseheâ€. NÃ« kÃ«te DritÃ«, ajo nuk sheh ma, ajo ushqehet me shkelqimin e sÃ« VÃ«rtetÃ«s e tÃ« sÃ« MirÃ«s dhe i kÃ«ndon GjithÃ«sisÃ« dhe Hartuesit tÃ« saj.
Nga metafizika e thatÃ« shpÃ«rthen Lirika si burim i gjallÃ«.

VERSIONI I DYTÃ‹

NÃ« mes tÃ« dy skÃ¢jeve ekstreme:
Materia e parÃ«,
abstraksion absolut,
pa formÃ« qÃ©nÃ«sore
pa akt, as Ã§ka, as Ã§farÃ«, as sa,
dhe, Ent Suprem,
akt i pastÃ«r
i parÃ«,
qendron Natyra:
Krejt nji botÃ« nÃ« lÃ«vizje,
me shkallÃ« hjerarkike,
ku, kÃ©nja e ultÃ« pushon
nÃ« gji tÃ« kÃ©njes ma tÃ« naltÃ«.

Natyra kÃ«rkon shkakun e kÃ©njes sÃ« vet,
kÃ«rkon principin e jetÃ«s
qÃ«, i jep gjallÃ«ni GjithÃ«sisÃ«;
kÃ«rkon qellimin e sendÃ«ve,
shumÃ«n e proÃ§eseve rilindÃ«se,
kushtin inherent tÃ« rritjes,
dhe, tÃ« pÃ«rsosmÃ«nisÃ« sÃ« parreshtun.

Natyra kÃ«rkon DritÃ«n
qÃ«, tÃ« Ã§on tÃ© Shkaku i ParÃ«:
I pashkaktuem
imaterial,
Universal
infinit,
etÃ©rn!..
qÃ«, tÃ« Ã§on tÃ© KÃ©nja e ParÃ«;
qÃ«, asht ajo vetÃ« KÃ©nja dhe KÃ©nsia,
ajo vÃ©tÃ« Mendje e Mendim.

Mendim pa fillim,
pa mbarim,
pa ndryshim;
Mendim vetÃ«-krijues, nÃ« AmÃ«shim,
Mendim jashtÃ«-veprues, nÃ« kohÃ«sim;
â€œMendimi i mendimitâ€,
mendimi i tashit etÃ©rn!

Paâ€™ tÃ© asht veÃ§ hiÃ§i;
nÃ«pÃ«r tÃ©, GjithÃ«sia,
pa tÃ©, asgja nuk qÃ«ndron!
E ndien Natyra thÃ©llÃ«
tÃ«rheqjÃ«n drejt Hartuesit,
Bota pÃ«rshkohÃ«t e etÃ«shme, e dashunueme pÃ«r TÃ©!
DiÃ§ka Hyjnore
lÃ«vizÃ« anÃ«mbanÃ«
nÃ« Univers:

LÃ«vizÃ« mbrendia kÃ©nsore e sendeve,
qÃ«, burimin
tÃ©k Ai e ka e, tek Ai priret.
KÃ«tu, thehÃ«t copÃ«-copÃ«;
nÃ«n peshÃ«n e Orakullit tÃ« NatyrÃ«s,
nÃ«n peshÃ«n e tÃ« mÃ«dhajave â€œPsÃ©heâ€
pena e ZhÃ©niut;
gjuha e ZhÃ©nisÃ«
belbÃ«zon...
nuk shpreh dot Ã§ka shijon...
VetÃ«m, mbi-Natyra
me zanin e Revelacionit e tÃ« MistikÃ«s
mund tÃ« na bijÃ«,
nji â€œFjalÃ« tÃ« RÃ©â€!..
BB, ShkodÃ«r, 1982.

Shenim FR: Versioni i ParÃ« asht shkrue nga Autori nÃ« Burgun Burrel.
Melbourne, 9 Nandor 2021.

by **Laert** » 13 Jan 2021, 20:49

Vazhdon Pjesa e 53

Nga Fritz Radovani

AT PJETER MESHKALLA S.J. DEKOROHET ME MEDALJEN E ARTÃ‹...
NÃ« Universitetin â€œLuigj Gurakuqiâ€, ditÃ«n e shtunÃ«, me 26 Shtator 1993, nÃ« ora 18.00, Populli i ShkodrÃ«s me gÃ«zim priti lajmin:

PRESIDENTI I REPUBLIKÃ‹S SÃ‹ SHQIPNISÃ‹ Dr.SALI BERISHA

Dekoron:

PADÃ‹R PJETÃ‹R MÃ‹SHKALLÃ‹N S.J. Me medaljÃ«n e artÃ«
â€œP I S H T A R I D E M O K R A C I S Ã‹â€

Melbourne, 2021.

KUVENDI POPULLOR I REPUBLIKÃ‹S SÃ‹ SHQIPÃ‹RISÃ‹ V E N D O S I :

Neni 1
Miratimin e medaljes sÃ« artÃ« "Pishtar i demokracisÃ«".

Neni 2
Medalja e artÃ« "Pishtar i demokracisÃ«" u jepet shtetasve shqiptarÃ« ose me kombÃ«si shqiptare dhe shoqatave a organizatave patriotike pÃ«r shÃ«rbime veÃ§anÃ«risht tÃ« shquara e sakrifica supreme atdhetare, tÃ« kryera nÃ« shÃ«rbim tÃ« idealeve tÃ« larta tÃ« kombit shqiptar e tÃ« demokracisÃ«".

Neni 3
Ky ligj hyn nÃ« fuqi menjÃ«herÃ«.
TiranÃ«, mÃ« 7.7.1992 Nr.i ligjit: 7580 Shpallur me dekretin nr.247, datÃ« 11.7.1992 tÃ«

Presidentit tÃ« RepublikÃ«s sÃ« ShqipÃ«risÃ«, Sali Berisha.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa e LIV.

Prof. Gjon SINISHTA dhe Fritz RADOVANI (1994)
ALBANIAN CATHOLIC BULLETIN
BULETINI KATOLIK SHQIPTAR
(1993 â€“ VOL. XIV, fq. 231)

Prof. Gjon SINISHTA shkruen:

Radovani, Fritz: At PjetÃ«r MÃ«shkalla, S.J.

Shtypshkroja â€œAt Gjergj Fishtaâ€, TiranÃ« 1993.
Me sa dij, ky asht libri i parÃ« kushtue jetÃ«s e veprÃ«s sÃ« nji kleriku katolik qÃ« botohÃ«t nÃ« Shqipni mbas pÃ«rmbysjes sÃ« komunizmit. Me shkrue pÃ«r At PjetÃ«r MÃ«shkallÃ«n, e nÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« pÃ«r secilin meshtar katolik tÃ« mbytun mizorisht nga plumbat ose torturat, puna e detyrueshme nÃ« kampÃ«t e vdekjes ose helmimi prej dorÃ«s sÃ« komunistave, do tÃ« duheshin volume tÃ« tana. Fritz Radovani, autor i kÃ«tij punimi tÃ« shkurtÃ«, por tÃ« ndieshÃ«m e plot inspirim human e fetar, e ka vu rruazÃ«n e parÃ« nÃ« kollanÃ«n e artÃ« tâ€™atyne fatosave qÃ« ranÃ« flijÃ« pÃ«r FÃ© e AtdhÃ©. TjerÃ« autorÃ« si Fritzi tÃ« marrin tash shembull e tÃ« vazhdojnÃ« me ia shtue kÃ«to rruaza kollanÃ«s me shkrime e vepra tÃ« tjera pÃ«r martirÃ«t tonÃ«.
Libri At PjetÃ«r MÃ«shkalla S.J., ndahet nÃ« tri pjesÃ«.
NÃ« pjesÃ«n e parÃ« auktori pÃ«rmbledhtas e me njÃ« gjuhÃ« tÃ« thjeshtÃ« e tÃ« afÃ«rme me lexuesin, si i thjeshtÃ« e i afÃ«rm ka qenÃ« vetÃ« At MÃ«shkalla, paraqet jetÃ«n e tij si atdhetar, meshtar e jezuit me bindjet e tij tÃ« forta filozofike, fetare e humane. Radovani pÃ«rshkruen kÃ«tu argumentat e tÃ« vÃ«rtetat tÃ« shqiptueme nÃ« rasa tÃ« ndryshme prej meshtarit jezuit, qÃ« janÃ« ba tashma si legjendÃ« e thesar shpirtnuer jo vetÃ«m pÃ«r katolikÃ«t, por pÃ«r tanÃ« shqiptarÃ«t e ndershÃ«m e liridashÃ«s. QÃ© disa shembuj nga libri:
Prej melodise sÃ« lehtÃ« tÃ« zanit tÃ« tij ruhen prap kÃ«ta tinguj... â€œVÃ«llazÃ«n me tÃ« gjithÃ«, pa dallim feje!â€ Asht Ati i madh, Ati i tÃ« gjithÃ«ve, muslimanÃ« e tÃ« krishtenÃ«, me fÃ© e pa fÃ©, qÃ« hapte krahÃ«t e u thontÃ«... â€œEni, eni djelmÃ«t e mij, durim, tÃ« lutemi pÃ«r ta dhe tâ€™i falim!â€ dhe, sÃ« bashku me tÃ« gjithÃ«, vazhdonte vuejtjÃ«n e mjerimin e pakufi, gjithmonÃ« si FÃ©ja e pat mÃ«sue, tue pritÃ« delen e humbun... E kur tirani me sy tÃ« ngÃ«rthyem si mordja, na dukej nâ€™ate skÃ«terrÃ«, e plot lakmi shihte rininÃ« shqiptare, kah gjak nÃ« vetull vÃ«llau vÃ«llaut po i merrte si tâ€™ishte i huej qÃ« kombin po i shklet; i Madhi Meshkalla, veÃ§ brofte nÃ« kambÃ« e zani, si prej vorrit naltohej deri nÃ« qiell: â€œNa nÃ«n dhÃ© e ju mbi dhÃ©, por na jemi ma tÃ« fortÃ« se ju!â€....
Kur britÃ«n me djegÃ« Ungjillin â€“ njÃ« za u dÃ«gjue â€“ inkuizicion...! E Ati u tha: â€œDigjeni po deshÃ«t, se as ju nuk keni pÃ«r tâ€™ia dalÃ«, si paraardhÃ«sit tuej, qÃ« tash 2000 vjet veÃ§ djegin UngjijtÃ«, por FÃ©nÃ« e Krishtit nuk kanÃ« mujtÃ« me e zhdukÃ«!â€ MizorÃ«t terbohen ma zi kur Burri dy pÃ«llambÃ« i shkurtÃ« u thotÃ«: â€œUnÃ« nÃ« Zotin besoj e do tÃ« fitoj... Ju mÃ« dÃ«noni sa tÃ« doni, se unÃ« prap se prap do tÃ« dal, ju shoshojnÃ« keni me hangÃ«r, e aty asht fundi juej! Feja e Krishtit nuk mbaron kurrÃ«!â€.
Kjo pjesÃ« e librit pÃ«rshkruen episode tÃ« tjera tÃ« fuqishme nga jeta e kÃ«tij martiri nÃ« pritje me u shpallÃ« shpejt Shejt.
Episode me randÃ«si e tronditÃ«se, qÃ« sjell libri i Radovanit, asht ajo e mbledhjÃ«s sÃ« pÃ«rgjithÃ«shme tÃ« arsimtarÃ«ve me 1967, nÃ« Institutin e NaltÃ« Pedagogjik tÃ« ShkodrÃ«s, gjatÃ« fushatÃ«s sÃ« turpÃ«shme tÃ« â€œRevolucionit Kulturalâ€.
â€œUnÃ« jam katolik e besoj nÃ« Zotin!â€, ishte deklarata e MÃ«shkallÃ«s, â€œ...Se po tÃ« shprehin lirisht mendimet e tyne (njerÃ«zit), ky pushtet nuk ka pÃ«r tÃ« zgjate shumÃ«!â€, kjo deklaratÃ« i tÃ«rboi pjesmarrÃ«sit e shumÃ« prej tyne bÃ«rtitÃ«n â€œPusho, fashist reakcjonar!â€. NdÃ«r ata qÃ« folÃ«n dhe e shanÃ« MÃ«shkallÃ«n me pÃ«rkushtim e zell partiak, ishte edhe Jup Kastrati, qÃ« sot mban ligjerata i ftuem nga diaspora e New Yorkut!!!
Pjesa e dytÃ« e librit pÃ«rmban poezi e shkrime me tema tÃ« ndryshme shkrue prej At PjetÃ«r MÃ«shkallÃ«s. QÃ© nji poezi tÃ« cilÃ«n auktori e ka shkrue gjatÃ« burgimit tÃ« tij nÃ« Burrel, e asht nÃ« temÃ«n e ShÃ«n Augustinit:

JETÃ‹ E RÃ‰
NÃ« zemrÃ«n time lindi jeta
...........................................
BB(Burgu i Burrelit)1954 (Shif tek Pjesa e II-tÃ«, faqe 32.)

Pjesa e fundit e librit tÃ« Fritz Radovanit pÃ«r At MeshkallÃ«n, riprodhon shkrime zyrtare nga â€œBashkimiâ€ e fletore tÃ« tjera komuniste kundÃ«r kÃ«tij tribuni tÃ« pamposhtun pÃ«r fÃ©, liri e drejtÃ«si. Poashtu, botohen disa intervista, sidhe njÃ« biografi e shkurtÃ« e martirit.
NÃ« fund njoftohet pÃ«r dekretin e Presidentit tÃ« RepublikÃ«s sÃ« ShqipnisÃ«, Dr. Sali Berisha, me tÃ« cilin:
At PjetÃ«r MÃ«shkalla S.J. dekorohet me MedaljÃ«n e ArtÃ« â€œPISHTAR I DEMOKRACISÃ‹â€.
Libri i Fritz Radovanit asht pÃ«r tâ€™u lexue nga Ã§do shqiptar qÃ« mban pÃ«r zemÃ«r parimet e shejta tÃ« Atdheut, FesÃ« e LirisÃ«.
PalokÃ« PLAKU
(Pseudonimi i Prof. Gjon SinishtÃ«s)

I dashtun Fritz!

