Proletari Forum & Italia Forum

by **Laert** » 03 Aug 2021, 15:24

Nga Fritz RADOVANI:

Ne ishim dikur EuropÃ« Juglindoreâ€¦ Ashtu na njifte gjithÃ« Bota e qytetnueme... Prej Atij Gjergjit tÃ« Madh e NanÃ«s Tereze!..
Turqia prap tashti na bani Balâ€¦Opâ€¦â€œOPEN BAKALâ€â€¦
Kryeministri Edi Kristaq Rama nÃ« fjalimin e tij tha se, â€œkush thotÃ« qÃ« kjo Ã«shtÃ« njÃ« nismÃ« e projektuar nÃ« bodrumet e ish-JugosllavisÃ«, pÃ«r tÃ« rikompozuar JugosllavinÃ« dhe â€¦â€
â€œNe jemi kÃ«tu pÃ«r tÃ« ardhmenâ€¦â€

At Gjergj Fishta ka pyet 100 vjet para â€œGomarin e Babatasitâ€:
â€œPasaportat kush ua pau,
PÃ«r me thÃ¢nÃ« se kta sâ€™janÃ« Slav.
Nuk janÃ« Slav, Turq, as BulgarÃ«,
Por janÃ« fjesht burra shqiptarÃ«?...
Shka punuen kta pÃ«r AtdhÃ©?...
Librat shqip qi kanÃ« botue?...
Edhe ndihmÃ«t qi kanÃ« kushtue
PÃ«r triumf tÃ« liris sâ€™onÃ«?
PÃ«r posÃ« emnit se si u thonÃ«,
Kurrkush gjÃ¢ nuk di, pÃ«r tÃ :...â€
***
â€œKomunizmi nÃ« Shekullin XXI asht njÃ« burim tmerresh: Dhune, terrori, vllavrasjesh e vujtjesh! Thesari i tij janÃ« spijunÃ«t e sigurimit tÃ« shtetit!â€
Melbourne, 3 Gusht 2021.
Nga Fritz RADOVANI:

I Nderuemi Zotni DioGuardi!
Lexova letren Tuej i Nderuem zotni DioGuardi! Sigurisht, jo njÃ«herÃ«!
Ajo leter, ndoshta, edhe mbas disa shekujsh do tÃ« flasin per atÃ© dashuni qÃ« asnjÃ«herÃ« nuk venitet, porsa vjen e freskohet nder zemrat Amerikane, qÃ« aq fort e kanÃ« dashtÃ« me ShpirtÃ« ShqipninÃ« dhe Popullin e vuejtun Shqiptar.
Ajo leter, Ju rreshton edhe Ju me Burrat e MÃ«dhaj tÃ« Shtetit Amerikan, qÃ« nuk janÃ« aq pak Ata KreshnikÃ« tÃ« PerjetshÃ«m qÃ«, tash ma shumÃ« se 110 vjetÃ« mendojnÃ« dhe kanÃ« punue me Zemer per ShqipninÃ« e vogel nder harta.
Jam i sigurt se pak ose aspak e kanÃ« kuptue mirÃ«sinÃ« e bujarinÃ« e Shqiptarit si Ata AmerikanÃ« qÃ«, e formuene si Shtet, e ruejtÃ«n nga coptimi, e deshtÃ«n me zemer dhe menduene si e si me e ndihmue per me ecÃ« perpara!
Edhe Letra e Juej zotni I Nderuem DioGuardi, per ruejtjen e Butrintit, asht njÃ« vazhdimsi e veprave Tua jo tÃ« pakta, qÃ« keni ba e po vazhdoni me ba per AtÃ« TokÃ«, qÃ« pak kush e ka ndihmue sa Ju, I Nderuem Mik I shtrenjtÃ«!
MÃ« bani pershtypje e, mÃ« shtyni me Ju falnderue rreshti i fundit: â€œJu lutem mos ngurroni tÃ« mÃ« kontaktoni nÃ«se keni nevojÃ« pÃ«r informacion shtesÃ«.â€
NjÃ« vazhdimsi e pafund e bamirsisÃ« dhe e sakrificave Tua, per AtÃ« Shqipni aq tÃ« vuejtun, vetem se asht Atdheu I Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut dhe I At Gjergj FishtÃ«s e, I tÃ« Madhes NanÃ« Tereza!
Ju uroj shumÃ« shndet dhe Ju falnderoj me shumÃ« respect,
Fritz Radovani.
Melbourne, 3 Maji 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

BALLKANI
Disa i thonÃ« â€œOpen Balkanâ€ qÃ« donmethanÃ« â€œHopa Balkanâ€!
Disa tÃ« tjerÃ« i thonÃ« â€œBallkani i Hapunâ€ qÃ« donmethanÃ« â€œBallkani i Hupurâ€!
Disa thonÃ« â€œBalkani InÃ«â€ qÃ« donmethanÃ« â€œBallkani i tineâ€!
Kryeministri ynÃ« i thotÃ«: â€œOpozitÃ« Ballkanâ€ se e ka menden tek â€œOpozitaâ€!
Kam ndigjue se disa i kanÃ« thanÃ« â€œBallkani jonÃ«â€ e. pa kalue 24 orÃ«, i kanÃ« pushue prej pune se â€œju jeni shkodranÃ«â€! Nuk e dij tÃ« vertetÃ«n!
NjÃ«ditÃ« shkoi nÃ« Kryeministri njeni me takue Kryeministrin dhe, tue ju afrue hymjes po mendonte si me i thanÃ« dezhurnit tosknisht, qÃ« ai mos me e njoftÃ« per Verior: â€œAy miku i â€œHopa Balkanâ€ a isht kÃ«tune?â€
- Dezhurni ju pergjigjÃ«: â€œKÃ«tu Ã«shtÃ«, po ka di nga â€œBallkani i Hupurâ€!
E pyet edhe per diten e neserme, po â€œKrieministri tÃ« nesermen do tÃ« ishte nÃ« DurrÃ«s, ku do tÃ« bÃ«nte banjo dielli tek Banka KombÃ«tareâ€. PÃ«rgatitej nÃ« njÃ« pishinÃ« pÃ«r takimet e ardhÃ«shme qÃ« do tÃ« bÃ«jnÃ« nÃ« BE. Sigurisht ai atje do tÃ« marrin pas vetes edhe krietarin e AkademisÃ« Atishqiptare...
Flitet se kohÃ«t e fundit kryetari i shtetit tÃ« shumten e kohÃ«s e kalon me tÃ« ashtuquejtunit â€œAkademikÃ«â€, pÃ«r tÃ« â€œqartÃ«suar problemet Europjaneâ€.
Asht shumÃ« i pasionuem me dijtÃ« sesi pasunohen ata shtete aq shumÃ«!
Aq asht e vertetÃ« kjo, sa prej ditÃ«s qÃ« asht ba demostrata e madhe e PD nÃ« TiranÃ« â€œAi gjithÃ« diten rrin duke bÃ«rÃ« â€œBeeeeeeeeeâ€!
Melbourne, e hanÃ«, 14 Nandor 2022.

Koment
Ky laperi, edvin rama fiu-fiu vazhdon tÃ« merret me arkivolin e ballkanit tÃ« hapun nÃ« Maqedoni sot tÃ« hanÃ«n, e dt. 14.XI.2022! Si vjen Turp! PaljaÃ§o! HanÃ« me dy kazana, ku t'i dalÃ« llokma ma e madhe, i babÃ«zitun, me injorue botnisht e paturp Traktatin e Berlin-Parisit pÃ«r Ballkanin! E ke tmerr me e futÃ« nÃ« shtÃ«pi se tÃ« bahet zot shpijet! VdesÃ« pÃ«r vemendje, pÃ«r ekran, pÃ«r tÃ« llomotitun! Nji fjalÃ« nuk e fletÃ« k/ministrit maqedon nÃ« favor tÃ« shqiptarve tÃ« pÃ«rsekutuem, tÃ« pÃ«rndjekun edhe sot nga sllavÃ«t gjenocidal, por vetÃ«m kundÃ«r SHQIPTARVE! A ka kush e lidhÃ« pÃ«r duersh e kambÃ«sh kÃ«t lugatÃ«?

Nga Fritz RADOVANI:
Dhjetori 1990 mbetet dhe do jetÃ« njÃ« muej shumÃ« i randsishem nÃ« historinÃ« e ShqipnisÃ«, nÃ« rrugÃ«n e gjatÃ« dhe tÃ« vÃ«shtirÃ« pÃ«r arritjen e dy parullave kryesore tÃ« mitingjeve tÃ« rinisÃ« sâ€™ asaj kohÃ«: "Liri Demokraci" dhe "E duam ShqipÃ«rinÃ« si gjithÃ« Evropa". Shteti ma i mbrapambetun i EuropÃ«s, dhe fatkeqÃ«sisht gjithnjÃ« jashta Saj. Lidhjet e vjetra me Lindjen prej kohÃ«s sÃ« Esad PashÃ«s, Ahmet Zogut dhe qÃ« u trashiguene tue u sterforcue edhe ma shumÃ« nga aventurieri Ever Hoxha, qÃ« caktoi shoku Tito e, pasues Stalini. Tue mos harrue asnjÃ«herÃ« Mao Ce Dunin, themeluesin e â€œRevolucionit Ideologjik e Kultural tÃ« 1967â€, kur Shqipnia u shpall â€œi vetmi shtet ateist nÃ« BotÃ«â€ dhe qÃ« u pasue nga skilja anadollake Ramiz Alia, me kobren Nexhmije Hoxha, dhe na sollen nÃ« krye tÃ« shtetit Shqiptar, njÃ« nga â€œRilindasit e komnizmitâ€ kryem... Edvin Ramen, qÃ« tue kuadrue ShqipninÃ« nÃ« â€œBalkanin e Hupunâ€, realizoi â€œlargimin e RinisÃ« Shqiptare nga Atdheuâ€, dhe â€œrikthei vorfninÃ« e tejskajshmeâ€, tue u vendosÃ« nÃ« krye tÃ« listes sÃ« Shteteve ma tÃ« mbrapambetuna tâ€™ EuropÃ«s nÃ« Shekullin XXI. Aty ku sundon korrupsioni, imoraliteti, hajnia, pabesia, vllavrasja, urrejtja, shfarosja, fanatizmi, paburrnia, ateizmi, shperdorimi i detyrÃ«s, injoranca, mendjemadhsia, kapadailleku, trafikantÃ«t e drogÃ«s, shkatrruesit e Monumenteve, brutaliteti.
E gati harrova: ShkatrrimtarÃ«t e vertetÃ« tÃ« Shtetit Shqiptar â€œKomunistÃ«t e Rilindurâ€: Rruga e sigurtÃ« e forcimit TiranÃ«s orientale sllavo bolshevike.
Turpi i EuropÃ«s e tue dijtÃ« mirÃ« se: â€œKjo asht Shqipnia e tâ€™ Madhit Gjergj Gjon Kastriotit â€“ Skenderbeut dhe NanÃ« Terzes sÃ« Madhe Botnore!
ShqiptarÃ«! Kurr mos e harroni porosinÃ« e PapÃ«s Gjon Pali i II â€œper drogenâ€! Melbourne, e hanÃ« 28 Nandor 2022.

by **Laert** » 08 Sep 2021, 17:47

Nga Fritz RADOVANI:
DR. FEDERIK SHIROKA
(1907 â€“ 1955)
EUROPA E NJOHU: â€œMJEKU ME DUER Tâ€™ARTAâ€.
M U E J SHTATOR 2 0 2 1 : K u j t o j m Ã« ...
â—4 Shtator 1886 U le Imzot VinÃ§enc PRENNUSHI, ArgjipeshkÃ«v i TiranÃ«s e DurrÃ«sit. Predikues e poet i njohun nÃ« letersi Shqipe.Vdiq nÃ« burgun e Durrsit me 19 Mars 1949.
2 Shtator 1892 U le nÃ« Shkoder Don Lazer SHANTOJA. U pushkatue me 5 Mars 1945 nga komunistÃ«t. Asht Kleriku i parÃ« Katolik qÃ« pushkatohet dhe as sot nuk ka vorr. Letrar me vlera tÃ« mÃ«dha...
25 Shtator 1901 U le i paharrueshmi At Pjeter MESHKALLA S.J.(1901 â€“ 1988).Nder Figurat ma tÃ« Nderueme per qendrim Burrnor antikomunist.
29 Shtator 1902 U le Kardinal Mikel Koliqi. Mbas 1945 kaloi jeten nÃ« burgje komuniste per 38 vjet i pafaj. 26 Nandor 1994 u ba Kardinali i I.
3 Shtator 1903 U le At Donat KURTI O.F.M. Drejtori i fundit i Gjimnazit â€œIllyricumâ€. Shkrimtar i njoftun per frazeologjinÃ« Shqipe.
21 Shtator 1904 U le Imzot Gjergj VOLAJ. U pushkatue nga komunistÃ«t me 3 Prill 1948.
16 Shtator 1905 U le At Augustin ASHIKU. Mbas sa viteve burg vdiq me 16 Shtator 1986.
24 Shtator 1905 U le At Giakomo GARDINI (1905 â€“ 1996) Misionar Jezuit qÃ« bani 10 vjet burg nder kampet e shfarosjes komuniste nÃ« Shqipni... U rikthye nÃ« vitin 1992...
27 Shtator 1907 NÃ« ShkodÃ«r u le Dr. Federik SHIROKA. Ka vdekÃ« me 15 Dhjetor 1955 dhe, asht vorrosÃ« nÃ« Shkoder me porosinÃ« e Tij.
10 Shtator 1908 U le Prof Namik RESULI (1908 â€“ 1985) Kritik dhe letrar i madhâ€¦ Nder penat e nderueme tÃ« letersisÃ« Shqipe (1941).
2 â€“ 9 Shtator 1909: U mbajt Kongresi i Elbasanit per hapjen e shkollave Shqipe.
23 Shtator 1912 U le Papa Josif MIHALI nÃ« Elbasan, u arrestua nÃ« vitin 1945, sepse ishte prift katolik dhe u dÃ«rgue me punÃ« tÃ« detyrueme nÃ« KorÃ§Ã«, e mbyten mÃ« 26 tetor 1948, tue e zhytÃ« tÃ« gjallÃ« nder balta...
7 Shtator 1913, U le At Filip MAZRREKU O.F.M. Muzikant dhe njÃ« nga organizatorÃ«t e korit Fretenve nÃ« Shkoder. La gjurmÃ« tek elementi i rij me prirje muzike.
24 Shtator 1915 U vra tradhtisht Ded Gjo Luli (1840â€“24 September 1915)
30 Shtator 1919 U le Mark Ã‡UNI nÃ« Rranxa tÃ« Bushatit (ShkodÃ«r).Asht pushkatue 26 vjeÃ§ per pikpamjet demokratike tÃ« grupit antikomunist â€œBashkimi Shqiptarâ€ nÃ« 1946. Asht nÃ« tÃ« parÃ«t Demokrat Shqiptar...
16 Shtator 1922 Frati i ZadrimÃ«s, At Gjergj FISHTA, i shkruen Mikut tÃ« vet Provincialit At PalÃ« Dodaj, njÃ« lajm tÃ« panjohun nÃ« historinÃ« tonÃ«.
2 Shtator 1925 U le Gjelosh LULASHI nÃ« Shosh (Dukagjin). U pushkatue tradhtisht nder BjeshkÃ«t e Nemuna me 4 Mars 1946.
15 Shtator 1943 vritet me atentat nga komunistet nÃ« TiranÃ« ingj. Ludovik ZOJZI. Ai ishte projektuesi i varrezave tÃ« RrÃ«majit nÃ« Shkoder. Nuk pranoi me bashkpunue me komunista.
Shtator 1945 mbytet nÃ« tortura nÃ« sigurimin MirditÃ« Don Mark XHANI nga krimineli B.Biba, trupin e Tij e dergojnÃ« nÃ« ShÃ«n Pal, ku ua hedhin me e shkye qejve tÃ« fshatit.
8 Shtator 1946 Shugurohet Meshtar Don Lazer JUBANI. U mbyt nga sigurimi i shtetit pabesisht...
9 Shtator 1946 LÃ«vizja e PostribÃ«s: Numri i tÃ« zhdukunve, tÃ« vramve dhe tÃ« burgosunve nder kampet e shfarosjes, nuk dihet as sot... Vetem me 9 Shtator janÃ« vra mbi 250 vetÃ«.
9 Shtator 1946 Arrestohet Don Ndoc NIKAJ, Romancieri i parÃ« Shqiptar.
Shtator 1946. Pushkatohet Fran MIRAKAJ (1916 â€“ 1946). U le nÃ« IballÃ« (PukÃ«)nÃ« 1916. Urdhni i pushkatimit lÃ«shohet nga tirani E. Hoxha.
30 Shtator 1946, Dy nga vrasÃ«sit ma barbar tÃ« sigurimit tÃ« shtetit Zoji ThÃ«meli dhe VaskÃ« Koleci, mbysin nÃ« tortura Avokat Muzafer PIPEN (1914 â€“ 1946), nÃ« sigurimin e ShkodrÃ«s.
20 Shtator 1948 Arrestohet Don Vlash MUÃ‡AJ, mbas njÃ« qendrese burrnor...
12 Shtator 1949 Vdes nÃ« tortura Don Jak BUSHATI (1890 â€“ 1949), nÃ« hetuesi tÃ« LezhÃ«s...
5 Shtator 1951 Vdes nÃ« burgun e Shkodres At Pal DODAJâ€¦I njohun per â€œDitarinâ€ e Tij.
16 Shtator 1954 Vdes At Zef SARAÃ‡I S.J. Nder klerikÃ«t Shqiptar ma tÃ« kulturuem.
3 Shtator 1956, ora 17.00 VETVRASJA e Prof. Prek KAÃ‡INARIT (1910 â€“ 1956 ) nÃ« TiranÃ«.
10 Shtator 1967 vdes At Pjeter TUCI S.J. Profesor i Gjimnazit JezuitÃ«ve Shkoder.
27 Shtator 1967 Vdiq At Ã‡iril CANI ((1875 â€“ 1967) FigurÃ« e nderueme FranÃ§eskane.
20 Shtator 1971 pushkatohet Don Shtjefen KURTI, se ka Pagzue njÃ« fÃ«mij. Nder Figurat e Nderueme tÃ« Klerit Katolik.
17 Shtator 1976 Arrestohet Don Lec SAHATÃ‡IJA. Bani 225 ditÃ« hetuesi pa nenshkrue procesin. Vdes nÃ« burgun e TiranÃ«s me 4 Prill 1986.
11 Shtator 1981 Vdes Don Mark HASI nÃ« kampin Ballshâ€¦Mbas 21 vjetÃ«sh i burgosun... Predikatar i njohun i Klerit Katolik.
13 Shtator 1985 Vdiq skulptori Odhise PASKALI, (1903- 1985) Skulptor i bustit Gjergj Kastriotit Skenderbeut nÃ« pllakatin e Kalendarit tÃ« Vitit 2018, nga F.R. (siper).
15 Shtator 1985 Interrnohet Don Nikolin PERGJINI. Asht Shugurue MeshtarÃ« nÃ« ShBA.
28 Shtator 1985 Vdes At Ferdinand PALI O.F.M., Besnik i Urdhnit vet deri nÃ« vdekje...
10 Shtator 1988 Vritet pabesisht Don Lazer SHELDIJA nga agjenta tÃ« sigurimit komunist shqiptar nÃ« ShBA.
5 SHTATOR 1997 Vdes NanÃ« TEREZA. Vorroset me 13 Shtator 1997 nÃ« INDI me ceremoni madhshtore...
12 Shtator 1998 Vritet pabesisht nÃ« TiranÃ« deputeti Azem HAJDARI (1963 - 1998).
â—7 Shtator 1991 Rivendosen mbas 1945 mardhanjet diplomatike nÃ« nivel Ambasadash VATIKAN â€“ SHQIPNI. Shqipnia komuniste ka pre mardhanjet me Vatikanin nÃ« Maji 1945, kur ishte nÃ« TiranÃ« Imz. Leone G.B. Nigris. Kaluen prap tashti 9 vite pa Ambasador nÃ« Vatikan...
7 Shtator 2001 Vdiq nÃ« LaÃ§ Luk KAÃ‡AJ (1926 â€“ 2001) Kangtar i madh i njohun nâ€™ EuropÃ« per zanin e Tij.
3 SHTATOR 2000 PAPA GJON PALI Beatifikon PapÃ«t Piu IX dhe Gjonin XXIII. RomÃ«. Papa Gjoni XXIII asht Papa qÃ« foli i pari nÃ« Vatikan nÃ« gjuhÃ« Shqipe.
Melbourne, Shtator 2021.

Nga Fritz RADOVANI:
â—Kam njoftÃ« nÃ« vitin 1956 Prof. Kol Alimhillin, i cili mÃ« thonte atÃ«herÃ« se: â€œNÃ« sistemin komunist, profesorÃ«t e vÃ«rtetÃ« pÃ«rfundojnÃ« nÃ« burg, kur dalin nga burgu, po dolÃ«n, shkojnÃ« hamaj e fshesaxhijÃ«, ndÃ«rsa, hamajtÃ« e fshesaxhijtÃ« e vÃ«rtetÃ« drejtojnÃ« shtetin.â€ (Shkoder, 1958). Ndoshta, sot kjo asht arsyeja qÃ« vazhdojmÃ« mos me pasÃ« histori tÃ« shkrueme sakt!
NjÃ« dijetar thotÃ«: â€œRreziku nga e vÃ«rteta ishte ma i madh se gÃ«njeshtraâ€.
Asht shkrue e do tÃ« shkruhet e prap, do tÃ« vazhdohet me u shkrue pÃ«r kÃ«tÃ« ngjarje aq tÃ« randÃ«sishme, por e vÃ«rteta do tÃ« dalin nÃ« shesh vetÃ«m atÃ«herÃ« kur historianÃ«t e paanÃ«shÃ«m do tÃ« kenÃ« mundÃ«si me pa e me studjue vetem arkivat e mbulueme nÃ«n dhÃ©.
â€œDeri njerÃ«zit e zhdukun dje prej skenet, na dukÃ«n si tÃ« kishin hi kaherÃ« nÃ« radhÃ«n e mumjeve.â€, shkruente At Gjon Shllaku, dhe vazhdon: â€œPÃ«r nÃ© ideja asht nji mjet me u kapÃ« tÃ© realiteti, pÃ«r filozofinÃ« moderne ideja asht nji perde qÃ« e ndanÃ« njeriun prej realitetitâ€.
Tue u nisÃ« prej kÃ«tyne parimeve qÃ« theksova ma nalt, a duhet kuptue drejtÃ« sot mbas 75 vjetÃ«sh â€œLÃ«vizja e PostribÃ«sâ€ e 9 Shtatorit 1946 ?!
Mendimet e kundÃ«rta tÃ« shprehuna ndÃ«r libra, broshura, artikuj dhe konferenca pÃ«rkujtimore, mÃ« kanÃ« shty me kÃ«rkue dishka tÃ« mbulueme me dashje, ose padashje, por nÃ« tÃ« dy rastÃ«t, jo, me qÃ«llim tÃ« mirÃ«. Tue u nisÃ« si u organizue, si shpÃ«rthei dhe si pÃ«rfundoi me dÃ«shtim tÃ« plotÃ« kjo lÃ«vizje qÃ« asht ndÃ«r ma tÃ« mÃ«dhajat e trojeve tona, asht me tÃ« ardhÃ« keq dhe do tÃ« bindemi se frutin e kanÃ« pÃ«rfitue vetÃ«m komunistÃ«t.
PÃ«rmbytja mori me vedi fshatarÃ«, profesorÃ«, oficerÃ« akademistÃ«, klerikÃ«, deputetÃ«, intelektualÃ«, studentÃ«, tregtarÃ«, shumÃ« tÃ« kÃ«naqun e ma shumÃ« tÃ« pakÃ«naqun nga pushteti, madje, edhe pushtetarÃ« qÃ« deri pak ditÃ« para kishin nÃ«nshkrue edhe â€œurdhÃ«n-arresteâ€, ose nÃ« mendjen e tyne pritnin kur po vjen nga diktatura komuniste â€œdemokraciaâ€?
Me plot gojÃ« dami pÃ«r Veriun nuk llogaritet asnjÃ«herÃ«.
VetÃ« ardhja nÃ« ShkodÃ«r nÃ« janar tÃ« 1945 e kryekriminelit Mehmet Shehu, me njÃ« tubÃ« tÃ« pa pame ndonjÃ«herÃ« terroristesh si: Sheuqet PeÃ§i, Dali Ndreu, Gjin Marku, Rahman Parllaku, Tuk Jakova, tÃ« shoqnuem nga bandat e Sigurimit tÃ« Shtetit tÃ« drejtueme prej KoÃ§i Xoxe, Zoji Themeli, VaskÃ« Koleci, Ramadan Ã‡itaku, Ali Qorri (Bushati), toger Baba etj., qÃ« me krimet e vrasjet e tyne tÃ« bame me gjyqe e pagjyqe, tregojnÃ« pikÃ«synimin e tyne: PÃ«rdorimi i Ã§do dredhije e mjeti mashtrues, pÃ«r me shkatrrue rezistencÃ«n atdhetare antikomuniste dhe Ã§erdhÃ«n e tyne.
â—UnÃ« do tÃ« rreshtoj vetÃ«m disa fakte:
â—Don Ndre Zadeja deklaron: â€œAty nga shtatori 1944, ka ardhÃ« nÃ« Sheldi nji kolonel anglez i quejtun Nill, me do ushtarÃ« e Jup e Halit Kazazin, gjithashtu me tÃ© ishte nji oficer gjerman dhe nji ushtar italjan. KÃ«ta vijshin prej Cukalit, shkojshin nÃ« ShÃ«ngjin dhe sÃ« andejmi pÃ«r Itali. NÃ« qelÃ«n teme kanÃ« qÃ«ndrue vetÃ«m nji natÃ«. GjatÃ« ndejtjes nÃ« qelen teme, unÃ« ju mbajta nji bisedÃ«, ku i kam theksue nÃ«vojÃ«n qÃ« ka populli shqiptar i varfÃ«n nÃ« mes tÃ« armiqve shekullorÃ«, tÃ« cilÃ«t janÃ«: Sllavi, Bullgari, Greku dhe Italia. Shqipnia ka nÃ«vojÃ« pÃ«r nji mbrojtje nga fuqitÃ« e huejaâ€. (Dosja 677)
â—Rrok Gjok Luli, i arrestuem mÃ« 12 shtator 1946, pÃ«r LÃ«vizjen e PostribÃ«s dhe i dÃ«nuem 20 vjet, deklaron: â€œKam bisedue me Mustafa Jakupin, Mustafa dinte se do tÃ« sulmohet Shkodra qÃ« sonte, njÃ« gja tÃ« tillÃ« ia kishte thanÃ« korieri i Jup Kazazit, njÃ« katundar prej PostribÃ«t, dhe mÃ« thote, Rrok, sande sulmohet Shkodra prej PostribÃ«t, e duhet tÃ« dalim qÃ« sonte me katundarÃ«. UnÃ« i thashÃ« se do tÃ« sulmohet mÃ« 15 shtator 1946 se njÃ« gja tÃ« tillÃ« ma ka thanÃ« vÃ«llai, dhe jo sonte. Por, Mustafa mÃ« kallxoi se jo mÃ« 15, por sonte se PostribÃ«sit nuk donÃ« me dhanÃ« ushtarÃ«. MÃ« ka thanÃ« pÃ«r Jupin se nuk asht kÃ«tu nÃ« ShkodÃ«r dhe ka dalÃ« jashtÃ« se asht i mÃ«rzitun, se do ta fillojnÃ« luftÃ«n sande dhe pÃ«r kÃ«tÃ«, do tÃ« hidhen nÃ« sulm. VeÃ§ luftÃ«s nga jashtÃ« do tÃ« plasin edhe kÃ«tu mbrenda, se Jupi asht marrÃ« vesht me tÃ« huej, megjithse njÃ« pjesÃ« e kanÃ« kundÃ«rshtue Jupin...â€
â—Llesh Marashi deklaron nÃ« korrik 1946: â€œNuk dij sesi tri ditÃ« para shpÃ«rthimit tÃ« LÃ«vizjes sÃ« Koplikut e ka dijtÃ« organizata â€œBashkimi Shqiptarâ€, unÃ« nuk e kam dijtÃ« vetÃ«!â€
â—Don Nikoll Deda: deklaron nÃ« gjyq mÃ« 7 janar 1948: â€œ...PÃ«r sulmin e 9 shtatorit 1946, nuk kam bisedue as nuk kam kenÃ« i deleguem nga Kleri pÃ«r me marrÃ« pjesÃ« ndÃ«r kÃ«to mbledhje.â€
***
Kam lexue edhe nga publicisti Don Lazer Shantoja, me pseudonimin Y:
â€œHistoria e ShqipnisÃ« sÃ« lirÃ« asht kaos luftash, ngatrresash, trathtinash, ambicionesh, partinash kaq tÃ« mÃ«dhaja, tÃ« shpeshta, tÃ« ndyta e tÃ« damÃ«shme, qÃ« nuk i gjenÃ« askund shoqen nÃ« BotÃ«â€ â€œZani i tÃ« dekunitâ€
Melbourne, 14 Shtator 2021.

Nga Fritz RADOVANI:
NÃ« njÃ« mbrame vonÃ« njÃ« qen po shikonte hanen. Nuk po i besonte syve tÃ« vet! I dukej ma afer se kurr! Ndoshta, i ishte krijue idea se hana edhe mundet me raâ€¦
Ai po e priste nga minuti nÃ« minut ramjen e saj, mbasi kishte kuptue lÃ«vizjen e saj nÃ« rrotullim, po nuk po kuptonte se a po lÃ«vizÃ« toka ku ishte ulÃ«, dhe po shikonte naltÃ«...
Pema ishte aty ku e gjeti porsa erdhi me vrojtue hanen... As ajo nuk duket se lÃ«vizÃ«...
Porsa perqendrohej me sy nga hana, i prishej pamja e saj nga shkelqimi i yjeve. Edhe ata nuk i merrte vesht a lÃ«vizin apo edhe ata rrotullohen me hanen nÃ« drejtim tÃ« tokÃ«s, gja qÃ« edhe e frigonte ramja e tyne si copa zjarri...
Nuk vonoi dhe iu afrue njÃ« deputet i PS qÃ« kishte nÃ« dorÃ« njÃ« foto, qÃ« qeni porsa e pau filloi me leh... Prap ju me kete ujk nÃ« dorÃ«!?... As qenit nuk ju besue se ai, kishte nÃ« dorÃ« foton e everit... VertetÃ« u tmerrue i shkreti qen kur pau foton e atij krimineli qÃ« kishte masakrue Popullin Shqiptar per ma shumÃ« se njÃ« gjysem shekulli... Filluen me i rrjell lotÃ«t qenit shkretÃ«...
U bane sa e sa vite qÃ« ai ujk na pat shkye edhe klyshÃ«t tonÃ«...
E ju vazhdoni me na e sjellÃ« per me na frigue me foton e tij...! Filloi i shkreti qen me u topitÃ« nga frika...
Nuk ishte i zoti as me leh... Kishte harrue qeni se ishte data 29 nandor... Priste kot kur, po del drita... Ashtu, si po presin edhe ... ShqiptarÃ«t tash 30 vjet kur po del ajo.., dritÃ«...
Melbourne, 29 Nandor 2021.

â€“ Nga Fritz RADOVANI
A ka mbetÃ« kund nÃ« Trojet Shqiptare ftyrÃ« e gjak Shqiptari!?
Po si lejohen tradhÃ«tarÃ«t njeni ma i poshter se tjetri me vazhdue me u quejtÃ« â€œheronjâ€?!
Ka pasÃ« qitÃ« nÃ« vajÃ« e shkreta Katrin Tomja kur i vrane djalin nÃ« 1946:
â€œEnver Hoxha me Nishanâ€¦
Gjanâ€™ e vet dreqi sâ€™e hanâ€¦â€

Dhe, me tÃ« vertetÃ«.., jo vetem ata, po as rojet e rrugicave e tÃ« vorreve tÃ« tyne! Prof. I Madh Arshi Pipa tha: â€œXhonturqit e ShqipnisÃ« sÃ« rÃ©, kerkojnÃ« me vazhdue me sundue pergjithmonÃ«â€¦â€ Po bahen 30 vjet tjera prej ditÃ«s qÃ« Profesori foli nâ€™Institutin Pedagogjik tÃ« Shkodres, dhe ShqiptarÃ«t i gjenÃ« tue kullotÃ« nen shkopin e sundimtarÃ«veâ€¦

E sundimtarÃ«t tanÃ« i njeh OKB, â€œKonferenca Islamikeâ€, NATO, se porosia tyne asht: â€œamanetiâ€ i Ramiz AlisÃ«: â€œEdhe bar do hajmÃ«.., e parimet nuk i shkelimâ€¦!â€ VeteranÃ«t i gjenÃ« ditÃ« e natÃ« tue kullotÃ« te livadhet e maruanÃ«sâ€¦I lagun me lotÃ«t e partisÃ« ngordhur.

ShumÃ« interesante: NÃ« tÃ« gjitha kohÃ«t kur ShqiptarÃ«t u sunduen nga vrasÃ«s e terroristÃ« tÃ« vetshpallun â€œpresidentÃ«.., deri tek mbret apo sekretarÃ« tÃ« parÃ« partie, tue u modifikue si kryeministraâ€¦â€, ky Popull ka provue vetem vrasje, varje, dÃ«bime, internime, pushkatime dhe terror nga vrasÃ«sit e vet per me ruejtÃ« kolltukun e sunduesit barbar e tradhÃ«tar! Kjo ngjet se edhe sunduesit e sotem e ndiejnÃ« veten trashigimtarÃ« tÃ« denjÃ« tÃ« kriminelÃ«ve tÃ« djeshem, prej tÃ« cilÃ«ve kanÃ« marrÃ« vetem instingtin e gjakut dhe tÃ« hajnisÃ«, me tÃ« cilin nuk po ngopen asnjÃ«herÃ«! Filloi i pari Esad pashÃ« Toptani, i nipi Ahmet Zogu, e mbas tyne vrasÃ«si i Gjinokastres sÃ« njohun me titullin e drejtuesit komunist, qÃ« perfundoi nÃ« shinat anadollake tÃ« kriminelit, tue u pasue nga llomi vrastarÃ« boshnjak Ramiz Alia, i cili kolltukun ua trashigoi terroristave hajdut e drogaxhinjÃ« tÃ« PPSh, qÃ« janÃ« vetdeklarue â€œvÃ«llezer gjaku tÃ« turqÃ«veâ€â€¦ E po mos tâ€™ishin Burra tÃ« vertetÃ« minatorÃ«t e Valiasit, edhe sot Enver Hoxha do tâ€™ishte tue i tregue sundimtarÃ«ve se â€œe ardhmja asht nga banka e shtetitâ€, ku me rradhÃ« si mbas porosisÃ« sÃ« tij po vazhdojnÃ« hajninÃ«, grabitjen e pronave, dhunimin e tÃ« persekutuemÃ«ve dhe i pronarÃ«ve tÃ« ligjshem, kÃ«thimin e kohÃ«s primitive tÃ« largimit rinisÃ« dhe skllavnimin poshtnues me drogÃ« e lojna kufijsh tÃ« ShqiptarÃ«ve.

Me Ã§farÃ« surrati ulen nder karrigat e Omer Nishanit, Haxhi Lleshit e Ramiz AlisÃ« disa tÃ« vetquejtun â€œdeputetÃ« tÃ« Kuvendit Popullorâ€..? NjÃ« tufÃ« agjentÃ«sh e hajdutÃ«sh, pasues tÃ« denjÃ« tÃ« njÃ« epoke tÃ« turpÃ«shme diktatoriale dhe terroriste, qÃ« edhe dekoraten e Enver HoxhÃ«s â€œHero i Popujve tÃ« JugosllavisÃ«â€, dhanÃ« nga Tito me 1 korrik 1946, endÃ¨ sot ia ruejnÃ« tÃ« varun nÃ« gjoks!! Asht ajo dekoratÃ« qÃ« i dha Tito vetÃ« E. HoxhÃ«s, se filloi nÃ« vitin 1944 luften vllavrasÃ«se civile pa pikÃ« mÃ«shire ku i erdhi ma mbarÃ« nÃ« Jug e Veri, nÃ« male e fusha e deri me vllaznit e vet kosovarÃ«, qÃ« mbrenda janarit 1945 filluen edhe zhdukjen e tyne nÃ« KukÃ«s dhe e mbyllen me krimet e â€œMasakres sÃ« Tivaritâ€ bashkÃ« me â€œheroinâ€ Ramiz Alia. Ishte pikrisht gjysa e janarit kur vrane edhe mbi 118 Burra tÃ« Kelmendit pabesisht nÃ« perpjekje me forcat Atdhetare tÃ« PrekÃ« Calit, e trupat e tÃ« vramÃ«ve i ka tretÃ« bash tradhÃ«tari i shitun, baba i atij Kastriot Islamit me KoÃ§i Xoxen e Mehmet Shehun, shoqnue nga forcat jugosllave qÃ« u ranÃ« mbas shpine Atyne Burrave.

TerroristÃ«t komunistÃ« ma barbar tÃ« shekullit XX, janÃ« vrastarÃ«t â€œheronjÃ«â€ tÃ« mashumÃ« se 50.000 ShqiptarÃ«ve AtdhetarÃ«, prangues dhe interrnues tÃ« mbi 450.000 ShqiptarÃ«ve tjerÃ«, burra, gra, fÃ«mijÃ«, pleqÃ« e tÃ« rinjÃ«, shumicÃ«s sÃ« tÃ« cilÃ«ve nuk ju dihen as vorrezat?!
KÃ«to janÃ« shifrat e verteta dhe jo ata qÃ« publikojnÃ« disaâ€¦
TÃ« gjitha ata vrasje a u bane me urdhen tÃ« Enver HoxhÃ«s, Omer Nishanit, Ramiz AlisÃ«, Haxhi Lleshit, Nexhmije HoxhÃ«s e plehave tjerÃ« qÃ« u shkonin mbrapa si zagarÃ«t derisa, u dhane edhe atyne ate Ã§ka kanÃ« kerkue tue fillue nga KoÃ§i Xoxe, Tuk Jakova, Beqir Balluku, Kadri Hazbiu, Spiro Koleka, Bedri Spahiu, me shokÃ«?!
TÃ« gjithÃ« ketÃ« llom e pleh edhe sot Shteti e ka tÃ« mbathun me dekorata e titujâ€¦
Paturpsisht â€œdr. prof., akademikÃ«â€ presin se,â€œku do tâ€™i vendosin kÃ«ta barbarÃ«â€ historia?!
Dosjet nuk hapenâ€¦Vetem premtime e rrenaâ€¦Nuk tregohet per asnjÃ« person â€œpastertiaâ€ e figurave politike, Presidenti zgjidhet pa tregue kush asht, â€œnuk i dihet as babaâ€.., veÃ§ per ke asht i martuem. Nuk tregohet prejardhja e as origjina e qeveritarÃ«ve se tÃ« gjithÃ« i kanÃ« sherbye sigurimit tÃ« shtetit vrastar per me realizue diktaturen komuniste, qÃ« solli e po sjellÃ« perditÃ« nÃ« pushtet vetem bijtÃ« e terroristve vrasÃ«s hajdutÃ«. Kjo asht â€œRilindjaâ€!
KnaqÃ«siâ€¦ Rinia po ikÃ«â€¦ Pleqnia po vdesâ€¦
Mbas kujt mÃ«shefen kÃ«ta tregtarÃ« droge? E kush janÃ« kÃ«ta drejtues tÃ« ShqipnisÃ«?!
I pari Kryeministri, Kryetari i Kuvendit Popullor, Gjykatat e dikasteretâ€¦ Deri tek deputetÃ«t e â€œbodigardÃ«tâ€ e Nexhmije HoxhÃ«s. QÃ«, me siguri duhen pague se, nuk ka kush me ia zhgulÃ« barin qÃ« i del mbi vorr, se rritet perditÃ« prej plehut qÃ« ka nen dheâ€¦

E mos me kenÃ« veteranÃ«t qÃ« permallohen e i pshtonâ€¦
Kush ua lanÃ« surretnit e tyne?..
Melbourne, 2 Dhjetor 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Malet e VERMOSHIT

Ishte viti 1946. NÃ« Radio â€œShkodraâ€ filloi muzika e kerkueme nga publiku.
QÃ« nÃ« ditÃ«t e para po kerkohej njÃ« kangÃ« shumÃ« e njohun nga shkodranÃ«t:
â€œOoooo, shumÃ« durojmÃ« e, sâ€™ po pelsasimâ€¦â€.
Nder lagjet e Shkodres sa fillonte transmetimi i asaj kangÃ«, si me komandÃ« Ã§ohej zani i radiove nÃ« kupen e qiellÃ«s. TÃ« dukej se, tÃ« gjithÃ« shkodranÃ«t po ishin tue pritÃ« me padurim fillimin e mbarimin e asaj kange tÃ« vjeter. Radio para transmetimit tregonte se po ndigjoni kangen e kerkueme nga ndigjuesi i cili, vazhdonte me e kerkue Ã§do javÃ«, po se kush ishte ai nuk dihej.
Mbas disa javÃ«sh filloi me u pershpÃ«ritÃ« se sikur, po kerkohet personi qÃ« po e kerkon kangen â€œOoooo, shumÃ« durojmÃ« e, sâ€™ po pelsasim...â€. Ishin vue nÃ« rrugat e Shkodres njerzit e sigurimit tÃ« shtetit, me vrojtue kush postonte nÃ« kutijat e postÃ«s letra, mandej nÃ« darkÃ« kur hapshin kutijat vrenin me kujdes se â€œcili qytetar mund tâ€™ ishte derguesi qÃ« kerkonte kangen nga radio?â€.
Kaluen jo javÃ« po muej, dhe agjentÃ«t e sigurimit nuk binin nÃ« gjurmÃ«t e tij.
AtÃ«herÃ«, sigurimi i shtetit filloi me shpernda agjentat e vet nder lagjet ku ata dyshonin, dhe me pergjue pranÃ« dritareve a flitet gja per kangen?!
Sikur dikush i merrte vesht planet e vezhguesve tÃ« sigurimit dhe, pikrisht nÃ« lagjet ku pergjohej, filluen mos me e ndigjue me za tÃ« naltÃ« radio posten.
Nder disa vendpunime filluen edhe provokimet, po edhe kÃ«ta pa rezultat.
Ndoshta, kishin kalue shumÃ« vite mbas kÃ«saj ngjarje aq shumÃ« tÃ« kerkueme dhe pa rezultat nga agjentat e sigurimit tÃ« shtetit, kur njÃ« BurrÃ« nga Thethi qÃ« ishte arrestue per â€œagjitacion e propagandÃ«â€, dÃ«nue me shtatÃ« vjet burg i tregoi njÃ« Mikut tÃ« vet, se: â€œKam pasÃ« fat tÃ« madh qÃ«, kur kam ra nÃ« vitin 1944 nÃ« Shkoder, sâ€™ i kam tregue askujt se, unÃ« i kerkojshe Radio Shkodres nÃ« programin e muzikÃ«s kerkueme kangen â€œOoooo shumÃ« durojmÃ« e, sâ€™po pelsasim...â€. NÃ« burgun e Burrelit mora vesht se unÃ« ishe kerkue me vite.â€

Para pak ditÃ«sh lexova njÃ« artikull nga z. Frank Shkreli, ku mora vesht njÃ« nga lajmet ma tÃ« paprituna prej meje:â€œStalini e Lenini ishin prap nÃ« TiranÃ«â€ dhe siduket, po pritshin â€œmÃ«rritjen e mender me thanÃ«, Everitâ€. Tirana e Esad PashÃ«s, Tirana e masakrave ma tÃ« mnershme tÃ« viteve 1944 â€“ 1990, tÃ« bame nga tiranÃ«t e vrastarÃ«t ma barbar tÃ« Shek. XX, Tirana mosnjohjes sÃ« ASNJÃ‹ krimineli barbar tÃ« gjakderdhjes gjysÃ«shekullore tÃ« komunizmit, pra bash ajo Tirana e â€œrilindjesâ€ sÃ« baballarve tÃ« kriminelave tÃ« sotem, ose ma mirÃ« me e percaktue: â€œTirana aleate e Beogradit shperthyem komunistâ€, Tirana antinjerzore dhe kÃ«shtjellÃ« e vllavrasjes komuniste antieuropjaneâ€, ajo Tirana e podrumeve tÃ« sigurimit ma kriminal qÃ« njeh historia e vendeve komuniste, i dishmon Popullit Shqiptar se: â€œNe jemi ata tiranÃ« qÃ« ishim!â€.
Po fatkeqsisht, ShqiptarÃ«t nuk janÃ« ma Ata ShqiptarÃ« qÃ« ishin dikur! Ata sot as nuk dishrojnÃ« me dijtÃ« se, perditÃ« e pernatÃ« marrshojnÃ« drejtÃ« zhdukjes!
Ate qÃ« diktatori Stalin ia kerkoj nÃ« 1945 marrshalit Tito, me aneksimin dhe zhdukjen nga harta e Ballkanit tÃ« Shtetit Shqiptar, atÃ« veper kriminale sot po e realizon â€œrilindja komunisteâ€, me diktatorin e ri everist, ramizist, stalinist, leninist dhe kapitalist: Edi Rama.
***
Besoj Ju kujtohet historia Vllazen e Motra ShqiptarÃ«! Kurr mos harroni!
Edhe njÃ« Shekull ma perpara, nÃ« Vermosh dhe nÃ« Thethin e bukur Heroik, ka fillue idea per shperbamjen e ShqipnisÃ« nÃ« 1924, nga Zogolli e Pashiqi.
E mendja mÃ« shkoj te Burri Trim i MalÃ«sisÃ« qÃ«, i kerkonte Radio Shkodres
kangen: â€œOoooo... ShumÃ« durojmÃ« e, sâ€™ po pelsasim!â€
Deri kur kÃ«shtu, o ShqiptarÃ«! Mu nÃ« zemer tâ€™ EuropÃ«s po, jashta Saj?
Melbourne, 23 Mars 2022.

by **Laert** » 03 Oct 2021, 23:15

Nga Fritz RADOVANI:
Kryeminister me drita tÃ« kuqe ka vetem Shqipnia! Ai sheh vetem kuq!!
Thonin se ka pasÃ« edhe parardhÃ«s tÃ« tij qÃ« shikonin vetem kÃ«te ngjyrÃ«...
Duket dishka e pakuptueshme, por kjo nuk asht aspak e pabesueshme...
Edhe po kje se historia nuk e dishmon dishka kÃ«si soji, e tregon kulltuku!
Edhe pse Ever HoxhÃ«s i pat premtue Dushani â€œdrejtimin e PKShâ€, pak ma parÃ« e vuni nÃ« kulltukun e kryeministrit, per me pa ngjyren si shikon, e kur u sigurue se Everi â€œshifte vetem kuqâ€.., i tha Tito: â€œBesoja PKShâ€, qÃ« domethanÃ«: â€œBesoja PartinÃ« e Kuqaloshve ShqiptarÃ«â€... E, per me e vertetue kÃ«te, shikoni listat e kryeministrave, presidentave dhe pasuesit e Everit, e keni me kenÃ« tÃ« bindun se tÃ« gjithÃ« shikonin kuq, se ata ashtu kishin trunin e veshun me ameben e kuqe tÃ« Stalinit, qÃ« ai tru ushqehet vetem me gjak tÃ« freskÃ«t AtdhetarÃ«sh dhe intelektualÃ« tÃ« vendit vet...
Kokat me tru tÃ« kuqe nuk i kanÃ« mungue asnjÃ«herÃ« Popullit Shqiptar!
Edhe po tÃ« studjohet historia prej kohÃ«s sÃ« shpalljes sÃ« PamvarsisÃ«, edhe atÃ«herÃ« doli njÃ« â€œkryeministerâ€ qÃ« kerkonte ngjyren e kuqe...Dhe realizoi vrasjen e Luigj Gurakuqit nÃ« 1925 nÃ« Bari tâ€™ ItalisÃ«... Kush dreqi e di shka i kishte dhanÃ« me hanger daja Esad PashÃ« Toptani, nipit vogel Zoglushit e, kÃ«tij (tÃ« shkretit) ia lypte syni ngjyren e kuqe, sa u kthye nÃ« Shqipni...
Disa thonÃ« se kjo â€œameba nÃ« truâ€ trashigohet, ata dishka dijnÃ« se kot nuk e thonÃ« kÃ«te. Nder kryeministra tjerÃ«, mbas 1944, tÃ« gjithÃ« kanÃ« pa kuq... Mbas 1990 dishka ju kjartÃ«sue disave pamja... Kishin tÃ« drejtÃ« ata qÃ« e shpresonin ndryshimin e pamjes sÃ« kuqe prej kryeministrave qÃ« vinin, por, se po e han dreqi ShqipninÃ«, me â€œrilindjen kuqalosheâ€, e po vrapon me hy nen mrrelen e Anadollit, e nder brakeshat e kuqaloshave serb, bash si tâ€™ ishte nipÃ§e i Ahmet zogolloviqit... Shka tâ€™ ban â€œameba kuqeâ€!!
Per disa asht e vÃ«shtirÃ« me e kuptue â€œameben nÃ« truâ€, kryesisht ndikimin qÃ« ka ajo nÃ« jeten e lirÃ«, mbasi asnjÃ«herÃ« ShqipnisÃ« sÃ« shkretÃ«, nuk po ju hiqen rreziqet sllavoruse â€“ anadollake, qysh se doli shtet nÃ« vedi...
AsnjÃ«herÃ« fotokopjo e Esat PashÃ«s nuk ishte kaq prezent si sot nÃ« TiranÃ«!
Edhe vrasja e Avni Rrustemit ishte mallkim i madh per ShqiptarÃ«t!..
NanÃ« Tereze sigurisht lutet qÃ« â€œZoti tâ€™ ja heqin mallkimin Shqiptarve!..â€
Melbourne, 23 Shtator 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Dy rrugÃ«t pa krye tÃ« qeveritarve â€œantishqiptarÃ«â€ SOT !!
Kujtoj njÃ« thanje tÃ« Pleqve tanÃ« nÃ« Shkoder: â€œZot bane mirÃ« !â€ â€¦
Dhe, me tÃ« vertetÃ« Zoti ua ndigjonte lutjen e Tyne, Ua plotsonte shka Ata i kerkonin, qÃ« ne tÃ« rinjÃ«ve na dukeshin â€œandrraâ€ tÃ« parealizueshme. Pra, shumica e Tyne vdiqÃ«n me zemer tÃ« pacoptueme e, shka asht ajo qÃ« Ata i mbuloi nÃ« Dheun e Bekuem tÃ« ShqipnisÃ« sÃ« Gjergj Kastriotit Skenderbeu, â€œNjÃ« ShenjÃ« tek kokaâ€, Ua vune fÃ«mijtÃ« e Tyne, pra trashigimtarÃ«t e vet!
Ku po e Ã§ojnÃ« sot Popullin Shqiptar rrugÃ«t e pafund tÃ« â€œshperbamjesâ€ qÃ« nÃ«n parullat e â€œikjes jashta Atdheutâ€ apo, â€œOpen Balkanâ€... Po zhdukun me rranjÃ« e me farÃ« RininÃ« Shqiptare, gjanÃ« ma tÃ« shtrenjtÃ« tâ€™ Atdheut?..
E bash ata piramida tÃ« lame me Gjakun e Heronjve tanÃ«, mendojnÃ« me i kthye nÃ« â€œshenja turpiâ€ qÃ« kufizojnÃ« kopshtijet e shkatrrimit RinisÃ« sonÃ«.
E, po kje se dikur syni knaqej tue shikue hapsinen e pafund tâ€™ Alpeve tona kreshnike, ku Ã§obajtÃ« me fyellin e tyne kÃ«ndonin â€œHymnin e Flamuritâ€ tÃ« ndaluem nga PPSh, po, qÃ« shperthente prej zemrave tÃ« njoma tÃ« tyne me ata tinguj Hyjnor â€œPorsi fleta e Ejllit tâ€™ Zotit, Po rreh Flamuri i ShqipnisÃ«â€ e, bash prej Atyne djelmoÃ§ave me Ã§akÃ§ir e kmisha tÃ« zberthyeme, ku njÃ« fresk i pashoq ua mbante atÃ« kafaz krahnori, si tâ€™ ishte akull Alpesh, bash Ata lisa sot, i shohim tÃ« shkaperdamÃ« nder skutat ma tâ€™ errta tÃ« BotÃ«s!
Sigurisht, â€œAta do tâ€™ikin, se...â€ â€œrilindja komunisteâ€, njÃ«ditÃ« do tÃ« rilindin edhe njÃ«herÃ« â€œkampet e shfarosjes, sâ€™ Atyre qÃ« kerkojnÃ« me ua marrÃ« atÃ« pushtet komunist, tÃ« mbrojtur me gjak e sakrifica, siÃ§ thonte Ramizi ynÃ«â€ e, po kje nevoja: â€œPrap gjak do bÃ«jmÃ«! Pa gjak nuk e lÃ«shojmÃ« kulltukun!â€
BijtÃ« e vrastarÃ«ve e terroristÃ«ve tÃ« djeshem, sot kanÃ« nÃ« dorÃ« qeverisjen!
ShqiptarÃ«, kudo qÃ« jeni! Po nuk zhduket nga Trojet tona surretnit e atyne bishave qÃ« vazhdojnÃ« me kafshue edhe persÃ« vdekuni, tue fillue nga koka e qelbun e Ever HoxhÃ«s me pasuesit e tij sot, si dhe tÃ« gjithÃ« ata qÃ« ishin tâ€™ angazhuem me sigurimin e shtetit komunist, me risjellÃ« nÃ« pushtet prap sot â€œdiktaturen komuniste ma barbare qÃ« ka njohÃ« Lindja Europjaneâ€, qÃ« drejtonin kriminelÃ«t vrastarÃ«, baballarÃ«t katila tÃ« pushtetarve tÃ« sotem, as mos mendoni se do tÃ« keni prap Atdhe, Shqipni e Flamur! Jo! Kurr!..
ShqipninÃ« nuk e bajnÃ« kurrma bijtâ€™e terroristave kriminelÃ« e vllavrasÃ«s!
Melbourne, 28 Shtator 2021.

[color=#004000]Nga Fritz RADOVANI:
Pa fshij nga e kaluemja dhe e sotmja e zezÃ« diktatorÃ«t terrorista e vrastarÃ«, e tiranÃ«t barbar dhe masakruesit e pashoq tÃ« Sigurimit tÃ« gjakosun tÃ« shtetit komunist, qÃ« kanÃ« mbi 80 vjet qÃ« vrasin e zhdukun tÃ« pafajshem, e qÃ« me masken e â€œrilindjes komunisteâ€, po vorfnojnÃ« Popullin; e po e shfarosin edhe RininÃ« Shqiptare nga Atdheu! Shqipnia asht kthye nÃ« njÃ« vend skami dhe korrupsioni nder ma tÃ« mbrapambetunit e EuropÃ«s. Pastroni pusat e zezÃ« tÃ« qeverisjes neokomuniste, tÃ« presidencÃ«s dhe parlamentit dhe, tÃ« asaj qÃ« thirret padrejtÃ«sisht â€œdrejtÃ«siâ€... AsnjÃ« agjent i Sigurimit tÃ« shtetit nuk duhet me kenÃ« nÃ« asnjÃ« detyrÃ« shtetnore.., por, as roje apo ujitÃ«s i kopshtijeve tÃ« drogÃ«s!..
Mendoni pak se kudo qÃ« veni kamben, shkelni mbi njÃ« nâ€™ ato qinda e mija gropa pa Emen, qÃ« vrau diktatori!
JanÃ« mbi 45.000 tÃ« vramÃ« e tâ€™ zhdukun tÃ« Pafajshem!
Zhdukni nga fletÃ«t e sÃ« kaluemes sÃ« historisÃ« emnat e diktatorÃ«ve t' asaj kohe barbare e vrastare tÃ« pashoqe e, mos njollosni faqet e lavdishme tÃ« HistorisÃ« sÃ« tÃ« Madhit GJERGJ KASTRIOTIT - SKENDERBEUT!
Pa dÃ«nue tâ€™ kaluemen komuniste Sâ€™KA DEMOKRACI!
Melbourn

Nga Fritz RADOVANI:
Lexova se kishte ngordhÃ« krimineli Aranit Ã‡elaâ€¦
Mu kujtue i Ndjemi At Konrrad Gjolaj, kur mÃ« pat tregue:
Ishte viti 1993. Porsa kishte ardhÃ« nÃ« Shqipni Delegati Apostolik mbas 1945, Imz. Ivan Diasâ€¦ Ishin mbledhÃ« tÃ« gjithÃ« klerikÃ«t katolik Shqiptar nâ€™ Argjipeshkvi tÃ« Shkodres, dhe Imz. Ivan Dias po njihej me disa klerikÃ« tÃ« Shkodres. Ai kishte ndigjue se At Konrrad Gjolaj nuk donte me ia ndigjue as emnin e diktatorit Ever Hoxhaâ€¦ Me ngacmue At Konrradin e thrret dhe e pyet: â€œAt Konrrad, po ba me tÃ« ngja Ty dhe, atÃ« ditÃ« kur tÃ« ndrrojsh jetÃ«, porsa tÃ« shkosh tek dera e Parrizit, aty ke me gjetÃ« Shen Pjetrin dhe, Ai ka me tÃ« tregue se para se me vdekÃ« Everi, asht â€œpendueâ€ dhe tashti e keni kÃ«tu nÃ« Parriz, shka kishi me ba Ju At Konrrad?â€
â€“ At Konrradi, e shikon Delegatin nÃ« sy dhe i pergjegjet atyperaty: â€œPa i thanÃ« as mirâ€™u pafshim, shkoj fillÃ« e nÃ« fund tÃ« ferrit dhe jam ma rahat aty, se tÃ« pakten nuk ia shof as surratin Ever HoxhÃ«sâ€¦â€
Edhe unÃ« mendova me vete: Sa ShkodranÃ« sot nga Ata dymijÃ« vetÃ« qÃ« janÃ« pushkatue vetem nÃ« Shkoder, me firmen e kriminelit Aranit Ã‡ela, do tÃ« kishin ikÃ« nÃ« ferrin e pafund... Vetem mos me pa vrasÃ«sin e tyne?!
E tmershme me e mendue?...
Nuk besoj se ka edhe njÃ« shtet nÃ« BotÃ«, me vrasÃ«s katila â€œtÃ« pafajshemâ€.., si Shqipnia! E deri kur kÃ«shtu, o Shqiptar?!
Melbourne, 22 Tetor 2021.

by **Laert** » 12 Nov 2021, 17:17

Nga Fritz RADOVANI:
Me 22 Dhjetor 2013â€¦
I dashtun Zeqir!
Me daten 25 Dhjetor do tÃ« shperndaj kÃ«te Thirrje. Po pate vrejtje i mirÃ«pres!
ShumÃ« shndet Fritzi.

PÃ«rgjegje:
Zeqir Lushaj <zeqirlushaj@msn.com>
Dec 22, 2013, 1:05 PM

E mrekullueshme, zotni Fritz.
TÃ« falenderoj per konsideraten (qÃ« don mendimin tim).
ShpÃ«rndaje nÃ« tÃ« gjitha gazetat e portalet on-line shqiptare.
Pa perjashtim.
Ã‹shtÃ« ajo qÃ« Kombi ka nevojÃ« ma shumÃ« se kurrr sot.
Miku yt,Z. L.

Nga Fritz RADOVANI:
ASKUSH ! Po bahet njÃ« muej plot pa Ty, o Zeqir Lushaj! E pabesueshme!
Prania Yte per tÃ« gjithÃ« ne ishte e padiskutueshme. Ku nuk ishte Emni Yt?!
Ku nuk ishte fjala e ambel e Ytja o Zeqir? Ku nuk ishte kÃ«shilla e Mikut tonÃ«?
E ku, mungonte mendimi dashamirÃ«s i Yti o Mik i shtrenjtÃ«? Po ku nuk gjindeshin vargjet Tua, aq joshÃ«se e bujare o Fisnik, i Bjeshkve tona aq tÃ« bukra e burrnore?
TÃ« kerkova, tÃ« dergova mesazhâ€¦ Por, kot! Nuk kuptova asgja! AsnjÃ« pergjegje!
Plot njÃ« muej qÃ« nuk e kuptojmÃ« as sot mungesen Tande o Zeqir Lushaj!
PerditÃ« tÃ« kam kujtue e mÃ« duket se Ti, mâ€™ ke kuptue ma mirÃ« o Mik i shtrenjt!
Asht buzqeshja Yte qÃ«, nuk na lejon me harrue asgja tÃ« mirÃ« tÃ« karakterit Tand!
Prej buzve Tua tÃ« sheqerosuna veÃ§ fjalÃ« tâ€™ ambla rrjellÃ«n si Valbona! E ambelsia e Vargjeve Tua bujare shperthei si dikur motit dashunia per Mikun e Madh tâ€™ Kombit!
E cilin nuk kujtove Ti o Zeqir Lushaj, nâ€™ ato ditÃ« tÃ« bukra tÃ« Nandorit tÃ« Flamurit?!
Cili nuk ishte i pranishem tek sofra Yte: Gjergji, Luigji apo Ati i LahutÃ«s sâ€™ Ate?!
O, jo jo, nder mendimet Tua nuk gjej mangut Burra qÃ« me shpatÃ« e penÃ« Ata, kanÃ« ba HistorinÃ« e lavdishme tâ€™ Atyne Bjeshkve tâ€™ NÃªmunaâ€¦ Ku Ti, u leve, dhe u rrite.
E kur nÃ« Shkoder u nise, kurr porosinÃ« e NanÃ«s Maleve nuk e harrove o Birâ€™ i denjÃ«!
Me TÃ© nâ€™ krahnor udhtove e nder banka tÃ« shkolles e rroke fort per parzem.
I rrethuem prej Kirit e Drinit, i kÃ«ndove BunÃ«s e RozafÃ«s sonÃ«, si tâ€™ ishte Djali Saj!
Shiroka tâ€™ priti e tÃ« percolli si Mik i shtrenjtâ€™ i emiâ€¦ O Burrâ€™ i GrisÃ« kreshnike!
E as nepÃ«rmend nuk mÃ« shkonte se nuk do tÃ« shof ma buzqeshjen Tande...
E, prap, njÃ« shpresÃ« mÃ« mban! Zeqir Lushaj asht prap nder Zemrat Shqiptare!
E buzqeshja Yte nen ato thinja, do tâ€™ jetÃ« sa tâ€™ jetÃ« jeta: E Paharrueshme per tÃ« gjithÃ« ne, e freskÃ«t, e kandÃ«shme, joshÃ«se, e dashtun, ashtu si ishte Ti, o Zeqir Lushaj!
Melbourne, 7 Dhjetor 2021.

Nga Fritz RADOVANI:
KA LÃ© 140 Vjet MaparÃ‹ (1873)

At SHTJEFEN GJEÃ‡Ovi
NÃ‹ vitin 2014 ban 85 vjet qÃ‹ e vranÃ‹ TraDhÃ‹TarÃ‹T...
â– Vllazen e Motra ShqiptarÃ‹ !
â– NÃ‹ prag TÃ‹ 85 vjetorit TÃ« vrasjes sÃ« kÃ‹tij martiri i baj thirrje tÃ‹ gjithÃ‹ BashkatdhetarÃ‹ve qÃ‹ kanÃ‹ humbÃ‹ njerzit e tyne tÃ‹ dashtun...
TÃ‹ Falin gjaksorÃ‹t ...
â– tÃ‹ ulen pranÃ‹ atyne oxhaqeve TÃ‹ nderuem dhe rreth sofrave si vllazen...
â– Ju lutem, Duejeni Flamurin e Gjergj Kastriotit!
â– Nder Male janÃ‹ Ã‡erdhet e shqipeve !
Mos i ngujoni brÃ¨, burrat e atyne bjeshkÃ«ve...
â– Shqipnia nuk mund tÃ‹ rindertohet pa Faljen
dhe pajtimin tuej!
â– Ja, Ã§ka tha At mati prennushi para pushkatimit:
â€œjam i pafajshem, po vdes nÃ‹ krye tÃ‹ detyrÃ‹s sâ€™eme.
rrnoftÃ‹ krishti mbret, rrnoftÃ‹ papa, rrnofshin katolikÃ‹t, rrnoftÃ‹ shqipnia !
ua baj hallallÃ‹ gjyqit dhe ata qÃ‹ do tÃ‹ shtijnÃ‹ mbi trupat tonÃ‹ tÃ‹ pafajshem.â€ (Arkivi MPM, Dosja 1302)
â– KlerikÃ‹ tÃ‹ tÃ‹ gjitha besimeve !
Drejtoni dhe ndihmoni edhe Ju, shoqatat e grupet
qÃ‹ punojnÃ‹ per faljen dhe pajtimin e gjaqeve !
â– Ju lutem, nana e motra me futa tÃ« zeza...
â– Hapni rinisÃ« dyertÃ« e ngujueme nder shula...
â– fÃ«mijÃ«t kanÃ« nevojÃ« me mÃ«sue dhe me luejtÃ« !
â– Banje kÃ«Te veper Atdhetare e fetare nÃ« vitin e
85 tÃ« vrasjes sÃ« MARTIRIT at shtjefen gjeÃ§ovi !
Me respekt e shpresÃ«...
Melbourne, dhjetor 2013...

by **Laert** » 17 Dec 2021, 00:47

Nga Fritz RADOVANI:
Lexova sot kÃ«te artikull: Nga Prof. Dr. Stefan Ã‡apaliku, nâ€™ Universitetin â€œLuigj Gurakuqiâ€ Shkoder: â€œNÃ«se me anÃ«n e kÃ«saj deklarate, se: â€œNe jemi dy popuj vÃ«llezÃ«r qÃ« kemi luftuar sÃ« bashku dhe kemi lÃ«nÃ« gjurmÃ« nÃ« historiâ€¦â€ (Citim nga fjala e Rektores sÃ« Universitetit tÃ« ShkodrÃ«s) shprehet qÃ«ndrimi zyrtar dhe si rrjedhojÃ« dakortÃ«sia e profesoratit tÃ« Universitetit tÃ« ShkodrÃ«s â€œLuigj Gurakuqiâ€ pÃ«r sa mÃ« sipÃ«r, atÃ«here deklaroj, nÃ« emrin tim personal, se nuk do marr pjesÃ« kurrÃ« nÃ« asnjÃ« veprimtari tÃ« kÃ«tij universitetiâ€¦â€ Artikulli titullohet: â€œAmbasadori turk nÃ« Universitetin e ShkodrÃ«s: OsmanÃ«t mbrojtÃ«n trojet shqiptare. Ã‡apaliku: Skandal, thirrje kolegÃ«ve tÃ« distancohenâ€
NÃ« lidhje me qendrimin burrnor tÃ« Prof Dr. Ã‡apalikut, do tÃ« shtoj se, nga vetÃ« emni i â€œUniversiteti Shkodresâ€, pra jo: â€œLuigj Gurakuqiâ€ i Shkodres, del edhe arsyeja pse nÃ« Shkoder, u lejue prishja e shtÃ«pisÃ« sÃ« Gurakuqit, pse po vazhdon porosia e Ramiz AlisÃ« nÃ« VlonÃ« qÃ«: â€œLuigj Gurakuqi nuk duhet me qenÃ« nÃ« Monumentin e VlorÃ«s sepse, ai ishte njeriu mÃ« i besuar i Klerit Katolik Shqiptarâ€¦â€, dhe, pse â€œDita e MÃ«suesitâ€ nuk asht â€œDita e hapjes sÃ« ShkollÃ«s Normale tÃ« Elbasanit â€“ 1 Dhjetori 1909 - ?!â€
E kush ishte ma Atdhetar se Luigj Gurakuqi nÃ« Sheshin e Flamurit tÃ« Asaj Dite tÃ« Lumnueshme tÃ« 28 Nandorit 1912, o Vllazen ShqiptarÃ«?!
UnÃ« nuk mund tÃ« dij qendrimin e Profesorave tÃ« tjerÃ« tâ€™ Atij Universiteti, nÃ« lidhje me â€œdeklaraten e sipermeâ€, po mund tÃ« them me plot gojÃ« qÃ«: â€œAsht kenÃ« fat i madh qÃ« nuk jam diplomue nâ€™ AtÃ© ShkollÃ« tÃ« NaltÃ« tÃ« atij qyteti, (vetem per arsye biografije dhe se, nuk i sherbeva sigurimit asnjÃ« minut gjithÃ« jeten time!) madje, edhe pse ishe sternip i Luigj Gurakuqit!
Por, kurr mos tÃ« harroni se: â€œHistoria e VertetÃ« e Popullit Shqiptar asht e shkrueme me Gjakun e Herojve tÃ« Tij, tÃ« pashlyeshem nder shekuj...
E Gjak tÃ« paster per AtÃ« Histori, ka derdhÃ« edhe Heroi Luigj Gurakuqi!â€
Melbourne, 14 Dhjetor 2021.
Artikulli i plotÃ«: https://alb-spirit.com/2021/12/13/ambas ... stancohen/

UNIVERSITETI SHKODRES KA EDHE FAKULTET HISTORIJEâ€¦

Mbas vizitÃ«s sÃ« Ambasadorit Turk nÃ« Universitetin e Shkodres me daten 14 Dhjetor 2021, dhe fjales sÃ« â€œProf. Dr.â€ Golemi, e cila ka thanÃ« se: â€œNe jemi dy popuj vÃ«llezÃ«r qÃ« kemi luftuar sÃ« bashku dhe kemi lÃ«nÃ« gjurmÃ« nÃ« historiâ€¦â€ Mu kujtue poezia e Zeqir Lushajâ€¦ QÃ« i pershtatet diplomÃ«s sÃ« kÃ«tij universitetiâ€¦ Tashti ma shumÃ« se kurr!!