PalokÃ« Plaku, Lulâ€™ash DajÃ§i, sidhe Agim Kosova janÃ« pseudonime tÃ« mija. TÃ« falÃ«mnderÃ«s pÃ«r materialin â€œ11 Mars 1948â€, tÃ« cilin do ta botoj nÃ« numur XV (viti 1994), qÃ« do tÃ« jetÃ« i fundit nga shkaku i sÃ«mundjÃ«s sÃ« randÃ« qÃ« kam.
Tue tâ€™urue shÃ«ndet e Ã§do tÃ« mirÃ« shpirtnore e trupore:
TÃ« pÃ«rqafoj,
Gjon Sinishta (firma)

ShÃ«nim FR: Vuna artikullin dhe letrÃ«n e tÃ« Ndjerit Prof. Gjon Sinishta, nÃ« shenjÃ« mirÃ«njohje dhe respekti tÃ« pÃ«rjetÃ«shem, pÃ«r vlerÃ«simin qÃ« i ka ba punÃ«s seme modeste.
Ky asht i vetmi artikull qÃ« u botue pÃ«r librin tem mbrenda e jashtÃ« ShqipnisÃ«!

Me nderim tÃ« veÃ§antÃ«,
Melbourne 2004. Autori
Shenim FR: Botohet e plotÃ« pa asnjÃ« ndryshim nga origjinali.
Melbourne, 16 Nandor 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa LV.

AT PJETER MESHKALLA S.J.(1964) Ka thanÃ«:

â€œKleri Katolik Shqiptar asht kleri ma heroik qÃ« ka me cilÃ«sue historia nÃ« rrugÃ«n dymijÃ«vjeÃ§are tÃ« Krishtit, sepse, mbas pesÃ«qind vjet robnije nÃ«n Turqi, po tÃ« merret historikisht prej vitit 1912, kur Shqipnia u formue si shtet e deri me 1944, qÃ« kÃ«tu erdhÃ«n nÃ« fuqi komunistÃ«t, tue lanÃ« nÃ« njÃ«anÃ« okupacionin fashist italian (me tÃ« cilin nuk jam pajtue kurrsesi), janÃ« vetÃ«m 30 vjet mundÃ«si pÃ«r me formue njÃ« Kler Shqiptar, e pÃ«r 30 vjet me nxjerrÃ« aq Heroj sa kemi nxjerrÃ« na, nuk ka asnjÃ« kler nÃ« BotÃ«.â€

Kur ishte i burgosun nÃ« burgun e Burrelit, shkoi atje dhe e takoi kryeministri Mehmet Shehu...Kur ai e pyeti si po e kalon,
At Meshkalla ju pergjegj:
â€œNa jemi nÃ«n dhÃ© e ju mbi dhÃ©, por na jemi ma tÃ« fortÃ« se ju!â€.

NÃ« gjyqin e burgosjes sÃ« dytÃ«, nÃ« fjalen e fundit At Meshkalla, me 19 Korrik 1967, ka thanÃ« kÃ«to fjalÃ«:
â€œJu mÃ« dÃ«noni sa tÃ« doni, mbasi mue nuk keni shka mÃ« bani, unÃ« prapseprap do tÃ« dal, sepse ju shpejt keni me mbarue, mbasi shoshojnÃ« keni me hanger e aty, asht fundi i juej! Feja e Krishtit nuk mbaron kurr!â€

â€œJu, Kishat rranoni, por Toka nuk lot!(1967)

PAPA GJON PALI II (1993)

Papa Gjon Pali i II, ka thanÃ« tek Sheshi i monumentit Gjergj Kastriotit Skenderbeut nÃ« TiranÃ«, me 25 Prill 1993, para disa qinda e mija Shqiptarve:
â€œNÃ« vendin tuej tÃ« vishkulluem mashumÃ« se asnjÃ« vend tjetÃ«r nga pÃ«rsekutimi asht e thjeshtÃ« me gjetÃ« gjurmÃ«t e katakombÃ«ve tÃ« lashta kristjane e tâ€™arenave ku, dÃ«shmitarÃ«t e Krishtit hidheshin me dhunÃ« pÃ«r me ushqye bishat.â€
KÃ«tu kje njÃ« luftÃ« e ashpÃ«r kundÃ«r FesÃ«, simbas njÃ« vije dogmatike tÃ« njÃ« programi shoqnor dhe politik, i mbÃ«shtetun nga ideologjia komuniste.â€

â€œDrama e Juej ShqiptarÃ« tÃ« dashtun, zgjon interesimin e gjithÃ« Kontinentit Europian e asht e domosdoshme qÃ« Europa mos tâ€™ Ju harrojÃ«!â€

â€œAjo qÃ« ka ngja nÃ« Shqipni tÃ« dashtun VllazÃ«n dhe Motra, nuk asht pa kurrÃ« nÃ« historinÃ« e njerÃ«zimit.â€

NANÃ‹ TEREZA Me 10-12 -1979, Kur Ju dha Ã‡mimi Nobel.., ka thanÃ«:

â€œOrigjina eme asht Shqiptare.
Shtetsia eme asht indiane.
UnÃ« jam katolike, grue fetare.
Per kah thirrja eme, unÃ« i takoj tanÃ« BotÃ«s. Por,
zemra eme i takon tansisht Zemres sÃ« Jezusit.â€

Prof. ARSHI PIPA:

â€œNÃ« kjoftÃ« se kam shpÃ«tue nga burgu i Burrelit e jam sot i gjallÃ«, i detyrohem lutjeve tÃ« njerÃ«zve si PadÃ«r Meshkalla e tÃ« tjerÃ«ve, tÃ« cilÃ«t, kujtoj se kanÃ« kontribue nÃ« determinimin e fatit tem.â€(Shkoder,1993.)
Melbourne, 19 Nandor 2021.

Fritz Radovani

Pjesa e LVI

CILI MUND TÃ‹ KRAHASOHET ME TY O AT, Nâ€™ BURGJET E KAMPIT KOMUNIST?

Me ndej ditÃ« e natÃ« tue lexue per Ty, nuk kam tÃ« ngime per shka i ke ba Ti komunizmit.
Kush mujti me ua thanÃ« ata shka i ke shkrue e lanÃ« nÃ« proceset hetuesisÃ« dhe gjyqeve Tua, o At?
Fjala Yte o At, ishte mÃ«sim e brumosje guximi per tÃ« rinjÃ« e pleq nâ€™ ata hetuesi, burgje e kampe shfarosje!
Po, sa vetÃ« keni shpetue nga dÃ«shprimi e vetvrasja nder ata burgje e kampe tÃ« mnershme o At?
Cili mendonte si Ju: â€œDuhet me hy nâ€™ burg, se â€œRinia po humbÃ« jeten e shpresen aty! Nuk duhet lanÃ« ajo me u dishprue atje!â€
E Ai â€œdikushiâ€ ishi Ju, o At Pjetri, Guri i pathyeshem i Atdheut e i FesÃ« Kastriotit!
Burrâ€™ i fjalÃ«s, Besnik i sejcilit Shqiptar e Bujar, edhe kur kafshata e bukÃ«s ishte me gram.
Vetem tue shikue Portretin Tuej, o At Meshkalla, besohej nga tÃ« gjithÃ« historia e pashkrueme e Klerikve tanÃ«!
Besohej vuejtja, besohej tortura, besohej masakra e tiranit, besohej dhuna, e mbi tÃ« gjitha: Besohej shpresa e permbysjes diktaturÃ«s komuniste nga tÃ« gjithÃ« ata qÃ« ishin rreth Teje:
â€œJu mÃ« dÃ«noni sa tÃ« doni, mbasi mue nuk keni shka mÃ« bani, unÃ« prapseprap do tÃ« dal, sepse ju, shpejt keni me mbarue, mbasi shoshojnÃ« keni me hanger e, aty, asht fundi juej.
Feja e Krishtit nuk mbaron kurr!â€(Fjala fundit: Dosja 4191|1 Arkivi M. M. TiranÃ«, 1998)
Dhe, njÃ«ditÃ« o At MÃ«shkalla, Ti me tÃ« vertetÃ« dole nga burgu komunist nÃ« vitin 1977, bash kur terroristÃ«t vazhdonin me hanger kokat e njenitjetrit e kur, po u afrohej fundi.
***
At PjetÃ«r MÃ«shkalla S.J., asht lÃ© nÃ« ShkodÃ«r me 25 shtator 1901 dhe banonte nÃ« njÃ« jerevijÃ« nÃ« fund tÃ« rrugÃ«s sÃ« Daulles.
Jeta dhe vepra Yte o At, jo vetem ishte e pakrahasueshme, po ajo ishte edhe Heroike e Atdhetare!
NjÃ« jetÃ« e tanÃ« plot vuejtje e mundime nder kampe e burgje tÃ« asaj diktature tÃ« pashoqe shfarosÃ«se komuniste, ku 25 vjetÃ« qÃ« vuejte, Ti vetem tregove forcen e karakterit tÃ« palÃ«kundun dhe mbi tÃ« gjitha, BurrninÃ« e pakrahasueshme tÃ« Klerikut besnik tÃ« Krishtenimit dhe tâ€™ Flamurit Gjergj Kastriotit Skenderbeut.
Rinia Shqiptare pa dallim Feje, tek Ju shikonte Yllin e guximit, tÃ« shpresÃ«s e tÃ« LirisÃ« sâ€™ Atdheut tÃ« robnuem njÃ«gjysÃ« shekulli!
Ajo Rini Shqiptare qÃ« vuejti me Ty o Pader, gjithmonÃ« ka me e kujtue me admirim guximin e shpresen qÃ« Ju i mÃ«suet asaj!
E qÃ« fjalen â€œshpresÃ«â€, ia ngulite nÃ« Shpirt!
QÃ© pra, Ajo Shqipnia e vogel.., me Burra Vigaj e Trima!
Melbourne, 22 Nandor 2021.

Nga At Pjeter MESHKALLA S.J.:

Pjesa LVII.