GURI DHE VORBA â€“ Nga Zeqir Lushaj
â€¦!
ProverbÃ« e vjetÃ«r,
E â€œvotuesitâ€ popull,
E vjetÃ«r, qyshkurÃ«:
â€œSi guri mbi vorbÃ«,
Si vorba mbi gurÃ«â€
â€¦!
Edhe po ndodhi,
TÃ« mos thyhet krejt,
Do tÃ« plasaritet,
â€¦Sado pak,

Nuk vlen ma..,
As pÃ«r uturak.

-Nga libri poetik RROKADAâ€¦ (Politike), Kristalina KH, TiranÃ« 2016-

Melbourne, 16 Dhjetor 2021.

Nga Fritz RADOVANI:

Kjo ishte Kisha Monumentale e vitit 1361, nÃ« Vaun e DejÃ«s, pranÃ« Shkodres, ku ishte kunorzue Heroi Kombtar i Popullit heroik Shqiptar, Gjergj Kastrioti Skenderbeu dhe Donikaâ€¦
Ndoshta edhe sot vazhdon me u dridhÃ« toka e ShqipnisÃ« sÃ« 1967, kur â€œanadollakÃ«tâ€ e shekullit tÃ« XX, u kujtuen se nÃ« ata Troje tÃ« lavdishme dhe tÃ« lame me gjak, duheshin shembÃ« tÃ« gjitha Ato Kisha Monumentale shekullore tÃ« ShqipnisÃ« Martire!
Mbasi u fundosÃ«n nÃ« liqenin e hidrocentralit tÃ« Vaut tÃ« DejÃ«s, mbi 32 Kisha Monumentale, â€œduhej hjedhÃ« nÃ« erÃ« edhe Kisha e Vaut tÃ« DejÃ«sâ€¦â€, dhe per kÃ«te veper terroriste u gjet monstra e anadollakut nÃ« PPSh e Shkodres nga Ramiz Alia, Fadil Ymeri.
â€œAskushâ€ nÃ« â€œpseudo-AkademinÃ« Shkencaveâ€ tÃ« TiranÃ«s, as sot â€œnuk e di se kush urdhÃ«roi me i shembur Kishat Monumentale nÃ« ShqipÃ«rinÃ« socialiste tÃ« turkoshakut terrorist Ever Hoxha!â€
Europa vazhdon me â€œheshtÃ«â€! ShqiptarÃ«t heshtin... Heshtja e turpi e kanÃ« mbulue atÃ« vend! â€œRilindjaâ€ u ka sigurue pa triska â€œbukâ€™ e marreâ€, sa po do, madje, dhe me eksportue. Me kusht: â€œVetem tÃ« shfarosni e shkatrroni ShqipninÃ« e Gjergj Kastriotit - Skenderbeut dhe NanÃ« Terezes !â€ A doni edhe dokumenta?
Edhe dokumentat ja ku i keni:

TiranÃ«, mÃ« 27 SHKURT 1967:

Shenim F.Radovani: Falnderoj botuesin e letres sÃ« plotÃ« tÃ« diktatorit: http://www.panorama.com.al/zbardhet-let ... a-e-dheut/ Melbourne, 16 Janar 2022.

by **Laert** » 08 Feb 2022, 00:54

Nga Fritz RADOVANI:

Lexova njÃ« artikull per vendvorrimin e Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut tÃ« dhunuem dhe tÃ« kthyem nÃ« nevojtore, shkrue saktÃ«sisht si gjithmonÃ« nga z. Frank Shkreli. E falnderoj fort per ruejtjen e sedres kombtare dhe pergjegjes meritueme qÃ« u ka ba xhullijve antishqiptarÃ« dhe bijve antinjerzor anadollakÃ« per kÃ«te dhunim qÃ« i kanÃ« ba Vendvorrimit tÃ« Heroit tonÃ« kombtar qÃ«, e nderon gjithÃ« Bota e kulturueme.
ShqiptarÃ«t e vertetÃ« mbasardhÃ«s tÃ« Gjergj Kastriotit, nuk duhet tÃ« praonjnÃ« per asnjÃ« arsye njÃ« veper tÃ« kÃ«tillÃ« tue u nisÃ« nga tre fakte:
1. NjÃ« veper si kjo kunder NjÃ« Prijsi tÃ« Lavdishem dhe tÃ« Perjetshem si Gjergj Kastrioti â€“ Skenderbeu, qÃ« e nderon sot gjithÃ« Bota e qytetnueme dhe e kulturueme, nuk duhet dhunue pa asnjÃ« arsye!
2. Vendvorrimi i Tij asht kenÃ« KishÃ« Katolike Shqiptare. NjÃ« dhunim i kÃ«tillÃ« asht ba edhe nga paraardhÃ«sit e xhelatve tÃ« sotem, trashigimtarÃ« tÃ« ndytÃ« e barbar tÃ« atyne tÃ« djeshemve, qÃ« dhunuene mbas vitit 1944 tÃ« gjitha Kishat Katolike Shqiptare, dhe po kÃ«shtu si Vendvorrimin e Skenderbeut, nÃ« 1967 edhe Kishat Katolike Shqiptare tÃ« ShqipnisÃ« Veriut, ku po e njajta veper e flliqun ngjau edhe me Kathedralen njÃ«qind e sa vjeÃ§are tÃ« Shkodres, Kishen FranÃ§eskane tÃ« Gjuhadolit, Kishen e ZojÃ«s tek Kalaja dhe Kishen ku u konorzue Gjergj Kastrioti nÃ« Vaun e Dejes. Sigurisht njÃ« veper po antinjerzore po persÃ«ritet nga trashigimtarÃ«t qÃ« nuk kanÃ« asnjÃ« pikÃ« gjak Shqiptari.
3. NÃ« trupin e tyne prej gjarpni qarkullon vetem Urrejtja antishqiptare shekullore!
Ata jetojnÃ« vetem me tinzinÃ« e pabesinÃ« anadollake, tue mendue vetem si e si me atÃ« urrejtje qÃ« kanÃ«, me krye akte vllavrasjesh dhe plaÃ§kitje pronash tÃ« kujtdo qÃ« nuk i sherben qellimit tyne antishqiptar e antinjerzor. Sot ata bisha kanÃ« qellim kryesor qÃ« tÃ« shpronsojnÃ« ShqiptarÃ«t dhe ti bajnÃ« me ikÃ« edhe naten nga Shqipnia. Bisha nuk ka as Shpirt, as Atdhe e as Gjak Shqiptari: Ai vetem asht vrastar i ushqyem me urrejtje!
Qellimi final i tyne asht sundimi i hekurt me tiparet ma kriminale komuniste, ashtusi i paraardhÃ«sit tÃ« tyne qÃ« e ka njoftÃ« gjithÃ« Bota si terrorist vrastar e kriminel barbar.
Shqipnia e Gjergj Kastriotit Skenderbeut perditÃ« po shkon drejtÃ« shperbamjes!
NanÃ« Tereza e pau kjartÃ« gjendjen tonÃ« nÃ« vitin 1997, kur tha nÃ« aeroportin e Rinasit: â€œO Zot, hiqi mallkimin Tand Popullit Shqiptar!â€ E, mallkimi vazhdon perderisa Ai Popull, po vazhdon me u qeverisÃ« sot nga shkatrrimtarÃ«t e â€œRilindjes komunisteâ€, sistemi ma vrastar e antinjerzor qÃ« njeh Historia e Popullit Shqiptar tÃ« Gjergj Kastriotit, NanÃ« Terezes dhe Martirve tÃ« diktaturÃ«s gjysÃ«shekullore komuniste.
Melbourne, 7 Fruer 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

AtÃ«herÃ« kur i mora nÃ« dorÃ« prej Profesor Kol AshtÃ«s dy vllimet e librave â€œRelacione mbi gjendjen e ShqipÃ«risÃ« Veriore dhe tÃ« Mesme nÃ« Shekullin e XVIIâ€: Nga viti 1610 â€“ 1650, botime tÃ« Universitetit ShtetÃ«ror tÃ« TiranÃ«s viti 1963 deri 1965, botue nÃ« TiranÃ«, perkthye nga Injac Zamputti, dhe me Kryeredaktor Prof. Aleks Buda, nuk mujshe me percaktue me dorÃ« asesi peshen e randÃ« tÃ« mbrendisÃ« sÃ« tyne shkencore dhe historike.
AtÃ«herÃ«, punova librin: â€œGurÃ«t e themelit 1462â€. NjÃ« liber i plotÃ« qÃ« vijon deri nÃ« ditÃ«t tona me dokumenta dhe mbyllet me vitin fatzi 1941.
Historia e vertetÃ« dhe e pashkrueme e Popullit Shqiptar asht shumÃ« ma e vjeter se ajo qÃ« mundohen me paraqitÃ« shumÃ« historian tÃ« huej. UnÃ« kam lexue mjaft ngjarje tÃ« kohÃ«s sÃ« Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut dhe tÃ« pasuesit Tij Lek Dukagjini. Si shpjegohet qÃ« asnjeni nuk kujton prej Tyne asnjÃ« dÃ«nim me vdekje ose vrasje per gjakmarrje?! Nuk ka asnjÃ« person as nga vartÃ«sit e Tyne qÃ« tÃ« ketÃ« krye njÃ« vrasje â€œkjoftÃ« edhe nÃ« koken e vetâ€, pa lejen e eprorve edhe nÃ« kohÃ« paqe ose armÃ«pushimi. E pra, nuk besoj se jam i gabuem nÃ« konkluzionet e mija historike!

Pse nuk ka sot asnjÃ« dokument as nga arkivat e armiqve tÃ« Tyne turq?!
A do tÃ« rrinin turqit apo armiqtÃ« e Tyne pa e shkrue njÃ« fakt tÃ« tillÃ«, ose kjoftÃ« edhe njÃ« ngjarje pabesije tÃ« Tyne, sikur tÃ« kishte ngja? â€“ Nuk besoj!
A nuk ishte Demokratike kjo mÃ«nyrÃ« udhÃ«heqjet e Gjergj Kastriotit?
***
NÃ« vitin 1991, kam njohÃ« njÃ« student gjerman qÃ« do tÃ« mbronte diplomen universitare atje me temÃ«n â€œQÃ«ndresa e ShqiptarÃ«ve nÃ« 2000 vjetÃ«â€, sigurisht, tÃ« KohÃ«s sÃ« RÃ©. Kishte shetitÃ« tÃ« gjitha vendÃ«t komuniste mbas ramjÃ«s sÃ« Murit tÃ« Berlinit. PÃ«rshtypje tÃ« veÃ§antÃ« i kishte ba Shqipnia...
MÃ« thonte njÃ«ditÃ«: â€œNÃ« njÃ«zet shekuj tâ€™EpokÃ«s sÃ« RÃ©, ju jeni kenÃ« njÃ« shtet gjithÃ«njÃ« i pushtuem. AsnjÃ« nga pushtuesit nuk ka ndryshue pikÃ«synim: Zhdukjen e Kombit Shqiptar.
NdÃ«r njÃ«zet shekuj ju keni kenÃ« shtet i papushtuem vetÃ«m 25 vjetÃ« nÃ« periudhÃ«n historike ma tÃ« lavdishme tÃ« Gjergj Kastriotit Skenderbeut.
Prap ishit shtet mbas ngritjes sÃ« Flamurit nÃ« VlonÃ« nga Ismail Qemali, me 28 Nandor 1912 dhe deri nÃ« 1925, me ardhjen e Ahmet Zogut nga Beogradi, (po jo pa vrasje si ajo e Ded Gjoâ€™ Lulit 1915 nga esadistÃ« e serb.)
NÃ« 1925 fillojnÃ« vrasjet nga Ahmet Zogu, me atdhetarÃ«t Luigj Gurakuqi e Bajram Curri e varja e Don Gjon Gazullit 1927 etj., dhe deri 1939 kur Shqipnia u pushtue nga Italia fashiste dhe vazhdoi deri nÃ« fund tÃ« 1944.
Ndersa, prej nandorit tÃ« 1944, ju keni pÃ«rjetue diktaturÃ«n komuniste ma tÃ« egÃ«r tÃ« krejt LindjÃ«s ose, ma mirÃ« me thanÃ«, pushtimin ma tÃ« egÃ«r sllavo- aziatik (e tÃ« maskuem anadollak), tÃ« tÃ« gjitha vendÃ«ve komuniste.
Tue pÃ«rfshi tÃ« dy pÃ«riudhat, e PavarÃ«sisÃ«, gati 25 vjetÃ«t e Skenderbeut dhe 13 vjetÃ«t nÃ« shekullin e XX, bahÃ«n gjithsejt vetÃ«m 38 vjet qÃ« ju nuk keni pasÃ« pushtues e vllavrasÃ«s mbi kokÃ«, nÃ« gati tÃ« gjithÃ« EpokÃ«n e RÃ©!
ShumÃ« Ã§udi!
NJÃ‹ MISTER!
NÃ« kaq pak vite tÃ« ekzistencÃ«s suaj, Ju, i keni dhanÃ« njerÃ«zimit dy figurat ma tÃ« mÃ«dha, ma tÃ« nderueme e ma tÃ« njohuna Botnore:
GJERGJ KASTRIOTIN â€“ SKENDERBEUN dhe,
NANÃ‹ TEREZA E KALKUTÃ‹S.
Edhe njÃ«zet shekuj tÃ« tjerÃ«, kÃ«tu tek ju, nuk zhduket kurrÃ« as kenja Shtet, as edhe Feja ma e vjeter KatoliÃ§izmi! Po, as mirkuptimi mes Besimeve!â€
UnÃ«, Ju pÃ«rgjegja i knaqun: - â€œASHTU KJOFTÃ‹!, po, kurrÃ« mos harroni:
NA JEMI SHQIPTARÃ‹!â€
Melbourne, 11 Fruer 2022.

Nga Fritz RADOVANI:
NjÃ« BurrÃ« i dijtun nga KorÃ§a, qÃ« prej vitit 1955 jetonte nÃ« Shkoder, ishte shumÃ« i njoftun me emnin Prof. Petro Fundo. Ai ka pas thanÃ« nÃ« 1985: â€œDiktator si Ever Hoxha, kushedi sa kohÃ« sundojnÃ« edhe pas vdekjesâ€¦â€
TÃ« gjithÃ« ne qÃ« pritshim si qyqja veren â€œvdekjen e tijâ€, nuk dijshim me e kuptue shprehjen e Profesorit tÃ« nderuem: â€œMe sundue pas vdekjes!â€.
Dhe ja, sot mbas sa vjetÃ«sh, qÃ« Everi ngordhi, po shohim me sy thanjen e Atij Profesorit tÃ« dijtun. MbasardhÃ«sit e atyne vrastarve barbarÃ« tÃ« PPSh dhe tÃ« sigurimit tÃ« shtetit kriminal tÃ« tij, sot kanÃ« nÃ« dorÃ« frenat e shtetit.
A nuk e verteton kÃ«te fakt edhe thanja e NanÃ« Terezes nÃ« 1997 nÃ« Rinas:
â€œO Zot, hiqi mallkimin Tand Popullit Shqiptar!â€ â€“ E pabesueshme!
Trojet e Gjergj Kastriotit Skenderbeut, Atij mbrojtÃ«sit tÃ« Madh dhe tÃ« pavdekshem tâ€™ EuropÃ«s sÃ« qytetnueme, tâ€™asaj ShqipnisÃ« skllavnueme e tÃ« masakrueme, dhunueme e terrorizueme nga diktatura komuniste, mbas 1944, e pashoqe dhe e panjoftun nÃ« vendet e EuropÃ«s Lindore e aziatike.
E pse?! â€“ Askush nuk e thotÃ« tÃ« vertetÃ«n, as Edi Rama as Ballkani hapun!
Europa PerÃ«ndimore filloi me folÃ« nÃ« vitin 1913, po ndryshoi mendim...
U terhoq me vendimin e coptimit Tokave Shqiptare, tue ua nda sllavÃ«ve e grekve qÃ« jo vetem, i shfrytzuene po, edhe i masakruene e i dÃ«buene.
GjetÃ«n edhe njÃ« anadollak nÃ« Gjinokaster, me njÃ« grup vllavrasÃ«shis qÃ« me i kerkue me kambÃ« tÃ« kalit, nuk ua gjenÃ« shokun asnjÃ«nit dhe, pa pikÃ« turpi tue i sherbye diktatorve Tito e Stalin e deri tek Mao Ce Duni, kanÃ« punue gjithÃ« jeten si me shkombtarizue ShqipninÃ« dhe me e zhdukÃ« edhe nga faqja e dheut, vetem nga urrejtja e pashoqe per Fiset e Veriut. KÃ«te e vertetojnÃ« me qendrimin e tyne ndaj At Gjergj FishtÃ«s, vrasjeve e zhdukje tÃ« pashoqe tÃ« intelektualve tÃ« Veriut dhe tÃ« Klerit Katolik Shqiptar,
Sot kÃ«te e verteton edhe mungesa e Atdhetarit Luigj Gurakuqi tek vendi i Tij i padiskutueshem nÃ« Monumentin e VlonÃ«s sÃ« 1912, ku si dishmonte skulptori Kristaq Rama:
â€œShoku Ramiz Alia mÃ« porositi, ju shikojeni vetÃ« me shokÃ«t kÃ«te qÃ« po tÃ« them, por Luigj Gurakuqi nuk Ã«shtÃ« mirÃ« pÃ«r tÃ« qenÃ« nÃ« njÃ« veper kaq madhÃ«shtore, mbasi ai ka qenÃ« njeriu mÃ« i dashur dhe i besuar i Klerit Katolik!â€
E porositÃ« e barbarve kriminelÃ« vazhdojnÃ« me u zbatue sot nga â€œRilindja komunisteâ€ nder tÃ« gjitha fushat e jetÃ«s e tÃ« vdekjes! JanÃ« tÃ« pangopunit me gjak e euro qÃ« po shfarosin Atdheun!
ShqiptarÃ«, tregoni EuropÃ«s se: â€œArmÃ«t e Kastriotit i kemi nÃ« VjenÃ«!!â€
Melbourne, Fruer 2022

by **Laert** » 03 Mar 2022, 12:23

Nga Fritz RADOVANI:

Mjer ata Popuj fatzezÃ« qÃ« harrojnÃ« tÃ« kaluemen e vet nen komunizem!
Nuk asht aspak e largÃ«t qÃ« nder ata shtete historia prap do tÃ« persÃ«ritet!
Komunizmi asht provue se asht: â€œNana e tÃ« gjitha tÃ« zezave!â€.
Populli Shqiptar ishte njÃ« laborator hermetik mu nÃ« qender tÃ« EuropÃ«s ku eksperimentohej Ã§do â€œmendsiâ€ e Ã§mendi e kÃ«saj teorije tÃ« shÃ«mtueme antinjerzore, ku qenja mbi tÃ« cilÃ«n bahej prova ishte â€œnjÃ« shiferâ€. Por kurr, i quejtun kjoftÃ« as formalisht â€œnjeriâ€! Mbas vendimÃ«ve tÃ« JaltÃ«s, ku Ruzvelti ndau zonat e influencÃ«s nÃ« BotÃ« me â€œtÃ« dashurin shokuâ€ Stalin dhe â€œvezhguesâ€ Ã‡iurÃ§illin, sistemi i qeverisjes sÃ« komunizmit u shpernda nÃ« EvropÃ« nÃ« tre tipare tÃ« pÃ«raferta, por kurr tÃ« barabarta.
Lindja Europjane komuniste stalinjane deri nÃ« vitin 1953, ka provue terrorin dhe diktaturÃ«n stalinjane. Veprat e tij barbare i treguene mbarÃ« EuropÃ«s dhe BotÃ«s sÃ« mbas LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore me fakte, dokumenta dhe prova qÃ«, janÃ« ma tÃ« pakundershtueshmet se, â€œkomunizmi asht njÃ« sistem diktatorial, vrastar, kriminal, barbar dhe i pashoq nÃ« BotÃ«!â€
Terrorizmi dhe krimi i organizuem nga shteti diktatorial mbi popullin e pambrojtun Shqiptar dhe tÃ« merthyem mbrenda â€œperdes sÃ« hekurtâ€, arrijti me kthye tÃ« gjithÃ« njerÃ«zit nÃ« njÃ« kope tÃ« lidhun kambÃ«sh e duersh, me njÃ« leckÃ« tÃ« kuqe tÃ« zhublosun nÃ« gojÃ«, qÃ« vetÃ«m shihte njÃ« dorÃ« naltÃ«, tÃ« gjakosun me drapen e Ã§ekan tÃ« shtÃ«rngueme fort mbi koken e tij e, qÃ« ishte dora e diktatorit qÃ« mbjellÃ« frikÃ«, terror, pasiguri, dhe kÃ«rcnim tue ua shpÃ«rba edhe pamjen si njerÃ«z, pikrisht njÃ«nit prej popujve ma tÃ« vjetÃ«r tÃ« Globit toksor: Popullit Shqiptar.
Kjo farÃ« e keqe komuniste zhvillohej nÃ« vÃ«ndet ma tÃ« pazhvillueme, sÃ«pse aty gjenÃ« terrenin e vet me mashtrue me parullen ma tÃ« njohun por, edhe ma tÃ« pelqyeme nga turmat, â€œbarazi pÃ«r tÃ« gjithÃ« pa dallim feje, krahine dhe ideje!â€, ndÃ«rsa, fshatarÃ«t analfabet i siguron me hy nÃ« vathÃ«n e tij me â€œreformen agrareâ€, qÃ« asht praku i kapercyllit pÃ«r nÃ« kooperativÃ«n apo â€œkolkozinâ€ e fshatarit masakruem rus. KÃ«shtu, pergatitÃ« terrenin me zhdukÃ« me vrasje, burgime, tortura, pushkatime, interrnime dhe gjyqe fallse tÃ« â€œpopullitâ€ krejt kastÃ«n shtetnore tÃ« ashtuquejtun â€œborgjezeâ€, tue shfarosÃ« krejt aparatin e vjetÃ«r shumÃ« tÃ« kulturuem dhe pÃ«rparimtar tÃ« pÃ«rgatitun nÃ« Europen PerÃ«ndimore dhe, tue e zÃ«vendsue ate me kastÃ«n e â€œreâ€ tÃ« paditun dhe tÃ« pa kurrfarÃ« tradite pÃ«r me krijue, organizue dhe me vue themelin e njÃ« shteti tÃ« zhvilluem Europjan. Baza kulturore e tij ishin Ã§erdhet sllave ku komunizmi ishte instalue me kohÃ« nga Rusia.
Fillimi i gjyqeve tÃ« mÃ«shefta dhe barbarizmat ndÃ«r hetuesi, janÃ« mjeti me tÃ« cilat shteti arrinÃ« qÃ« mija e mija njerÃ«z me tÃ« njajtat vlera, pÃ«rfundojnÃ« viktima tÃ« Sigurimit tÃ« shtetit. KÃ«shtu, nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« vetdijshme pranojnÃ« humbjen e LirisÃ«, si njÃ« â€œdhuratÃ«â€ pÃ«r kÃ«do qÃ« do me jetue, tue pranue si tÃ« ligjÃ«shme edhe dhunimin e shkeljen e tÃ« drejtave dhe Lirive tÃ« njeriut, â€œtÃ« mbrojtunaâ€ vetÃ«m nÃ« letra nga shumÃ« institucione ndÃ«rkombÃ«tare.
E gjithÃ« kjo â€œbetejÃ«â€ qÃ« ka vetÃ«m njÃ« qellim: â€œMarrjen e Pushtetit me dhunÃ«â€ dhe qeverisjen e gjithÃ« popullit nga njÃ« dorÃ« barbare marksiste â€“ leniniste e terroriste, qÃ« u realizue nÃ« Shqipni me kriminelin anadollak Ever Hoxha, ka pasÃ« njÃ« mbÃ«shtetje tÃ« fuqishme.
Ajo mbÃ«shtetje shumÃ« e organizueme ishte nÃ« Sigurimin e Shtetit dhe metastazat e tij nÃ« Ã§do skutÃ« tÃ« vendit me kujdes nga Jugosllavia titiste.
NÃ« vitin 1941, jugosllavÃ«t antishqiptarÃ« i vune gishtin diktatorit tonÃ« ma vrastar tÃ« Popullit tÃ« vet nâ€™ EuropÃ«, dhe ky ishte tirani Ever Hoxha, edhe sot i ngordhun, ideolog e drejtues i shtetit nga nentoka e TiranÃ«s sÃ« kuqe.
Everi ishte â€œdija e pafundâ€ e krimit! Edhe njerzit qÃ« kanÃ« pasÃ« rast me i dhanÃ« dorÃ«n atij tiran barbar janÃ« ba tÃ« â€œdijshÃ«m, tÃ« mendshÃ«m, tÃ« mprehtÃ« dhe tÃ« djallzuem e vrastarÃ« mbasi janÃ« takue me tÃ©â€. Kur fliste ai duhej ndigjue, por duhej nxjerrÃ« edhe mÃ«simi ashtu si e â€œpelqenteâ€ ai, dhe tÃ« nesermen ti duhet tÃ« veprojshe si â€œthonte partiaâ€, mbasi kuptimi i shtrembÃ«t nga ana e yte mund tÃ« kushtonte shtrenjtÃ«. Duhej lexue njÃ« fjalim i tij nÃ« kolektiv, nÃ« shkolla, fabrika e kooperativa, minjera e zyra shtetnore, po duhej ripÃ«rsÃ«ritÃ« nÃ« shtÃ«pi, shpesh, edhe duhej konspektue tue nxjerrÃ« edhe detyrat tua pÃ«r tÃ« ardhmen tande, mbasi vetÃ«m ata shkarravina antinjerzore ishin â€œudhÃ«rrÃ«fyeseâ€ pÃ«r secilin Shqiptar. Fotografia e tij ishte nÃ« krye tÃ« vendit! Kudo, nder zyre, rrugÃ« kryesore, shkolla e edhe nÃ« mjaft shtÃ«pija, jo vetÃ«m komunistÃ«sh por edhe njerzish tÃ« thjeshtÃ«, qÃ« tue pa surratin e tij, i dukej krimi vrastar ma â€œnjerzorÃ«â€!
NÃ« Shqipni statujat e tij mbizotnonin qytetet e mbarÃ« vendit! Ai ishte â€œdritaâ€ qÃ« shpÃ«rndanÃ«, â€œmprehtÃ«sija e tij, dija, kultura, elokuenca, madhÃ«shtia, forca e depÃ«rtimit tÃ« mendimit dhe e fjalÃ«s sÃ« tijâ€ qÃ« ishin absolute, tÃ« pagabueshme, tÃ« sakta dhe tÃ« pandryshueshme, pra duhet nÃ«nkuptue tÃ« padiskutueshme nga askush, â€œas nga djali i tijâ€. Ai knaqej me gjakun e freskÃ«t dhe tÃ« perditshÃ«m tÃ« intelektualve tanÃ« ose, ma mirÃ« me thanÃ«: â€œMe gjak tÃ« komunizmit real totalitar stalinjano - enverjanâ€! Dishroni ti hiqni masken komunizmit nÃ« Shqipni?! Mos hezitoni!
Populli Shqiptar sundohej nga Ever Hoxha nÃ«pÃ«rmjet tÃ« dhunÃ«s qÃ« ushtrohej nga institucioni ma i paligjshÃ«m i tij Sigurimi i shtetit komunist, vetÃ«m mbi njÃ« parim friksimi, kÃ«rcÃ«nimi dhe shtypje tÃ« pashoqe, sÃ«pse secili Shqiptar ishte i lidhun â€œpÃ«r kafshatÃ«n e bukÃ«sâ€, siÃ§ ka thanÃ« At PjetÃ«r MÃ«shkalla, kur u arrestue nÃ« â€œRevolucionin Ideologjik dhe Kulturalâ€ tÃ« vitit 1967 nÃ« qytetin Martir tÃ« Shkodres, njÃ« qytet i vertetÃ« â€œMuzeâ€ i EuropÃ«s shpartallueme nga komunizmi.
Popujt e qytetnuem duhet ti heqin pa hezitue tiranisÃ« komunizmit masken! NÃ« librin tim â€œNjÃ« Monument nÃ«n dhÃ©â€, unÃ« kam shkrue: â€œSigurimi i shtetit vÃ«pronte kÃ«shtu se, nÃ«n pelerinÃ«n e kuqe tÃ« komunizmit pÃ«rmish kishte tÃ« ngjeshuna ndjesitÃ« fondamentaliste qÃ« instruktoheshin nga shovenistÃ«t sllavo â€“ aziatikÃ«. Torturat mizore tÃ« tyne nuk ishin tjetÃ«r veÃ§ shpÃ«rthimi i shfrenuem i epshit shtazarak tÃ« kafshve tÃ« egra, qÃ« ndryhej ndÃ«r shekuj nÃ« kÃ«to qenje, qÃ« pÃ«r fat tÃ« zi edhe kÃ«to thirreshin â€œshqiptarÃ«â€, edhe pse nuk kanÃ« njÃ«pikÃ« gjak shqiptari! PÃ«r kaun e Sigurimit tÃ« shtetit ishte kÃ«naqÃ«sia ma e madhe vÃ«rsulja mbi veladonin e zhgunin, tue e shkrrye pÃ«rtokÃ« dhe mandej, qetÃ«sohej e zgÃ«rdhihej kur duert e ndyta i lante nÃ« gjakun e pastÃ«r tÃ« prehÃ«s sÃ« tij.â€ Aty do tÃ« gjeni tÃ« shkrueme se komunizmi asht njÃ« mbretni errÃ«sine, ku Ã§do dritÃ« apo shkÃ«ndi e saj shuhet me dhunÃ«! KjoftÃ« edhe nen dhe: ShkÃ«lqen deri nÃ« marramandje vetÃ«m njÃ« pallat, ai asht â€œpallati i diktatoritâ€. Komunizmi asht vetÃ«m njÃ« propagandÃ« fund e maje vetÃ«m rrena apo gÃ«njeshtra mashtruese. Veni emnin ju si ta doni! Komunizmi asht sistemi i sundimit ma pÃ«rbindsh i Shek. XX, po edhe shumÃ« i pelqyeshem per trashigimtarÃ«t e tyne nÃ« Shek. XXI.
Ata qÃ« kerkojnÃ« â€œrilindjenâ€ e tij janÃ« vazhduesit e veprave kriminale tÃ« tij, ata janÃ« tÃ« pangopunit me Gjak tÃ« Shqiptarve tÃ« pafaj dhe AtdhetarÃ«, ata janÃ« terroristÃ«t ma barbar e robnuesit ma tiran tâ€™ Atdheut tÃ« Shekullit XX dhe XXI. Metodat qÃ« sot po aplikohet nga Edi Rama. I etshem deri nÃ« idjotsi per diktaturÃ«, plantacione droge dhe pasunim tÃ« pamerituem miljoneri. NÃ« kÃ«te organ tÃ« shemtuem grumbullohen tÃ« gjithÃ« ata qÃ« nuk kanÃ« asnjÃ« tipar tÃ« dukshÃ«m ose tÃ« mbrendshÃ«m tÃ« njeriut.
Brajan Capmen thotÃ«: â€œThesari ma i Ã§mueshÃ«m i njÃ« diktatori janÃ« spijunÃ«t dhe informatorÃ«t, mbasi me ta mbjellÃ«t pÃ«rÃ§arja nÃ« popull, ndÃ«rsa me vrasÃ«sit ruhet sundimi. SpijunÃ«t janÃ« njerÃ«z tÃ« stÃ«rvitun pÃ«r vepra tÃ« ulta, tÃ« rritun mjedis poshtnimitâ€. Rilexoni edhe njÃ«herÃ« kÃ«te citat e keni me kuptue se, cila kje arÃ«syeja qÃ« Ever Hoxha, me tÃ« gjithÃ« aparatin e tij terrorist qeverisÃ«s, vorfnoi popullin, e shpÃ«rftyroi njeriun, dhe e mbajti 47 vjet nÃ«n diktaturÃ« barbare e tirani robnuese komuniste?
Tue aplikue metodat ma tÃ« mnershme e djallzore tÃ« â€œluftÃ«s sÃ« kllasaveâ€, tue privilegjue dhunuesit dhe torturuesit apo organet e â€œdrejtÃ«sisÃ«â€, qÃ« shtonin numurin e kÃ«tyne spijunve, tÃ« gjithÃ« tÃ« lindun, tÃ« rritun e edukue nÃ« kurset e analfabetizmit nga â€œshkolla e re socialisteâ€ e kudondodhun.
Duheshin sa ma shumÃ« kampe pune dhe shfarosje, tÃ« interrnuem dhe ushtarÃ« pÃ«r me sigurue me punÃ«n e tyne tÃ« pashpÃ«rblyeme fitimet pÃ«rrallore si, dhe garancinÃ« e sotme per ata kapitale ndÃ«r banka.
Ja dhe reforma me tÃ« cilÃ«n krenohÃ«n shokÃ«t e PartisÃ« komuniste: â€œArÃ«simimi i gjerÃ« i masave dhe revolucionarizimi i shkollÃ«s sonÃ«.â€ Qendrat ku Shqiptari humbi tiparÃ«t e Tij shekullore, Burrni, BesÃ« e Bujari. Ja vendi ku u shembÃ« Ideali â€œAtdhÃ© e FÃ©â€, ja Ã§erdhja ku Shqipja Dykrenare Ã§ili zogjÃ«t e vet: MalÃ«sia tue ikÃ« rrugave tÃ« gÃ«rbetit dhe tue harrue zakonâ€™ e traditÃ« mijravjeÃ§are. Ja â€œshkollaâ€ ku formohej breznia e â€œre socialisteâ€ pa korajo civile, servile dhe hipokrite, opurtuniste pa pikÃ« burrnije, me parime marksiste â€“ leniniste dhe ateiste, parime tÃ« cilat sot synojnÃ« me shpartallue Atdhetarizmin dhe Familjen Shqiptare.
Ja Populli Shqiptar i njohtun nÃ« EvropÃ« e nÃ« gjithÃ« BotÃ«n me Dy nga SimbolÃ«t e PaqÃ«s dhe tÃ« LirisÃ« sÃ« tÃ« Drejtave Njerzore : TÃ« Madhin Gjergj Kastriotin Skenderbeun dhe NanÃ« TerezÃ«n e ShqipnisÃ«, â€œnÃ« mes tÃ« EvropÃ«sâ€, por jashta Saj!
E shka i ka mbetÃ« Shqiptarit me u krenue se: â€œJam Shqiptarâ€?!
NÃ«se, Presidenti i Madh Havel foli nÃ« vitin 1999 nÃ« TiranÃ«, para pallatit tÃ« KryeministrisÃ« pÃ«r komunistÃ«t Ã§ek tÃ« konvertuem, dhe rrezikun qÃ« i sjellin ata demokracisÃ«, ashtu asht si thonte Ai, por kur bahÃ«t fjalÃ« pÃ«r komunistÃ«t tanÃ« shqiptarÃ«, ata nuk do tÃ« konvertohÃ«n kurr, sÃ«pse â€œata janÃ« tÃ« konservuem me edukaten e veset Everit e tÃ« â€˜Ballkanit hapurâ€!
Fitoret e atjeshme janÃ« tÃ« lidhuna per kater kambÃ«t e karrigÃ«s e portofol.
Perderisa nuk preken as tituj as dekorata tÃ« tiranit dhe diktatorit Ever Hoxha si dhe tÃ« bashkpuntorve tÃ« tij, tue fillue nga Nexhmije Hoxha e Ramiz Alia, pa e perjashtue asnjenin, ata tÃ« gjithÃ« qÃ« heshtin vazhdojnÃ« me kenÃ« komunista dhe, me pasÃ« mundÃ«sitÃ« me veprue, edhe sot do tÃ« provoni thanjen time se: â€œRilindja komunisteâ€ asht vetvrasje kombtare!
NÃ« se kerkoni dhe prova tjera, sot ma shumÃ« se kurr keni â€œvllezÃ«rit tuaj tÃ« gjakut komunist rusâ€ qÃ« provojnÃ« me fakte Ã§do fjalÃ« tÃ« shkrueme kÃ«tu:
JanÃ« Herojtâ€™ e UkrahinÃ«s Trime qÃ« sot po vdesin per Liri e Pamvarsi!
Melbourne, 2 Mars 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Edhe pse isha vetÃ«m 3 vjeÃ§, e kujtoj si tashtiâ€¦
Banojshim nÃ« TiranÃ«, tek shtÃ«pia numur 173 nÃ« rrugen e KavajÃ«s.
Asht kenÃ« data 13 Tetor 1943, ora 13.13â€™, porsa kishim ngranÃ« dreken. Nga ora qÃ« kishte ra nÃ« dysheme e prishÃ«, dij edhe sot oren e ngjarjes.
NjÃ« zhurmÃ« e mnershme, shurdhuese, erdhi si gjamÃ« prej qiellit, e dukej se po na merr me vedi bashkÃ« me pullaze, oxhakÃ«, hatlla e trena, tue rrÃ«nue e prishÃ« murÃ«t prej qerpiqÃ«sh bashkÃ« me dyer e dritare. Krizmat e xhamave tÃ« thyem pÃ«rzihÃ«shin me uturimat e avionÃ«ve anglezÃ«, qÃ« pa pikÃ« mÃ«shire hidhnin bomba mbi krenat tonÃ«, qÃ« nuk merrshim vesh asgja se shka po bahej mbi nÃ© e pranÃ« nesh. Ashtu si ishim nÃ« atÃ« sofÃ«r tÃ« asaj tÃ« zezÃ« drekÃ«, pa u Ã§ue mirÃ« e me kafshatÃ« tÃ« fundit nÃ« gojÃ«, na u drejtuem nga shkalla pÃ«r me zbritÃ« nÃ« podrum.
Ajo ishte pamja e vetme e fundit e BabÃ«s sÃ« gjallÃ«, kur u Ã§ue nÃ« kambÃ« me njÃ« vile rrushi qÃ« kishte nÃ« dorÃ«, mÃ« tÃ«rhoqi prej krahu, e nuk dij gja ma gjatÃ« veÃ§, pÃ«r pak Ã§aste, rÃ¡ nÃ« fundin e shkallÃ«ve dhe, i shtrimÃ« ndÃ«r pllaka tÃ« korridorit, pÃ«rballÃ« derÃ«s kryesore tÃ« hymjes, u mbulue me gjak. Pizhamat ngjyrÃ« banane, me polseta e kolet tÃ« zi, i tÃ«rhiqja me sa forcÃ« kisha nâ€™atÃ« lamÃ« gjaku, tue thirrÃ«: â€œBABÃ‹, Ã‡OU !â€
Prej skeÃ§es sÃ« njÃ« bombÃ«s, qÃ« ra nÃ« oborr dhe hyni nga dritarja nÃ« gjysmÃ«n e shkallave dhe preku anÃ«n e djathtÃ« tÃ« ballit tÃ« Tij, tue pÃ«rshkue trunin e tue dalÃ« mbas veshit tÃ« majtÃ« (si mÃ« tregonte Nana ma vonÃ«), kishte marrÃ« fund gjithshka.
Nana vÃ«rriste me njÃ« britÃ«m kushtrimi: â€œKuku, KolÃ«, shka tÃ« gjeti, rrezikziu ti!â€ E, nÃ«sa rrihte kryet me grushta, tue kja, thÃ«rriste: â€œKolÃ«, si mÃ« lÃ©!â€. UnÃ« vetÃ«m vÃ«shtroja me trishtim e, pa kuptue asgja ma gjatÃ« i strukun pÃ«r fustan tÃ« nanÃ«s, qÃ« atÃ«herÃ« ishte 34 vjeÃ§, isha tue pritÃ« kur po pushonte zhurma, rrÃ«beshi e po kalonte drama.
Nuk di sesi u hap dera, veÃ§ kujtoj njÃ« prift me kÃ«mishÃ« tÃ« bardhÃ« dhe tÃ« shkurtÃ«, qÃ« hyni mbrendÃ« nÃ«pÃ«r atÃ« breshÃ«n bombash, me njÃ« gju nÃ« gjak, u ul pranÃ« BabÃ«s dhe pÃ«rshpÃ«riti dishka! UnÃ« mendova se po e Ã§on BabÃ«n prej atij pellgu gjaku, por, kishte mbarue gjithshka. Prifti nuk iku pÃ«r pak kohÃ« derisa NanÃ«s i erdhi axha i saj At Mati Prennushi, i cili kishte marrÃ« vesht fatkeqÃ«sinÃ« e madhe qÃ« e kishte gjetÃ« shtÃ«pinÃ« tonÃ«, e kishte vrapue edhe Ai me kenÃ« pranÃ« nesh. Prifti doli me vazhdue vojimet ndÃ«r rrugÃ«t e TiranÃ«s, tÃ« lame me gjak nga qindra tÃ« vramÃ« e tÃ« coptuem. Rreth vitit 1962 pata marrÃ« vesh prej NanÃ«s se prifti qÃ« i bani BabÃ«s ShartÃ«t e Fundit, ishte kenÃ« At PjetÃ«r Meshkalla. PikÃ«risht atÃ« vit u njoha afÃ«r me tÃ© mbasi pat dalÃ« prej burgut, mbas 15 vjetÃ«ve tÃ« para qÃ« kishte kalue nÃ« burgun e Burrelit.
NatÃ«n qÃ« baba vdiq u nisÃ«m pÃ«r ShkodÃ«r bashkÃ« me NanÃ«n, At MatinÃ«, dajÃ«n Paulin dhe disa ushtarÃ« qÃ« erdhÃ«n pÃ«r siguri rruge nga plaÃ§kitjet qÃ« baheshin tek ura e Zogut, (flitÃ«j nga Ã§eta tÃ« vogla partizanÃ«sh).
MÃ«rritÃ«m vonÃ«, aty nga ora 10.00 e natÃ«s. Kujtoj se tÃ« nesÃ«rmen, Baba ishte i veshun ushtarak me tesha ngjyrÃ« gri, nÃ« njÃ« shtrat tÃ« bardhÃ« hekuri i rrÃ«thuem me lule tÃ« bardha. ShumÃ« vetÃ« pÃ«rrreth vajtonin.
Vaji e gjamÃ«t me kishin topitÃ«. Di se dikush mÃ« Ã§oi hopa dhe unÃ« i putha faqÃ«n. Ai ishte aq i ftohtÃ«, sa nuk mund ta harroj kurrÃ« atÃ« akullinÃ« qÃ« edhe sot ma pÃ«rqeth trupin.
BabÃ«n, nuk e pashÃ«, as nuk e putha dhe, as e pÃ«qafova kurrma!
Ai u varros nÃ« RrÃ«maj, me njÃ« funeral madhÃ«shtor, qÃ« drejtohej nga Don Mikel Koliqi, famullitar i ShkodrÃ«s, pothuej gjithÃ« Kleri Katolik me murgesha e xhakoj, pÃ«rsonalitete civile dhe ushtarake, gjithÃ« qytetaria e ShkodrÃ«s dhe mbarÃ« Shiroka, vendlindja e tij.
Ndonse vdiq shumÃ« i ri, 40 vjeÃ§ (datlindja 5 fruer 1903 ), pak ditÃ« para gradimit me gradÃ«n nÃ«nkolonel, njÃ« ushtarak i naltÃ« gjerman i gjendÃ«rmarisÃ«, ndÃ«r varreza ka thanÃ« kÃ«to fjalÃ«: â€œSikur Shqipnia, tÃ« kishte 10 ushtarakÃ« tÃ« pÃ«rkushtuem dhe atdhetarÃ«, si major KolÃ« Radovani, komunizmit nuk i kishte bijtÃ« as fara tek ju!â€. (DÃ«shmi gojore nÃ« vitin 1991, nga Don Ndoc Ndoja).
NanÃ«n e kujtoj pothuej gjithmonÃ« me tesha tÃ« zeza.
Kam pas kujtue se koha asht kenÃ« ma e shkurtÃ« por isha gabue, mbasi plot njÃ« vit mbrapa mÃ« 29 nandor 1944, u vesh gjithÃ« Shqipnia me tÃ« zeza, pikÃ«risht atÃ« ditÃ«, kur â€œpatÃ«n hi kÃ«taâ€.
Me kÃ«ta pak rreshta i drejtohem tÃ« gjithÃ« vrastarve kudo kjofshin, tue i perfshi edhe gjakbasit rus tÃ« Shekullit XXI mbi Ukrahinen e pafaj: Hiqni dorÃ« nga vllavrasja! Hiqni dorÃ« nga masakrat e mnershme mbi Popullin e pafaj! E mos harroni se â€œMoshatarÃ«t e mij tre vjeÃ§arÃ« tÃ« sotem, JetimÃ«t e Pafaj, do tâ€™ ju kujtojnÃ« persa tÃ« jetÃ« jeta, si vrastarÃ« tÃ« Baballarve Tyne!â€
Jo Gjak.., JO !
Melbourne, 7 Mars 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

NÃ« njÃ« intervistÃ« qÃ« unÃ« kam dhanÃ« nÃ« vitin 1991 per â€œZÃ«rin e AmerikÃ«sâ€ kam thanÃ«: â€œNÃ« qeverisjen e re demokratike tÃ« ShqipnisÃ«, nuk duhet me pasÃ« asnjÃ« komunist, mbasi edhe vetem njÃ« po u la nÃ« qeverisjen e re, ai njÃ« ka me e kthye krejtÃ«sisht qeverisjen e re nÃ« qeverisje komuniste si ishte!â€
Cili ishte reagimi i disa prej tÃ« persekutuemve politik nÃ« Shkodren e 1991 ?
- â€œJe gabim! Je me pikpamje tÃ« vjetra! Ajo qÃ« thue ti nuk asht demokraci!â€
Sot, mbas 31 vjetÃ«sh kam tÃ« drejtÃ« me ju pyet: â€œCili asht komunizmi sot?â€
NÃ« se nuk doni me e pranue pandryshueshmeninÃ« e komunizmit shqiptar, mundeni me dhanÃ« shpjegimin per komunizmin sovjetik tÃ« Putinit, me tÃ« gjitha tiparet e njÃ« drejtuesi komunist, antar i KGB- sovjetike qÃ« nÃ« 1980.
Pandryshueshmenia e komunizmit nÃ« Shqipni shihet shumÃ« kjartÃ« qÃ« nÃ« â€œperkujtimetâ€ e para nÃ« vorrezat e deshmorÃ«ve, ku asnjÃ«herÃ« sâ€™ ka mungue prania e perhershme e surratit tÃ« diktatorit barbar Ever Hoxha. Megjithse vetÃ« 5 Maji asht simbol i vllavrasjes komuniste tÃ« Qemal StafÃ«s, qÃ« mori plumbin e vdekjes, porsa doli nga shtÃ«pia e mikut vet, Ever HoxhÃ«s, aty ku fillon e mbaron e gjithÃ« historia e tiranisÃ«, barbarizmit dhe diktaturÃ«s, njÃ« model i sâ€™ ardhmes komuniste tÃ« sotme tÃ« diktorÃ«ve Edi Rama e kompani.
Sot gjithshka qÃ« lexohet, shifet dhe jetohet nÃ« ShqipninÃ« komuniste, asht nÃ« perputhje tÃ« plotÃ« me tÃ« gjitha â€œporositÃ« dhe amanetetâ€ e fundit nÃ« vitin 1990, nga skilja anadollake e komuniste antishqiptare Ramiz Alia. Veprimet e tij perputhen plotsisht me hymjen e ShqipnisÃ« nÃ« â€œKonferencen Islamikeâ€ nÃ« Dhjetorin e vitit 1992, kur donte me la duert nga vllavrasja komuniste.
Edhe sot komunistÃ«t e â€œrilindurâ€, vazhdojnÃ« me mÃ«simet kriminale tÃ« tij.
E pa kalue pak muej mu perballÃ« monumentit Gjergj Kastriotit Skenderbeut nÃ« sheshin e TiranÃ«s, Papa Gjon Pali II, i tregoi modelit tij me tÃ« gjithÃ« ata qÃ« e pasojnÃ« edhe sot se: â€œAjo qÃ« ka ngja nÃ« Shqipni, tÃ« dashtun VÃ«llazÃ«n dhe Motra, nuk asht pa kurrÃ« nÃ« historinÃ« e njerÃ«zimit.â€
E kush ishin autorÃ«t vrastarÃ« e terroristÃ« ata qÃ« na masakruen 47 vjetÃ«?
Ishin tÃ« pangopunit me gjak e vrasje pikrisht komunistÃ«t e Ever HoxhÃ«s, tÃ« atij barbari antinjerzor qÃ« nÃ« 1945, porsa mori pushtetin mbushi kampin e interrnimit TepelenÃ«s me qinda fÃ«mijÃ« tÃ« porsa lindun qÃ« shumica vdiqÃ«n.
Ky asht komunizmi qÃ« lindi njÃ«heri me krimin e organizuem nÃ« Shqipni!
Komunizmi sot asht i pandryeshueshem e barbar ashtu si ka lind nÃ« Rusi. Ai sot duhet fshij nga qeverisja, organet e drejtÃ«sisÃ«, tÃ« sigurimit tÃ« shtetit, arsimi dhe universitetet e financat. Sejcili kriminel duhet dÃ«nue i gjallÃ« e i vdekun. Per kriminelÃ« e familjet e tyne asnjÃ« privilegj, vetem nÃ«n kontroll.
Kapitalet e tyne nder bankat e PerÃ«ndimit duhet tâ€™i shperndahen tÃ« gjithÃ« tÃ« persekutuemve politik dhe familjeve tÃ« personave tÃ« pushkatuem politik.
DÃ«nimet ndaj kriminelÃ«ve dhe vrastarÃ«ve duhet tÃ« perputhen me Gjykaten e Nurembergut. Mbasi tÃ« shfaroset komunizmi nga qeverisja, tÃ« ndihmohen shtetet ishkomuniste per ndertimin e njÃ« shtetit demokratik perparimtar.
Popujt e vendeve komuniste asnjÃ«herÃ« nuk janÃ« gjendje me bashkqeverisÃ« me barbarÃ«t e terroristÃ«t qÃ« deri dje, e kanÃ« masakrue deri nÃ« palc Popullin.
Asht sigurimi i shtetit komunist qÃ« ka zbatue 47 vjet krimin e organizuem.
Asht ai sigurim shtetit vrastar qÃ« i kndonte per me e zanÃ« gjumi Everin, e sot, asht po ai sigurim shteti â€œtrashigimtarâ€ qÃ« perkundÃ« edhe Edi Ramen.
Sot Europa heshtÃ« kur ShqiptarÃ«t protestojnÃ« per rrenimet e banesave dhe taksave qÃ« po i nxjerrin Shpirtin. Rruga e tyne nuk gjenÃ« asnjÃ« zgjidhje, se sistemi i â€œdrejtÃ«sisÃ« komunisteâ€ asht sistem kriminal dhe perputhet kudo e kurdo, me parimet e djeshme kriminale tÃ« barbarizmit antidemokratik.
Flitet per korrupsion e sotem, kur autorÃ«t e vertetÃ« tÃ« tij janÃ« pikrisht bijtÃ« e atyne tiranve qÃ« pervetsuene pronat dhe djersen e Shqiptarve, deri nder ato dhjetra kampe pune tÃ« detyrueshme e interrnimi nga viti 1945, e ato shuma marramendse tÃ« vjedhuna nga baballarÃ«t e tyne, sot, i kanÃ« nÃ« bankat e PerÃ«ndimit dhe aziatike tÃ« mbylluna hermetikisht. Kush i ka Ã§elsat e tyne?
Heshtja vazhdon. E me kÃ«te heshtje vazhdon prap edhe qeverisja kriminale komuniste, gjoja e â€œpermbysunâ€ e barbarve tÃ« djeshem me vetura tÃ« reja.
Gjithshka fallco! E ky veprim antinjerzor vazhdoi me qeverisÃ« si nÃ« 1944 e derisa ra â€œMuri Berlinitâ€, ndoshta nÃ« Gjermani, por jo nÃ« Tiranen e kuqe!
Shqipnia e Gjergj Kastriotit, mbeti ashtusi nÃ« 1913, e â€œpaprekunâ€, sepse nÃ« 1913 dhe nÃ« 1991, ajo u konsiderue shtet me Popullsi shumica Myslimane.
NjÃ« turp i pafalshem! Vendit ma tÃ« masakruemit nga komunizmi nâ€™ EuropÃ«, si pa gja tÃ« keqe nuk i dÃ«nohet asnjÃ« diktator tiran e barbar qÃ«, e masakroi 47 vjet pa i hi asnjÃ« ferrÃ«. U gjet tash edhe njÃ« â€œkryeministerâ€ gjoja Katolik, por me gjak anadollak, e surrat shkjau qÃ«, tallet e hjellÃ« njerzit nÃ« rrugÃ« tue harrue se asht nder Trojet e Kastriotit e NanÃ« Terezes! Kujton se ka zbulue andrren shekullore tÃ« pushtuesit:â€œBallkanin e hapurâ€, harron i shkreti se, â€œGjyqin e MbramÃ«â€ tÃ« Popullit Shqiptar, fatmirsisht e ka nÃ« dorÃ«: NjÃ« tjeter!
Mos thoni o katila: â€œNuk e dijtÃ«mâ€, ju keni lindÃ« me drapen e Ã§ekiq nâ€™ballÃ«!
Melbourne, 14 Mars 2022
Ja kush jeni ju, o â€œrilindjaâ€ e mallkueme komuniste:

Shkrimtari Frano Kulli citon nga At Gjergj Fishta: Ashtu si dikur edhe sot: â€œRrugaÃ§at, sallahanat, vagabondat, shakllabanat, rriqnat e ndyet, mikrobt e kqi, qÃ« tÃ« mjerÃ«s moj Shqipni, kthelltÃ« hi i kanÃ« nâ€™mushkni, pa dhimbÃ« gjakun tuj ia piâ€. (Gazeta â€œDielliâ€, 11 Mars 2022)

Nga Fritz RADOVANI:
E shkreta peshore, nÃ« doren kujt ka mbetÃ«!
Ja ku e keni peshoren! Po kje se nuk i besoni fjalÃ«s sime, provoni e merrni njÃ« Malcuer nga Veriu, qÃ« ju e thirrni â€œMalokâ€ dhe, peshonje me njÃ« prej tÃ« â€œdijtunveâ€ ose â€œintelektualveâ€ tÃ« Sokakut tÃ« budallajve tÃ« Gjirokastres!
Kam pasÃ« fatin me njohÃ« shumÃ« MalcorÃ« tÃ« Veriut, tue fillue nga mÃ«suesit, klerikÃ«t dhe njerzit e thjeshtÃ«, me tÃ« cilÃ«t jemi ulÃ« edhe nder sofrat e tyne tÃ« rrumbullakta, ku kishte siper tÃ« gjitha tÃ« mirat vue nga stajanicat e tyne aq sa tÃ« nderueme po, edhe bujaresha tÃ« paharrueshme per mazen e Ã§apres...
Per me njohÃ« Malcorin e Veriut, mjafton me i trokitÃ« nÃ« portare nÃ« njÃ« natÃ« tÃ« ftohÃ«t dimni, dhe shifni me sytÃ« tuej ma tÃ« vjetrin e shtÃ«pisÃ«, kah merr njÃ« cung lisit dhe ia shton zjarrit tÃ« deri atÃ«hershem per nderimin tand!
E pa kalue pesÃ« minuta, sa je ulÃ« pranÃ« votres, ia mÃ«rrinÃ« nusja e shtÃ«pisÃ« me tabake nÃ« dorÃ«, ku per me lagÃ« gojen ajo sjellÃ« edhe gotat e rakisÃ«. E, sa per shka pergatitet per atÃ« darkÃ«, nuk do tÃ« flas fare se nuk mungonte asgja!
ShqiptarÃ«t e vertetÃ« tÃ« Veriut kanÃ« tÃ« daltueme nÃ« ballÃ« â€œtri BBBâ€: Bujari, BesÃ« dhe Burrni. Pa shkue ma gjatÃ« mÃ« thoni Ju lutem: Cila nga kÃ«to cilsi i ka mungue Atij BurrÃ« qÃ« e kemi njoh tÃ« gjithÃ«, tÃ« Ndjerit Zeqir Lushaj?!
E Shqipnia e Veriut sot ka prap Burra si ishte Zeqir Lushaj ynÃ« i Nderuem!
Pa dashtÃ« me fye njeri, do tÃ« ju kujtoj vetem njÃ« fakt: Tue fillue nga njerzit e vet tÃ« gjakut e tue shkue deri nÃ« lumin e Shkumbinit, per me dijtÃ« se deri ku ka mÃ«rrijtÃ« prej â€œsokakut tÃ« budallenjveâ€ vllavrasja, paburrnia e pabesija, lexoni ju lutem porosinÃ« e KÃ«tij Burri, i dÃ«nuemi Muntaz Kokalari kur thotÃ« se jeta e tij dhe e miqve tÃ« tij, â€œishte nÃ« rrezik nga bashtua i GjirokastrÃ«s E. Hoxha. Ai ka urdhÃ«ruar djajtÃ« e kuq kundÃ«r neshâ€¦ fatkeqÃ«si e kombit tonÃ« dhe ShqipÃ«risÃ« se gjorÃ«, qÃ« ka rÃ«nÃ« nÃ« duart e njÃ« njeriu tÃ« pÃ«rbindshÃ«m, tinÃ«zar, hakmarrÃ«s, inatÃ§i, dinak, megaloman, egoist, qÃ« i do njerÃ«zit nÃ«n vete, kumarxhi, gÃ«njeshtar â€¦jashtÃ«â€¦mbeti pas kabareve, kazinove etjâ€¦Po kam besim se kÃ«tij batakÃ§iu, bashkÃ« me djajtÃ« e kuq, sÃ« shpejti ka pÃ«r tâ€™i dalÃ« bojaâ€. E pra, jo vetem qÃ« nuk po i del boja, por ata edhe po mundohen me na e â€œrilindÃ« monstren e atij tirani barbarâ€ prap sot nÃ« Shekullin e XXI.
Ah i shkreti Popull Shqiptar, shumÃ« skandalet po i bjen me provue!
Melbourne, 6 Prill 2022.

Koment:

Dhori Sollaku ish Sekretar Rinije dhe operativ i DegÃ«s sÃ« Punve tÃ« Brendshme tÃ« ShkodrÃ«s e mandej ...Prokuror i PÃ«rgjithshÃ«m i RepublikÃ«s i pat thanÃ« nÃ« fillesÃ« tÃ« reformÃ«s pÃ«r drejtsi ramÃ«s ku nuk ja vari ma rama: "Reforma nÃ« drejtsi asht NdÃ«rrim Klanesh; Largimi i Klanit tÃ« Doktorit dhe ardhja e Klanit rama-basha! Rezultatet sollÃ«n Ndrrim klanit e shoqnuem me refrenin poshtnimit,... tÃ« njohun tÃ« ramÃ«s kundra malsorve, kur ishte kryebashkiak dhe si k/ministÃ«r! Mjerisht riciklohet fenomenet shnjerzore nÃ« shek. e XXX nga genta tafa bungo !
KÃ«pucari i pronarit sotir vullkanit, ish antar i Byros Politike, ish Shef i Sherbimit Sekret, ish ministri, ish kryetar i Kontrollit tÃ« Shtetit dhe Kryehetues kanibal - Pandi Kristo pohon nÃ« gjyq se: â€œAto Lleshrat e Prengrat i kemi vrarÃ« faj e pafaj vetÃ«m sÃ«pse kanÃ« qenÃ« katolikÃ«!â€¦â€
â€œShqyptarÃ malsor Ã¢sht Princi i Malevet.â€ - RenÃ© Pinon, balkanolog i shquem francÃ©z nÃ« vjetin1909.
Nuk deshta t'i citoj, por mÃ« imponuen sjelljet e fundit e nji kryejuriste e vetingut, BOLSHEVIKJA Genta tufa Bunga qi disocijoji sÃ«rish sjellje sektare e tÃ« turpshme.
Juristi, ish Ministri i DrejtsisÃ«, Ylli Manjani deklaroi: â€ Vettingu ndaj malokÃ«ve ka qenÃ« mÃ« i ashpÃ«r se ndaj jomalokÃ«ve. Mund tâ€™u pÃ«rmend plot emra â€œmalokÃ«shâ€ qÃ« i ka kÃ«putur vettingu pa asnjÃ« shkak, provÃ« apo llogjikÃ« ligjore.â€
Ajo duhet largue urgjentisht nga drejtsia pÃ«r nxitje sociale tÃ« urrejtjes me pasoja sociale tÃ« randa atÃ« tÃ« PÃ«rÃ§arjes midis Jugut e Veriut nga Pushteti i KatÃ«rt - DREJTSIA!
E diel, 3.4.2022

Komisionerja Genta Tafa Ã«shtÃ« shkarkuar pÃ«r abuzime tÃ« rÃ«nda, nga detyra Specialiste Juridike nÃ« MinistrinÃ« e Jashtme, nÃ« Janar tÃ« vitit 1996.
Gjithashtu nÃ« vitet 1996-2016, Ã«shtÃ« shkarkuar nga detyra dhe Ã«shtÃ« larguar nga puna nÃ« 4 universitete publike-private; me akuzÃ«n falsifikime, ryshfete, cenim etike dhe konflikte me studentÃ«t e kolegÃ«t.
NÃ« vitet 2013-2017, ka patur 28 denoncime nga biznesmenÃ« e qytetarÃ« dhe 11 fillim-procese hetimi penal nÃ« 3 qarqe; pÃ«r abuzime gjatÃ« ushtrimit tÃ« biznesit me kompaninÃ« pÃ«rmbarimore â€œSpeed Solution shpkâ€, nÃ« ortakÃ«ri me vÃ«llain e Fatmir XhafÃ«s dhe falsifikatorin Tedi Malaveci.
Shkelet e rÃ«nda ligjore tÃ« kryera nga komisionerja e Vettingut Genta Tafa Bungo, vÃ« nÃ« dyshim aftÃ«sinÃ« e saj pÃ«r tÃ« dhÃ«nÃ« vendime tÃ« drejta.
Ka ngelur 3 here ne provim per permbaruese derisa hyri sekseri Ilir Ã‡eliku.
https://in-front.org/ja-cfare-fsheh-ne- ... -qjcv0tk0g