â€œ 28 N A N D O R â€œ

Kujtimeâ€¦
Kur u ngrit Flamuri ynÃ« nÃ« token tonÃ«, nuk di se Ã§farÃ« do tÃ« kÃ©nÃ« mendue shumica e ShqiptarÃ«ve!? PÃ«rgjithÃ«sisht pesimizÃ«m: Jo pse nuk donin ShqipninÃ« e LirÃ«, por pse nuk e besonin.
Kur u ngrit Flamuri ynÃ« nÃ« token tonÃ« gjaku i nxehun qÃ« vlonte nder dÃ©j (damar) tÃ« njomÃ« u trumhas: NjÃ« nervozizÃ«m i egÃ«r na pushtoi; kÃ©nka pra, njÃ« Shqipni!
Nervozizmi kishte ngritÃ« krye edhe pÃ«rpara ndÃ«r fÃ«mijÃ«t kur ShqiptarÃ«t ishin, por Shqipnia ende nuk ishte. TÃ« mdhajÃ«t na thonin se njÃªllim zi... Na u gjuenim me gurÃ« pÃ«rditÃ« e pÃ«rnatÃ«... kÃ«rkonim nÃ« vedi antagonizÃ«m edhe ku nuk kishte...
Shkolla, mÃ«simet, librat, kokordat (shenjat dalluese) kuq e zi, flamurthit me njÃ« gjylpanÃ« pÃ«r shtizÃ«, kangÃ«t e lirisÃ«, jerm, kllapi!
Paj vjerrshÃ«n â€œO moj Shqipni, e mjera Shqipniâ€, e lexova sÃ«pari ndÃ«r banka tÃ« sÃ« dytÃ«s fillore, kah kalonte tue u strukÃ« prej njÃ« libri nÃ« tjetrin. Kot mÃ«suesi i ngratÃ« shkyente zanin tue na britÃ«: â€œPandigjesÃ« (disiplinÃ«) e studim, ku do tÃ« pÃ«rfundoni ju e Shqipnia me gjithÃ« kangÃ« e kokorda!?â€ Kujt i flet?... Por edhe na nuk kishim faj: Ishte tharmi qÃ« pÃ«rzinte brumin, tharmi qÃ« shkatrron.., e pertrinÃ«...
Binim me fjetÃ«â€¦ NdÃ«r â€œbokaâ€(kodra) kriste pushka pa pushim, si tÃ« kishte kenÃ« njÃ« shprazje e vetme mitralozi: MalÃ«soret, Turku, Mali i Zi, !?
NÃ« fund tÃ« fundit qÃ©, e vÃ«rteta: Ishte njÃ« popull, qÃ« kÃ«rkonte-ndoshta, pa e ditÃ« mirÃ« se si tÃ« rrnojÃ«; por, kÃ«rkonte me rrnue si popull. Sot njÃ«zet e sa vjet, u mbajshin andrrues ata pak â€œpoetâ€, qÃ« pohonin se ka Shqipni. Sado me i pasÃ« mpref sytÃ«, sado me e pasÃ« ngreh dylbinÃ«... nuk u dukte kurrkund!
E pra, ishte shumÃ« ma afÃ«r se u mendonte! NdÃ«r zemrat e shumÃ« ShqiptarÃ«ve qÃ«ndronte endÃ¨ gjallÃ« flaka e Atdheut, trashigue prej tÃ« ParÃ«vet, por e mÃ«sheftÃ«; ma fort se flakÃ«, mund tÃ« quhej prush nÃ«n hi, gati me nxjerrÃ« shkÃ«ndija.
Sot, ka Shqipni e, ka edhe ndÃ«rgjegje Shqiptare!
Gacat (thÃ«ngjijtÃ«) kanÃ« nxjerrÃ« shkÃ«ndia, shkÃ«ndijat edhe janÃ« bÃ¢ flakÃ«... Askujt nuk ia ep ma ndÃ«rgjegja me na e prÃ© rrugÃ«n; kurrnjÃ« Shqiptarit me u kthye dalÃ« (mbrapa)!
Kemi endÃ¨ shumÃ« tÃ« meta; e dijmÃ«... Kemi ba shumÃ« gabime; kush nuk gabon? Por, tue zhdukÃ« dalÃ«ngadalÃ« tÃ« metat, tue njohÃ« e tue ndreqÃ« gabimet, a thue do tÃ« jetÃ« kush me na thanÃ« se po zmbrapsemi mbi gjurmÃ«t e shkeluna?! Jo, kurrÃ«! Kjo nuk asht zmbrapsje, ky asht PÃ«rparim!
Zhvillimet e reja bijnÃ« me vehte kurdoherÃ« guxim, guximet tÃ« fusin shpesh nÃ« mjegull, nÃ«pÃ«r mjegull lindin mosmarrveshjet. DalngadalÃ« shpÃ«rndahet mjegulla; po tÃ« jenÃ« vullneti i mirÃ« marrveshja lind rrugÃ«s e, mbas saj edhe bashkÃ«veprimi.
â€œPÃ«rparimi nuk asht tjetÃ«r pÃ«rveÃ§se tradita nÃ« ecjeâ€, thotÃ« njÃ« shkrimtar francez. Por, tradita nÃ« Ã§do popull i ka disa baza themelore, tÃ« palÃ«kundÃ«shme, sepse janÃ« tÃ« vendosuna mbi shkamb tÃ« tÃ« drejtave tÃ« natyrÃ«shme tÃ« njeriut. PÃ«rballÃ« kÃ«tyne tÃ« drejtave vullneti i mirÃ« pÃ«rkulet; vetÃ«m kÃ«shtu asht e mundun marrveshja e bashkÃ«veprimi. Trinomi i lumtunisÃ«: Vullneti i mirÃ«, marrveshja, bashkveprimi.
Binomi i shkatrrimit: Dy kuaj tÃ« njÃ« qerrje qÃ« tÃ«rheqin, por qÃ« nuk tÃ«rheqin. Por, na nuk duem shkatrrim! Duem PÃ«rparim e Shqipni tÃ« lumtun!
PÃ«rparimi asht shkalla e lumtunisÃ«.
PÃ«rparimi asht fryti i veprimit simbas parimeve tÃ« shÃ«ndoshta. Prej PÃ«rparimit njihet parimi si landa (druni) prej frytit: Po nuk kjenÃ« tÃ« shndoshta parimet, tue pÃ«rparue ose tue ecÃ« pÃ«rpara, rruga tÃ« nxjerrÃ« nÃ« kaos. PÃ«rderisa natyra e njeriut asht e arsyeshme, herÃ«t o vonÃ« e vÃ«rteta nxjerrÃ« krye, mbetÃ«t parimi qÃ« bazohet mbi tÃ« vÃ«rtetÃ«n, i forcuem tashti tÃ« thuesh: Me provÃ« e kundÃ«r-provÃ«.
Ari nxirrÃ«t i pÃ«rziem me baltÃ« e gurÃ« mandej, dlirÃ«t (pastrohet). Latini thotÃ«, sÃ© mendja e lehtÃ« i pÃ«rngjet flamurit (banderolÃ«s). Tham se e ka gabim.
Flamuri pÃ«rfaqÃ«son pÃ«rnjÃ«heri e ma sÃ« miri Parim e PÃ«rparim: Shtiza e ngulun asht Parimi, pelhura qÃ« valvitÃ«t asht PÃ«rparimi, megjithÃ« atÃ« forfuri tÃ« pandalun ngjyrash e refleksÃ«sh, me atÃ« fantazmagori dredhimesh, hollimesh, zhvillimesh e kjeshÃ« tue thanÃ«, gadi edhe filmash.
Kur shtiza asht e ngulun nÃ« shkamb, qÃ«ndron e patundÃ«shme.
Shkambi asht besimi. Besimi nÃ« PerendinÃ« po se po, sepse pa ketÃ« themel nuk ka mbÃ«shtetje asnjÃ«send; por edhe besimi nÃ« vetvehte mbÃ«shtetet nÃ« forcat tona, nÃ« Ideal.
Jemi tue u ngjitÃ« njÃ« mali thik me pyll tÃ« dendun, virgjin, tÃ« panjohun: NjÃ« copÃ« shteg i mirÃ« asht Ã§ilÃ«, shumÃ« ma tepÃ«r mbetet me u Ã§ilÃ«, por kemi besim tÃ« ngultÃ« se dikur do tâ€™i kapemi majÃ«s, Idealit. Ky besim do tÃ« na bajÃ« me vlue gjakun ndÃ«r dÃ©j, do tâ€™u japi fuqi gjymtyrÃ«ve tÃ« lodhuna prej pÃ«rpjetÃ«s, do tâ€™i kthÃ©jÃ« entuzjazÃ«m pÃ«r me fluturue zemrÃ«s sÃ« lÃ«shueme.
Na, ShqiptarÃ«t, deri tash vonÃ« e kemi pasÃ« njÃ« tÃ« mÃ©tÃ« fatale: kemi pasÃ« shumÃ« pak besim nÃ« fuqitÃ« tona. E, atÃ«herÃ«, rri tÃ« rrimÃ«!! Tue ushtue nÃ«pÃ«r krepa e ferra na ka pikue gjaku, na ka zanÃ« nata.., jemi kthye mbrapÃ«sht, secili nÃ« punÃ« tÃ« vet.
Rri tÃ« rrimÃ«!..
PÃ‹RPARA!... Shteg mÃ« shteg, derisa tÃ« dalim rishtas nÃ« drejtim!
PÃ‹RPARA!... Ã‡do hutim paguhet shtrenjt!
PÃ‹RPARA!... NÃ«pÃ«r ferra, gÃ«musha, krepa e tÃ«rthore!
PÃ‹RPARA!... Edhe kur drejtimi tÃ« na ketÃ« humbÃ«!
PÃ‹RPARA!... Edhe kur balli, thÃªmbra e zÃªmra tÃ« pikojnÃ« gjak pikÃ«-pikÃ«!
DisiplinÃ« e Vullnet e, ... OptimizÃ«m!
Pesimizmi kjoftÃ« zhdukÃ«!
Kriza materiale na ka lodhÃ«. Ka lodhÃ« gjithÃ« BotÃ«n...
Kriza shpirtnore kishte me na mbytÃ«!
Pesimizmi thotÃ«: â€œMÃ« lÃ«shoj zemra... Ka mbarue. Nuk ngrihet ma gja nÃ« kambÃ«!â€
Optimizmi thotÃ«: â€œZemÃ«r...TÃ« gjitha shpresat nuk kanÃ« humbÃ« endÃ¨, diÃ§ka kemi ngritÃ« nÃ« kambÃ«... ZemÃ«r!â€.
Por, nuk asht optimizÃ«m i shÃ«ndoshtÃ« ai qÃ« thotÃ« symbylltas: Padyshim, gjithshka asht mbarÃ«, ma mirÃ« nuk ka si bahÃ«t!â€.
Ky do tÃ« ishte ma i rrezikshÃ«m se pesimizmi vÃ©tÃ«. PÃ«rkundrazi, nuk asht pesimizÃ«m ai qÃ« Ã§ilÃ« sytÃ« me pa si tÃ« mirÃ«n,si tÃ« keqÃ«n.
Po! Do tâ€™u dalim pÃ«rballÃ« fakteve me i shikue nÃ« fÃ«tyrÃ« ashtu siÃ§ janÃ«; me tÃ« mira e me tÃ« kÃ«qija qÃ« zbulojnÃ« e mshefin. Por, ky realizÃ«m e objektivitet nuk do tÃ« ketÃ« fuqi me shue flakÃ«n e Idealit, nuk do tÃ« na bajnÃ« as pesimistÃ« as indiferentÃ«:
Ideali, nuk do tÃ« na bajnÃ« as pesimistÃ« as indiferentÃ«: PÃ«rndryshej kishte me na ardhÃ« fundi, sigurisht!
Me vapÃ«n entuziastike tÃ« optimizmit ndoshta, sigurisht, do tÃ« dalim nÃ« breg! EgoizÃ«m e abnegacion, edhe kÃ«to janÃ« fjalÃ« tÃ« hueja por, qÃ« kuptohÃ«n lehtÃ« nÃ« rrethe shoqnore tÃ« kulturueme e tÃ« mesme.
PÃ«r me kalue ndonjÃ« ujÃ« hidhÃ«n mbrendÃ« nÃ« tÃ© gurÃ« tÃ« mdhaj e tÃ« vogjel: TÃ« parÃ«t, tÃ« dytÃ«t, tÃ« tretÃ«t.., zhdukÃ«n e nuk shihÃ«n ma, hidh e hidh e tÃ¨k e fundit nisin me nxjerrÃ« krye disa aty-kÃ«tu; rrÃ«shqasin, prap hidhÃ«n tÃ« tjerÃ«.., derisa bahet i mujtun kalimi, keq o mirÃ«, po bahet; ka me ardhÃ« koha qÃ« do tÃ« bahet ma mirÃ«! Na jemi gurtÃ« (tÃ« mÃ«dhaj o tÃ« vogjel), tÃ« hjedhun nÃ« fillim, qÃ« zhdukÃ«n e nuk shihÃ«n ma, por janÃ« nÃ« themel tÃ« parÃ«!
QÃ©, ambicioni i themelit: Me u zhdukÃ« e mos me u pa ma!
EgoizÃ«m... Abnegacion!
Utopi, me mendue sÃ© tÃ« gjithÃ« sa janÃ« ShqiptarÃ«t do tÃ« kÃ«rkojnÃ« njÃ«ditÃ« tÃ« mirÃ«n e Atdheut e NdÃ©rÃ«n e Flamurit pa kurrfarÃ« interesi egoistik. Padyshim, tÃ« gjithÃ« e kanÃ« pÃ«r detyrÃ«; por pÃ«r me i ra shkurt, secili lÃ¨ tâ€™ia nisin ma i pari.
Utopi, me mendue sÃ© tÃ« gjithÃ« sa janÃ« ShqiptarÃ«t njÃ«ditÃ« do tÃ« puthen nÃ« ballÃ«! Po nuk kje njÃ« antagonizÃ«m, nxjerrÃ« krye njÃ« tjetÃ«r; po kÃ«rkuem me zhgulÃ« njÃ« rranjÃ« marrin frymÃ« e ushqim njÃ«qind tÃ« tjera tÃ« helmueme. A nuk asht ma mirÃ« me shndrrue antagonizmin brutal nÃ« emulacion tÃ« natyrshÃ«m e veprues?
STAFETA: TÃ« ParÃ«t tonÃ« na e dorzuen tÃ« ndezun flugun (zÃ©llin) e AtdhedashunisÃ« lidhÃ« me FlamurÃ«; nÃ« vrap na e dorzuen e tÃ« bamÃ« fÃ©le-fÃ©le (copa-copa).
Ã‡ka kishte me thanÃ« brezi i ri qÃ« po na rritÃ«t ndÃ«r sy, po nuk ia dorzuem atij gjithnjÃ« nÃ« vrap Visarin e ShÃ©njtÃ«?!
Prej tÃ« ParÃ«ve pritÃ«m njÃ« Shqipni tÃ« LirÃ«!
Nipat presin prej nÃ©sh njÃ« Shqipni tÃ« lumtun!..
Psim
Psim â€“ Asht pseudonimi i At PjetÃ«r MeshkallÃ«s S.J.
Artikulli asht marrÃ« nga revista â€œLekaâ€ 1933, nr. XI, XII, fq. 337-340.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa LVIII.

TAKIMI I FUNDIT :

FOTOKOPJE E LETRES ORIGJINALE SHKRUE PREJ AT PJETER MESHKALLÃ«S S.J.
Nâ€™ ARKIVIN E MINISTRISÃ« SÃ« MBRENDSHME TIRANÃ« 1998. (DOSJA NR.4191/1-1967).

PadÃ«r MÃ«shkalla ia mbÃ«rrijti asaj ditÃ« qÃ« pat profetizue ma parÃ«. Ai e pa me sy shka paralajmÃ«roi. DiktatorÃ«t me tÃ« vÃ«rtetÃ« hangrÃ«n kokat e njeni tjetrit dhe kÃ«tij nuk patÃ«n shka me i ba. Ai dhe Ideali i Tij FITOI!
E takova edhe njÃ«herÃ« pÃ«rkrahu me Zef MirditÃ«n (BukÃ«n), pak pa mbÃ«rrijtÃ« tek dera eme dhe shkÃ«mbyem pak fjalÃ« rreth shÃ«ndetit, pÃ«r tÃ« cilin mâ€™u ankue dhe para se tÃ« ndahÃ«shim e pÃ«rqafova si zakonisht.
Nuk mÃ« shkoj mendja aspak nÃ« ato ditÃ« se ai ishte kenÃ« takimi i fundit me TÃ©! Ai nuk kaloi kurrma andejpari.
Edhe pse kanÃ« kalue shumÃ« vite, shpesh e kujtoj dhe prap me veti mendoj e mÃ« duket se njÃ« ditÃ«, unÃ« prap do ta takoj !
Ai, bashkÃ« me veprÃ«n e Tij, nuk vdes kurr nÃ« kujtesÃ«n teme dhe tâ€™ atyne qÃ« e njohÃ«n ose i kanÃ« dÃ«gjue vetÃ«m emnin!
UnÃ« kam besim tek Kisha, dhe Besoj se, njÃ« ditÃ« jo aq larg, Martiri At PjetÃ«r MÃ«shkalla do tÃ« jetÃ« nÃ« vendin qÃ« meriton! Ajo ka prova tÃ« mÃ«dha prej Tij!
Prof. Arshi Pipa, shkruen pÃ«r PadÃ«r MÃ«shkallÃ«n: â€œPor, 25 vjet burg ndÃ«r burgjÃ«t staliniste, peshojnÃ« ndoshta edhe ma randÃ« nÃ« kandarin e martirizimit, se pushkatimiâ€(1993).
Melbourne, 1 Dhjetor 2021

Nga At Pjeter MESHKALLA S.J. :

Pjesa LIX.