Nga Fritz RADOVANI:
PÃ«r cilin e keni fjalÃ«n?!
PÃ«r Xhajen qÃ« nÃ« Rozafat mori paret ar e dorzoi KÃ«shtjellen e Shkodren?
A po pÃ«r ate, qÃ« nÃ« 1924, nÃ«nshkroi traktat me Pashiqin! Ai po mos ta sillshin ushtritÃ« serbe deri nÃ« kufi, mbeti nÃ« Beograd i shkreti. Keni harrue qÃ« kur hyni Italia nÃ« 1939, mos tÃ« merrte buxhetin nÃ« BankÃ«n Shqiptare, nuk kishte pare as me dalÃ« nÃ« Greqi? â€œFukaraja mos leftÃ«!â€, thonte populli.
A ju kujtohet kur Shqipnia u shpall â€œRepublika e shtatÃ« Jugosllaveâ€?! E po mos tâ€™ ishte nÃ« 1941 Miladini e Dushani, kush e shpallte ate Republika e 7 ?
A keni harrue sesi priteshin komunistÃ«t tonÃ« dikur nÃ« Beograd e MoskÃ«?
Po ke donte ma fort se ne shoku Mao Ce Dun? Keni harrue kur lahej nâ€™liqe?
A ju kujtohet kur i pat mÃ«sue kÃ«ta tÃ« tonÃ«t me ra nÃ« zhyt te ai liqeni kinez?
Mos i harroni asnjÃ«herÃ« kÃ«to ngjarje kaq tÃ« randsishme historike? Kujtoni e kujtoni mirÃ« edhe ata â€œatdhetarÃ«â€ qÃ« ju i thirrni â€œtradhÃ«tarÃ«â€, kur doni me ua fshij meritat e tyne nÃ« lidhje me shatrivanin komunist tÃ« Beogradit!
Ja ku e keni sot ShqipninÃ« puro komuniste qÃ« po â€œringjallÃ«â€ edhe SerbinÃ«, me â€œBallkanin e Hapunâ€, tue shkue krye javet atje â€œmiku i tyne i gjatÃ«â€!!
Mos u ngutni aspak, â€œpritni se nuk keni parÃ« gjÃ« akomaâ€!!
â€œPritni, se edhe pak Akademia Antishkencore e TiranÃ«s, do tÃ« nxjerrin edhe atÃ« figurÃ« tÃ« madhe qÃ« ka ndryshuar dhe boshtin e HistorisÃ« sÃ« ShqipÃ«risÃ«!â€
A ju shkon nÃ«pÃ«r mend Emni i atij â€œShqiptariâ€ qÃ« ka krye gjithÃ« kÃ«to vepra?
Nuk besoj! E sikur ky tâ€™ ishte Luigj Gurakuqi, si do tâ€™ ja vejshi ju sot Emnin?!
Melbourne, 16 Korrik 2022.

by **Laert** » 05 Mar 2022, 17:50

PÃ«rgatiti Fritz RADOVANI:
Don Kolec PRENNUSHI u le nÃ« Shkoder me 1 Janar 1902 nga prindÃ«t Pjeter e Nine Prennushi. Ishte nipi i At Mati Prennushit, ProvinÃ§ial i Fretenve tÃ« ShqipnisÃ« nga viti 1943, qÃ« u pushkatue nga sllavokomunistÃ«t nÃ« vitin 1948, pa pranue asnjÃ« akuzÃ«.
Don Koleci ka perfundue studimet teologjike me At Pjeter MÃ«shkallen, mikun e gjithÃ« jetÃ«s sÃ« Tij nÃ« Linz tÃ« AustrisÃ« nÃ« vitin 1925, prej ku u kthye nÃ« Atdhe.
Ishte i pesti klerik i Familjes Prennushi nÃ« shekullin XX, mbas Don MatisÃ«, At MatisÃ«, Imz. VinÃ§encit, At Karlos dhe i fundit Don Koleci.
Don Koleci u shugurue meshtar nÃ« ShkodÃ«r me 25 qershor 1925. U emnue famullitar nÃ« DajÃ§ tÃ« Bregut tÃ« BunÃ«s, ma vonÃ« nÃ« Barbullush, ku u pat njohtÃ« me Don Ndre Mjedjen, qÃ« ishte atÃ«herÃ« famullitar nÃ« KukÃ«l. Prej Barbullushit shkoi nÃ« Mal tÃ« Kolaj dhe prap me kÃ«rkesÃ«n e fshatarÃ«ve u kÃ«thye nÃ« DajÃ§ tÃ« Bregut tÃ« BunÃ«s, ku mbylli jetÃ«n e Tij nÃ« moshÃ«n 48 vjeÃ§are, ditÃ«n e diele, me 2 korrik 1950, nÃ« pragun e 25 vjetorit tÃ« meshtarisÃ«.
Zotnonte nandÃ« gjuhÃ« tÃ« hueja dhe ka zanÃ« vend ndÃ«r letrarÃ«t e vitit 1941, nÃ« AntologjinÃ« â€Rreze Driteâ€.
Nder ma tÃ« vlefshmit perkthime nÃ« gjermanisht asht kenÃ« â€Kanuni i Lek Dukagjinitâ€, dhe njÃ« liber per perdorim tÃ« perditshemâ€Visari Shpirtnuerâ€, edhe ky Gegnisht.
Librat e Don Kolecit me permbajtje filozofike dhe teologjike janÃ« vlersue edhe nga tÃ« huejtÃ« per zberthimet e temave pa u largue nga origjinalet, mbasi Don Koleci njihte Ebraishten aq mirÃ« sa, perkthimet e disa kapitujve tÃ« Bibles i ka vlersue edhe dijetari At Zef Valentini S.J.
Mbas vitit 1944 merrej me perkthime me permbajtje fetare. Ka ba edhe pÃ«rkthime tÃ« tjera si librat â€œJuan Mizeriaâ€, â€œSi mbaroi dashuniaâ€, â€œShna Rroku prej Montpellierâ€œ etj., ku spikatÃ« mÃ«nyra me tÃ« cilÃ«n Don Koleci e ban librin aq tÃ« dashtun pÃ«r lexuesin shqiptar, sa shumÃ« vetÃ« i kujtonin si vepra origjinale tÃ« Tij dhe jo pÃ«rkthime
Materialet e perkthyeme para vitit 1944, si edhe veprat e Tij filozofike dhe jofetare i rrezikonin jeten. Ai nuk ka njohÃ« asnjÃ« lÃ«shim nÃ« Ã§eshtjet dogmatike.
Me 14 shtator 1931 botoi edhe librin â€œRrimÃ« shtremtÃ« e flasim ndrejtÃ«â€. Libri, qÃ« nÃ« parathanje ka pikÃ«pamjet filozofike tÃ« Don Kolecit, i cili shkruen: â€œMe fitimin e lirisÃ« e tÃ« pavarsisÃ« sâ€™onÃ« kombtare asht mbyllÃ« nji kaptinÃ« e mjerueshme e njiherit e lumnueshme nÃ« histori shqiptare. Shqiptari i ka ulÃ« armÃ«t e bartuna pÃ«r sa kavaljete aq me nderÃ« e ndjekÃ« nÃ« qetinÃ« e pagjÃ«s udhÃ«t e naltsimit shpirtnuer. PÃ«r ditÃ« ma tepÃ«r vjen tue e kuptue gjejÃ«n e kohÃ«s sÃ« tashme; ai e ndien se botÃ«n nÃ« ditâ€™ tâ€™ona e sundon fjala, idea, pÃ«rparimi, armÃ« ma tÃ« fuqishme se tÃ« Ã§eliktat, qi kalojnÃ« ngadhnjyeshÃ«m mbi popuj tue mkamÃ« e tue rroposÃ« frone...â€
â€œE kÃ«shtu shofim na nÃ« ditÃ«t tâ€™ona kah shpÃ«rthen si duhi revolucioni.
Prej kumonarÃ«ve, kishave, universitetÃ«ve njitet tymi i zi e pÃ«rhapÃ«t mbi qytetet e trondituna prej degame. Votra kulture mijvjeÃ§are rrokullisÃ«n e bijnÃ« nÃ«n majin e liberal-radikalit qi, mbi gÃ«rmadhat e parimÃ«ve tÃ« moÃ§me kremton triumfin e ides sÃ« lirisÃ«. Gjaku i pafaj i atyne qi guxojnÃ« tâ€™ushqejnÃ« tjera ide shkon rrkajÃ« nÃ«pÃ«r rruga tÃ« qytetit. E nÃ« ket gjak ai njynÃ« dorÃ«n e vet trueshkyese e shkruen mbi flamur tÃ« ri: LibertÃ©, Ã©galitÃ©, fraternitÃ©. O kulturÃ« fetare, o bolshevizÃ«m.â€...
ParullÃ«n: â€œLibertÃ© (point) EgalitÃ© (point) FraternitÃ© (point)â€, Don Koleci e pÃ«rkthen nÃ« gjuhÃ«n shqipe: â€œLiri (aspak) Barazim (aspak) Vllaznim (aspak)â€.
TÃ©k libri â€œZoti ashtâ€ lexojmÃ« njÃ« dialog aktual me ateistet dhe, pikÃ«risht kÃ«tu, asht vlera e kÃ«tyne librave: Aktualiteti, edhe pse librat janÃ« shkrue 80 e sa vjet ma parÃ«.
NÃ« librin â€œPÃ«r Krishtin o kundra Krishtitâ€, parashikohet ajo qÃ« ngjau nÃ« 1944...
Don Koleci, ka edhe shumÃ« artikuj tÃ« njÃ« rendÃ«sie tÃ« veÃ§antÃ« nÃ« revistat: â€œLekaâ€, â€œKumbona e sÃ« DiellÃ«sâ€, â€œHylli i DritÃ«sâ€, â€œCirkaâ€,â€œZani i Shna Ndoutâ€, â€œLajmtari i ZemrÃ«s sÃ« Krishtitâ€, etj., ku, shpesh Ai pÃ«rdorÃ« edhe pseudonimin Mujs Polemi.
Don Kolec Prennushi ka hy nÃ« AntologjinÃ« e ShkrimtarÃ«ve ShqiptarÃ«(1941), si letrar me prozÃ«n â€œTÃ« vershuemitâ€(fq.221). Ernest Koliqi, nÃ« 1960, tha nÃ« Radio â€œVatikaniâ€: â€œDon Kolec Prennushi pat njÃ« jetÃ« tÃ« shkurtÃ«, por ajo qÃ« ndÃ«rpreu krijimtarinÃ« e tij letrare nÃ« kulmin e saj, kje mortaja komuniste, qÃ« pushtoi ShqipninÃ«.â€
Don Koleci me guxim shkruan pÃ«r At FishtÃ«n: â€œPoemi epik â€Lahuta e Malcisâ€ asht nji vade mecum i Ã§do atdhetariâ€.
PÃ«r At Anton Harapin shkruan: â€œMendje dialektike qi shkruen kryeartikuj ndÃ«r tÃ« cilÃ«t disa janÃ« kryevepra. Dieja e thellÃ«, arsyetimi i lidhun, analizimi i holl, stili i peshuem dallojnÃ« gjith shkrimÃ«t e tija. Mund tÃ« jetÃ« i thatÃ«, i ftoftÃ«, por ai asht i drejt e i pafajshÃ«m.â€ (â€œHylli i Dritesâ€, 1936, fq.583)
Kardinal Mikel Koliqi nÃ« vitin 1992, thonte: â€œDon Koleci ishte nji bashkpuntor i emi, ishim edhe moshatarÃ«. Ai kishte nji gjuhÃ« tÃ« pastÃ«r dhe tÃ« pasun. Edhe sot njifet stili i veÃ§antÃ« i shkrimeve tÃ« tija. Shpresohej shumÃ« prej tij si letrar, mbasi ka shkrue pak proza, por janÃ« tÃ« bukra. Vdiq i ri si shumÃ« tÃ« tjerÃ«.., edhe ate e mori vala komuniste.â€
Ai njihej ndÃ«r pesÃ« predikatarÃ«t ma nÃ« za tÃ« klerit pÃ«rkrah Imzot Gasper ThaÃ§it,
At Anton Harapit, Don LazÃ«r ShantojÃ«s dhe Don Ndre ZadejÃ«s.
Forca e mendimit dhe elokuenca e tÃ« folunit, e banÃ« tÃ« dashtun dhe tÃ« paharrueshÃ«m.
Deri nÃ« vitin 1938 ai shkonte nÃ« VienÃ« dhe predikonte natÃ«n e Krishtlindjeve nÃ« njÃ« Kethedrale tÃ« randÃ«sishme. â€œAq mirÃ« e fliste gjuhÃ«n gjermane, sa kam ndigjue unÃ« tue pyet vienezÃ«t â€“ thonte At Meshkalla, â€“ nÃ« cilÃ«n kishÃ« tÃ« VjenÃ«s asht ky prift, se do tÃ« kishe shkue pÃ«rditÃ« me e ndigjue tue predikue?â€ (DÃ«shmi e At MeshkallÃ«s nÃ« 1964)
Kur jezuitÃ«t e ShkodrÃ«s banin ushtrimet e shpirtit, tregonte At Meshkalla, ishte Don Koleci i vetmi prift katolik shqiptar qÃ« ftohej pÃ«r me folÃ« pÃ«r tema tÃ« veÃ§anta nÃ« Kuvendin e Jezuitve, mbasi ata jo vetÃ«m e respektonin, por edhe e donin shumÃ« pÃ«r vetÃ« seriozitetin e tij. At Zef Valentini S.J., ndÃ«r ma tÃ« njohunit dhe tÃ« ditunit jezuitÃ« qÃ« ka kalue vite tÃ« tana nÃ« Shqipni dhe ka shkrue shumÃ« pÃ«r shqiptarÃ«, e qÃ« disa vepra tÃ« njohuna i ka botue edhe mbas 1944 nÃ« Itali, e vlerÃ«sonte Don Kolecin me kÃ«to fjalÃ«: â€œDon Nicola Prennushi, il futuro Cardinale dâ€™Albaniaâ€
Tregonte z. Nush Tukja kur ishte nÃ« burgun e Burrelit, se njÃ« ditÃ«, rreth vitit 1948,
kishte pyetÃ« me keqardhje At Frano Kirin: â€œPo ju qesin faret PadÃ«r, a ka mbetÃ« kush bre burrÃ« gjallÃ«, veÃ§ jush qÃ« jeni kÃ«tu nÃ« burg?â€ At Frano Kiri i ishte pÃ«rgjegjÃ«:
â€œPo, po, ka mbetÃ« ma i riu e ma i dituni, Don Kolec Prennushi. Sa tÃ« kemi atÃ«, kemi boll!..â€ At Frano Kiri kur fliste pÃ«r tÃ©, thonte: â€œIshte shpnesa e fundit e jona!..â€.
At Gjergj Fishta kishte parashikue dhe i kishte shpreh nanÃ«s sÃ« Don Kolecit nÃ« vitin 1916, kur Ajo kundÃ«rshtonte vÃ«ndimin qÃ« ky kishte marrÃ« me u ba prift, po At Fishta i tha: â€œZoti ta ruejt Kolecin, ai do tÃ« bahÃ«t nji prift i mbrekullueshÃ«m se ia kishte shndritÃ« Zoti deri edhe ftyrÃ«n, kur e kishte thirrÃ« pÃ«r meshtar.â€
Prej thonjÃ«ve tÃ« komunistÃ«ve nuk kishte si me shpÃ«tue as Don Koleci, kÃ«te edhe Ai e dinte mirÃ«. Kur fshatari besnik i tij Lac Gjushi, nga DajÃ§i, qÃ« e mbylli jetÃ«n â€œkulakâ€ dhe burgjesh vetÃ«m se ishte mik i priftit dhe nuk pranoi me dÃ«shmue nÃ« hetuesi kundÃ«r Tij, i pat propozue Don Kolecit tue i sigurue me e nxjerrÃ« jashtÃ« Shqipnie bashkÃ« me farâ€™e fis, pÃ«r me i shpÃ«tue arrestimit, Don Koleci i tha: â€œJo, kjo punÃ« nuk bahet prej meje, se jam betue nji ditÃ« mbi ElterÃ« kur jam shugurue meshtar se, po kje nevoja edhe unÃ« do tÃ« derdhi gjakun tem si Mesuesi em Jezu Krishti, nÃ« krye tÃ« popullit tem, nÃ« tokÃ«n teme shqiptare.â€
NatÃ«n e ShÃ«nâ€™Kollit, me 5 dhetor 1948, rreth orÃ«s 22.00, kur Don Koleci ishte nÃ« sofÃ«r me nanÃ«n dhe motrat e Tija, me kafshatÃ« buke nÃ« gojÃ«, forcat e Sigurimit komunist, me njÃ«farÃ« vagabondi e rrugaÃ§i, Ahmet Suji, qÃ« ishte shoferi i sigurimit, hyjnÃ« dhe i venÃ« prangat tue e akuzue: â€œKa propaganduar nÃ« favor tÃ« ItalisÃ« fashiste pÃ«r pushtimin e ShqipÃ«risÃ«.
Ka propaganduar kundÃ«r Pushtetit Popullor. Ka strehuar kriminelÃ« tÃ« arratisur. DuhÃ«t dÃ«nuar pÃ«r vÃ«primtari armiqÃ«sore.â€ (Dosja D.K.Prennushi nr.1072, 1989, 1143, 2452, 3359/1, Arkivi i MinistrisÃ« P. Mbrendshme, TiranÃ«, 1998).
Mbasi doli nga Sigurimi mbas 11 muejsh â€i pafajshemâ€.., me grupin e Klerikve me tÃ« cilÃ«t qeveria e TiranÃ«s mendonte me firmue â€Statutin e KishÃ«s Katolike Shqiptareâ€, ka ardhÃ« nÃ« FamullinÃ« e DajÃ§it Bregut BunÃ«s, e ka tregue se nÃ« gjithÃ« kohen e hetuesisÃ«, nuk ka pranue asnjÃ« fshatarÃ« me i dalÃ« dishmitar.
Don Koleci mori pjesÃ« vetÃ«m ne dy mbledhjÃ«t e para per â€Statutin e KishÃ«s Katolikeâ€ (1949), ku ndÃ«r tjera ka thanÃ«: â€œKÃ«ta do tÃ« na kÃ«rcnojnÃ« se do tÃ« mbyllin kishat tona, nÃ« kjoftÃ« se na, nuk miratojmÃ« kÃ«te projekt- statut kÃ«shtu si asht kÃ«tu. Ky projekt-statut nuk duhÃ«t miratue prej nesh se, edhe mbas miratimit tÃ« tij kÃ«ta kanÃ« me i mbyllÃ« kishat prapseprap. Jam i sigurt se do tÃ« na thonÃ« se, do tâ€™ju vrasim, por asht ma mirÃ« me ba shka kanÃ« ndÃ«r mend sot se ma vonÃ«. LÃ© tÃ« na vrasin ma mirÃ« sot me faqe tÃ« bardhÃ«, sÃ«sa me firmue kÃ«te dhe nesÃ«r prap kanÃ« me na mbytÃ« por, na do tÃ« vdesim me faqe tÃ« zezÃ«. E, na, nuk duhÃ«t me harrue se me kÃ«ta na jemi hupÃ« se hupÃ«. KomunistÃ«t kÃ«shtu kanÃ« ba ku e kanÃ« marrÃ« pushtetin, nÃ« Rusi, nÃ« SpanjÃ« e kudo. Na nuk jemi tÃ« parÃ«t qÃ« nuk po i njofim se kush janÃ«...KÃ«ta janÃ« gjithkund njisoj!â€ (At K.Gjolaj nÑ‘ librin â€œÃ‡inarÃ«tâ€, fq.125).
Vazhdoi detyren e Famullitarit ku plot mbas 7 muejsh, me 2 Korrik 1950, vdiq nga shkatrrimi i zemres prej torturave tÃ« bame nga sigurimi i shtetit sllavokomunist.
Porosia e Don Kolecit ishte: â€Ky Statut nuk duhet firmue, mbasi me kÃ«ta jemi tÃ« hupun se tâ€™ hupun!â€, sigurisht i bazuem nÃ« dogmat komuniste.
NÃ« shÃ«nimet autobiografike qÃ« At PjetÃ«r Meshkalla S.J., i ka lanÃ« nÃ« vitÃ«t e fundit tÃ« jetÃ«s sÃ« Tij aty nga 1987, shÃ«non: â€œ...Dhimbja ma e madhe qÃ« kam ndie nÃ« zemÃ«r kur ishe nÃ« burgun e Burrelit, asht kenÃ« ajo e vitit 1950, kur mora vesht vdekjÃ«n e shokut dhe mikut tem tÃ« vetÃ«m tÃ« tÃ« gjithÃ« jetÃ«s, Don Kolec Prennushit.â€
Vdekja dhe vorrimi i Don Kolecit tek vorri Dr.Emid Tedeschinit asht njÃ« tragjedi. E poashtu kohen e fundit edhe perkthimi i â€Kanunit LekÃ« Dukagjinitâ€ gjermanisht...
DitÃ«n e dielÃ«, me 2 korrik 1950, aty nga ora 11.00 para dreke Don Koleci ishte nÃ« agoni tÃ« plotÃ«...Don Ernesto ka tregue se, kur ka hy nÃ« dhomÃ« Don Koleci ka folÃ« kÃ«to fjalÃ«: â€œDon Ernesto, mÃ« jep tÃ« zgjidhun se janÃ« tue mÃ« pritÃ« njÃ« tubÃ« engjuj, mbasi mÃ« asht hapÃ« qielli e mÃ« dukÃ«t se po shkoj tek Jezu Krishti,..â€
***
NGA DON KOLEC PRENNUSHI: 84 VJET MBAS BOTIMIT...

Tek Libri: â€PER KRISHTIN O KUNDER KRISHTITâ€ Botue nÃ« 1938.

BESIM E SOÃ‡IALIZEM

Per tÃ« tanÃ« besimi do tÃ« jÃ©t punÃ« private thonÃ« soÃ§jalistat.
â—Pyetje: Kuer besimi tÃ« zhduket nÃ« jetÃ«n botore zhduket edhe nÃ« jeten private. Prandej HÃ¤ckel e soÃ§jalizem duen shkollen pa Zot, shtet pa Zot, jetÃ« botore pa Zot, letratyrÃ« e arte pa Zot â€“ ata duen me e sekularizue jeten botore me e bÃ¢ krejt ateiste.
- Besimi Ã¢ punÃ« private, por edhÃ© botore. Ã‚ punÃ« private d.m.th., seicilli do tâ€™i sherbejÃ« Zotit mbas dijenije e ndergjegjes sÃ« vet e seicilli mbas deke do tÃ« dalÃ« privatisht d.m.th. krejt vetem para gjyqit Hyjnuer. Shterngim ndergjegje sâ€™ ka. Besimi Ã¢ punÃ« private per nÃ© e pabesimi Ã¢ kryekreje per soÃ§jalista.
â—Me kÃªnÃ« soÃ§jalist don me thanÃ« me kÃªnÃ« njiheri antikrisht; ngadhnimi i mbramÃ« sâ€™ Ã¢ i mundun pa rroposjen e krishtenimit. KÃ«shtu thotÃ« Losinsky nÃ« 1902 e bolshevikÃ«t e soÃ§em (soÃ§jalista radikal) janÃ« tue e vertetue me fakte dita me ditÃ«.
- Besimi Ã¢sht edhÃ© nji punÃ« botore. Pse:
â—Seicilli Ã¢ i detyruem prej ligjve tÃ« natyrÃ«s me e nderue Hyjn jo vetem msheftas, por edhÃ© ballafaqe, me e dishmue nÃ« disa rasa besimin e vet, me nderue Shejtninâ€™ e bÃ©sÃ«, me u ndigjue auktoriteteve per ndergjegje, prÃ¡ per urdhun tÃ« Zotit me krye tjera detyra besimtare botnisht si katolik; me pÃ¡ meshÃ« nÃ« ditÃ« dielle etj.
Jo vetem seicilli nieri, por edhÃ¨ shoqnija nierzore Ã¢ detyrue prej ligjve tÃ« natyrÃ«s me i sherbye Zotit e mâ€™u drejtue religjozisht d.m.th., mbas vullnetit tÃ« hyjnueshem.
Familja do tÃ« pshtetet mbÃ® bazÃ« religioze, mbÃ® martesÃ«; e tÃ« gjitha marrdhanjet e familjes ndermjet burrit e grues, prindve e fÃ«mijve do tÃ« rendohen e rregullohen mbas parimeve besimore e jo, mbas epsheve (pasjoneve) tÃ« natyrÃ«s sÃ« prishun.
â—Jeta e perbashkÃ«t e shtetnore gjÃªnÃ« vetem nÃ« besim nji temel tâ€™atillÃ«.
Justitia est fundamen regnorum. Drejtsi e vertetÃ« pa besim Ã¢ nji absurd si edhÃ¨ morali pabesim. TÃ« tana veprimet e jetÃ«s botnore nÃ« politikÃ« e qeverisje, nâ€™arte e dituni, nÃ« shtyp e letratyrÃ«, nÃ« tregti e industri, nÃ« shkollÃ« e edukatÃ«, nâ€™ekonomi e Ã§ashtjet soÃ§jale do tÃ« bazohen nÃ« besim, do tÃ« frymsohen e rregullohen prej shpirtit besimtÃ¡r.
Pa ket frymÃ« besimtare, kristjane, mugullon anarkija e egÃ«r me grushtat kovardhi tÃ« hekurt perpjetÃ«, kÃ«rcnohet nihilismi me bombat e veta, dermon soÃ§jalizmi nÃ« tÃ« tana ledhet e rendit e tÃ« mirvojtjes sÃ« popujve: Pa besim artet bijnÃ« nÃ« llom, ditunija nÃ« terr, bota shoqnore nÃ« robni e barbarsi paganizmi.
â—Besimi jo, nuk Ã¢sht punÃ« private. Kisha sÃ« mbrami sado qi sâ€™ Ã¢ prej ktij shekulli, Ã¢sht nÃ« ketÃ« shekull, e Ã¢sht si nji institut publik, nji shoqni temelue prej Hyjit, e pashme, e plotsueme, qi per tâ€™ arrijtÃ« qellimet e nalta tÃ« veta (mÃ«sim, drejtim e shÃªjtnim i nierzve) ka tager per tÃ« gjitha mjetet e nevojshme toksore, e ket tager e merr shi prej gurrÃ«s sÃ« drÃ¨jtsisÃ« qi thotÃ«: â€Mue mâ€™Ã¢sht dhanÃ« Ã§do pushtet nÃ« qiell e mbÃ® tokÃ«. Prandej shkoni e mÃ«soni tÃ« gjithÃ« popujtâ€.
-----------------------------------------------------------------------
Shenim F.Radovani: Botohet pa asnjÃ« ndryshim nga origjinali.
GjatÃ« vitit 2022 do tÃ« botoj tek artikujt: â€ZamakÃ«t e Flamurit Gjergj Kastriotit Skenderbeutâ€, disa nga shkrimet per KlerikÃ«t e pushkatuem dhe tÃ« mbytun nga sigurimi komunist i Ever HoxhÃ«s, tÃ« cilÃ«t janÃ« MartirÃ« tÃ« VertetÃ« tâ€™ Atdheut e tÃ« FesÃ«.
Ju falemnderÃ«s!
Melbourne, 30 Dhjetor 2021.

PÃ«rgatiti Fritz RADOVANI:
VETEM NJI: AI ISHTE AT ANTON HARAPI â€“ SHQIPTAR !
At Antoni nuk ka pranue me u largue nga Shqipnia dhe po kjÃ© nevoja do tÃ« pranonte edhe vdekjen pÃ«r tÃ« cilÃ«n, Ai vetÃ« nuk dinte shkak. Por kishte kÃ«rkue nga gjenerali gjerman, â€œlargimin e trupave tÃ« fundit tÃ« ushtrisÃ« gjermane me datÃ«n 29 Nandor 1944 dhe jo, me 28 qÃ« kishin planifikue ataâ€, mbasi i kishte shpjegue qÃ« â€œnuk asht mirÃ« me na njollosÃ« DitÃ«n e FestÑ‘s sÑ‘ Flamurit, me ditÃ«n e okupacionit komunist tÃ« Atdheut!â€.
Komanda gjermane e ka pranue kÃ«rkesÃ«n e At Antonit dhe ushtarÃ«t e fundit gjerman janÃ« largue nga Shkodra nÃ« mengjezin e datÃ«s 29 Nandor. PÃ«r kÃ«te veprim At Antoni kishte vue nÃ« dijeni atÃ« natÃ« edhe Cafo Begun. TÃ« nesÃ«rmen ishte nisÃ« pÃ«r Shkoder, ndonse edhe Cafo Begu, e kishte ftue me qendrue aty ku do tÃ« strehohej ky vetÃ«, por as Cafo Begut Ai, nuk i kishte pranue me qendrue andej mbasi, â€œnesÃ«r kanÃ« me thanÃ«, paska shkue At Antoni me ruejtÃ« kryet tek serbÃ«t e malazezÑ‘t...â€
Cafo Beg Ulqini e pÃ«rfundonte bisedÃ«n me njÃ« konkluzion per At Antonin: â€œShÃ«rbimi i At Antonit, pÃ«r mosnjollosjen e DitÃ«s sÃ« Madhe tÃ« Flamurit, asht shÃ«rbimi ma i madh qÃ« njÃ« Atdhetar si At Anton Harapi, mundet me i ba Atdheut tÃ« vet. Ka me ardhÃ« njÃ« kohÃ« qÃ« pÃ«r kÃ«te vepÃ«r Ai do tÃ« zanÃ« vendin qÃ« meriton nÃ« HistorinÃ« e Popullit Shqiptar!â€.
At Anton Harapi OFM (Dosja1068) Asht le nÃ« ShirokÃ« pranÃ« Shkodres me 5 Janar 1888, dhe asht pushkatue nÃ« TiranÃ«, pranÃ« lumit Lana me 20 Shkurt 1946. NjÃ« FranÃ§eskan i kulluem! Atdhetar i perkushtuem, dijetar e filozof pa ma tÃ« voglen kreni. Shkrimtar plot talent.
NjÃ« predikatar i adhuruem nga rinia shkodrane, me cilsitÃ« e njÃ« oratori tÃ« spikatun modern. Klerik me tÃ« gjitha virtytet e ParaardhÃ«sve tÃ« vet, nÃ« sherbim tÃ« â€œAtdheut e FesÃ«â€!
At Justin Rrota OFM, shkruen: â€œAt Anton Harapi ka kenÃ« antiitalian, prandej u zgodh At Antoni nÃ« dergatÃ«n e 12 prillit 1939, pÃ«r me u tregue atyne qendrimin e klerit katolik.â€
Ishte viti 1943 kur Tokat Shqiptare filluen me u skuqÃ« prej gjakut tÃ« luftÃ«s civile â€œnacional â€“ Ã§lirimtareâ€ tÃ« partizanÃ«ve â€œtanÃ«â€, me â€œyllin e kuqâ€ tÃ« Titos nÃ« ballin e Enver HoxhÃ«s.
1943 AT ANTON HARAPI E PRANOI DETYREN NÃ‹ RREGJENCÃ‹N SHQIPTARE â€œme kusht: Mos me nenshkrue asnjÃ« denim me vdekje!
A ka ngja kjo nÃ« ndonjÃ« vend tjeter nÃ« BotÃ« ?! Dhe, a e mbajti fjalen Ai? Me 4 shkurt 1944 hyni tek Xhafer Deva, dhe i tha: â€œMosni bre kÃ«shtu, o Xhafer, edhe komunistÃ«t janÃ« vllaznit tonÃ«, po a bahet kÃ«shtu?!â€ Dhe prani pushkaâ€¦ â€œVllaznitâ€ nuk e harruen! Porsa e pushkatuen, Enver Hoxha njoftoi Titon: â€œE vrame PatÃ«r Antonin!â€
At Anton Harapi pÃ«rfaqsonte pÃ«r gjermanÃ«t, mendsinÃ« e njÃ« inteletuali PerÃ«ndimor, europjano qendror, i formuem nÃ« AustrinÃ« e para LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore, dhe nga ana tjetÃ«r si meshtar katolik, paraqitej virtualisht i paprekshÃ«m prej korrupsionit tradicional oriental e prej bizantizmit aziatik. PersÃ«riste shpesh: â€œMos harroni ju se, unÃ« jam Shqiptar!â€
Thanjet e At Antonit, para gjyqit komunist nÃ« muejn shkurt 1946, kur po gjykohej dhe u dÃ«nue me vdekje nga Gjyqi Ushtarak nÃ« TiranÃ« me kryetar major Hirakli Bozo, antarÃ« Tonin Jakova (major) dhe Gjon Banushi, sekretar Thoma Rino, kanÃ« mbetÃ« parashikime historike qÃ« nuk do tÃ« persÃ«riten: â€œShqipnia u fitue me gjak; me gjak, edhe po mbahet e robnueme. Do tÃ« vijnÃ« dita e me paqÃ« e drejtÃ«si, do tÃ« fitohet!â€
At Antoni refuzoi largimin nga Shqipnia para vitit 1944, dhe mbas, kur Rregjenti Cafo Beg Ulqini i propozoi tÃ« shkonte nÃ« njÃ« streh tÃ« Tij nga Tokat e Malit tÃ« Zi, nder shpella. At Antoni u pergjegj: â€œKam punue per Shqipni e ballafaqas. Nuk pres shpÃ«rblim, por as dÃ«nimi nuk ka pse mÃ« pret! BashkatdhetarÃ«t e dijnÃ« se kurrÃ« nuk i tradhÃ«tova, me ta vuejta, pÃ«r ta punova, me ta qindrova. Me ta edhe do tâ€™ vdes!â€ (Dishmi e C.B.Ulqinit).
DrejtÃ« bregut tÃ« lumit Lana, TiranÃ«, 20 shkurt 1946: Binte shi. Disa gropa ishin kthye nÃ« brraka ujÃ«. â€œFrati hidhte hapat me kujdes, duke ngritur herÃ« â€“ herÃ« kindÃ«t e zhgunit, pÃ«r tÃ« mos iu stÃ«rpikur nga baltatâ€¦ NjÃ«ni prej ekzekutuesÃ«ve e shikoi dhe i tha: Mos ki dert, o prift, se tek balta ke pÃ«r tÃ« pÃ«rfunduar! Frati vazhdoi rrugÃ«n dhe ia kÃ«thei: â€œAtje tek po shkoj, due tÃ« shkoj i panjolla, ashtu siÃ§ kam kenÃ« tanÃ« jeten time!â€
Shkoi pranÃ« gropÃ«s, dhe tha: â€œI bekoi vrasÃ«sit e i fali pÃ«r aktin qÃ« do tÃ« kryejnÃ«!â€. â€œShpirtin Zotit, trupin TokÃ«sâ€. Dikund nder brigjet e lumit Lana, do tÃ« gjeni njÃ«ditÃ« testamentin e Tij lapidar: â€œA e dini se Ã§do ndertesÃ«s i vihen temelet nâ€™ dhe? Edhe pse nâ€™ varr, nÃ« hijshim duhet tâ€™jemi gurt e temelit tâ€™njasaj binaje tâ€™cillÃ«n sot e quejm Shqypni?!â€
At Anton Harapi as sot nuk ka as vorr, vetem pse: Ai ishte Atdhetar Porosia e Tij nÃ« 1944 asht aktuale edhe sot, ndonse thanjet e Tij janÃ« tÃ« pakundershtueshme nÃ« tÃ« gjitha kohÃ«t: â€œPra, pÃ«r tÃ« rrojtÃ« vllaznisht nuk asht nevoja tÃ« hjekim besimin, por kusht i parÃ« asht tÃ« hjekim fanatizmin nÃ« besim.â€ E ndoshta, pikrisht sot kjo thanje e At Anton Harapit, troket nÃ« â€œtrunin e perÃ§arÃ«sve tÃ« pasherueshem tÃ« ShqipnisÃ«.â€