KRISHTLINDJE NÃ‹ SHKODÃ‹R
(1909)

KOMPANJELI I KATHEDRALES (1909)
SHKODER

Mbas vitit 1909 qeveria Turke, nÃ« ShkodÃ«r, pÃ«r shkak tÃ« lÃ«vizjeve shqiptare pÃ«r liri, (pushka vlonte, shpesh deri nÃ« afÃ«rsi tÃ« qytetit), i ndaloi disa shfaqje tradicionale â€œTÃ« NatÃ«s sÃ« KÃ«shndellaveâ€, tue i hjekÃ« diÃ§ka poezisÃ« sÃ« bukur tÃ« FestÃ«s.

Dha lajmin kumbona
me tinguj argjandi,
theu muzgun jehona,
gjithÃ« zemrat i trandi:
VinÃ« festat e lume,
Krishtlindje e bekueme,
me shndet e me gÃ«zim!
Kumbonat e randa,
kumbonat e lehta,
kÃ«ndojnÃ« me tâ€™pasÃ« Ã¢nda
me notat e veta:
UshtojnÃ« kumbonarÃ«t!
Larg zani pÃ«rdarÃ«t
tue ra pa pushim...
Sa kandshÃ«m dikohet
kjo valÃ« e harmonisÃ«,
krejt shpirti naltohet
ndÃ«r sfera tÃ« hyjnisÃ«:
Kah shpresa e ngushllimit,
kah rrezja e shpetimit,
drejt paqÃ«s qÃ« vjen!
NÃ« atÃ« kupÃ«n qiellore
o hyjÃ« xhixhilloni,
o male, prej bore
nÃ« dritÃ« tÃ« hanÃ«s zbardhoni,
qÃ« zemrat e dlira
tÃ« gÃ«zojne, vullnet-mira
me atÃ« fÃ© qÃ« na ushqen.
.......
Tarabat kÃ«rcasin,
po mbyllÃ«n dyqanÃ«t,
gra e burra hitasin,
vrapojnÃ« pÃ«rgjith-anâ€™Ã«t:
PÃ«rshÃ«ndetje e pÃ«rgÃ«zime,
ma tÃ« bukrat urime
gjatÃ« rrugÃ«s ndigjon.
Tash hargjet e mbrame
sâ€™ka mbetÃ« kush pa i krye,
gjithkush do nâ€™kÃ«te mbrame,
nâ€™shtÃ«pi ngutshÃ«m me u kthye:
ShegÃªrti e tregtari,
ngarkue, prej Pazari
ma thekshÃ«m vrapon.
Plot dritÃ« janÃ« shtÃ«pijat
plot zjarmi te oxhaku,
pelcasin dÃ«llinjat,
luejn fÃ«mia tÃ© praku,
e gratÃ« nuk pushojnÃ«,
pa dÃ¡ vinÃ« e shkojnÃ«,
vÃ«lon puna gjithkund...
NÃ« familje krye-pare
ka sonte gjithÃ« tÃ« mirat,
nÃ« ato mesatare
plotÃ«sohen dÃ«shirat;
po edhe unÃ« fukaraja
nÃ« kÃ«to festa tÃ« mdhaja,
do tÃ« gÃ«zoj edhe unÃ«!

Pak baba fitimet,
pak qiti edhe nana,
e shkreta, kursimet
me blemun do gjana;
por, ...erdhi tÃ© dera
dikush e, si era,
laâ€™i shportÃ« edhe shkoi.
VetÃ« bana â€œBetleminâ€,
sa i bukur qÃ« mÃ« doli!
Sâ€™e ka kush si tâ€™emin
NÃ« mahallâ€™n â€œGjuhadolâ€:
me drrasa e pelhura,
me letra e piktura
ka kohÃ« qÃ« unÃ« punoj.
E tash, qâ€™e mbarova
unÃ« punÃ«n tÃ« tanÃ«,
tÃ© baba flutâ€™rova
me nanÃ«n e vÃ«llanÃ«,
njÃ«rendi tue shkue
gjithÃ« sÃ«bashku me u vu
tÃ© votra â€œnâ€™gjuj tÃ« mdhajâ€.
Dhe ngrihet em atÃ«
qirin ndezÃ« atÃ«herÃ«,
premton ndonji uratÃ«
dhe ulÃ«t me tâ€™tjerÃ«,
nâ€™sa na me ngadalÃ«
e flasim pa u ndalÃ«,
uraten si ai...
Por, mue nuk mÃ« zÃ« vÃªndi,
lÃ«shoj zanin e hollÃ«,
-mÃ« rrah zemra prej shÃªndi-,
tham vjershat si nâ€™shkollÃ«,
nga â€œshpÃªllaâ€- tue ba,
nga PrindÃ«t â€“temena-
-andej- edhe kÃ«tej.
E, kÃ«thehÃ«m tÃ« rrokÃ« prindÃ«n...
por, baba ka ulÃ« kryet,
e nana merr kÃ®nden
e shpejt i fshinÃ« sytÃ«...
Nuk dij Ã§ka u ndinÃ« zÃªmra,
por, mue mÃ« dridhet thÃªmra,
mÃ« vlon gjaku ndÃ«r dÃªj.
A thue janÃ« lot gÃ«zimi?
A por janÃ« lot malli?
O ndoshta pikÃ«llimi,
pse mblue na ka halli
nÃ« ket tÃ« shkretÃ« jÃ«revije,
pÃ«rdhese vorfnije,
si Krishti nÃ« Stan?!
Por, Ã§ka! Jezun kemi
ndÃ«r zemra tÃ« vajtueshme;
tÃ« ngrohun na jemi
me hire tÃ« hyjnueshme:
I drejti nÃ« kÃ«te jetÃ«
ka paqâ€™n e vÃ«rtetÃ«,
qÃ« tÃ« tjerÃ«t nuk e kan.
Me Jezun na kjajmÃ«,
e gÃ«zimet ma tÃ« thÃªllat
me Jezun i ndajmÃ«:
E, i lusim KÃ«shndellat
me aqÃ« tÃ« mira qÃ« Zoti
na i fali nÃ« ditÃ« soti,
me Jezun e LumÃ«!
Oh, sa ambÃ«l sahati
rrjedh sonte nÃ« strÃ¨hâ€™ tonÃ«!
Kaq ambÃ«l!... por sâ€™gjati
raâ€™i tingull...kumbonÃ«...
MesnatÃ«!-KrisÃ« batarja,
jehon Kumbonarja,
vlon pushka ma shumÃ«...
NÃ« kÃ«to vala festuese
gjithÃ« zemrat na qeshÃ«n,
si rryma vÃ«rshuese
njerÃ«zia rrugÃ«s ndeshÃ«n,
kumbonâ€™t ajrin Ã§ajnÃ«,
e, pushkÃ«t nuk ia ndajnÃ«
pÃ«r festÃ«n qÃ« na erdhâ€™.
Na pret Kisha e Madhe
Krejt mbushÃ« me kandile,
VinÃ« rradha mbas rradhe
me tuba familje,
e, nÃ« KishÃ«, prej pesÃ« portash,
Ã§do moshe e gjithÃ« ortash,
mbrendÃ« populli u dÃªrdh.
Sa dritat, si ylberi!
sa jone tÃ« mallngjyshme!
Sa priftÃ«n te Elteri
me petka tÃ« shkelqyeshme!
Timjani me shtille,
naltohÃ«t drejt qielle,
fjollÃ«-fjollÃ«za plot!
Shkon lart si timjani, urata e lirÃ«,
-i kangÃ«s ushton zani, me Engjujt e mirÃ«:
-â€œKa lindun Mesia, vjen paqa e dashnia!
L u m n i tÃ« N a l t i t Z O T !â€

BB 1950.

KISHA E SHEN SHTJEFNIT SHKODER (1909)

Shenim F.Radovani: Materiali u pÃ«rgatit me rastin e festÃ«s e cila I fillon pergatitjet gjithnjÃ« me 6 Dhjetor, diten e ShÃ«n Kollit.
Melbourne, 6 XII 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Pjesa LX

AI ISHTE !