NDERIM PÃ‹R BINDJET E TÃ‹ TJERÃ‹VE 1944

â€œMOS HARRONI JU, QÃ‹ UNÃ‹ JAM SHQIPTAR !â€

AT ANTON HARAPI PARA GJYQIT KOMUNIST (1946)

â€œÃT ANTON HARAPI O.F.M.
ASHT MENDJE DIALEKTIKE, QI SHKRUEN KRYARTIKUJ ,
NDÃ‹R TÃ‹ CILLTÃ‹ DISA JANÃ‹ KRYEVEPRA.
DIJA E THELL, ARSYETIMI I LIDHUN, ANALIZIMI I HOLL, STILI I PESHUEM, DALLOJNÃ‹ GJITHÃ‹ SHKRIMET E TIJA.
MUND TÃ‹ JETÃ‹ I THATÃ‹, I FTOFTÃ‹, POR AI ASHT I DREJTâ€™ E I PAFAJSHÃ‹M.â€
Don Kolec PRENNUSHI- (Hylli i DritÃ«s, 1936, fq. 583.Shkoder)
NDERIM PÃ‹R BINDJET E TÃ‹ TJERÃ‹VE

MÃ« falni pÃ«r guximin: Due tÃ« pÃ«rballoj Ã§eshtjen ma delikate nÃ« jetÃ«n Shqiptare.
Kush e kishte zanÃ« besÃ«?.. Antagonizmi fetar qiti kryet dhe mizorisht u fut edhe ndÃ«r ateistÃ«t e ditÃ«s. EgÃ«rsitÃ« e bame nÃ« Jug, midis djelmÃ«nisÃ« shqiptare, vetÃ«m pse muhamedanÃ« e kristianÃ«, janÃ« fakte qÃ« nuk lanÃ« me luejtÃ«, por janÃ« prova tÃ« tmerrshme pÃ«r jetÃ«n tonÃ« fetare, shoqnore e kombtare.
PÃ«rsa di unÃ« deri mÃ« sot, kjo Ã§eshtje kurrÃ« nuk kjÃ© pÃ«rballue kjartÃ« e mirÃ«, sa herÃ« kjÃ© kallÃ«, menjÃ«herÃ« edhe kjÃ© mbulue si gaca nÃ«n hi. Tâ€™i mbetÃ«t hatri kujt tÃ« duejÃ«, unÃ« due me e thanÃ« mendimin tem haptas; marrÃ« nÃ« shumicÃ«, muhamedani shqiptar asht fanatik, ortodoksi fanatik, katoliku fanatik, e kÃ«ta jo pÃ«r besim, se sa pÃ«r inat e pÃ«r parti. NdÃ«r Ã§astÃ«t ma tÃ« vÃ«shtirÃ« tÃ« jetÃ«s sonÃ« kombtare, njÃ«mend se shpÃ«tuem format e bashkimit shoqnor e tÃ« qetÃ«sisÃ« ndÃ«r elementa, porse nÃ« fund tÃ« punÃ«s mbeti njÃ« tharm, njÃ« fond rryme e partie, sa me tÃ« trembÃ« e demoralizue.
Tue prekÃ« me dorÃ« plagÃ«n, vjen pyetja: A do tÃ« mund tÃ« rrojnÃ« nÃ« qetÃ«si tre elementat fetarÃ« ndÃ«r nÃ©? AteistÃ«t me tÃ« gjithÃ« skeptikÃ«t, indiferentÃ«t, natyralistÃ«t, aventurierÃ«t e oportunistÃ«t, thonÃ« se jo: NÃ© shqiptarÃ«t nuk mund tÃ« rrojmÃ« tÃ« qetÃ«, as nuk mund tÃ« formojmÃ« shtet, pÃ«r pa i zhdukÃ« tÃ« gjitha besimet, pse besimi i shqiptarit asht shqiptarizma!
KÃ«ta shpresoj tâ€™i pÃ«rballoj njÃ«herÃ« tjetÃ«r, kÃ«tyne tash po u thom vetÃ«m se Shqipnia nuk asht vend i pa Zot; e se shqiptarÃ«t as nuk janÃ«, as nuk duhet tÃ« jenÃ« tÃ« patÃ«nzonÃ«.
FjalÃ«n kÃ«te herÃ« e kam me besimtarÃ«t e tre elementave.
Pa kontenstim nÃ© jemi njÃ« komb, njÃ« shtet e njÃ« popull me njÃ« shpirt, me njÃ« gjuhÃ« e me njÃ« histori, e po tÃ« ishim edhe tÃ« njÃ« besimi, patÃ«m me kenÃ« edhe ma tÃ« bashkuem, ma homogjen, dhe as nuk patÃ«m me bjerrÃ« mund e kohÃ« pÃ«r tâ€™u kuptue ndÃ«r shumÃ« punÃ«. Por fakti asht ky, se nÃ© jemi pra muslimanÃ«, ortodoksÃ« e katolikÃ«, e si tÃ« tillÃ« duem tÃ« rrojmÃ« nÃ« njÃ« harmoni vllaznore. UnÃ« thom se pÃ«r kÃ«te punÃ« nuk asht nevoja me shue besimet, pse po tÃ« duem, mund tÃ« rrojmÃ« vllaznisht, sikurse kemi shembullin ndÃ«r sa shtete tÃ« tjera tÃ« qytetnueme.
Pra, tezÃ«n time e vÃ© kÃ«sodore: ShqiptarÃ«t, po tÃ« jenÃ« vÃ«rtetÃ« tÃ« qytetnuem e nacionalistÃ« tÃ« sinqertÃ«, besues edhe pÃ«rnjÃ«mend nÃ« njÃ« Zot tÃ« vÃ«rtetÃ«, nuk ka se si tÃ« mos rrojnÃ« vllazÃ«nisht shoq me shoq; pÃ«rkundrazi, derisa tÃ« mos kenÃ« kulturÃ«n njerzore nÃ« shpirt, ndÃ«rgjegjen kolektive kombtare, e derisa tâ€™u mungojÃ« kultura fetare, ata kanÃ« me kenÃ« tÃ« damÃ« e tÃ« pÃ«rÃ§amÃ«, jo pse janÃ« tri besimesh, por pse nuk kanÃ« bazat e jetÃ«s shoqnore, kombtare e fetare.

PENGIMI I MADH: FANATIZMI

Pengim i madh pÃ«r jetÃ«n shoqnore, pra, pÃ«r qetÃ«sinÃ« e vllaznimit tonÃ«, asht fanatizmi, i cili asht njÃ« turp pÃ«r personin, turp pÃ«r besimin tÃ« cilit i pÃ«rket personi e turp pÃ«r jetÃ«n shqiptare. Besimi qÃ« mbahet pÃ«r pasion, pra me fanatizÃ«m, nuk asht besim i arsyeshÃ«m, as faktor i jetÃ«s; ai nuk nalton por poshtnon, e ma tepÃ«r rrÃ«non se sa trajton.
Besimi nÃ« njÃ« Zot tÃ« vÃ«rtetÃ«, Ati i tÃ« gjithÃ« njerÃ«zve, nuk do ta shtojÃ« antagonizmin, por do ta pakÃ«sojÃ«; besimi do ta zbusÃ« njeriun pÃ«r ndjesi e jo ta egÃ«rsojÃ«, do tâ€™i rregullojÃ« prirjet e instiktit, ndÃ«r tÃ« cilat asht egoizmi, qÃ« don tÃ« justifikohet me shkakun e besimit.
KÃ«tu asht nevoja ta dalloj njeriun fanatik nga njeriu me karakter: TÃ« dy ngulin kambÃ« pÃ«r njÃ« bindje tÃ« vetÃ«n, tÃ« dy tregojnÃ« fuqinÃ« e vullnesÃ«s deri nÃ« kulm, por me kÃ«te ndryshim, se njeriu me karakter ngul kambÃ« pÃ«r njÃ« parim tÃ« arsyeshÃ«m, ndÃ«sa fanatiku don tâ€™i rrijÃ« asaj sÃ« vetÃ«s arsye e pa arsye: Njeriu me karakter tregon njÃ« zotÃ«si morale, ndÃ«rsa fanatiku dÃ«shmon njÃ« dobÃ«si personale, pse ai, edhe po ta shohÃ« tÃ« paarsyeshme atÃ« tÃ« vetÃ«n, nuk asht i zoti ta mundÃ« pasionin dhe egoizmin; brutalisht mund tÃ« jetÃ« i fortÃ«, por njerÃ«zisht asht i ligÃ«sht, karakteri moral ka caqet e arsyes, fanatizmi nuk ka cak, ai tÃ« verbon, tÃ« shtyn deri nÃ« vÃ©s e nÃ« egÃ«rsi. Fanatizmi asht antinjerÃ«zor, prandej edhe antifetar e antishoqnor.
Pra, pÃ«r tÃ« rrojtÃ« vllaznisht nuk asht nevoja tÃ« hjekim besimin, por kusht i parÃ« asht tÃ« hjekim fanatizmin nÃ« besim.
Shqiptari mund tÃ« zbutet tue marrÃ« kulturÃ«n vÃ«rtet njerÃ«zore, kulturÃ«n e shpirtit, domethanÃ« nuk mjafton tÃ« ketÃ« sjelljen e mirÃ«, paraqitjen e njerzishme, format e pÃ«rshtatshme, mÃ«nyrÃ«t e hijshme, e nÃ« shpirt tÃ« rrijÃ« i egÃ«r, por duhet tÃ« jetÃ« edhe pÃ«rnjÃ«mend nÃ« vetÃ©, ashtu si mbahet e duket pÃ«rjashta, atÃ«herÃ« ka me u ba i zoti tÃ« rrojÃ« nÃ« harmoni me vllaznit e vet shqiptarÃ« tÃ« Ã§do kondicioni shoqnor edhe tÃ« Ã§do besimi.
Ngjitas me kulturÃ«n njerzore, shqiptari do tÃ« marrÃ« kulturÃ«n fetare. Kaloi koha qÃ« ta mbajmÃ« besimin pse na e kanÃ« lanÃ« tÃ« parÃ«t, pse ashtu e kemi gjetÃ«, pse besojnÃ« tÃ« tjerÃ«t, ase pÃ«r njÃ« Ã§do tjetÃ«r arsye tÃ« jashtme sot duhet tÃ« dijmÃ« Ã§ka tÃ« besojmÃ« dhe pse tÃ« besojmÃ« lypet ta justifikojmÃ«; nÃ«mose para vetÃ©s, besimin tonÃ«. Por nuk mjafton kaq: Besimin nuk do ta mbajmÃ« as pÃ«r etiketÃ«, as pÃ«r njÃ« gja vetÃ«m teorike; besimi duhet tÃ« jetÃ« faktor i jetÃ«s; parimet e besimit duhet tÃ« pÃ«rftojnÃ« nÃ« bindje tÃ« plotÃ«, ndjesi tÃ« gjalla, lÃ«vizje, shprehje, fjalÃ« e punÃ«, drejtue nÃ« njÃ« sistem jete. Kjo domethanÃ« kulturÃ« fetare.

TÃ‹ RROJMÃ‹ SHOQNISHT E VLLAZNISHT

Jo se kÃ«rkohet prej shqiptarÃ«ve kristjanÃ« e muslimanÃ« tÃ« jenÃ« tÃ« gjithÃ« ShenjtÃ«n e PeigamberÃ«, por po deshÃ«m tÃ« jemi komb e shtet, lypet me doemos tÃ« jemi nÃ« atÃ« shkallÃ« kulture njerÃ«zore e fetare, sa mjafton tÃ« rrojmÃ« shoqnisht e vllaznisht.
Pa kulturÃ«n njerÃ«zore, nuk jemi pjekun tÃ« rrojmÃ« si njerÃ«z e si shokÃ«; pa kulturÃ«n fetare, besimi nuk na formon pÃ«r jetÃ«, por ma tepÃ«r na pengon.
Kam pa muslimanÃ« dhe kristjanÃ« qÃ« me vetmohim mbÃ«rrijnÃ« deri nÃ« heroizÃ«m pÃ«r tÃ« mbajtÃ« ramazanin e kreshmÃ«t, por prejse nuk e kanÃ« kulturÃ«n fetare, ata me atÃ« vepÃ«r, sado heroike, nuk shfaqin njÃ« madhni shpirtnore tÃ« cilÃ«n nuk e kanÃ«, pse qÃ«ndresa e tyne, tÃ« shumtÃ«n e herÃ«s, bazohet, thjesht, nÃ« njÃ« zakon, nÃ« njÃ« traditÃ«, nÃ« njÃ« moskuptim tÃ« jetÃ«s fetare qÃ« e zhvleftÃ«son motivacionin edhe veprÃ«n e tyne.
NjÃ« kusht tjetÃ«r qÃ« rrjedh prej kulturÃ«s sÃ« shpirtit, asht nderimi pÃ«r bindjet e tÃ« tjerÃ«ve. Po tâ€™ia bajmÃ« dignozÃ«n shpirtit tÃ« shqiptarit nÃ« skajin ma tÃ« fundshÃ«m, kemi pÃ«r tÃ« gjetÃ« kÃ«te fenomen tÃ« Ã§uditshÃ«m: Kush nuk mendon si unÃ«, thotÃ«, ai asht kundÃ«rshtari im. Ky paravendim antishoqnor shfaqet jo vetÃ«m nÃ« lamÃ«n fetare, politike e shoqnore, por edhe deri nÃ« lamÃ«n ditunore.
MÃ« ka ra rasti pÃ«r vjetÃ« e vjetÃ« tÃ« marr pjesÃ« ndÃ«r shoqni, mbledhje, nisma e shkoqitje Ã§eshtjesh ndÃ«r shqiptarÃ«, edhe do tÃ« thom se, me pak ndryshime e me forma ku ma shumÃ« e ku ma pak egoiste, si ndÃ«r njerÃ«z me shkollÃ«, kam gjetÃ« e prekÃ« me dorÃ« se mjaft me tregue kush njÃ« mendim a parim tÃ« kundÃ«rt apo edhe tÃ« ndryshÃ«m, pÃ«r me u shikue shtrembÃ«t e me u ba shenjÃ« antagonizmi e luftimi.
Shkakun e kÃ«tij fenomeni tÃ« paarsyeshÃ«m prap e gjejmÃ« nÃ« gabimin trashanik, pse shqiptari edhe po tÃ« mbahet se ka kulturÃ«, kujton se me ndjekÃ« arsyen e njÃ« tjetri, asht dobsi. Historia e djeshme e trysnia e sotshme na e vÃ«rtetojnÃ« kÃ«te pÃ«rbindÃ«sh tÃ« individualizmit egoistik.
PÃ«r tÃ« rrojtÃ« vllaznisht nuk lypet tÃ« mendojmÃ« tÃ« gjithÃ« me njÃ« kokÃ«, as nuk kÃ«rkohet tÃ« kemi tÃ« njejtat parime ase tÃ« jemi tÃ« pagabueshÃ«m, por medoemos duhet tâ€™ua njohim tÃ« tjerÃ«ve tÃ« drejtÃ«n e arsyetimit e tÃ« bindjes, por nÃ« atÃ« mÃ«nyrÃ« si kÃ«rkojmÃ« qÃ« tÃ« tjerÃ«t tÃ« respektojnÃ« mendimet tona. Do ta dijmÃ« se secili njeri, edhe pa dashtÃ«, mund tÃ« ndjekÃ« njÃ« rrugÃ« a njÃ« parim tÃ« gabuem, prandej, sikurse nuk duem tÃ« na pÃ«rbuzÃ« kush nÃ© edhe po tâ€™ jemi gabim, ashtu as nÃ© mos tÃ« pÃ«rbuzim askÃ«nd. Themeli i shoqnimit, prandej, edhe i harmonisÃ« shoqnore midis shqiptarÃ«ve, qofshim edhe besimesh sÃ« asht nÃ« mbajtjen e sinqertÃ« tÃ« parimit: Mos i ban kujt, shka nuk don me ta ba kush ty; banu tÃ« tjerÃ«ve si kÃ«rkon me ta ba ata ty. As nÃ« kÃ«te pikÃ« besimet nuk pengojnÃ«, por e kanÃ« detyrÃ« tÃ« ndihmojnÃ«.

SHKAQET E DASISÃ‹

Mbasi vumÃ« kushtet pa tÃ« cilat nuk ka si mbahet jeta shoqnore e fetare, vijmÃ« ndÃ«r parime: E parimisht secili besim ka dogmat e veta, por dogmat nuk ndrrojnÃ«, prandej, sikurse besimet janÃ« tÃ« papÃ«rshkueshme me njeni-tjetrin pÃ«r shkak tÃ« dogmave, ashtu besimtarÃ«t, nÃ« themel tÃ« dogmave, nuk kanÃ« si afrohen e puqen njeni me tjetrin.
E ja se dasia asht e detyrueshme, shqetÃ«simi i domosdoshÃ«m. Nuk ka si shkohet jeta vllaznisht! KÃ«shtu arÃ«syetojnÃ« ata qÃ« besimet i kanÃ« ferrÃ« nÃ« sy!
Problemi vÃ«rtetÃ« asht i vÃ«shtirÃ«, por zhvillimin e vet e gjen tÃ« plotÃ« ndÃ«r tri parimet qÃ« janÃ«: 1. Intoleranca dogmatike, 2. Toleranca shoqnore-qytetare, 3. Toleranca shoqnore-politike.
Nuk e kemi shqip fjalÃ«n tolerancÃ«, por i afrohet kuptimit me bartÃ«, me durue, si bie fjala na durojmÃ« e bartim (kemi tolerancÃ«) kur na fyejnÃ« fÃ«mijtÃ«, i dejuni, i marri, i gabuemi, por nuk barim, as nuk durojmÃ« kurrsesi (jemi intolerantÃ«) kur ndokush me tÃ« mendueme na merr nderin.
Parimisht lypet ta kemi e ta mbajmÃ« intolerancÃ«n teorike-dogmatike, due me thanÃ« qÃ« nÃ« punÃ« tÃ« besimit secili ta mbajÃ« bindjen pÃ«r atÃ« dogmÃ« qÃ« ndÃ«rgjegja ia urdhnon pÃ«r tÃ« drejtÃ«, as mos tÃ« durojÃ« tâ€™i thotÃ« tash zi e tash bardhÃ« njÃ« parimi, tÃ« cilin e ka pÃ«r ideal tÃ« parÃ«.
IntolerancÃ«! FjalÃ« e fortÃ«, fjalÃ« qÃ« nuk baret as nuk durohet, pse nuk ban as nuk duron as sa tÃ« zitÃ« e thoit. FjalÃ« qÃ« me tÃ« parÃ«n pÃ«rshtypje tregon fanatizÃ«m, mentalitet tÃ« ngushtÃ«, regres, mosafrim me kurrnjÃ« mÃ«nyrÃ«. Por edhe fjalÃ« e sinqertÃ« e arsyeshme, e drejtÃ«: E vetmja fjalÃ« e mÃ«nyrÃ« pÃ«r me zhvillue problemin shoqnor-fetar.
Ja edhe arsyeja e thanies sime: NjÃ« besimtar, i cili lavdohet se besimi i tij asht i vÃ«rtetÃ«, po nuk desh me mohue veten edhe besimin e vet kundrejt njÃ« Ã§fardo kredoje tjetÃ«r, do tÃ« pÃ«rgjegjet me njÃ« â€œjoâ€ kategorike tÃ« preme.
Indiferenti fetar, prejse ai vetÃ« nuk mban kurrnjÃ« besim pÃ«rnjimend, thotÃ« se besimet janÃ« njÃ«njÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ«, si tâ€™ ishin besimet etiketa e kostume tÃ« ndryshme, tÃ« cilat vlejnÃ« njÃ«njÃ« pÃ«r tÃ« plotÃ«sue njÃ« nevojÃ« tÃ« jetÃ«s. Po kjÃ© si njÃ«na dogÃ«m tjetra, edhe pse tÃ« kundÃ«rta, atÃ«herÃ« asht njÃ«njÃ« si e vÃ«rteta si e kundÃ«rta, atÃ«herÃ« Zoti asht â€œhartuesiâ€ i gabimit, i rrÃªnÃ«s, dhe i pÃ«rÃ§amjes.
Duen me thanÃ« se kjo intolerancÃ« dogmatike nuk baret, nuk durohet nÃ« njÃ« shtet, nÃ« njÃ« popull, pse asht tepÃ«r refraktare, e ngushtÃ« e fanatke.
LÃ«ne, e pÃ«r njÃ«herÃ« ashtu po e zamÃ«, edhe po i vemÃ« pÃ«r bazÃ« tÃ« kundÃ«rtÃ«n, due me thanÃ« tolerancÃ«n dogmatike. NÃ« kÃ«te themel, bie fjala, Krishti kjÃ© a sâ€™ kjÃ© Zot, Muhamedi kjÃ© a sâ€™ kjÃ© Profeti i Zotit, nÃ« kÃ«te rast pÃ«r mue do tâ€™ ishte njÃ« pÃ«r njÃ«; unÃ« bart e toleroj tÃ« thohet nÃ« daÃ§ kÃ«shtu, nÃ« daÃ§ ashtu: Si Krishti e Muhameti tÃ« kenÃ« pasÃ« punÃ« me Zotin, si tÃ« kenÃ« punÃ« me djallin, si tÃ« kenÃ« kenÃ« hipokritÃ« e mashtrues, si tÃ« kenÃ« kenÃ« tÃ« ndershÃ«m e tÃ« drejtÃ«.
Kush nuk e sheh kÃ«te dobÃ«si mendore a morale? Njeriu, tÃ« cilit i vjen era njeri, mosbindjen kurrÃ« nuk e tregon pÃ«r bindje dhe atÃ« pÃ«r Ã§ka asht i bindun se asht gabim, kurrÃ« nuk e pranon pÃ«r tÃ« vÃ«rtetÃ«. Kjo nuk asht vetÃ«m njÃ« detyrÃ« e fetarit, por njÃ« detyrÃ« e secilit njeri tÃ« ndershÃ«m e tÃ« arsyeshÃ«m.
NÃ« emÃ«n tÃ« sÃ« vÃ«rtetÃ«s, pra, e pÃ«r hir tÃ« sinqeritetit: LuftÃ« Ã§do gabimi, kudo qÃ« tâ€™a gjejmÃ«, edhe ndÃ«r kÃ«rkime shkencore, edhe ndÃ«r interpretimet e dogmave.
PÃ«r kÃ«te intranzigjencÃ« ideale, shpirtnore, teorike jemi tÃ« paditun na besimtarÃ«t, sidomos na katolikÃ«t, ndÃ«sa kÃ«te intolerancÃ« e gjejmÃ« edhe ndÃ«r njerzit e ditunisÃ«, tÃ« artit e politikÃ«s, pÃ«r shka u pÃ«rket parimeve tÃ« tyne. KÃ«ta, e dijmÃ« tÃ« gjithÃ«, se as sa Ã§on miza nÃ« krah nuk lÃ«shojnÃ« nÃ« sistemin e vet porsi bazÃ«.
KÃ«te po e thomi nÃ« lamÃ«n parimore e ideale, pse mandej tjetÃ«r gja asht praktika si pÃ«r shkencÃ«tarÃ«, e si pÃ«r besimtarÃ«.

NJÃ‹ FORMÃ‹ E INTOLERANCÃ‹S: POLEMIKA

NÃ« formÃ«n e intolerancÃ«s asht polemika, e cila po kjÃ© serioze, ditunore, e paanshme, e bashme ndÃ«r sfera tÃ« nalta, vÃ«rtetÃ« ndrit, nalton e trajton. RrallÃ« mÃ« ka ra me pa ndÃ«r shqiptarÃ« polemikÃ« pa pasion. Me nivel kulture njerzore e fetare qÃ« kemi, thom se polemika nuk asht pÃ«r nÃ©. Edhe po patÃ«m arsye e tÃ« drejtÃ« nÃ« Ã§eshtje, kurrÃ« nuk kemi arsye e tÃ« drejtÃ« tÃ« kapÃ«rcejmÃ« caqet e njerÃ«zisÃ«, tÃ« shajmÃ« shoqi-shoqin, tÃ« pÃ«rdorim rrÃªnÃ«n, tÃ« falsifikojmÃ« historinÃ«, tÃ« shtijmÃ« nÃ« punÃ« motive tÃ« ulta, tÃ« polemizojmÃ« me pasion.
TjetÃ«r mandej asht toleranca shoqnore, qytetare, praktike. NÃ«pÃ«r kÃ«te parim, na dallojmÃ« kjartÃ« se tjetÃ«r asht gabimi e tjetÃ«r gabuesi, tjetÃ«r asht pÃ«rsoni e tjetÃ«r asht vepra: Personin e falim, veprÃ«n e gabueme e dÃ«nojmÃ«; kÃ«tÃ© e mÃ«nijmÃ«; atÃ« e bartim, kÃ«tÃ© nuk e durojmÃ«. Ky asht parim bazÃ« qÃ« na shoqnon: Me kurrnjÃ« gabim as kompromis as shoqni, por me tÃ« gjithÃ« atdhetarÃ«t edhe tÃ« jenÃ« tÃ« gabuem, afrim, dashni, vllaznim.
Natyra na mÃ«son kÃ«te parim: Ajo me gjithÃ« ndryshime e kontraste, e patrandshme mban njÃ« harmoni tÃ« Ã§uditshme; jeta njerzore na imponon: Si, bie fjala, ndÃ«r nÃ© tÃ« marrunit me ndorÃ©, besa, mikpritja, kjÃ© se shumÃ« herÃ« e mbrojmÃ« si fajtorin si tÃ« pafajin.
KÃ«te shoqni qÃ« na mÃ«son natyra, na imponon jeta; po njÃ«kÃ«te na urdhnon besimi, cilido tÃ« jetÃ«. Shpirti i shqiptarit, me gjithÃ« besimet e ndryshme, e ndien fuqishÃ«m se njÃ« i njÃ«jti Zot i vÃ«rtetÃ« asht Zoti i muhamedanÃ«ve, Zoti i ortodoksÃ«ve e Zoti i katolikÃ«ve. NÃ« saje tÃ« njÃ« Zoti, BabÃ« i mirÃ«, i drejtÃ« pÃ«r tÃ« gjithÃ«, na jemi vllazÃ«n, pse jemi tÃ« gjithÃ« bijtÃ« e njÃ« Zoti qÃ« na ka falÃ«. Pra, Zoti i tÃ« gjithÃ« nÃ©ve, e na tÃ« gjithÃ« tÃ« Zotit. NÃ« themel tÃ« kÃ«tij imperativi na jemi njÃ«. Ja, pra, se kurrgja nuk vllaznon ma fort se Zoti.
Zoti asht visari i pÃ«rbashkÃ«t i tÃ« gjithÃ« ShqiptarÃ«ve pa ndryshim.
NÃ« themel tÃ« kÃ«tij parimi rrjedh toleranca fetare, e cila mbÃ«shtetet nÃ« kuptimin e kjartÃ«: Muhamedani i biri i Zotit, kristjani i biri i Zotit, pra, vllazÃ«n; mbÃ«shtetet ndÃ«r ndjesi tÃ« sinqerta : Porsi vllai pÃ«r vllain tÃ« ndjejmÃ« njeni pÃ«r tjetrin; mbÃ«shtetet nÃ« nderimin reciprok pÃ«r bindjet fetare tÃ« shoqi-shoqit: PÃ«r kurrnjÃ« arsye nuk kemi tÃ« drejtÃ« tÃ« pÃ«rbuzim kÃ«nd; porsi me tÃ« drejtÃ« kÃ«rkojmÃ« tÃ« na kuptojnÃ«, ashtu kemi detyrÃ« tâ€™i kuptojmÃ« tÃ« tjerÃ«t. Kjo tolerancÃ« fetare kÃ«shtu e naltueme deri nÃ« fisniki, sa asht e bukur, aq asht e vÃ«shtirÃ«. Kush e ushtron kÃ«te asht me tÃ« vÃ«rtetÃ« i madh. Toleranca qytetare â€“ shoqnore e gjenÃ« plotÃ«simin e zbatimin e vet nÃ« tolerancÃ«n shtetnore-politike. Statuti themeltar i njeh e i respekton njÃ«pÃ«rnjÃ« tÃ« tria besimet nÃ« Shqipni; shteti njÃ«mend asht afetar, d.m.th. asnjanÃ«s, por jo antifetar, as ateist, as indiferent; shteti shqiptar e njeh Zotin, por nuk anon pÃ«r kurrnjÃ« besim ma fort se pÃ«r tjetrin; hartuesit e Statutit u shtynÃ« deri nÃ« ma tÃ« naltÃ«n shkallÃ« tÃ« lirisÃ« e tÃ« tÃ« drejtave tÃ« besimit: Ata pranuen tri besimet nÃ« themel tÃ« barazimit tÃ« plotÃ«; para shtetit e zyrtarÃ«ve tÃ« tij nuk ka as ndryshim, as pengim ndÃ«r tÃ« drejta tÃ« kurrnjÃ« elementi; tÃ« gjitha ligjÃ«t, masat, vendimet dhe mÃ«nyrat zyrtare synojnÃ« aty: TÃ« forcohet e tÃ« sigurohet sa ma mirÃ« qetÃ«sia fetare nÃ« Shqipni. E tanÃ« puna mbetÃ«t ndÃ«r zyrtarÃ«t, sa ata punojnÃ« apo jo me shpirtin e kÃ«tij parimi e me drejtÃ«si.
Pra, pÃ«r me mbajtÃ« qetÃ«sinÃ« midis elementave fetarÃ«: 1. Duhet tÃ« kemi pÃ«r bazÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ«n kundrejt parimeve. E vÃ«rteta nuk lot: Intoleranca teorike-dogmatike; 2. Duhet tÃ« kemi dashninÃ« e sinqertÃ« midis pÃ«rsonave: Toleranca shoqnore-qytetare; 3. Duhet tÃ« mbahÃ«t drejtÃ«sia me ndÃ«rgjegje ndÃ«r ligjÃ« e ndÃ«r zyrtarÃ«: Toleranca shtetnore-politike.
Arsyeja e kÃ«tyne udhÃ«zimeve asht kjo: Na duhet tÃ« rrojmÃ« sÃ« bashku, jo si pÃ«rdhuni, por me vetÃ«dashje; kÃ«te punÃ« do tÃ« na e thotÃ« mendja, do ta duejÃ« vullnesa, do ta ndjejÃ« shpirti; mendjes do tâ€™i flasÃ« e vÃ«rteta, vullnesÃ«n do ta vendosÃ« e drejta, ndjesitÃ« do tâ€™i shtyjÃ« dashunia. Toleranca qytetare asht njÃ« virtyt, pÃ«r ushtrimin e tÃ« cilit krejt njeriu, ndÃ«r tÃ« gjitha fuqitÃ« kryesore do tÃ« jetÃ« i prekun e i tÃ«rhjekun. E tanÃ« puna asht kÃ«tu: Me dijtÃ« me kenÃ« tÃ« zotÃ«t ta bartim shqiptarin, jo si tÃ« huej, por si vlla.
KÃ«shtu, pra, nuk janÃ« besimet ato qÃ« e shqetÃ«sojnÃ« jetÃ« vllaznore nÃ« Shqipni, por gabimet, pasionet e padrejtÃ«sia e besimtarÃ«ve shqiptarÃ« janÃ« ato qÃ« krijojnÃ« Ã§eshtjen fetare nÃ« vendin tonÃ«.