E njoftaâ€¦ Ai ishte!
E pashÃ« atÃ« ditÃ« tue predikue, me 29 prill 1967, ora 17.00.
Ai foli e na ndigjuem se shka do me thanÃ« me kenÃ« Atdhetar nÃ« FÃ© tÃ« Krishtit!
Ai ishte qÃ« tha: â€œUnÃ« jam Katolik!â€ E kapÃ«n, e lidhÃ«n...
Ai ishte qÃ« shputÃ« i ranÃ« FÃ«tyrÃ«n me ia marrÃ«.
NÃ« vargoj e merthyen pse nÃ« Kryqin besoi.
Ai ishte, e pashÃ« nÃ« mes tyne, nÃ« karvan tÃ« pafund, i pranguem pÃ«rdore me Don NdrÃ© ZadÃªjÃ«n, At Gjon Shllakun, At Giovani Faustin, At Daniel Dajanin, Don Alfons Trackin, Don DedÃ« Malaj, Imzot Gjinin e Bonattin, Etnit Mati Prennushi, Ã‡iprian Nika, Bernardin Llupi, e sa e sa MartirÃ«ve tÃ« rreshtit pafund...
PÃ«rbindshit ma hovin nuk ia pret asgja, ai veÃ§ vret, veÃ§ pret e dhunon panumrim.
Edhe ndÃ«r muret e akullta tÃ« kÃ«shtjellÃ«s sÃ« â€œlavdishmeâ€ tÃ« komunizmit tÃ« Burgut tÃ« Burrelit, do tÃ« shkruhej se, Ai ishte kÃ«tu! Me ata hekura tÃ« ngjyeme nÃ« gjak do tÃ« shkruhej Epopeja e Atyne MartirÃ«ve tÃ« pafajshÃ«m, qÃ« bashkÃ« me Ata AtdhetarÃ«, pranguen edhe tÃ« Madhin At PjetÃ«r Meshkalla S.J., vetÃ«m pse, Ai ishte Meshtar i betuem dhe i vendosun pÃ«r â€œFÃ©, AtdhÃ© dhe PÃ«rparim tâ€™ Atdheutâ€.
Prej melodisÃ« sÃ« lehtÃ« tÃ« zanit tÃ« Tij, ruhen prap kÃ«ta tinguj:
â€œVÃ«llazÃ«n me tÃ« gjithÃ«, pa dallim Feje!â€
BashkÃ« me nÃ© kjo muzikÃ« do tÃ« zbuste qinda e mija zemra djelmÃ«sh tÃ« rijÃ«, qÃ« gjakun kishte fillue me ua turbullue dÃ«shprimi. Asht Ati i madh, Ati i tÃ« gjithÃ«ve, MyslimanÃ« e tÃ« KrishtenÃ«, me FÃ© e pa FÃ©, qÃ« hapte krahÃ«t e u thonte: â€œEjani, ejani, djelmÃ«t e mij, durim, durim, tÃ« lutemi pÃ«r ta dhe tâ€™i falim!â€, e sÃ« bashku me tÃ« gjithÃ« vazhdonte vuejtjen, dhunÃ«n, mjerimin e pakufi, gjithmonÃ« si Feja e pat mÃ«sue, tue pritÃ« delen e humbun. E kur tirani, me sy tÃ« ngÃ«rthyem si mordja, na dukej nÃ« atÃ« skÃ«terrÃ« qÃ« me plot lakmi shihte rininÃ« shqiptare, kah gjak nÃ« vetull vÃ«llau vÃ«llaut po i merrte, si tâ€™ ishte i huej qÃ« Atdheun po i shklet; i Madhi At MÃ«shkalla, veÃ§ brofte nÃ« kambÃ« e zani si prej njÃ« vorrit naltohej deri nÃ« qiell:
â€œNa nÃ«n dhÃ© e ju mbi dhÃ©, por na jemi ma tÃ« fortÃ« se ju!â€.
Ushtria mbas Tij veÃ§ shkonte, ndÃ«r shtigje tÃ« tjera qÃ« frymÃ«n ta merrnin, por Trimi ka orÃ«n Ã§uet! Ai sâ€™ thehet!
Ai printe pÃ«rpara!
Kur bishat vÃ«rriten me djegÃ« Ungjillin â€“ vetÃ«m njÃ« za aty u pat ndigjue: â€œInkuizicion!â€, e Ati u tha: â€œDigjeni, digjeni, po deshÃ«t, se as ju nuk keni me ia dalÃ«, ashtu si paraardhÃ«sit tuej, qÃ« tash 2000 vjet veÃ§ djegin UngjijtÃ« e FenÃ« e Krishtit nuk kanÃ« muejtÃ« me e shue as me e zhdukÃ«!â€.
MizorÃ«t tÃ«rbohen ma zi kur Burri dy pÃ«llambÃ« i shkurtÃ«, u thotÃ«: â€œUnÃ« nÃ« Zotin besoj, e do tÃ« fitoj, ju mÃ« dÃ«noni sa tÃ« doni, se unÃ« prap se prap do tÃ« dal; ju shoshojnÃ« keni me hangÃ«r e aty asht fundi juej!
Feja e Krishtit nuk maron kurr!â€.
Profet! VÃ«rtetÃ«, Ai nuk trembÃ«t prej territ, se e di se Zotin do tÃ« shohÃ« njÃ« ditÃ«... Prap nÃ« hekura, prap nÃ« pranga, i lidhun mbas turmÃ«s: Ai ecÃ«n, nuk ndalet, nuk trembet, nuk pÃ«rkulet, mes turmÃ«s ecÃ«n, e nÃ« VeronikÃ«n nuk hasÃ«, nuk ka kush FÃ«tyren tâ€™ ia fshijÃ«. E prapseprap Ã§do Ã§ast Ajo FÃ«tyrÃ«, mÃ« dukej ma e pastÃ«r, ma e dlirtÃ« e ma hyjnore se kurrÃ«!
E, megjithatÃ«, nuk mungoi edhe njÃ« grue, qÃ« dhimbjen e nanÃ«s harroi e zani i saj humbi nÃ« njÃ« gropÃ«, si grueja qÃ« nÃ« dhÃ© hyn pa Prift. TÃ« gjithÃ« si ishim mbÃ«rthyem dhambÃ«t e kapÃ«rdimÃ« ato pak fjalÃ«, qÃ« per shumÃ« vjet i ruejtem tÃ« ndryme nÃ« zemÃ«r:
â€œAI ISHTE HERO !â€.
VetÃ«m njÃ« BurrÃ«, pÃ«rkarrshi i thinjun, Gurakuqi Trimi, qÃ« edhe sot e shoh tÃ« zemruem me nofulla tÃ« shtÃ«rngueme, diÃ§ka pÃ«rshpriti nÃ«n mustak e buzÃ«n zuni njak kah pa qÃ« zvarrÃ« deshtÃ«n me e marrÃ« e, gjunjÃ«t me gjak me ia bÃ¢, por Ai, si LajmÃ«tari drejt Qiejve, flutroi e nÃ« prehÃ«n tÃ« Zotit pushoi!. Ushtuen malÃ«t e u dridh toka.
Kushtrim ndÃ«r BjeshkÃ«t e NÃªmuna lÃ«shoi si shkrepÃ« vetima: â€œO BURRA, bre, Fitova !â€
NÃ« xhips e futÃ«n pÃ«r terr. GolgotÃ« pÃ«rsÃ«ri...
Ai ishte qÃ« u tha: â€œJu Kishat rrenoni, por toka nuk lot, ju prishni Kisha e Xhamija, turp!
NÃ« truell tÃ« Kastriotit Ã§do gja po shkatrroni, turp, pÃ«r ju!
Ai KrishtÃ«nimin EuropÃ«s ia mbrojti!â€ Por Europa, sâ€™kujtohet. Sâ€™kujtohet, se e di se mbrohet:
ASHT PJETRI, Meshtari, Juzuiti i Madh, StÃ«rnipi i Gjergjit, qÃ« FenÃ« e mbron. Ajo nuk shqimet nÃ« SHQIPNI!
NÃ« Shqipni asht Pjetri qÃ« Krishtin nuk mohon, jo, kurrÃ«, se asht Meshkalla i Madh qÃ« e mbron e vedin flijon, pÃ«r Krishtin veÃ§ vdes e, sâ€™e lÃ«shon!
Kumbonaret heshtin. Dyert e mÃ«dha mbyllÃ«n.
Dritaret me gurÃ« â€œataâ€ i gjuejnÃ«. UshtojnÃ« kristalet qÃ« thehen, shalldanÃ«t qÃ« rrÃ«zohen. MetalurgÃ«t shkrijnÃ« kumbonÃ«, se tingujt e tyne dÃ«spotÃ«ve veshtÃ« ua shurdhojnÃ« dhe sâ€™mund tâ€™i ndigjojnÃ« kah grizhÃ«n e ftojnÃ«.
Mbas Atit shkojnÃ«!
Ai ishte, qÃ« Kalvarin vazhdon pa u ndalÃ«.
Ai ishte i urtÃ«, i pÃ«rvujtÃ«, i palodhun, i dashtun, i pakursyem,
i patrembun, e gjithmonÃ« buzagaz.
At Pjetri i zdathun, i Ã§veshun, i etÃ«shÃ«m mes vÃ«llazÃ«nve tÃ« uritun, veÃ§ lutej: â€œFali, o Zot, se sâ€™dijnÃ« se shka bajnÃ«!â€
DjelmÃ«ve buzÃ«n e thame me ujÃ« ua lagÃ«, pikÃ«-pikÃ«, buzÃ«n e zhuritun ua zbutÃ«, â€œBariu i MirÃ«â€, At Pjetri; uratÃ«n me ta e thotÃ« e, kur nÃ«n Kryq Ai rrÃ«zohÃ«t, Ata me vrap e Ã§ojnÃ«, e marrin, e Kryqin ia mbajnÃ«, e ndihmojnÃ«, se Ai ishte qÃ« ju prinÃ«... Ai ecte me ta nâ€™errÃ«sinÃ«, nuk ndahet, nuk ndalet, nuk kthehet, Ata janÃ« Bijtâ€™ e Tij.
Ai ishte Ati, qÃ« thÃ«rriste: â€œEcni, ecni, BijtÃ« e mij, se Drita sâ€™asht largâ€! Ai vetÃ« Ju prinÃ« pÃ«r mos me ra nÃ« greminÃ«...
Ajo nuk asht aq larg sa kujtojmÃ«, forca, durim, ecni e tÃ« mos ndalojmÃ«... PÃ«rpara!Ecni! PÃ«rpara!
Larg shihet njÃ« DritÃ«!
E Brezat e ardhÃ«shÃ«m njÃ«ditÃ«...
Simbolit tÃ« AtdhÃ«tarisÃ«, FesÃ«, BurrnisÃ«, TrimnisÃ« e FisnikisÃ« Shqiptare qÃ«, burrnisht me Kryqin e Krishtit, pa Ju tutÃ« syni gjujzoi PerandorinÃ« ma barbare komuniste per 44 vjetÃ«, tâ€™ asaj EuropÃ«s plakÃ« e shkretinave tâ€™AzisÃ«; ashtusi ParardhÃ«si i Madh dhe i Pavdekshem Gjergj Kastrioti â€“ Skenderbeu, qÃ« me shpatÃ« nÃ« dorÃ« mposhti per 25 vjetÃ«, njÃ« Perandori Otomane vrastare nder hunj dhe, shkatrrimtare tÃ« qytetnimit ma tâ€™ vjeter Ilir.
E, ShqiptarÃ«t e VertetÃ«:
NderÃ«s e BesÃ«s ndaj Atdheut e Flamurit Shqipes qÃ« sâ€™ vdes,
TÃ¨k I.N.R.I., me shkronjat e FishtÃ«s daltojnÃ«:

â€œAT PJETÃ‹R MÃ‹SHKALLA S.J.â€

Melbourne, 12 Dhjetor 2021.

by **Laert** » 18 Jan 2021, 20:05

Nga Fritz RADOVANI:

VIRUSI PYET PO KET A E DINI SE:
â€œHAJNIT I KA BORXH EDHE MRETIâ€

1945...1991...2000...2045...

Kjo asht njÃ« thanje e vjeter popullore shqipe e ruejtun me shumÃ« kujdes.
NÃ« 100 vjetÃ«t e fundit kur u formue Shteti Shqiptar, ruhej nÃ« fjalorin e thanjeve tÃ« rralla, po shumÃ« tÃ« randsishme dhe me vlerÃ« tÃ« madhe, aqsa nuk besoj se kemi pasÃ« ndonjÃ« sundimtarÃ« qÃ« nuk e ka dijtÃ« kÃ«te thanje!
Ka shumÃ« e shumÃ« vite qÃ« ShqipninÃ« edhe po e sundojnÃ« hajnat!..
Nuk e kam nder mend me shkrue per ta dhe si e kanÃ« xanÃ« atÃ« kolltukâ€¦
Duhet me kenÃ« i Ã§atrafiluem nÃ« tru me shpjegue kush ishte Esad Pasha apo Ahmet Zogu, ose Enver Hoxha e Ramiz Alia apo edhe Edvin Rama..?
MeqÃ«, â€œasnjeniâ€ nuk njihet per â€œhajdut, as kriminel barbar e terroristâ€ atÃ«herÃ«, pse mos me ndjekÃ« rrugen e kÃ«shillat e tyne â€œrilindja ynÃ«â€ sot?!
Me 31 Mars 1991, terroristi Ramiz Alia ka thanÃ«: â€œMe fitoren e zgjedhjeve tÃ« 31 marsit 1991, PPSH, tregoi se komunistÃ«t i do populli dhe se ata e duan popullin, ndaj ju them, se me kÃ«tÃ« fitore, PPSH do tÃ« vazhdoj rrugÃ«n e Enverit dhe tÃ« lulÃ«zimit tÃ« vendit e begatisÃ« sÃ« popullit, duke shkuar nga fitorja nÃ« fitore, por duke u pÃ«rshtatur me modelin e ri ekonomik.â€ Sot mbas 30 vjetÃ«sh pasuesit e tij a janÃ« drejtuesit e shtetit ?!
Madje, edhe tue i pershtatÃ« Shqiptarve edhe â€œmodelin e ri ekonomikâ€?
Besoj nuk asht nevoja me u zgjatÃ« ma teper: Po krieministri Edi Rama a asht tue shkue mbas porosive tâ€™ Everit: â€œNga fitoria nÃ« fitorje..!?â€
Afrohen edhe nÃ« Shqipni votimet! E kush pritet me fitue sivjet atje?!..
Po nuk u hoqÃ«n agjentÃ«t e sigurimit nga detyrat shtetnore, Shqipnia do tÃ« VORROSET pÃ«rgjithmonÃ«! â€œHistoria asht mÃ«suese e jetes!â€, dhe thanjet e popujve tÃ« vjeter, po ndryshojnÃ« themelet e DemokracisÃ«, mbas sa qinda e qinda vjetÃ«sh edhe aty ku nuk i ka shkue mendja askujt nÃ« BotÃ«..!!
Mos harroni se, komunistÃ«t ua kanÃ« mÃ«sue tash sa vite sternipave tyne thanjen e vjeter qÃ« po zbatohet nÃ« Shqipni nga Edi, Lulzim Basha etj., pasues se: â€œHAJNIT I KA BORXH EDHE MRETI !â€...
Melbourne, 18 Janar 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

30 VJET B.S.P.Sh.
(BASHKIMI I SINDIKATAVE TÃ‹ PAVARUNA SHQIPTARE)

NÃ« 30 vjetorin e thÃ«melimit tÃ« Saj â€“ Janar 2011

FERDINAND TEMALI

30 VJET BSPSH - SHKODER... KujtojmÃ« sot ShqipninÃ« tonÃ«, mbas ngjarjeve nÃ« Rumani nÃ« Dhjetorin e vitit 1989, kur komunizmit po i vinte fundi edhe nÃ« Ballkanin e shpartalluem nga diktatura sllavokomuniste e enveriste. Radha mÃ«rrijti tek â€œkÃ«shtjellaâ€ e fundit e tij, nÃ« njÃ« nga shtetet e lanuna mbas dore nga vetÃ« Europa PerÃ«ndimore, Shqipnia e martirizueme e Gjergj Kastriotit dhe e NanÃ« TerezÃ«s.
Kjo zonÃ« shumÃ« e vjetÃ«r e trazueme e Ballkanit nuk ishte as â€œLindje as PerÃ«ndim, prandej vazhdonte rrugÃ«n e diktaturÃ«s sÃ« proletariatit, nga e cila nuk i bahej me u shkÃ«putÃ« drejtuesÃ«ve katilÃ« e terroristÃ« shqiptarÃ«, mbasi u dukej se kishin mundÃ«si me vazhdue me kenÃ« edhe per disa vite â€œflamurtarÃ« tÃ« marksizÃ«m â€“ leninizmitâ€ nÃ« BotÃ«. Kjo pikpamje e tyne, qÃ« kishte gllabrue kokat e mykuna anadollake tÃ« udhÃ«heqÃ«sve tÃ« PPSh, ishte shfaqÃ« haptas edhe mbas sa e sa vizitave zyrtare e private tÃ« Shtrausit tÃ« GjermanisÃ« Federale nÃ« Shqipni. Krimineli i njohun, skilja Ramiz Alia, mbas premtimeve tÃ« Erich Honecker tÃ« RepublikÃ«s Demokratike Gjermane, i pat ndÃ«rpre tÃ« gjitha mundÃ«sitÃ« e shpÃ«timit tÃ« Popullit Shqiptar nga vorfnia dhe mjerimi komunist me PerÃ«ndimorÃ«t, tue mendue se do tÃ« vazhdojnÃ« rrugÃ«n e gjetun nga vetÃ« Everi dhe ai qÃ«, pÃ«r 47 vjet kishin rjepÃ« Popullin dhe Shtetin Shqiptar, tue e shfrytzue, plaÃ§kitÃ«, vjedhÃ«, masakrue dhe robnue ma keq se nÃ« kohÃ«n e rendit skllavopronar.., tue pasunue vetÃ«n dhe trashigimtarÃ«t e tyne me kapitale tÃ« rezervueme nÃ« bankat PerÃ«ndimore e aziatike dhe, tue u sigurue pasardhÃ«sve batakÃ§ijÃ« dhe hipokritÃ« edhe postet shtetnore tÃ« tyne.

Viti 1990 nuk kje aq i qetÃ« pÃ«r komunistÃ«t shqiptarÃ«, ndonse prania e atij sistemi edhe nÃ« Jugosllavi, si gjithmonÃ«, u krijonte njÃ«farÃ« sigurije me vazhdue rrugÃ«n e fillueme bashkÃ« me ta qÃ« nÃ« vitin 1941, kur nÃ« krye tÃ« shtetit komunist shqiptar ishin po kÃ«ta spijun tÃ« zgjedhun prej tyne qÃ« nÃ« themelimin e partisÃ« komuniste nga bolsheviku Tito. Edhe kjo ishte njÃ« siguri e tyne pÃ«r mos me ndryshue kursin e filluem nga sovjetikÃ«t, tÃ« cilÃ«t nuk muejtÃ«n me shfrytÃ«zue kurrÃ« Presidentin Ronald Regan, ashtu si pat muejtÃ« me veprue Stalini me paralitikun Ruzvelt nÃ« 1945 nÃ« Jalta.
Bota tashti fliste njÃ« gjuhÃ« tjetÃ«r. Janari i 1990 dha tingujt e parÃ« tÃ« kumbonÃ«ve tÃ« LirisÃ« edhe nÃ« Shqipni! Ramja e Murit tÃ« Berlinit kje â€œShpata e Demokleutâ€, qÃ« i kÃ«puti koken Kremlinit bolshevik, masakrues i miljona shtetasve rus!
Rendi kolonial i shekullit XX ndÃ«r vendet komuniste humbi tÃ« â€œdrejtenâ€ e prangave tÃ« revolucionit ndÃ«r burgje e kampe shfarosje, tue pÃ«rfshi edhe ata skllavÃ« qÃ« punonin me nga tre turne ndÃ«r fabrika, minjera, kooperativa e ferma bujqÃ«sore.., pÃ«r pasunimin e byrosÃ« politike dhe spijunÃ«ve tÃ« saj nÃ« sigurimin terrorist tÃ« shtetit.
Protesta e Burrave tÃ« MalÃ«sisÃ« me arkivolin e djalit tÃ« vramÃ« PÃ«llumb Pllumbaj, para komitetit tÃ« partisÃ« me 16 Qershor 1990 dhe thirrjet e tyne kundÃ«r Nexhmije k... e Ramiz p... ishin sinjali i dytÃ« mbas demostratÃ«s sÃ« heshtun tÃ« 14 janarit pÃ«r rrÃ«zimin e bustit tÃ« Stalinit nÃ« sheshin qendror tÃ« qytetit tÃ« Shkodres, qÃ« nuk u realizue sepse sigurimi njÃ« natÃ« ma parÃ« arrestoi tÃ« gjithÃ« organizatorÃ«t e saj, bashkÃ« me denoncuesin nÃ« ambasaden gjermane Martirin Rin Monajka. Sistemi â€œsocialistâ€ edhe i shteteve PÃ«rendimore kishte pÃ«sue aq shumÃ« deformime, sa dukej kjartÃ« paaftÃ«sia e tyne me ndalue ramjen e â€œMurit tÃ« Berlinitâ€, dhe me pÃ«rballue thirrjen e zanit tÃ« fuqishem tÃ« PapÃ«s trim polak Gjon Pali II, drejtue Popujve tÃ« shtypun: â€œMos keni frikÃ«!â€.
Ishte ajo thirrje qÃ« i dha forcÃ« edhe Don Simon Jubanit, i porsa dalun nga burgu i Burrelit, qÃ« me 11 Nandor 1990, me thye â€œdyertÃ« e hekurtaâ€ tÃ« byrosÃ« politike tÃ« PPSh, qÃ« deri atÃ«herÃ« ishin tÃ« betonueme me 700.000 bunkera anÃ« e kand ShqipnisÃ«.
Thirrja e Don Simonit me 13 Nandor nÃ« RrÃ«maji pÃ«r formimin e partisÃ« demokristjane nÃ« ShkodÃ«r me Prof Nush Radovanin, shpartalloi pÃ«rfundimisht frikÃ«n gjysÃ«shekullore tÃ« ShqiptarÃ«ve! Hija e zbehtÃ« e tradhÃ«tarit Ramiz Alia filloi mos me i besue postit tÃ« â€œsekretarit tÃ« parÃ«â€ tÃ« PPSh e natÃ«n pÃ«r hanÃ«, u ndrye nÃ« pallatin mbretnor tÃ« â€œbrigadaveâ€, tue kÃ«rkue qÃ« nga â€œtribunaâ€ e kalbun e atij parlamenti 46 vjeÃ§ar, me grumbullue rreth vetÃ«s studentat universitarÃ«, me muejtÃ« me i drogue me fjalÃ«t e tij hipokrite dhe mashtruese, pÃ«r me ruejtÃ« kokÃ«n dhe karrigen e thyeme nga krimet mizore, vepÃ«r tÃ« cilÃ«n e ka dÃ«shmue edhe atÃ« natÃ« me studenta.
ShqiptarÃ«t kÃ«putÃ«n prangat e robnisÃ« komuniste! PÃ«r mos me lejue krijimin e partisÃ« sÃ« re demokristjane apo popullore me pjestarÃ« tÃ« besimeve tÃ« ndryshme nÃ« ShkodÃ«r, â€œnjÃ« ditÃ«â€ pa u kujtue askush... NÃ« Dhjetor tÃ« 1990 u shpall Partia Demokratike Shqiptare nÃ« TiranÃ«. Mbas pak ditÃ«sh shkuen nÃ« Venecia dy udhÃ«heqÃ«sit kryesor tÃ« dy partive qÃ« kishte zgjedhÃ« vetÃ« Ramiz Alia, ai i partisÃ« socialiste, Fatos Nano, dhe Sali Berisha i partisÃ« demokratike, nÃ« pÃ«rshtatje tÃ« plotÃ« me tÃ« gjitha udhÃ«zimet e dhanuna nga GorbaÃ§ovi nÃ« KotovicÃ«, ku ShqipninÃ« â€œkomunisteâ€ e pÃ«rfaqsonte â€œshokuâ€ veteran Sofokli Lazri, njÃ« maskÃ« sllavo â€“ orthodokse e Ramiz AlisÃ«, i njohun me kohÃ«... NÃ« Venecia u nÃ«nshkrue â€œmarrveshjaâ€ mes tyne, ku i pranishem ishte De Mikelis i ItalisÃ« dhe shqiptari me qendrim nÃ« Itali Mentor Qoku, i cili vdiq shpejt mbas atij takimi!! Po, njÃ« fakt asht i njohun edhe sot: Politika shqiptare vazhdon me kenÃ« â€œbesnikeâ€ e asaj marrÃ«veshje!
AtÃ«herÃ« ky takim pat mbetÃ« i fshehtÃ« dhe ende sot nuk bahet fjalÃ« pÃ«r kÃ«te â€œpaktâ€ qÃ« tÃ« dy partitÃ« bija tÃ« PPSh, nÃ«nshkruen dhe vazhdojnÃ« me i qendrue edhe sot atyne dy firmave.., tÃ« Venecies. Populli Shqiptar nuk mund tÃ« vazhdonte ma me kenÃ« rob i Ã§ifligarÃ«ve komunistÃ«, kur nÃ« vendet e EuropÃ«s Lindore pÃ«rmbysja e sistemeve komuniste ishte e paevitueshme. MinatorÃ«t e Valiasit u ngujuen nÃ« minjerÃ«. NÃ« â€œdhomat e partisÃ«â€ ku erreshin organizatat e partisÃ« komuniste tue thurÃ« intriga, poshtÃ«rsi, plane arrestimesh, vrasjesh e pushkatimesh, filloi me u pa ditÃ«n e natÃ«n â€œflakadaniâ€ i teserave tÃ« hjedhuna nÃ« zjarrin e dÃ«shprimit, e ndokush prej tyne, guxoi me i shoqnue kÃ«ta zjarre me veprat e despotit tÃ« ngordhun pak vite ma pÃ«rpara!
Viti i Ri 1991 ishte viti i realizimit tÃ« shpresave tÃ« vdekuna tÃ« Popullit Shqiptar!Liria dhe Demokracia lypnin sakrifica por edhe Bashkim e Trimni...
***
PunÃ«torÃ«t ShqiptarÃ« shpartallojnÃ« perfundimisht â€œshkollat e komunizmitâ€, bashkimet profesionale!
Me datÃ«n 10 Janar 1991, unÃ« u zgjodha nga puntorÃ«t e fabrikÃ«s sÃ« PÃ«lhurave nÃ« ShkodÃ«r, kryetar i organizatÃ«s profesionale ku, njÃ« punÃ«tore e stampimit, e quejtun Albina MÃ«shkalla, thirri me forcÃ« â€œRroftÃ« LekÃ« Valesa!â€...NjÃ« thirrje qÃ« edhe sot mÃ« topitÃ« kur e mendoj..., Me datÃ«n 14 Janar, i njoftuem nga z. Zef Prela, kryetar i organizatÃ«s sÃ« ndÃ«rmarrjÃ«s metalike, rreth orÃ«s 16.00 u ndodha tek Fermentimi i duhanit...
Ishim njÃ« grup i vogÃ«l qÃ« shkuem nÃ« UzinÃ«n Mekanike dhe hyme nÃ« njÃ« dhomÃ« ku nuk zente ma shumÃ« njerÃ«z se ishim aty. Organizator tÃ« atij takimi ishin Ferdinand Temali dhe Arben Borshi, tÃ« dy punÃ«torÃ« tÃ« larguem ato ditÃ« nga puna nga ndÃ«rhymja e sigurimit nÃ« drejtorinÃ« e tyne, mbasi spijunÃ«t kishin ra nÃ« gjurmÃ«t e veprimit tÃ« tyne â€œkundÃ«r ligjitâ€ pÃ«r krijimin e SindikatÃ«s... Por Ata tÃ« dy pa frikÃ« vazhduen rrugen e fillueme.
Ajo ditÃ« ishte hera e parÃ« qÃ« njoha afÃ«r Ferdinandin.., aso kohe Ai ishte 36 vjeÃ§, njÃ« djalÃ« i pashÃ«m, i gjatÃ« mbi 1.80 m, zeshkan, me njÃ« za Burri dhe tÃ« fortÃ«, qÃ« ushtonte mbrenda asaj dhome tÃ« vogÃ«l aqsa me tu dukÃ« se kushedi sa vetÃ« kishte pÃ«rpara...Vinte nga minjera e Valiasit dhe do tÃ« merrte pÃ«rsipÃ«r detyrÃ«n e madhe tÃ« luftÃ«s pa asnjÃ« mÃ«dyshje kundÃ«r komunizmit gjakatar... Ferdinandi tregoi se punonte shofer, por nuk dukej se kishte mbetÃ« nÃ« kufinin e profesionit tÃ« vet, kishte elokuencÃ« dhe rrjedhshmÃ«ni fjale, por ajo qÃ« tregonte syni i Tij i mprehtÃ« ishte â€œTrimnija e njÃ« Burriâ€ tÃ« formuem parakohe...Aty mora vesh se ishte djali i mÃ«suesit Mark Temali, po kur pashÃ« mbas sa ditÃ«sh nÃ« familjen e Tij, njÃ« grumbull fÃ«mijÃ«sh, nusen e Tij tÃ« re Fioren dhe dy prindÃ«t... Mendova, se.., me tÃ« vÃ«rtetÃ« ka nÃ« ShkodÃ«r endÃ¨ Burra qÃ« e duen me shpirt LirinÃ« dhe DemokracinÃ«, po edhe qÃ«... interesin e Atdheut e venÃ« mbi gjithshka...pra, Ferdinandi kishte njÃ« Ideal tÃ« NaltÃ« pÃ«r tÃ« cilin luftonte pa iu tutÃ« syni!... NÃ« kushte vorfnije, shpesh edhe pa bukÃ«, i Ã§onte fÃ«mijÃ«t me fjetÃ«, por kurrÃ« nuk epÃ¨j me u ankue, se: â€œKÃ«shtu, janÃ« konditat e tÃ« gjithÃ« Popullit tonÃ« nÃ«n komunizÃ«m!â€, kjo ishte arÃ«syeja pÃ«r tÃ« cilÃ«n: â€œDuhet ta pÃ«rmbysim sa ma parÃ« komunizmin!..â€ Sekretar qÃ« mbante proces-verbalin pranÃ« Ferdinandit ishte Arben Borshi, tÃ« cilin e njihshe nga larg, se asht nipi i MartirÃ«ve Shyqyri Borshi dhe Qemal DraÃ§ini, antikomunistÃ« tÃ« njohun plot lavdi nÃ« qytetin e Shkodres. Fjala e zjarrtÃ« e Ferdinandit dhe mbas Tij e Arbenit, tregoi kjartÃ« se beteja duhej fillue sa ma parÃ«, por duhej besÃ«, organizim, guxim dhe vendosmeni.
I pari e mbÃ«shteti fjalÃ«n e tyne Arben Hafizi e mbas Tij tÃ« gjithÃ« tÃ« pranishmit. Ishte mjaft terr e errÃ«sinÃ« kur dolÃ«m, por mbyllja e kÃ«naqÃ«shme na dukej se jemi tue iu afrue njÃ« â€œdriteâ€ qÃ« binte nga nalt dhe ndriÃ§onte rrugÃ«n qÃ« kishim pÃ«rpara drejt sÃ« cilÃ«s ishim nisÃ« plot guxim e vendosmeni!
NÃ« mbledhjen e parÃ« ku ishim shumÃ« kryetarÃ« tÃ« organizatave profesionale, u vendos pa asnjÃ« votÃ« kundÃ«r nga tÃ« pranishmit qÃ« organizatat profesionale tÃ« njihen menjÃ«herÃ« AnÃ«tare tÃ« Bashkimit Sindikatave tÃ« Pavaruna tÃ« ShqipnisÃ« dhe Kryetar i SindikatÃ«s sÃ« Shkodres (BSPSH), u zgjodh Ferdinand Temali.
BashkpuntorÃ«t e Asaj beteje aq tÃ« madhe, por edhe tÃ« rrezikÃ«shme, nuk besoj se kanÃ« harrue mbledhjet e atyne darkave nÃ« â€œSelinÃ« e BSPSHâ€, ku dyshemja tundej kur ecte Ferdinandi, mbasi tjetÃ«r godinÃ« â€œnuk kishteâ€ Shkodra pÃ«r nÃ©, vetÃ«m ajo mbi kafe â€œMoskaâ€... E, me tÃ« vÃ«rtetÃ« nuk na duhej tjetÃ«r mbasi pikÃ«risht ajo kafe dikur ishte Ã§erdhe spijunazhi, prandej detyra kryesore e jona ishte: â€œSe, nÃ« BSPSH nuk ka vend ma pÃ«r komunista e spijunÃ« me drejtue klasÃ«n e shtypun tÃ« puntorÃ«ve tÃ« ShkodrÃ«s!..â€
Dhe ishte Ferdinandi qÃ« filloi me guxim luftÃ«n kundÃ«r â€œdrejtorÃ«veâ€ tÃ« ndÃ«rmarrjeve dhe shefave tÃ« kuadrit nÃ« tÃ« gjithÃ« ShkodrÃ«n, tue kÃ«rkue me forcÃ« ndryshimet ose shkarkimet e tyne nga kryetaria e Komitetit Ekzekutiv tÃ« Rrethit, atÃ«herÃ« zj. Tereza Marubi.
ShkodranÃ«t e masakruem nÃ« rregjimin komunist, nuk mbaheshin ma! Rinia e KÃ«shtjellÃ«s â€œRozafatâ€ errej e zgjohej pranÃ« dy godinave, asaj tÃ« BSPSh dhe asaj tÃ« Muzeut Ateist, ku kishte zanÃ« vend Kryesia e PartisÃ« Demokratike tÃ« ShkodrÃ«s... Distanca e shkurtÃ« mes kÃ«tyne godinave tashma lidhej me vargun e tÃ« pÃ«rsekutuemve politik dhe rinisÃ« heroike shkodrane, ku thirrjet e tyne ishin: â€œPoshtÃ« komunizmiâ€ dhe â€œDuem ShqipninÃ« si gjithÃ« Europa!â€..., por qÃ« nuk pushonin njÃ« minut!
NÃ« muejn Shkurt 1991 u organizue njÃ« takim i madh nÃ« teatrin â€œMigjeniâ€, tÃ« cilin e drejtoi Ferdinand Temali. Mbledhja u hap me njÃ« historik tÃ« shkurtÃ« nga Fritz Radovani, i cili tregoi luften sindikaliste tÃ« fillueme qÃ« nÃ« 1905 e deri nÃ« 1944 po nÃ« qytetin e Shkodres, ardhjen e komunistÃ«ve dhe prishjen e atyne pÃ«rpjekjeve tÃ« puntorÃ«ve shkodranÃ«, si dhe pÃ«r rrugen e sÃ« ardhmes sÃ« BSPSh tashti nÃ« vitin 1991.
I pari qÃ« mbÃ«shteti luften antikomuniste qÃ« do tÃ« zhvillojnÃ« BSPSh ishte i paharrueshmi trim i nderuem Don Simon Jubani, fjala e tÃ« cilit u prit me shumÃ« interes nga tÃ« gjithÃ« tÃ« pranishmit. Theksi i fjalÃ«s sÃ« Tij ishte bashkpunimi vllaznor i puntorÃ«ve shkodranÃ« pa asnjÃ« paragjykim fetar dhe krahinor. Lidhjet e BSPSh me Komunitetet fetare janÃ« kenÃ« tÃ« shkelqyeshme. NdÃ«rlidhÃ«s i ynÃ« me Ata ishte antari i KryesisÃ« sÃ« BSPSh Fritz Radovani, i cili bashkÃ« me Arben Borshin dhe Kryetarin Ferdinand Temali, ka ndihmue me anÃ«n e atyne komuniteteve edhe nÃ« ruejtjen e unitetit tÃ« SindikatÃ«s, kur nÃ« njÃ« rast u pat shfaqÃ« njÃ« rrezik i pÃ«rÃ§amjes sÃ« Saj nga njÃ« grup fanatikÃ«sh anadollakÃ«, tÃ« cilÃ«t ma shumÃ« ishin tÃ« shtymÃ« pÃ«r kÃ«te pÃ«rÃ§amje nga ndonjÃ« element i lidhun me sigurimin e shtetit. DÃ«shtimi i kÃ«saj tentative u dha me kuptue tÃ« gjithÃ«ve se uniteti ynÃ« ishte i pathyeshÃ«m.
***
NÃ« muejn Mars 1991, jo vetÃ«m qÃ« BSPSH ishte e pranishme nÃ« ma shumÃ« se 75% tÃ« ndÃ«rmarrjeve tÃ« ShkodrÃ«s, por ajo ishte formue nÃ« disa pika kyqe, si nÃ« hidrocentralin e Vaut tÃ« DejÃ«s, Stacionin hekurudhor (qÃ« fatkeqsisht nuk mÃ« kujtohet emni i thÃ«meluesit, njÃ« ndÃ«r ma aktivÃ«t), Uzinat e mÃ«dha tÃ« Fermentimit tÃ« duhanit ku vepronte i riu Arben Broci. Shpejt u pÃ«rfshi edhe ajo e letrÃ«s, metalike etj. NÃ« uzinen e telave tÃ« bakrit e kabllove elektrike vepronin edhe dy anÃ«tarÃ« tÃ« asaj sindikatÃ« qÃ« meritojnÃ« me u kujtue zz. Paulin Pepa dhe Bep Pjetri. Shpejt BSPSh arriti me marrÃ« me vete edhe armaten e madhe tÃ« mÃ«suesve me kryetarin Qazim Lika e Xhelal Fejzo, ku nuk harroj kurrÃ« me sa dashuni mÃ«suesit ishin tÃ« gatshem me na ndihmue pÃ«r Ã§kado qÃ« kishim nevojÃ«, e pra, ishte ajo armatÃ« e madhe ku komunistÃ«t nuk kishin kursye asgja pÃ«r shpartallimin e moralit, edukatÃ«s dhe ndÃ«rgjegjes sÃ« â€œnjeriut tÃ« ri, vepres mÃ« tÃ« shkelqyer tÃ« partisÃ«â€.
Formimi i BSPSh nÃ« spitale dhe nÃ« PoliklinikÃ« me kryetar mjekun Leonard KÃ§ira, pÃ«rfshi kÃ«tu ma vonÃ« edhe klinikÃ«n dentare, asht kenÃ« pÃ«r mue krejt e papritun mbasi mbrenda asaj SindikatÃ« elementi ishte shumÃ« i dyshimtÃ«, ndonse unÃ«, ishe gabue mbasi pÃ«rkrahja e tyne ndaj nesh asht kenÃ« pa asnjÃ« rezervÃ«. Nuk imagjinohej kurrÃ« nga komunistÃ«t se ndÃ«rmarrja e Minjerave me kryetar Agron Sykja e ajo Gjeologjike me kryetar Ingj. Gjon Suma, ishin forca nÃ« favorin tonÃ« aqsa, kur shkova dhe ju fola atyne pÃ«r rolin qÃ« do tÃ« lozin BSPSH nÃ« tÃ« ardhmen e minatorÃ«ve, kujtoj kryetarin e posazgjedhun Agron Sykja, i cili mÃ« tha: â€œMos prano me pi kafe kÃ«tu, se nuk ka asnjÃ« siguri jete!..â€
Me datÃ«n 26 Prill u anÃ«tarsuen nÃ« BSPSH edhe 91 nÃ«punÃ«s tÃ« qendres informatike, ku u zgjodh drejtues z.Valter Paci, qender shumÃ« me vlerÃ«...
Me 29 Prill 1991 BSPSH mori edhe kokÃ«n drejtuese tÃ« arÃ«simit dhe kulturÃ«s shkodrane, me serena nga Xhavit Xhurkaj, elektriÃ§ist nÃ« Institutin Pedagogjik, tÃ« cilin nÃ« kÃ«te 30 vjetor e falnderoj fort pÃ«r veprimet e tij burrnore e vllaznore. Aty kam numrue 68 profesora nga 103 vetÃ« ku, pÃ«rjashtohej grupi i spijunÃ«ve me Sadik RamÃ«n e Angjelin KumrinÃ« nÃ« krye etj..., tÃ« cilÃ«t, as nuk i kemi pranue nÃ« sallÃ«n e madhe ku janÃ« zhvillue zgjedhjet kur u zgjodh kryetar Prof. Gjovalin Kolombi. Dy institucione me vlerÃ« pÃ«r ne ishin PTT dhe Radio Shkodra, sidomos e dyta Radio, ka luejtÃ« rol kryesor mbas shkuemjes drejtor aty tÃ« z. Anton Ã‡efa. Me qÃ« nga Sindikata mÃ« ishte ngarkue mue puna me propaganden e SindikatÃ«s, mÃ« ra rasti me u lidhÃ« afer me personelin e Radios dhe kujtoj se me sa interes priteshin nga shkodranÃ«t njoftimet e BSPSH nÃ« KavajÃ«, TiranÃ« etj. Ashtu si Shkodra mbarÃ« priste emisionet e demaskimit tÃ« komunizmit, po me atÃ« andje e dashni qytetarÃ«t tonÃ« vraponin me u interesue a mÃ«rrijti gazeta â€œSindikalistiâ€ nga Tirana...
Me datÃ«n 25 Shkurt 1991, Ferdinandi mori pjesÃ« nÃ« zgjedhjet e KryesisÃ« BSPSH pÃ«r RepublikÃ«n e ShqipnisÃ« nÃ« TiranÃ«, dhe u zgjodh anÃ«tar i asaj Kryesije, me tÃ« gjitha votat pro tÃ« tÃ« gjithÃ« pjesmarrÃ«sve. Ai asht kenÃ« ndÃ«r organizatorÃ«t kryesorÃ« tÃ« saj nÃ« tÃ« gjitha betejat. Ferdinandi aso kohe shkÃ«mbente shumÃ« mendime dhe punonte pÃ«r rrugzgjidhje me mjete paqÃ«sore me KryesinÃ« e TiranÃ«s, z. GÃ«zim Shima, Eqrem Kavaja, GÃ«zim Kalaja etj., por njÃ« besim tÃ« patundun kishte tek i riu, studenti Arben Broci, i cili aso kohe ishte nÃ« ndÃ«rmarrjen e Fermentimit tÃ« duhanit nÃ« Shkoder ku organizonte edhe Ai SindikatÃ«n e asaj fabrikÃ«. Kujtoj njÃ« takim me Arbenin kur mÃ« shpjegoi â€œdarken e funditâ€ tÃ« atyne tÃ« rinjve me tradhÃ«tarin Ramiz Alia nÃ« pallatin e brigadave dhe, qendrimin e pabesÃ« tÃ« tij ndaj njÃ« vajzÃ«s trimneshÃ« vlonjate po atÃ« natÃ«...
Datat 31 Mars dhe 1 Prill 1991, ishin ditÃ«t e shkrepjes sÃ« armÃ«ve tÃ« â€œfitoresâ€ sÃ« fundit pÃ«r ata qÃ« besoj kujtojnÃ« mirÃ« automatikÃ«t e sigurimit qÃ« lajmonin hajninÃ« e votave nga komunistÃ«t! Ferdinand Temali punoi shumÃ« pÃ«r lidhjet e BSPSH me TiranÃ«n dhe Kavajen, qendrat ku BSPSH po hartonte ramjen e qeverisÃ« komuniste... dhe, duhet vue nÃ« dukje roli i madh i rinisÃ« shkodrane i pasuem nga mbarÃ« Populli i Shkodres, nÃ« protesten e paorganizueme para selisÃ« sÃ« komitetit tÃ« PPSH nÃ« mbasdreken e 1 Prillit 1991, kur turma mijra vetÃ«sh u drejtuen nga ajo seli, mbas thirrjeve tek busti i Stalinit dhe Leninit, nÃ« sheshin qendror pÃ«r me shkue tek komiteti i PPSh, parti e cila kishte vjedhÃ« votat ashtu si kishte veprue pÃ«r 45 vjet rresht me rezultatin e njohtun 99.99% nÃ« favor tÃ« saj. Ferdinand Temali kÃ«rkoi me ngulm nga protestuesit mjete paqÃ«sore, kÃ«shtu mbas orÃ«s 21.00, u shpÃ«rnda protesta tue thirrÃ« nÃ« bulevardin e Shkodres mbarÃ« Populli liridashÃ«s: â€œNuk e duam komunizmin jo, jo, jo...!â€
Vazhdon Pjesa e dytÃ«.
Melbourne, 16 Shkurt 2021.