PENGESA QÃ‹ DUHEN KAPÃ‹RCYE

E mjaft me teori. Kush don, ja ka marrÃ« vesh me kaq, ja nuk ka me marrÃ« vesh kurrÃ«. Tash tÃ« vijmÃ« tek praktika. E praktika asht kjo: Me muhamedanÃ«t nuk bahet, ortodoksÃ«t janÃ« grekomanÃ«, katolikÃ«t janÃ« italofilÃ«. KÃ«shtu qÃ« nuk mbetet kush shqiptar, as nuk mbetet kund shpresÃ« pÃ«r Shqipni; kÃ«shtu nuk bajnÃ« pÃ«r Shqipni as Ismail Qemali as Bajram Curri pse janÃ« muhamedanÃ«, as GÃ«rmenji as Negovani pse janÃ« ortodoksÃ«, as Gurakuqi as Ded Gjoâ€™Luli, pse janÃ« katolikÃ«; kÃ«shtu kemi ardhÃ« ndÃ«r pÃ«rfundime qesharake e do tÃ« vemi ndÃ«r konsekuenca rrÃ«nimtare!
PÃ«r tÃ« rrojtÃ« vllaznisht na shqiptarÃ«t do tâ€™i mbajmÃ«, thamÃ«, disa kushte, do tâ€™i vendojmÃ« disa parime, por edhe do tâ€™i hjekim disa pengesa.
1.Pengesa e parÃ«, pÃ«r shÃ«rimin e kÃ«saj plage tÃ« kobshme qÃ« e shqetÃ«son jetÃ«n ndÃ«r shqiptarÃ«t, asht gabimi i madh i disa udhÃ«heqÃ«sve tÃ« cilÃ«t duen ta mbulojnÃ« edhe ta mohojnÃ« plagÃ«n, e cila, mjerisht, ekziston dhe do tÃ« shkojÃ« nÃ« gangrenÃ« po nuk u shÃ«rue me dorÃ«n e njÃ« kirurgu tÃ« aftÃ« e tÃ« ndÃ«rgjegjshÃ«m. Ã‡ka asht gabim e kalbÃ«sinÃ«, fanatizÃ«m e pus, ves e dobÃ«si, lÃ¨ tÃ« qitet nÃ« shesh, lÃ¨ tÃ« thohet kjartÃ«, pa ia shikue hatrin askujt.
Pse ta mohojmÃ«? NjÃ« pjesÃ« e mirÃ«, muhamedanÃ« a kristjanÃ«, ortodoksÃ« e katolikÃ« nuk shikohen me sy tÃ« mirÃ«; njÃ« antagonizÃ«m shoqnor qendron nÃ« mes tyne; ata nuk kanÃ« mbÃ«rrijtÃ« endÃ¨ tâ€™i rregullojnÃ« relatat fetare, shoqnore e civile qÃ« do tÃ« kenÃ«.
Duhet ta pohojmÃ« botnisht, se pÃ«r mungesÃ« kulture jemi kÃ«tu. Ky do tÃ« jetÃ« hapi i parÃ« i pÃ«rmirÃ«simit: Ta njohim e ta ndiejmÃ« sa duhet kÃ«te plagÃ« shqiptare.
2.Me e shikue hollÃ«, aty ku duket se ndeshen muhamedanÃ« e kristjanÃ«, nuk hyjnÃ« nÃ« lojÃ« parimet dogmatike; ato populli nuk i din, as nuk i merr aq nÃ« kujdes; sigurisht as pÃ«r hatÃ«r tÃ« Krishtit, as pÃ«r hatÃ«r tÃ« Muhamedit sot nuk ban kush parti as nuk ngre ngatÃ«rresa.
Shkaku i parÃ« do tÃ« kÃ«rkohet ndÃ«r faktorÃ« historikÃ«, ndÃ«r tradicione mÃ«nie midis elementave; na trashiguem ekzaltime, pÃ«rbuzje, paragjykime e zemÃ«rime kundrejt shoqi-shoqit; me kÃ«ta lindim, me kÃ«ta rritemi, me kÃ«ta edhe vdesim. VetÃ«m koha e kultura mund tÃ« na Ã§rranjosÃ«. Do tÃ« kalojÃ« edhe ndonjÃ« brezni qÃ« muhamedani ta harrojÃ« tradicionin e tÃ« parÃ«ve, ta zhdukÃ« krejt idenÃ« â€œkaurrâ€, ashtu pÃ«r njÃ« predispozicion tÃ« bamÃ« petk, si kristjani i sotÃ«m edhe i nesÃ«rmi kenÃ« e pa kenÃ« pÃ«r Ã§do punÃ« qÃ« nuk i bie pÃ«r shtat, ka me kujtue e me u ankue: Po mÃ« bahet e padrejtÃ« pse jam ortodoks, pse jam katolik. Me atÃ« masÃ« qÃ« tÃ« marrim kulturÃ«n e shpirtit e tÃ« hjekim shkaqet e pretekstet, po me atÃ« masÃ« kanÃ« me u dyndÃ« edhe kÃ«to rÃª tÃ« helmueme.

FAKTORI PSIKOLOGJIK

1.Edhe faktori psikologjik ka tÃ« bajÃ« shumÃ« me kÃ«te dasi shpirtÃ«nsh. Shqiptari si tip asht madhÃ«shtor. Ai ndien pÃ«r vete edhe pÃ«rtej se duhet. MirÃ«po kjo veti instiktive qÃ« kohÃ«t e kalueme ndihmoi shumÃ« pÃ«r me shpÃ«tue shpirtin, gjuhÃ«n, zakonet e traditat tona, nÃ«se kjÃ© fat i madh asohere, sot, pÃ«r jetÃ«n tonÃ« kombtare mund tÃ« bahet rrezik i parÃ«. Kam pa e shoh pÃ«rditÃ« shqiptarÃ« edhe me kulturÃ«, tÃ« cilÃ«t nuk janÃ« tÃ« zotÃ«t tÃ« Ã§veshen prej vetÃ«s sÃ« vet, ata e dijnÃ« fare mirÃ« Ã§ka do me thanÃ« jetÃ« e pÃ«rbashkÃ«t e jetÃ« individuale, i kuptojnÃ« kjartÃ« kontrastet e sakrificat qÃ« lypen pÃ«r me u kapÃ« me jetÃ«n e vÃ«rtetÃ« shoqnore, megjithÃ«kÃ«te, hir e pa hir, duen tÃ« bajnÃ« tÃ« vetÃ«n; duen vetÃ«m ata me kenÃ« tÃ« mendshÃ«m, ata gjela qÃ« kÃ«ndojnÃ«. E po gjetÃ«n injorantÃ«, trashamanÃ«, hipokritÃ«, servilÃ«, fanatikÃ«, po edhe njerÃ«z nÃ« tÃ« mbarÃ« e pa tÃ« keq, more tâ€™i shfrytÃ«zojnÃ« pa dhimbje, pa shpirt, edhe ngrehen kapadainj, udhÃ«heqÃ«s, pionjerÃ« a shka po di unÃ«.
E ja klanet, partitÃ« prej nga rrjedhin dasitÃ« e kontrastet shoqnore: Hallet shqiptare. KÃ«ta njerÃ«z tÃ« besueshÃ«m, mandej, si ta kenÃ« ba njÃ« grimÃ« pozicion me taktikÃ« vÃ«rtetÃ« djallÃ«zore, sa herÃ« tâ€™u nevojitet, mjaft ta prekin apo sa ta Ã§ekin sustÃ«n e besimit, se janÃ« gati njÃ« turmÃ« pÃ«r tâ€™i ndjekÃ«; e ja, se me njÃ«herÃ« qiti krye Ã§eshtja e besimit ndÃ«r shqiptarÃ« me mÃ«ni, me shpifje, me dasi, grindje e luftime.
Ku asht faji? Sigurisht nuk asht zelli i besimit, por asht zekthi i egoizmit. UnÃ«, sÃ« mbrami, nuk i ve faj fare muhamedanit apo kristjanit pse asht fanatik; ai nÃ«mose asht i sinqertÃ«; fajin e parÃ« pse shqiptari ka mbetÃ« fanatik e ka hoxha, prifti a popi, kÃ«tyne â€“ po nuk patÃ«n vetÃ« aq kulturÃ« njerzore edhe fetare, sa me u dalÃ« pÃ«r vete e me ua dhanÃ« tÃ« tjerÃ«ve â€“ u do hjekÃ« e drejta tÃ« mÃ«sojnÃ«. Por fajin pse fetari e ushtron fanatizmin e ka ai liberali universitar, i cili, qÃ« me sa macja e qeni, nuk e beson as Krishtin as Muhamedin, por formon klane pÃ«r Dinin si pÃ«r FenÃ« e Krishtit, jo pse i intereson Dini a Feja, por pse me atÃ« formÃ« â€“ gjen kush e ndjek pÃ«r me kenÃ« ai nÃ« krye. Derisa tÃ« mos zbulohen e tÃ« mos qiten sheshit kÃ«ta njerÃ«z tÃ« rrezikshÃ«m nuk ka qetÃ«si nÃ« Shqipni!

INTELEKTUALÃ‹ TÃ‹ KACAGJELUEM

1. PrapÃ« fjalÃ«n e kam me gjysmakÃ«t, intelektualÃ«t e kacagjeluem; Ã‡eshtja e besimit ndÃ«r nÃ© nuk studjohet si duhet e sa duhet. Me njÃ« lehtÃ«si tÃ« pandÃ«rgjegjÃ«shme i bihet nÃ«pÃ«r tÃ©, merret nÃ«pÃ«r kambÃ«, shahÃ«t e poshtnohet njeni a tjetri besim. Nuk do, nuk di ose nuk del kohÃ« me e studjue thÃ«melisht Ã§eshtjen e besimit, nuk kÃ© tÃ« drejtÃ« me folÃ«, as me dhanÃ« gjykim. Po fole nÃ« kÃ«te rast, kÃ© qitÃ« tharmin e shqetÃ«simit, jÃ© atentator i vllaznimit, i rrezikshÃ«m pÃ«r besimin e pÃ«r shtetin; sikurse do tâ€™ ishem unÃ« mizor po tÃ« jepja receta baresh vetÃ«m pse diku kam lexue diÃ§ka apo i kam pa ndÃ«r reklama fletoresh.
2. Ambienti, dispozitat atavike tÃ« trashÃ«gueme, shpirti refraktar, botkuptimi i ngushtÃ«, rritja familjare mbrenda njÃ« rrethi plot paragjykime e sa shkaqe tÃ« tjera kÃ«so dore bajnÃ« qÃ«, pÃ«rgjithÃ«sisht, muhamedani shqiptar disi e ndjen veten ma afÃ«r muhamedanit, ashtu ortodoksi afron ortodoksin, katoliku katolikun; kÃ«te e sheh dhe e njeh ma shumÃ« se tÃ« vetin, ndÃ«rsa atÃ« tjetrin e mban si tÃ« huej. Nuk asht besimi qÃ« ia detyron kÃ«te sjellje, por asht shpirti i klanit antishoqnor i paformuem qÃ« e shtyn tÃ« rrojÃ« me vllaznit e vet si me tÃ« huejtÃ«. Fakti asht se jemi tÃ« formuem kÃ«shtu; detyra e sejcilit asht tÃ« naltohemi mbi vetÃ©n e mbi klanin e rrethit tonÃ« e tÃ« kapemi nÃ« jetÃ«n e vÃ«rtetÃ« shoqnore. Mos tÃ« mÃ« thotÃ« kush se nuk asht e vÃ«rtetÃ«, se unÃ« jam tue e teprue; shkoni e hyni ndÃ«r shtÃ«pia private, ndÃ«r rrethe intelektuale e dita me ditÃ« keni me gjetÃ« se po nÃ« ketÃ« mÃ«nyrÃ« e me kÃ«to dispozita bahen mbledhje tÃ« pÃ«rzemÃ«rta, sajohen klane, vendosen punÃ« edhe me randÃ«si, as nuk po e Ã§oj ma gjatÃ« pÃ«r mos me e zbulue tÃ« gjithÃ« vobeksinÃ« e shpirtit tonÃ« tÃ« kufizuem.
Mos tâ€™i lavdohemi shoqi â€“ shoqit pÃ«r atdhetarizÃ«m, pÃ«r kulturÃ« e pÃ«r kontribute, as mos tâ€™ ua vejmÃ« kandarin mungesave e dobÃ«sive tÃ« njenit e tÃ« tjetrit element, pse sejcili element ka kontributet e veta e ka edhe dobÃ«sitÃ« ndÃ«r besimtarÃ«t e vet; mos tÃ« lavdohet kush se porsi element asht ma shqiptar se tjetri! Superioriteti i besimtarÃ«ve, edhe nÃ« lamÃ«n atdhetare â€“ kulturore, do tÃ« tregohet me fisnikinÃ« e ndjesive, me naltÃ«sinÃ« e jetÃ«s, me zemÃ«r tÃ« gjanÃ« e me zotÃ«si pÃ«r ta mundÃ« tÃ« keqen me tÃ« mirÃ«. Nuk asht numri as pasunia qÃ« e ban superioritetin kulturor e kombtar, por personalitetet qÃ« me cilÃ«sitÃ« e nalta morale e me zotÃ«si ditunore janÃ« ata, qÃ« bajnÃ« pikÃ«n e gravitetit nÃ« njÃ« popull. Derisa tÃ« jenÃ« kush qÃ« kujton se myslimanÃ«t shqiptarÃ« janÃ« Shqipnia, apo se:
1. vetÃ«m kristjanÃ«t janÃ« nacionalistÃ«t e vÃ«rtetÃ«, nuk kemi bashkim kombtar, nuk kemi jetÃ« vllaznore, na jemi thikÃ« e brisk.
2. Historia asht histori, dhe do tÃ« mbetet histori! Jeta e Krishtit e vepra e krishtÃ«nimit, si dhe jeta e Muhamedit e vepra e muhamedanizmit janÃ« tÃ« dokumentueme botnisht. Na shqiptarÃ«t as nuk mund tâ€™ ua hupim, as nuk mund tâ€™ ua shtojmÃ« dritÃ«n, as hijet dy besimeve. Ashtu edhe historia e ortodoksisÃ« dhe e katoliÃ§izmit nuk ka mbetun vetÃ«m te nÃ© shqiptarÃ«t. Prandej, historia ja mos tÃ« prekÃ«t aspak, ja nuk ka kush tÃ« drejtÃ« tâ€™a falsifikojÃ« e tâ€™a sajojÃ« vetÃ«, pÃ«r pa shkaktue zemÃ«rime, shqetÃ«sime e polemika, qÃ« nuk ndÃ«rtojnÃ«, por prishin e rrÃ«nojnÃ«.
3. Mos tÃ« rrijmÃ« tue njehsue e tue theksue shka na dallon, por ma fort tÃ« ngrehim pÃ«r shka na bashkon: Na bashkÃ« e kemi njÃ« Zot nÃ« tÃ« cilin besojmÃ«, kemi dhjetÃ« urdhnimet qÃ« Ai na ka vue, kemi detyrÃ« morale, shtetnore e kombtare tÃ« perbashkÃ«ta, kemi historinÃ«, kemi idÃ©, ndjesi, jetesÃ«, zakone, kangÃ«, festa, shpresÃ«, shpirt, interesa, gjuhÃ« e tÃ« tjera visare e nevojÃ«, nÃ«pÃ«r tÃ« cilat ne jemi njÃ« nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« pandashme. NÃ« vend qÃ« tÃ« shikojmÃ« nÃ« Ã§ka e ku tÃ« ndeshemi, tÃ« shikojshim e tÃ« anojshim me kujdes nÃ« ate Ã§ka pÃ«rpiqemi. ShumÃ« puna e mirÃ« pat me u ba, shumÃ« qetÃ«sia pat me u gÃ«zue!
A nuk mund tÃ« pÃ«rmbahemi pa e vu nÃ« veprim atÃ« shpirtin kundÃ«rshtar qÃ« e kemi nÃ« palcÃ« e nÃ« lÃ«kurÃ«? Ta kundÃ«rshtojmÃ« terrorizmin, imoralitetin, luksin e alkoolin, vesin, dhunÃ«n, pasuninÃ« e padrejtÃ« etj., e jo, tÃ« kapemi pÃ«r punÃ« feje. TÃ« na mbushet mendja mirÃ«, se sikurse nuk janÃ« fajtorÃ« myslimanÃ«t pse janÃ« shumicÃ« nÃ« Shqipni, ashtu nuk kanÃ« ma pak tÃ« drejtÃ« kristianÃ«t, vetÃ«m pse numri i tyne asht ma i vogÃ«l.

TÃ‹ HUEJT KURRÃ‹ NUK E KANÃ‹ DASHTÃ‹ BASHKIMIN TONÃ‹

4. TÃ« huejt nuk e kanÃ« dashtÃ« vÃ«rtetÃ« bashkimin e shqiptarÃ«ve; ata si njÃ«herÃ« pÃ«rherÃ« kanÃ« veprue pÃ«r tÃ« krijue e pÃ«r tÃ« mbajtÃ« nÃ« Shqipni njÃ« gjendje kaotike, pÃ«rÃ§amjesh e dasishÃ«, qÃ« tÃ« dilnin nÃ« pÃ«rfundim se shqiptarÃ«t nuk e kanÃ« ndÃ«rgjegjÃ«n e pÃ«rbashkÃ«t tÃ« kombÃ«sisÃ« e tÃ« shtetit, nuk janÃ« njÃ« popull, nuk e ndiejnÃ« sa duhet nevojÃ«n e solidarÃ«sisÃ« shoqnore! Me mÃ«nyra e taktika tÃ« ndryshme, pÃ«r kÃ«te qellim shtinÃ« nÃ« punÃ« e pÃ«rdorÃ«n sa herÃ« edhe ndikimet fetare.
VetÃ«m bindja intime e tanÃ« popullit shqiptar nÃ« njÃ« drejtim tÃ« vetÃ«m, tue u naltue mbi tÃ« gjitha brÃªngat e vÃ«shtirÃ«sitÃ« tona tÃ« mbrendshme, vetÃ«m ky hap fisnik do tÃ« mund ta pÃ«rballojÃ« mjaftueshÃ«m kÃ«te sulm e kÃ«te rrezik.
5. KÃ«te kontrast jete ndÃ«r nÃ© e ushqen fort edhe heterogjeniteti i familjes shqiptare. Derisa nana vetÃ« tÃ« rritet me njÃ« mendÃ«si antishoqnore e tâ€™i rrisÃ« fÃ«mijÃ«t vetÃ«m pÃ«r katÃ«r muret e shtÃ«pisÃ«, derisa familja shqiptare mos tÃ« shpirtnohet vetÃ« tue marrÃ« poezinÃ« e madhninÃ« e jetÃ«s e grueja mos tÃ« ketÃ« formue ndÃ«rgjegjen pÃ«r misionin e naltÃ« qÃ« ka nÃ« familje dhe nÃ« shoqni, shqiptarÃ«t kurrÃ« nuk kanÃ« pÃ«r tÃ« kenÃ« elementa tÃ« aftÃ« pÃ«r jetÃ«n e pÃ«rbashkÃ«t, jo pÃ«r shkak tÃ« besimit, por pse pa pasÃ« edukatÃ«n familjare nÃ« kuptimin e mirÃ«filltÃ« tÃ« fjalÃ«s, nÃ© nuk mund tÃ« jetojmÃ« si na pÃ«rket as si person, as si kolektivitet.
BesimtarÃ«, tÃ« Ã§do feje tÃ« jeni, nÃ« emÃ«n tÃ« besimit tuej po ju thom: ShtÃ«rngonju, se njÃ« mision i madh u endÃ¨t pÃ«rpara. Ju pÃ«r detyrÃ« e ndÃ«rgjegje e pÃ«r urdhÃ«n tÃ« Atij Zot qÃ« besoni, duhet ta shpÃ«toni ShqipninÃ«, tue u tregue vÃ«rtetÃ« vllazÃ«n, jo me forma e pÃ«r dukÃ«, por me bindje e me ndjesi, me sakrifica e me jetÃ« tÃ« shkueme nÃ« themel tÃ« pÃ«rpjekjeve vÃ«rtetÃ« vllaznore.
A e duem njÃ« Shqipni me tÃ« gjithÃ« ShqiptarÃ«t? TÃ« marrin fund njÃ«herÃ« e pÃ«rgjithmonÃ« fjalÃ«t e frazat: MuhamedanÃ«t refraktarÃ«! KatolikÃ«t antishqiptarÃ«! OrtodoksÃ«t grekomanÃ«! Kemi pasÃ«, po, mjerisht, muhamedanÃ«, ortodoksÃ« e katolikÃ« tÃ« dobÃ«t, dhe kemi pasÃ« e kemi muhamedanÃ«, ortodoksÃ« e katolikÃ« vÃ«rtetÃ« shqiptarÃ«, tÃ« vÃ«rtetÃ« e tÃ« mÃ«dhej, por as muhamedani nuk ka arsye tÃ« rrijÃ« sherbez, as kristiani nuk do tÃ« kujtojÃ« veten tÃ« marrun nÃ«pÃ«r kambÃ«.
Me gjak tÃ« vÃ©t e shuguroi Lterin e Atdheut katoliku, ortodoksi e muhamedani: GjeÃ§ovi e Gurakuqi, Ã‡erÃ§iz Topulli e Bajram Curri, GÃ«rmenji e Negovani nuk kanÃ« ndryshim, por janÃ« njÃ« nÃ« mendim e njÃ« nÃ« vendim, nÃ« vepÃ«r e nÃ« vdekje. Ata e kryen detyrÃ«n e vet, tue e vulosun me gjak atÃ« shka jemi: VllazÃ«n tÃ« njÃ« gjaku!
Mirditasit e dukagjinasit, kosovari e dibrani, kurveleshasi e kolonjari, pÃ«r vjet e vjet hoqÃ«n keq me ruejtÃ« tÃ« njÃ«jtÃ«n gjuhÃ«, tÃ« njÃ«jtin shpirt, tÃ« njÃ«jtat zakone shqiptare, ngase ata kjenÃ« njÃ« nÃ« sakrificÃ« e nÃ« drejtim, nÃ« saje tÃ« tyne trashÃ«guem visarÃ«t tona kombtare.
Me gjak e ndasi jemi ngopÃ«. Kemi provue edhe se shka asht kthetra e huej. Jemi rysÃ« tashma me tÃ« gjitha provat e egoizmit vetjak e kolektiv tÃ« partive, dhe kemi pa e prekÃ« me dorÃ« se njÃ« popull i pÃ«rÃ§amÃ« me grindje tÃ« mbrendshme asht i gjykuem me mbarue. Rreziku qÃ« na rri mbi krye tÃ« bjerrim ShqipninÃ«, idealet e interesat qÃ« na rrijnÃ« pÃ«rpara, gjamÃ«t e shpirtit shqiptar e aspiratat e tÃ« gjithÃ«ve pÃ«r gjithshka asht pÃ«r tÃ« mbarÃ« e tÃ« mirÃ«, vlerÃ« e nderÃ« pÃ«r popullin e kombin, pÃ«r historinÃ« trashÃ«gim tÃ« breznive shqiptare, janÃ« arÃ«sye e shkaqe qÃ« na imponojnÃ« tÃ« lidhemi e tÃ« mbahemi nji ballÃ« i Ã§eliktÃ« pa ndryshim besimi, partie, krahine a privilegji. Do tÃ« ishte njÃ« tradhÃ«ti e naltÃ« pÃ«r brezninÃ« tonÃ« qÃ« tashti kÃ«tij blloku tÃ« Ã§imentuem tâ€™ia ndezim bombÃ«n e dasisÃ« me shkÃ«ndinÃ« e pÃ«rÃ§amjeve fetare.
Prite, Zot, qÃ« populli ynÃ« besnik e fisnik, pÃ«r shkak tÃ« besimit fetar mos ta ketÃ« ma besimin shoqnor njÃ«ni me tjetrin; nÃ« vend qÃ« tÃ« bashkohet mÃ« njÃ«, tÃ« pÃ«rÃ§ahÃ«t trish; jo, mos e thantÃ« Zoti qÃ« shqiptarÃ«t besimtarÃ«, nÃ« vend qÃ« tâ€™i afrojÃ« dashunia, tâ€™i pÃ«rÃ§ajÃ« mÃ«nia, e po njata Ã§ka duhet tÃ« na afrojÃ«, besimi nÃ« njÃ« Zot tÃ« vÃ«rtetÃ«, tÃ« na shtijÃ« grindjen e armiqÃ«sinÃ«; jo, kurrnjÃ« mos pritshim tâ€™ ia mÃ«rrijmÃ« asaj ditÃ«, kur pÃ«r shkak tÃ« dasive, tÃ« shkrihemi porsi krypa nÃ« uji e tÃ« zhduket prej fytyrÃ«s sÃ« dheut Vatra Shqiptare, mos tÃ« jehojÃ« ma ndÃ«r kombe zani i ArbnorÃ«ve.

TÃ‹ HEQIM DORÃ‹ NGA Ã‡DO NDRYSHK ZEMRE

Sot nÃ« kÃ«te krizÃ« tÃ« tmerrshme besimtarÃ«ve tÃ« tÃ« trÃ© elementave na pÃ«rket, pÃ«r hatÃ«r tÃ« Zotit e tÃ« ShqipnisÃ«, tÃ« heqim Ã§do ndryshk zemre, tâ€™i japim dorÃ«n shoqi â€“ shoqit e tÃ« vllaznohemi nÃ« AtÃ« Zot qÃ« besojmÃ« e nÃ« AtÃ« Shqipni qÃ« e duem me gjithÃ« zemÃ«r.
E po e patÃ«n detyrÃ« besimtarÃ«t njÃ« herÃ«, kleri shqiptar, muhamedan, ortodoks e katolik, dhjetÃ« herÃ« ma tepÃ«r e ka detyrÃ« tÃ« shtÃ«rngohÃ«t doradoras, e pa vonesÃ« tÃ« dalÃ« nÃ« lamÃ«n e luftimit pÃ«r tâ€™ ia shpÃ«tue shqiptarit besimin nÃ« njÃ« Zot, shpresÃ«n nÃ« njÃ« Shqipni.
A sot, a kurrÃ«, tÃ« mobilizohemi pÃ«r FÃ© e AtdhÃ©!
Ja, ky asht besimi e kjo asht Shqipnia qÃ« po na zhduket ndÃ«r duer.
Bashkimi i trÃ© klerÃ«ve nÃ« ketÃ« drejtim e veprim asht leva ma e fuqishme pÃ«r tÃ« sigurue bashkimin e shpÃ«timin. Nuk shpÃ«ton, jo, sot as Xhamia pa KishÃ«n, as Kisha pa XhaminÃ«, por as njena as tjetra pa ShqipninÃ«.
TÃ« ngrihemi nÃ« kambÃ«! PÃ«r njÃ« Zot tÃ« vÃ«rtetÃ« pÃ«r njÃ« Shqipni tÃ« lumtun, na jemi vllazÃ«n!â€
KorÃ§Ã«, Korrik 1944.
*MarrÃ« nga libri: â€œÃ‡ashtja e elementavet fetarÃ« nÃ« Shqipniâ€, TiranÃ«, 1944, fq. 5 â€“ 22.
**Shenim nga Fritz Radovani: Materiali i At Anton Harapit O.F.M., botue nÃ« vitin 1944, mÃ« asht dhurue nga Prof. Ndue Zef Toma, i cili e ka redaktue, pa ndryshue asnjÃ« fjalÃ« nga origjinali.
NÃ«nvizimet janÃ« tÃ« Autorit, simbas origjinalit, pÃ«r tÃ« cilin, Ju lutÃ«m, tÃ« mos bani ndryshime.
Melbourne, 4 Janar 2022.

Nga Fritz RADOVANI:
NdÃ«r dy shpella tÃ« thella, nÃ«n dy harqe tÃ« daltuem nÃ« shkambijtÃ« e ashpÃ«r tÃ« maleve tona, tÃ« naltuem e tÃ« zhytun deri nÃ« vrantÃ«sinÃ«n e pafund tÃ« qiellit, tÃ« ndamÃ« nga njÃ« stom i drejtÃ« qÃ« bie pingul mbi njÃ« kreshtÃ« burrnore e ku nÃ«n tÃ© buroi si prroni i pastÃ«r e i freskÃ«t hymni i njÃ« Flamuri tÃ« dhunuem pÃ«r shekuj me rradhÃ«, pikÃ«risht aty, nÃ« ato dy vatra shkÃ«ndijash me tÃ« cilat nuk mujtÃ«n me u hangÃ«r as sytÃ« e ShqipÃ«s, nÃ«n cohÃ«n e ashpÃ«r e tÃ« murrme tÃ« zhgunit tÃ« ShÃ«n FranÃ§eskut, pushoi sÃ« rrahuni Zemra e Madhe e Fratit tÃ« KosovÃ«s, mu nÃ« Zym tÃ« Hasit tÃ« ThatÃ«, me 13 Tetor 1929...kur serbÃ«t menduen me e lanÃ« tÃ« pÃ«rjetshÃ«m Emnin e fratit tue pagÃ«zue me gjakun e Tij tÃ« ShenjtÃ« brigjet, cungat e stomijet e njomuna pÃ«r sa shekuj nga vllaznit e Tij, dhe tue i diftue botÃ«s mbarÃ« se kÃ«tu njenit prej bijÃ«ve tÃ« IlirÃ«ve sot hasmi tradhÃ«tisht i ngriti njÃ« monument ma tÃ« fortÃ« se bronxit, Monumentin e At ShtjefÃ«n GjeÃ§ovit OFM, i cili ndÃ«r shekuj nuk do tÃ« kenÃ« kurrma mort!
E Ã§â€™prej asaj dite tÃ« zezÃ« duert e Shugurueme tÃ« Tij nuk do tÃ« daltojnÃ« kurrma ndÃ«r zemrat e njoma shkrojlat e At Gjergjit!...E, nuk do tÃ« shkojnÃ« gjatÃ« kur camerdhokÃ«ve tÃ« vegjÃ«l nuk do tâ€™u mÃ«sojÃ« ma kush me shkrue emnin â€œGjergj Kastriotiâ€...
Qysh se fillova me marrÃ« mend e kuptova fjalÃ«n â€œvrasÃ«â€ tue pa me sy gjakun e derdhun lamÃ« nÃ« 13 Tetorin e vitit 1943 nÃ« TiranÃ«, kjo datÃ« mÃ« kujtonte shprazje armÃ«sh e bombÃ«sh mbi njerzit e pambrojtun e tÃ« pafajshÃ«m.., por kjo nuk ishte data e parÃ« e atij tmeri qÃ« pÃ«rjetova si fÃ«mijÃ« kur ishe vetÃ«m 3 vjeÃ§, mbasi pÃ«r tÃ« gjithÃ« ShqiptarÃ«t njÃ« 13 Tetor tjetÃ«r tÃ« pÃ«rgjakun kishin pÃ«rjetue 14 vjetÃ« para meje nxanÃ«sit e Zymit tÃ« Hasit nÃ« KosovÃ«, kur dora e pabesÃ« e shovenistÃ«ve serb nÃ« vitin 1929, plandosi pÃ«rdhÃ© Mesuesin e tyne tÃ« GjuhÃ«s Shqipe, fratin e pÃ«rvujtÃ«, At ShtjefÃ«n GjeÃ§ovi, pra plot 83 vjet ma parÃ«.