by **Laert** » 01 Mar 2021, 13:58

Nga Fritz RADOVANI:

PO MOS Tâ€™ISHTE NJIâ€™KY BURRÃ‹, KURR Nâ€™ SHQIPNI Sâ€™ U NGRIT FLAMUR! â€“

Atdhetari i madh i Popullit Shqiptar Luigj Gurakuqi (1879 â€“ 1925), asht vra tradhÃ«tisht nÃ« Bari tâ€™ ItalisÃ«, me 2 Mars 1925...
NÃ« atÃ« Monumentin e PavarÃ«sisÃ« sonÃ« KombÃ«tare tÃ« vitit 1912, nÃ« VlonÃ«, monument bronxi i ngritun me rastin e 60-vjetorit nÃ« vitin 1972, nÃ« Sheshin e Flamurit, kush mund tâ€™ishte ma pranÃ« Ismail Qemalit se Luigj Gurakuqi, Don Nikoll KaÃ§orri, Mustafa Kruja etjâ€¦? Po, jo, nuk ban Luigj Gurakuqi katolik Shkodre, KaÃ§orri ipeshkÃ«v edhe ky katolik, Mustafa Kruja â€œtrathtarâ€ nga Veriu!..Fallsifikimet shkojnÃ« deri aty sa paturpsisht thohet se dorasin, vrasÃ«sin Baltion Stamolla e paskan vra komunistÃ«tâ€¦ Kaq â€œhakmarrÃ«sâ€ me kenÃ« â€œshokÃ«tâ€ komunistÃ« pÃ«r vrasjen e shkodranit Gurakuqi, kur, vetÃ« skilja sllave Ramiz Alia ka urdhnue heqjen e Luigj Gurakuqit nga boceti i Monumentit tÃ« VlonÃ«s nÃ« vitin 1972, tue i thanÃ« skulptorve: â€œJu shikojen edhe vetÃ« me shokÃ«t kÃ«te qÃ« po them, por Luigj Gurakuqi nuk Ã«shtÃ« mirÃ« pÃ«r tÃ« qenÃ« nÃ« njÃ« vepÃ«r kaq madhÃ«shtore, mbasi ai ka qenÃ« njeriu mÃ« i dashur dhe i besuar i klerit katolik!â€
Ma shumÃ« se tÃ« gjitha fletÃ«t qÃ« mujshe me mbushÃ« unÃ« me faktet e vrasjes sÃ« Luigj Gurakuqit, nga vetÃ« Ahmet Zogu, ju flet njÃ« â€œcopÃ«â€ letÃ«r e vogÃ«l e dÃ«rgueme nga tradhtari Baltion Stambolla, me dy rreshta e tri adresaâ€¦ tÃ« Ahmet Zogut, Ceno Beg JakovÃ«s (Kryezut) dhe Ã‡atin SaraÃ§it, qÃ« i pabesi Baltion Stamolla i dÃ«rgon â€œmiqveâ€ tÃ« vet nga Italia, tue i kÃ«rkue shpÃ«timin me â€œmbrojtje, tÃ« holla, besÃ«n dhe ndihmÃ«...â€
Ja dhe fotokopjo e letres sÃ« vrasÃ«sit pabesÃ« B. Stamolla...

Fotokopje e origjinalit tÃ« letres sÃ« Baltion StamollÃ«s, e ruejtun nga
Atdhetari Gjon Kamsi, sot nÃ« Muzeun e Shtetit nÃ« Shkoder. (Foto 2009):
â€œKerkoj mbrojtje dergoni tÃ« holla ndermjetsoni pÃ«r pshtim pranÃ« QeveriÃ«s Italjane.
Pyetnij Ã‡atin SaraÃ§in ku asht...? "besa" ndihma!...
Baltjon Stamolla â€“ Carceri Giudiziarie Bari.

ShkelqÃ«sis Tij Ahmet Zogu Tirana (Albania)
ShkelqÃ«sis Tij Ceno Beg Jakova (GjakovÃ«
Ã‡atin SaraÃ§i Hotel...â€

***
NdÃ«r AtdhetarÃ«t Shqiptar, Luigj Gurakuqi asht vra tri herÃ«:
1. Me 2 Mars 1925, nga Ahmet Zogu me veglat e tij vrasÃ«s e tradhÃ«tarÃ«â€¦
2. NÃ« vitin 1972, nga E. Hoxha dhe R. Aliaâ€¦ si â€œi besuarâ€i Klerit Katolik.
3. NÃ« vitin 2005, kur â€œdemokratÃ«tâ€ i shembÃ«n edhe shtÃ«pinÃ« muzeâ€¦
â€¢Dr. Prof. Mentor Quku, studjues i nderuem, e cilÃ«son kÃ«shtu Atdhetarin Gurakuqi: â€œMendimi im dhe i familjes sime Ã«shtÃ« se Luigj Gurakuqi Ã«shtÃ« simbol i bashkimit kombÃ«tar pÃ«r tÃ« gjithÃ« ShqiptarÃ«t bashkohÃ«s.
Figura si Ai i vinÃ« Kombit shumÃ« rrallÃ«.â€(2010)
â€¢At Gjergj Fishta ka pasÃ« thanÃ« gati para 100 vjetÃ«sh: â€œFatkeqÃ«sisht, si nÃ« tÃ« gjitha punÃ«t vazhdohÃ«t â€œme ecÃ« si gaforrja!â€
â€¦â€¢Sot, vetem me njÃ« ndryshim: â€œRilindja vazhdon ecjen majtasâ€¦â€
Melbourne, 1 Mars 2021.

by **Laert** » 07 Apr 2021, 07:16

Nga Fritz RADOVANI:

6 PRILL 1911

Burrat e Pavdekshem si DedÃ« Gjoâ€™ Luli, kujtohen sa herÃ« kujtojmÃ« Shqipen me dy krena. Edhe pse po punohet me ia kÃ«putÃ« njenen kokÃ« Shqipes Gjergj Kastriotit, Ajo thotÃ« se: â€œEdhe DedÃ« Gjoâ€™ Luli, njÃ« kokÃ« kishte atÃ« ditÃ« me 6 Prill 1911â€...
Po, HotnjanÃ«t kur Deda ishte nÃ« Maje tÃ« DeqiÃ§it, Deden e kujtojnÃ« me â€œDy krena...â€ Kishte kohÃ« qÃ« Deda kishte fillue lidhjet me Fretnit ShqiptarÃ« At Mati Prennushi dhe At Buon GjeÃ§aj, me tÃ« cilÃ«t pa pikÃ« frike Ai vendosi me ngritÃ« Flamurin e ShqipnisÃ« sÃ« Kastriotit...
Me shkuemjen e Imzot LazÃ«r Mjedjes nÃ« Prizren, aty nga 1908, At Matia shkon nÃ« Traboin, DeÃ§iq dhe GreÃ§Ã«, aty ku kishte edhe damart e zemres.
Tue pa pÃ«rditÃ« me sy tiparÃ«t e malÃ«sorit tÃ« kulluem atje, ai preku me dorÃ« gjanÃ« ma tÃ« Ã§mueshme qÃ« e karakterizon Shqiptarin dhe qÃ« e veÃ§on nga kombÃ«t tjera, aty ishte burrnia, bujaria e besa!
NÃ« Ã§do votÃ«r ndÃ«r ata male pÃ«rcillej ndÃ«r breza qÃ«ndresa e kreshnikia pa mburrje. Virtyti ma i shenjti i yni besa, qarkullonte ndÃ«r damarÃ«t e gjakut tÃ« malÃ«sorit fisnikinÃ« me formulen FÃ© e AtdhÃ©, aqsa dukej sikur ky ny i pazgjidhshÃ«m asht lidhÃ« njÃ«herit me kÃ«rthizÃ«n e tij.
Prova ma e saktÃ« asht vetÃ«sakrifica pÃ«r hatÃ«r tÃ« mikut, ndÃ«rsa, pÃ«r priftin edhe binte nÃ« zjarr e nuk i dhimbsej jeta si me lÃ© sÃ« dyti.
Ishin FranÃ§eskanÃ«t tÃ« parÃ«t qÃ« e provuan kÃ«tÃ« gja ndÃ«r male, mbasi me ndÃ´re tÃ« kÃ«tyne, ata mÃ«rrijtÃ«n me falÃ« edhe gjaksin.
Ishte besa qÃ« nÃ« karakterin e atyne burrave ruente tÃ« forta dhe tÃ« freskÃ«ta ndjesitÃ« atdhetare qÃ« prisnin Ã§do Ã§ast me u zgjue nga dora e bekueme me gjakun e martirÃ«ve, nga dora e atij Kreshniku qÃ« shpejt do tÃ« thÃ«rriste:
â€œÃ‡onju burra, ku jeni, drejt e nÃ« DeÃ§iq!...â€
E, mbas Tij, fluturuan edhe shqipet e AlpÃ«ve tona!
MÃ« 24 mars 1911 janÃ« At Mati Prennushi e At Buon GjeÃ§aj, qÃ« shpalosin nga gjoksi i tyne Flamurin KombÃ«tar tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ SkÃ«nderbeut, dhe ia dorÃ«zojnÃ« tÃ« pathyeshmit Trim tÃ« Traboinit, DED GJOâ€™ LULIT, qÃ« me ata dy sy zhgabÃ« qÃ« i vezullojshin prej gÃ«zimi, e buzÃ«ngÃ«rthye nÃ«n ata mustakÃ« tÃ« bardhÃ« si biluri, me kÃ«sulÃ« mbi njÃ« sy si bora e MAJÃ‹S SÃ‹ BRATILES, i mbÃ«rthyem ndÃ«r armÃ«t e TÃ« ParÃ«ve, nÃ« atÃ« brez tÃ« punuem prej lokes qysh se rrezja e diellit kishte shkrepÃ« ndÃ«r ato maje, me ata Ã§akÃ§irÃ« nÃ«n tÃ« artin xhamadan ku rrahte ORA E SHQIPNISÃ‹, aty, po, ishte zÃ«mreku i kombit ku gufonte gjaku i shkuem rrÃ«kajÃ« i Fatosave; aty, po, ishte ajo e forta zemÃ«r qÃ« me duer prej bronxi, ngjiti nÃ« atÃ« shtizÃ« tÃ« latueme nÃ« shekuj atÃ« cohÃ« KUQ E ZI, tÃ« qÃ«ndisun nga duert e bijave tÃ« RozafÃ«s, po, nÃ« atÃ« shkam ku asht daltue amaneti i GJERGJIT, qÃ« pÃ«r pesÃ« shekuj priti kÃ«te lumni: AGIMIN E LIRISÃ‹...
Po, po, bash AI BURRÃ‹, qÃ« sot nuk ka as vorr!
PÃ«r kÃ«tÃ« ngjarje kaq tÃ« randÃ«sishme pÃ«rveÃ§ dokumentÃ«ve historike tÃ« botueme tÃ« asaj kohe, fotografive etj., nÃ« revistat â€œLekaâ€, â€œHylli i DritÃ«sâ€, etj., shkruen edhe Stephen Schwartz, nÃ« Albanian Catholic Bulletin, 1994, vol. XV, fq.150, University of San Francisco: â€œOn March 24, 1911 the Albanian double-headed eagle flag was raised for the first time in five centuries since the death of Scanderbeg. The flag was raised on the top of DeÃ§iq mountain, near the toÃ«n of Tuzi. It had been wrapped and secretly carried from Shkoder by Franciscan Father Mati Prennushi under his religious habit.â€; dhe, e pÃ«rkthyeme shqip: â€œMÃ« 24 Mars 1911, pesÃ« shekuj mbas vdekjes sÃ« SkÃ«nderbeut, pÃ«r herÃ« tÃ« parÃ« u ngrit Flamuri Shqiptar me shqiponjÃ«n dykrenare. Flamuri u ngrit nÃ« maje tÃ« malit DeÃ§iq, afÃ«r qytetit tÃ« Tuzit. AtÃ« e solli nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« fshehtÃ« nga Shkodra, FranÃ§eskani Padre Mati Prennushi, i cili e kishte palosÃ« nÃ«n zhgunin e tij.â€
Me daten 6 Prill 1911, Flamuri u ngrit nga DedÃ« Gjoâ€™ Luli nÃ« BratilÃ«.
At Matia nuk asht i knaqun vetÃ«m me lirinÃ« e MalÃ«ve mbasi atje liria pothuej nuk ishte shkelÃ« asnjÃ«herÃ«. Vepra fisnike e DeÃ§iqit vÃ«rtetÃ« qÃ« ishte njÃ« shpÃ«rblim i luftÃ«s sÃ« vazhdueshme tÃ« MalÃ«ve tona, por kÃ«naqÃ«sia duhej me u shtri nÃ« tÃ« gjithÃ« vendin.
Asht kjo arÃ«syeja qÃ« nÃ« qelÃ«n e At MatisÃ«, nÃ« GreÃ§Ã«, shkon Imzot LazÃ«r Mjedja dhe organizojnÃ« takimin historik ku pÃ«rpilohet njÃ« dokument i randÃ«sishÃ«m: â€œMemorandumi i GreÃ§Ã«sâ€, mÃ« 23 qershor 1911, qÃ« i prinÃ« ngjarjÃ«s sÃ« madhe tÃ« PavarÃ«sisÃ« Kombtare nÃ« VlonÃ«.
ShqiptarÃ«t e vertetÃ« i kujtojnÃ« kÃ«to ngjarje, se nÃ« Hot filloi jeta e Atij Flamuri, qÃ« nder shekuj do tÃ« valvitet i LirÃ« nÃ« ShqipninÃ« e tÃ« Madhit Hero Gjergj Kastrioti Skenderbeu.
Melbourne, 6 Prill 2021.

Proletari Forum & Italia Forum

120 VJETORI I LINDJES SÃ‹ IMZOT GASPÃ‹R THACIT

At Mati Prennushi: Ky ishte At Fishta per si Vllaun... Pj. 6

KJO ISHTE MREKULLIA E MADHE E SHEKULLIT XXI- A.Krasniqi

Kujtojâ€¦Sot, mbas pak vjetÃ«sh: NÃ« 80 â€“ vjetorin e vdekjes sÃ«

NJI LULE VJESHTET - At Gjergj Fishta

Me numrin e 69 viteve tÃ« jetÃ«s sÃ« At Gjergj FishtÃ¥es!

1921-2021 - VITI AT PJETER MESHKALLA S.J.

At PjetÃ«r Meshkalla Pjesa e LV

30 VJET B.S.P.Sh.BASHKIMI I SINDIKATAVE TÃ‹ PAVARUNA SHQIPTA

PO MOS Tâ€™ISHTE NJIâ€™KY BURRÃ‹, KURR Nâ€™ SHQIPNI Sâ€™ U NGRIT FLAM

1911-6 prill-2021-110 vjetori i Ngritjes Flamurit nÃ« DeiÃ§iÃ§

Who is online