Ishte pikÃ«risht ajo vjeshtÃ« e zymtÃ« kur flladi i freskÃ«t frynte mbi gjethet e zverdhuna tÃ« lisit, me tÃ« cilÃ«t PÃ«renditÃ« Pellazge thurÃ«n kunorÃ«n e martirizimit por edhe tÃ« lavdisÃ« sÃ« pÃ«rjetÃ«shme qÃ« me duert e Tyne Ata i vunÃ« mbi ballin e Heroit tÃ« Popullit Shqiptar!
Ishte ai dru i gdhenun qÃ« i kishte lÃ«shue ata gjeth pÃ«r shtroje pÃ«r daltuesin e vet, kur nÃ« dorÃ«n e Tij iu gjet si shkop pÃ«r mburojÃ« bash atÃ«herÃ« kur zagart e mbarÃ« Ballkanit lehnin pÃ«r â€œbarbarÃ«t e egjÃ«râ€, mbasardhÃ«sit e LekÃ«s dhe tÃ« Gjergjit tÃ« Madh.
Ai nuk eci kurrÃ« mbi shilte e cerga...Ai eci i zbathun me sandalet e Tija mbi gur e shkrepa, mbi ferra e zallishta, ndÃ«r fusha, shpella e male, vetÃ«m mbas Kryqit, me Ungjill nÃ« dorÃ«. Ungjill e Kanu ishin mburoja e Tij; PaqÃ« e DrejtÃ«si ishin parzmorja e Meshtarit tonÃ«...
Ai ishte djalÃ« i JanjevÃ«s sÃ« KosovÃ«s, i lemÃ« me 12 Korrik 1874, nga njÃ« familje e thjeshtÃ« me origjinÃ« nga Kryeziu i PukÃ«s, me tradita tÃ« theksueme Shqiptare. MÃ«simet e para i mori nÃ« vendlindje, ku famullitari i atij vendi, tue vrejtÃ« cilÃ«si tÃ« njÃ« squtÃ«sie tÃ« rrallÃ« e mbi tÃ« gjitha njÃ« natyrÃ« tÃ« prirun pÃ«r kah Feja e ditunia, me leje tÃ« prindÃ«ve tÃ« Tij dhe tÃ« Argjipeshkvit tÃ« Shkupit, e merr HilÃ«n e vogÃ«l (emni i parÃ« i PagÃ«zimit ishte MÃ«hill ose HilÃ«), dhe e sjell nÃ« Kolegjin e FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« Troshanit. Aty vazhdoi mÃ«simet e mesme dhe u pergatitÃ« qÃ« nÃ« moshen 10 vjeÃ§are shpirtnisht pÃ«r udhÃ«n e vÃ«shtirÃ« nÃ« tÃ« cilÃ«n mendonte me vazhdue, tue ju kushtue Urdhnit tÃ« FretenÃ«ve tÃ« Vogjel (OFM) tÃ« ShÃ«n FranÃ§eskut tÃ« Asizit, qÃ« kanÃ« zanÃ« vend nÃ« Shqipni qÃ« nÃ« Shek. XIII mbas Krishtit. Zakonisht aso kohe studentÃ«t shqiptarÃ« mbas kÃ«tyne viteve shkollore dergoheshin nÃ« Bosnje, ku banin njÃ« plotÃ«sim mÃ«simesh liceale me profesorÃ« tÃ« njohun dhe njÃ«kohÃ«sisht edhe parapergatiteshin pÃ«r studimet e nalta teologjike, tÃ« cilat pjesa ma e madhe i kanÃ« krye nÃ« Austri dhe Itali. GjeÃ§ovi studimet e nalta tÃ« filozofisÃ« i bani nÃ« Banjaluke, ndÃ«rsa ata tÃ« teologjisÃ« i ka pÃ«rfundue nÃ« KreshevÃ«, ku u njoht me letrarin e madh epik GegÃ« Martiq. Si duket edhe GjeÃ§ovi, ashtu si At Gjergj Fishta, nga ajo shkollÃ« e Bosnjes marrin edhe nektarin e njohun tÃ« asaj letersie e cila ma vonÃ« ndikoi direkt nÃ« krijimtarinÃ« e tyne letrare, por duhet theksue tÃ« njÃ« niveli artistik shumÃ« tÃ« naltÃ« e qÃ« mbetÃ« edhe i papÃ«rsÃ«ritshÃ«m mbas kÃ«tyne kolosÃ«ve, qÃ« kanÃ« lanÃ« vepra me vlerÃ« tÃ« madhe nÃ« fondin e kulturÃ«s sonÃ« Atdhetare Shqiptare.
NÃ« vitin 1896, porsa kishte krye studimet, vjen nÃ« Shqipni dhe fillon veprimin fetar e atdhetar nÃ« PejÃ«, LaÃ§ tÃ« Kurbinit, Gomsiqe, pikÃ«risht ndÃ«r ato zona shumÃ« tÃ« vorfna, por qÃ« la mbresa tÃ« pÃ«rjetÃ«shme me mÃ«simet e Tija tÃ« AtdhedashunisÃ«, njÃ« vepÃ«r e vazhdueshme e Urdhnit FranÃ§eskan nÃ« tÃ« gjitha Trojet Shqiptare ku kanÃ« shkelÃ« ata. Folklori, doket e zakonet dhe â€œligjÃ«t e pashkruemeâ€ tÃ« atyne viseve bahÃ«n shujta shpirtnore e Tij, me tÃ« cilat menjÃ«herÃ« filloi me mbrujtÃ« landÃ«n edukuese tÃ« â€œKanunit tÃ« Maleveâ€ tÃ« Kombit Shqiptar. Reformat e XhonturqÃ«ve e zanÃ« nÃ« Gomsiqe dhe asht ndÃ«r tÃ« parÃ«t qÃ« i zbulon pa pikÃ« frike karakterin shtypÃ«s tÃ« tyne ndaj vendit tonÃ«. NÃ« DurrÃ«s ka njÃ« korespondencÃ« tÃ« dendun me shumÃ« shqiptarÃ« tÃ« ShqipnisÃ« sÃ« Mesme qÃ« punojnÃ« pÃ«r tÃ« njajtin qellim si Ky. NdÃ«r tÃ« gjitha vendet ku shkon ishte lashtÃ«sia e tyne ajo qÃ« shumÃ« ma shpejtÃ« se mund tÃ« mendohej e ban me vue gurt e thÃ«melit tÃ« shkencÃ«s sÃ« arkeologjisÃ« Shqiptare, Baba i sÃ« cilÃ«s asht At ShtjefÃ«n GjeÃ§ovi.
Mbas vitit 1912, kur At GjeÃ§ovi arriti me pa frutin e pÃ«rpjekjeve tÃ« veta pÃ«r Liri dhe PavarÃ«si me ngritjen e Flamurit nÃ« DeÃ§iq nÃ« 1911, dhe me 28 Nandor 1912 nÃ« VlonÃ«, Ai nuk u pajtue si tÃ« gjithÃ« shokÃ«t me okupacionet e hueja, kjofshin ata edhe tÃ« pjesÃ«shme ose edhe tÃ« pÃ«rkohÃ«shme, kÃ«shtu pra, as italianÃ«t, austriakÃ«t apo serbÃ«t nuk e donin praninÃ« e Tij. Madje nÃ« vitin 1920 kur asht nÃ« VlonÃ« bashkÃ« me priftin Atdhetar Don Mark Vasa, janÃ« nÃ« krahun e vendosun tÃ« luftarÃ«ve AtdhetarÃ« tÃ« LirisÃ«, kundÃ«r zaptuesÃ«ve italianÃ«. Mospajtimi i Tyne me tÃ« tilla vepra tÃ« fqinjÃ«ve ka ba atÃ« Histori tÃ« Lavdishme tÃ« Tyne qÃ« pÃ«rjetÃ«sisht ka mbetÃ« Heroike.
NÃ« fushÃ«n e letÃ«rsisÃ« krijimtaria e Tij asht mjaft e gjanÃ« por e panjohun pothuej fare nga ShqiptarÃ«t mbas vitit 1944 pÃ«r ato arÃ«sye qÃ« dihÃ«n kryesisht tÃ« pÃ«rfshimÃ« nÃ« Gjenocidin komunist kundÃ«r Klerit Katolik Shqiptar dhe veprimtarisÃ« Atdhetare tÃ« Veriut. Asht logjike qÃ« veprimtaria e Tij e shkrueme nÃ« GegÃ«nisht nuk mund tÃ« zente vend nÃ« letÃ«rsinÃ« antiatdhetare tÃ« realizmit socialist. Mjaft dorÃ«shkrime tÃ« Tij u plaÃ§kitÃ«n nga komunistÃ«t kur ata bastisÃ«n Kuvendin FranÃ§eskan tÃ« Gjuhadolit nÃ« Shkoder nÃ« vitin 1946 dhe shumÃ« nga kÃ«to vepra tÃ« ruejtuna si dorÃ«shkrime me vlerÃ«, pÃ«rfunduene pjesÃ«risht nÃ« Jugosllavi, ndersa njÃ« pjesÃ« tjetÃ«r janÃ« endÃ¨ sot jashta â€œperdorimiâ€ per disa.., nÃ« podrumet e BibliotekÃ«s KombÃ«tare nÃ« TiranÃ«.
At GjeÃ§ovi nÃ« fushen letrare asht vlersue edhe nga dijetarÃ«t e mÃ«dhaj tÃ« kÃ«saj fushe si Prof. Karl Gurakuqi, i cili shkruen: â€œGjeÃ§ovi botoi nÃ« Shkoder nÃ« vjetin 1910 vÃ«llimin e bukur me titullin â€œAgimi i Gjytetnisâ€ kushtue At FishtÃ«s, ndÃ«r fletÃ«t e tÃ« cilit frynÃ« gjithkund nji erÃ« e pastÃ«r ndiesishÃ« tÃ« flakta atdhetare. Asht pÃ«r tu shenuem nÃ« kÃ«te vepÃ«r nji studim i hollÃ« mbi fjalorin e gjuhÃ«s shqipe, ku rrihet Ã§ashtja e pastrimit tÃ« fjalÃ«ve tÃ« hueja, tÃ« kujdesit nÃ« tÃ« folun pa gabime dhe tÃ« mÃ«nyrÃ«s sÃ« mbledhjes sÃ« fjalvet nga goja e popullit. PÃ«rveÃ§ kÃ«tij libri, kemi nga penda e tij edhe pÃ«rkthimin e dramit tri pamjesh tÃ« PjetÃ«r Metastasit â€œAtil Reguliâ€ (1912); â€œShna Ndou i Paduesâ€ mbas Dal-Gal (1912); â€œVajza e Arleans-it a Joana dâ€™Arkâ€ (1915) etj.â€

Ja, dhe njÃ« fragment i poezisÃ« â€œE drejta!â€:
â€œM' kam, se Atdheu don qÃ« t' vllaznohi
E njihni n' t' bame t' keni e n' fjal
M' kam, se Atdheu don qÃ« t' bashkohi
Hovin hujliut, vllaznisht me j' a ndal
...M' kam, shqyptart, m' kam, e n' zemrat trimnohi!
M' kam, flamurin e Shqypnis qit - e ndrit
Emnin tand, pa frig e marre rrfeje
Gjuhâ€™ n tande, n' t' cilÃ«n Mama t' ka rrit
N' drit me qitun, prej Zotit ke leje
...Ngrehu prej gjumit, se mjeft t' ka topit!â€

Si thÃ«melues i arkeologjisÃ« sonÃ« kombÃ«tare asht vlerÃ«sue dhe njohÃ« edhe nga dijetarÃ« tÃ« huej tÃ« kÃ«saj fushe si: Dr. Ugolini, drejtor i misionit arkeologjik italian qÃ« erdhi edhe nÃ« Shqipni, nga Prof. Marucchi nâ€™ekspoziten e Vatikanit, nga Prof. NopÃ§e etj. Ai ishte me tÃ« vertetÃ« njÃ« shkencÃ«tar i mirfilltÃ« nÃ« kÃ«te fushÃ« ku la thesare me vlera tÃ« mÃ«dha kombÃ«tare tÃ« zbulueme prej Tij, tÃ« cilat ruheshin deri nÃ« 1946 nÃ« Muzeun e Kuvendit tÃ« Gjuhadolit, si Unaza e njohtun e GjeÃ§ovit, armÃ«t Ilire, Zoja e ZezÃ« e daltueme nÃ« dru, enÃ« tÃ« vjetra prej balte etj.
Ka botue mjaft artikuj nÃ« shumÃ« revista e fletore tÃ« kohÃ«s mbrenda e jashta vendit me pseudonimin â€œLkeni i Hasitâ€. Shkopi i Tij i daltuem nÃ« dru asht njÃ« vepÃ«r arti nÃ« vete. Asht ruejtÃ« deri vonÃ« nÃ« Muzeun e qytetit tÃ« Shkodres.
MadhÃ«shtia e At GjeÃ§ovit ka mbetÃ« nÃ« fletÃ«t e prarueme tÃ« vepres sÃ« Ã§mueshme dhe tÃ« pavdekshme â€œKanuni i LekÃ« Dukagjinitâ€, me tÃ« cilÃ«n Autori arrijti me gjujzue shpifsit dhe mashtruesit e vazhdueshÃ«m armiqÃ« tÃ« Popullit Shqiptar, tue i tregue me fakte se, kush jemi dhe nga erdhÃ«m pÃ«r qellimin e madh tÃ« ruejtjes sÃ« identitetit tonÃ« kombÃ«tar.
TÃ« gjitha mendimet dhe vlerÃ«simet e At FishtÃ«s, Don LazÃ«r ShantojÃ«s, Prof. Karl Gurakuqit, Prof Ndoc Kamsit, etj., pÃ«r kÃ«te Kanu do tÃ« pÃ«rmblidhÃ«n mbrenda parathanjes sÃ« kÃ«saj vepre prej tÃ« Madhit Faik Konica, i cili ka arrijtÃ« me penden e Tij tÃ« artÃ« me daltue nÃ« shkambijtÃ« shqiptar kÃ«to fjalÃ«:
â€œAt GjeÃ§ovin e pata njohur me anÃ« letrash disa vjet pÃ«rpara luftÃ«s Ballkanike. MÃ« 1913 shkova nÃ« ShkodrÃ« dhe atjÃ¨, nÃ« KuvÃ«nt tÃ« FranciskÃ¢nÃ«ve, nji ditÃ« u-njohmÃ« me sy e me fjalÃ« tÃ« gjalla. Mendimet nderimi qÃ« kisha patur pÃ«r At GjeÃ§ovin pÃ«r sÃ« largu, m'u-shtuan ca mÃª tepÃ«r qÃ« kur u-poqmÃ«. I mesmÃ« nga gjatÃ«sia e trupit, pakÃ« si i thatÃ«, me njÃ« palÃ« sy tÃ« zeza ku Ã§kÃ«lqente mendia po dhe zÃ«mÃ«rmirsia, At GjeÃ§ovi fitonte menjÃ«herÃ« besimin dhe dashurinÃ«. FjalÃ«t i kish tÃ« pakta po kurdoherÃ« nÃ« vÃ«nt. VetÃ«m kur nÃ« tÃ« kuvÃ«nduar e sipÃ«r takohej nonjÃ« pikÃ« mi tÃ« cilÃ«n kish dituri tÃ« veÃ§antÃ« - si pÃ«r shembÃ«ll Kanuni i Lek Dukagjinit ose vjetÃ«ritÃ« greko-romane - At GjeÃ§ovi Ã§elej ca mÃª gjatÃ«, dhe ahere ish gÃ«zim t'a dÃ«gjonte njeriu. AsÃ¬ kohe At GjeÃ§ovi ish "famullitar", domethÃ«nÃ« prift i ngarkuar me shÃ«rbimin e njÃ« fshati ose rrethi, dhe rronte nÃ« Gomsiqe, i pari katÃ»nt i MirditÃ«s mb'udhÃ« nga Shkodra n' Orosh. A i vemi musafirÃ« At GjeÃ§ovit nonjÃ« ditÃ« tÃ« kÃ«sÃ¡j jave? MÃ« pyeti njÃ« herÃ« At Fishta, me tÃ« cilin pÃqesha Ã§do ditÃ« nÃ« ShkodrÃ«. Mendimi i njÃ« vizite At GjeÃ§ovit mÃ« pÃ«lqeu pa masÃ«. AshtÃ», pa humbur kohÃ«, u-nismÃ«. NjÃ« gjÃ« pÃ«r tÃ« vÃ«nÃ« rÃ©, dhe qÃ« mÃ« mbushi me habÃ dhe trishtÃ¬m, Ã«shtÃ« se nga Shkodra gjer nÃ« Gomsiqe, njÃ« udhÃ«tÃ¬m shtat' a tet' orÃ«sh me kalÃ«, nukÃ« gjetmÃ« as katÃ»nt as shtÃ«pÃ; veÃ§ njÃ« hani tÃ« varfÃ«r, ku qÃ«ndruam pÃ«r tÃ« pirÃ« kafÃ©, s'pamÃ« gjÃ«kundi nonjÃ« shÃ«njÃ« gjallÃ«sie: njÃ« vÃ«nt i zbrazur e i shkretÃ«, si i harruar nga PerÃ«ndia dhe nga njÃ©rÃ«zit. Po mÃ«rzia e udhÃ«timit na u-Ã§pÃ«rblye pÃ«rtÃ¨j shpresÃ«s posa arrijtÃ«m nÃ« Gomsiqe, ose, qÃ« tÃ« flasim me drÃ©jt, nÃ« famullÃ tÃ« Gomsiqes, - se katundi vetÃ« i shpÃ«rndarÃ« tutje-tÃ«hÃ», njÃ« shtÃ«pÃ kÃ«tÃ», njÃ« shtÃ«pÃ nj' a dy mile mÃ« tej, as qÃ« dukej. Famullia - njÃ« binÃ¡ prej guri, e ndritur dhe e pastÃ«r, gjysm' e zbrazur nga plaÃ§ka po e mbushur dhe e zbukuruar nga zÃ«mÃ«ra e madhe dhe nga buzÃ«qeshja e tÃ« zotit shtÃ«pisÃ« - qÃ«ndronte, mirÃ«pritÃ«se dhe e qetÃ« anÃ«s njÃ« lumi. KÃ«tÃ» ronte At GjeÃ§ovi. KÃ«tÃ» e shkonte jetÃ«n, nÃ« mes tÃ« lutjes e mÃ«simeve, njÃ« nga njÃ©rÃ«zit mÃ« tÃ« lartÃ« qÃ« ka patur ShqipÃ«ria: njÃ« lartÃ«sÃ e pÃ«rulur, nÃ« munt t'afrÃ²j e tÃ« lith dy fjalÃ« aqÃ« tÃ« perkÃ»ndÃ«rta; njÃ« lartÃ«sÃ shpirti dhe mendjeje e panjohur nga njeriu vetÃ«, i cili, bir i vÃ«rtetÃ« i tÃ« VÃ¡rfÃ«rit t' Assisit, nÃ« pastÃ«rÃ e nÃ« vobÃ«ksÃ tÃ« zÃ«mrÃ«s tij e dinte veten tÃ« vogÃ«l. Famullia, shkollÃ« dhe vÃ«nt kÃ«shillash tÃ« mira, u jipte fÃ«miÃjÃ«ve themelet e stÃ«rvitjes, u pÃ«rndante fjalÃ«t e urta dhe ngushÃ«llimet njÃ©rÃ«sve nÃ« nevojÃ«. KohÃ«n qÃ« i tepronte, At GjeÃ§ovi j' a kushtonte studimit.
Merej ahere me institutat e vjÃ©tÃ«ra tÃ« ShqipÃ«risÃ«, nga tÃ« cilat njÃ« qÃ« arriu gjer nÃ« ditÃ«t t'ona Ã«shtÃ« Kanuni i LekÃ« Dukagjinit. AskÃ¹sh nukÃ« munt t'i afrohej At GjeÃ§ovit nÃ« diturÃn' e kÃ«tÃj Kanuni. Na tregÃ³i njÃ« dorÃ«shkrÃ¬m nj'a dy-mij faqesh, studim i palodhur e i hollÃ« ku kish mbledhur, radhitur e ndritur tÃ« gjitha sa kanÃ« mbetur nga mendimet juridike tÃ« ShqipÃ«risÃ« nÃ« KohÃ«n e Mesme, mendime tÃ« cilat ngjan t'i kenÃ« rrÃ«njÃ«t shumÃ« pÃ«rtÃ¨j KohÃ«s sÃ« Mesme. NÃ« kat tÃ« sipÃ«rm tÃ« famullisÃ«, permi njÃ« tryezÃ« tÃ« madhe, ishin shtruar njÃ« tok vjetÃ«rsirash greko-romane, tÃ« zbulÃºara e tÃ« mblÃ©dhura njÃ« nga njÃ«, me njÃ« fatbardhÃ«sÃ tÃ« rrallÃ« dhe me njÃ« shie tÃ« mbaruar, nga dora vetÃ« e At GjeÃ§ovit. Mbaj mÃ«nt, veÃ§Ã n, njÃ« enÃ« tÃ« vogÃ«l tÃ« qojtur "lacrumatorium" lotore, asÃ¬sh qÃ« tÃ« vjÃ©tÃ«rit, nÃ« besim se tÃ« vdÃ©kurit qajnÃ« tÃ« shkÃºarit e jetÃ«s tyre, i mbulojin nÃ« varr bashkÃ« me tÃ« vdÃ©kurin qÃ« ky tÃ« kish se kÃ» t'i mblithte lottÃ«. Nuk mÃ« shkonte ahere kurrÃ« nÃ«r mÃ«nt se pas ca vjet sicilidÃ² prej nesh, miq dhe admironjÃ«s tÃ« tij, do tÃ« kishim nevojÃ« qi nÃ« gjallÃ«sÃ pÃ«r nga njÃ« lotore ku tÃ« mbledhim lottÃ« t'ona pÃ«r At GjeÃ§ovinâ€¦
Bir i pÃ«rulÃ«t i ShÃ«n Franciskut, i ditur me njÃ« diturÃ pa tingÃ«llÃ¬m, po dhe ShqipÃ«tÃ¡r i kthiellt, At GjeÃ§ovit, qÃ« pÃ«rkiste Ã§do mirÃ«sÃ, nuk i mungÃ³j asnjÃ« hidhÃ«rim, asnjÃ« Ã§pifje, mÃ« e Ã§udÃtshmia e tÃ« cilave ndoshta Ã«shtÃ« tÃ« mohÃºarit se ay ish ShqipÃ«tÃ¡r. SepsÃ¨ ish lindur nÃ« njÃ« kufÃ gjÃºhÃ«rash, nÃ« njÃ« kufÃ ku sot mbarÃ²n shqÃpia dhe nis njÃ« tjatÃ«r, ca mÃ«ndje tÃ« klasÃ«s katÃ«rt, tÃ« pazonjat tÃ« kuptojnÃ« se fÃ³lÃ«sit e shqipes nÃ« vijÃ«n me tÃ« pÃ«rparuar janÃ« stÃ«rnÃpÃ«rit e atÃ½reve qÃ« me qÃ«ndrimin e tyre nÃ« KohÃ«n e Mesme dhe pastaj ndaluan tÃ« mbrÃ¡psurit e vijÃ«s mÃ« tehÃ», ca mÃ«ndje tÃ« klasÃ«s katÃ«rt e pÃ«rmbysin tÃ« vÃ«rtetÃ«n dhe e kthejnÃ« nÃ« tÃ« sharÃ« atÃ« qÃ« Ã«shtÃ« njÃ« lavdÃ.
Po, At GjeÃ§ovi, Ã«shtÃ« pÃ«rmi Ã§do sharje. EmÃ«ri i kÃ«tÃj njeriu tÃ« rrallÃ« do tÃ« vejÃ« duke u-rritur - dhe njÃ«ditÃ« famullia e Gomsiqes do tÃ« jetÃ« njÃ« nga gurÃ«t e shÃ«njtÃ«ruar tÃ« ShqipÃ«tarÃ«sisÃ«.â€

Aty rreth vitit 1954, 55...
I pari njeri qÃ« mÃ« foli pÃ«r At ShtjefÃ«n GjeÃ§ovin asht kenÃ« piktori Prof. Simon Rrota, mÃ«suesi i em i vizatimit.., kishim pÃ«rpara njÃ« portret tÃ« Tij...Aq mÃ« bani pÃ«rshtypje fjala e MÃ«suesit tem qÃ« po mÃ« shpjegonte vrasjen mizore tÃ« Tij, sa gati pavetÃ«dije i thashÃ«: â€œProfesor, po edhe kÃ«ta dy sy Shqiponjet armÃ«t serbe i kÃ«thyen nÃ« dy shpella..?â€

Melbourne, 2012.
Shenim F.R.: Botohet me serinÃ« e â€œZamakut tÃ« Flamurit Kastriotitâ€ Nr.3.
Melbourne, 14 Janar 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

At Lek Luli asht le nÃ« MalÃ«si tÃ« Madhe, nÃ« Kastrat, me 8 Mars 1908. MÃ«simet e para i mori nÃ« shkollen FranÃ§eskane Shkoder, studimet e nalta i ka vazhdue nÃ« Kolegjen e Sant Antonit nÃ« RomÃ«. U rikthye nÃ« Troshan tÃ« ShqipnisÃ« ku, plotsoi kushtet.
Meshen e ParÃ« e tha me 28 Dhjetor 1935. Disa vite dha mÃ«sim nÃ« Liceun â€œIllyricumâ€ ku, ra nÃ« sy per pÃ«rgatitjen e Tij kulturore. NÃ« vitet 1938 ishte Kryetar i ShoqnisÃ« sÃ« Fretenve, qÃ« thirrej Shoqnia â€œAntonjaneâ€. Ruejti lidhjet e veta me MalÃ«sinÃ« e Madhe dhe Ju perkushtue studimeve krahinore tÃ« folklorit dhe tÃ« historisÃ«, tue mos u pajtue me okupacionet e hueja tâ€™ Atdheut, kryesisht atij Italian. Sigurisht qÃ« ky qendrim i kishte rrajtÃ« e veta Atdhetare, kunder pikpamjeve tÃ« italianve. Per kÃ«te qendrimi i Fretenve nÃ« Shqipni ishte i haptÃ« dhe palidhje me okupacionin e tyne. Mbas ikjes sÃ« At Lek Lulit nÃ« Jugosllavi, Ai u konsiderue jo vetem antifashist, po dishka ma shumÃ«, â€œfrat revolucionarâ€, se gjoja zhvillonte veprimtari antifashiste. NÃ« fakt nÃ« vitin 1941, At Luli i dorzon njÃ« notÃ« antifashiste legatÃ«s Angleze nÃ« Jugosllavi.
At Lek Luli asht nder klerikÃ«t e paktÃ« nÃ« Shqipni qÃ« pelqen pikpamjet zogiste, gja qÃ« me 16 Korrik 1944, nÃ« fshatin Pac (BytyÃ§), nÃ« rrugen per Jugosllavi, kah Tropoja, At Lek Luli asht Kleriku i ParÃ« Katolik Shqiptar qÃ« u vra nga forcat partizane komuniste. KÃ«te fakt e verteton drejtuesi i forcave partizane â€œPerlat Rexhepiâ€ atje Rexhep Haka.
Rexhepi shkruen atÃ«herÃ«: â€œNe e kapem spijunin Lek Luli dhe e pushkatuem...â€
Tek libri i Rakip Beqaj, kemi edhe mendime shtesÃ«, gjoja si â€œdemokristjanâ€...
TÃ« gjitha akuzat qÃ« lidhen edhe me Vatikanin dhe lidhjet e At Lulit me Abaz Kupin, justifikojnÃ« vrasjen e parÃ« tÃ« njÃ« Kleriku Katolik nga batalioni komunist, po nÃ« fakt mungon â€œdÃ«shmia se ku shkuene tÃ« hollatâ€ qÃ« At Lek Luli kishte atÃ«ditÃ« me vete?!
Asht e vertetÃ« qÃ« historia e asaj periudhÃ« ka mangsitÃ« e veta po, dÃ«shmitÃ« e shkrueme nga Prof. Dr. Zyhdi Zekja e Namik Kruja tek libri i Dr. Pjeter PepÃ«s, janÃ« e mbeten dokumenta me vlerÃ« nÃ« thesarin e Klerit Katolik Shqiptar i masakruem nga PPSh dhe, vrastari ma i madh i shteteve tÃ« Ballkanit, diktatori Enver Hoxha.
Me kÃ«te rasÃ« botojmÃ« njÃ« poezi tÃ« Fratit MalsisÃ« sÃ« Madhe:
At Lek LULI:

ZANI I SHQIPES

Nalt mbi male tue dihatÃ«
IdhshÃ«m shqipja po piskatÃ«:
â€œBraf nÃ« kambÃ« djelmÃ«ni Shqiptare!
Rrokni armÃ«t e qitnje fare
ItalinÃ«, qi nâ€™kater vjet
FÃ© u zhduki, AtdhÃ© e shtet
Mbi zogj tâ€™tjerÃ«, se dâ€™bamÃ« robneshÃ«,
Krah e kambÃ« keq mâ€™i ka lidhun,
pa u tâ€™jetÃ« kush, qi me mâ€™i zgidhun
Prej verigave tÃ« robnisÃ«?!...â€
Po a thue kaq, djelmt e Shqipnis,
ftyren marrja u ka mulue,
sa mos tâ€™mundâ€™ni mâ€™u kujtue,
Se Italija e ka qitÃ« cekÃ«n
Shqiptarisâ€™ me i sjellun dekÃ«n
Me Ã§do mjet! Sâ€™jeni tue pa,
Se sa poshtersitÃ« e mÃ«dha
po ban mbi ne tash kater vjet,
Qâ€™se na ka nÃ«n thember tâ€™vet?

Shifni Ã§â€™ban nâ€™ne Italija:
Djelmt ma tâ€™mirâ€™t, qi ka Shqipnija
DalÃ« ngadalÃ« po i qet tâ€™gjithÃ« fare
Ke nâ€™konop, ke grijÃ« nâ€™batare,
Ke ndryj nâ€™burg tâ€™tjerÃ« nâ€™mergim
A ka kund ma tâ€™madh poshtnim:
Daj njerzâ€™t vendit, ku kan lÃ©,
Merr o treti nâ€™nji tokÃ« tâ€™re;
Daj me shokÃ«, miq, dashamirÃ«,
Mos i len Shqiptar mâ€™u thirrÃ«.
Gra e varza tue koritun.
FmijtÃ« e vogjÃ«l nâ€™treg tue shitun,
Kndej djeg KishÃ« e andej Xhamija,
Tredhen burrat si bagtija
Para syvet tâ€™gravet veta!..
Ã‡â€™na vien tâ€™gjallt, sot Ã§â€™na vieâ€™ jeta.
Paj qe besa e tâ€™madhit Zot
Sâ€™asht kashatÃ« qi bluhet dot
Me i puthÃ« hasmit kamÃ« e dorÃ«,
E mbi krye me i vu kunorÃ«.

PÃ«r mbrapshti, Ã§i po veproka,
Atme e shpi kur tâ€™i zaptoka!
Kush Shqiptar pra i thot vedit
Nâ€™mal e nâ€™fushÃ« o nâ€™breg tÃ« detit:
Kapni pushkâ€™n e lenje shtâ€™pinÃ«,
Kapni pushkâ€™n e bashk me mue:
Kapni pushkâ€™n pa u vonue
Ja me vdekÃ« ja me fitue
Atdhen tâ€™onÃ« pÃ« me librue!!!
Sâ€™asht nevoja pÃ«r me pâ€™vetÃ«
Ku ju pres? e dini vetÃ«:
Mbi ato male mbushÃ« me borÃ«
Me Flamur tâ€™ Shqipnis nÃ« dorÃ«
Aty u pret ju...
Mos tâ€™ua tusin synin deka,
Pse fitimi asht i joni.
Ku luftoni ju, fitoni,
Si fituen tâ€™part tâ€™uej perherÃ«
Para Botes damun me nderÃ«:
Teuta, Pirri e i Madhi Leka.
Por dhe nâ€™kjoftÃ«, se na vjen deka
ArdhÃ«t e bardhÃ«, pse besa e Zotit,
DekÃ« ma e bukur sâ€™ka nâ€™ditÃ« tâ€™sotit
Se me dekÃ« me pushkÃ« nÃ« dorÃ«,
Si qytetas si malsorÃ«,
Tue luftue kundra italjanit,
Per me i sjellÃ« lirinÃ« Balkanit.
E me flamurÃ« pÃ«rmbi krye
Kuq e Zi pa e pÃ«rlye
Tue u valvitÃ« neper ajri
Nâ€™sa djelmnija per rreth ti,

Pa ndalÃ« turrin pa ndalÃ« hapin
Shoqi shoâ€™it zemer tâ€™i napin:
â€œUrra djelm u dhashtÃ« e mbara,
Se nÃ©, fati na hecÃ« para!â€...
Kshtu do tâ€™marrin zjarm beteja
Nâ€™mal e nâ€™fushÃ« si tâ€™shkrepte rrÃ«feja
GjithkahÃ« pushka do tâ€™ushtojÃ«,
Toka deti do tâ€™gjimojÃ«,
Dersa topi pa ia da
Tâ€™rrahin logje dhe kala
Dhe avionat pÃ«rmbi krye
Nâ€™hekur tanksat mirÃ« mbÃ«rthye
Tâ€™bombardojn dhe tâ€™mitraljojn
Por ShqiptarÃ«t luftÃ«n sâ€™do tâ€™lÃ«shojn:
Fyta fyt nâ€™ia mbajtâ€™t anmikut
do tâ€™a mbysin. Kurrnji rrezikut
Sâ€™i ka hikun i balkanasi
Por atme e shtet. Ilirianasi
Asht mÃ«sue mâ€™u vra e mâ€™u pre
Me hasâ€™m tâ€™Kombit. Per Atdhe
Kur Shqiptari nâ€™luft tâ€™ket ra
TjetÃ«r fat lufte aty sâ€™ka:
Por ja vdekje, ja liri!...
Vetâ€™m at herÃ« pra nâ€™ Shqiptari
Ka me prajtÃ« kjo luftÃ« titane
Kur krejt forca italiane
Tâ€™jeten shue, e Shqiptari
Tâ€™gzojÃ« lirinÃ« siÃ§ i a la i pari!
Kshtu do tâ€™marrÃ« vesht rrokullija:
GjallÃ« robneshÃ« sâ€™bahet Shqipnija.
1941.

Shenim F.R. Tek vjerrsha asht ruejt origjinaliteti i paprekun.
Viti 1941 nuk asht i saktÃ«.
Melbourne, 28 Janar 2022.

Pergatiti Fritz RADOVANI:
ShqiptarÃ«t e njohÃ«n me Emnin e nderuem: Poeti i AmbelsisÃ«!
U thirr bashkÃ« me popull edhe prifti Don Ndre Zadeja, kur do tÃ« pushkatohej i ndjeri KolÃ« Sheldija me datÃ«n 2 shkurt 1945, nÃ« fshatin Sheldi. MenjÃ«herÃ« mbas pushkatimit tÃ« KolÃ«s, Don Ndreu iu afrue, i bani ShartÃ«t e Fundit dhe porsa u ngrit nÃ« kambÃ«, pau vedin me pranga ndÃ«r duer nga forcat e Ndjekjes komuniste.
Don Mikel Koliqi edhe Ky atÃ«herÃ« i arrestuem, mÃ« tregonte nÃ« vitin 1993: â€œSi tash e kam ndÃ«r veshÃ« tÃ« inÃ§izuem zanin e tÃ« shkretit Don Ndre, kur po e torturonin. Ai asht torturue shumÃ« dhe po u thonte torturuesve: â€œMohni bre kÃ«shtu, po a ban shqiptari nÃ« shqiptarin shka jeni tue ba ju nÃ« mue!?â€
Don Ndreu akuzohet se ka pasÃ« dijeni pÃ«r vendqÃ«ndrimin e Don LazÃ«r ShantojÃ«s, Don Alfons Trackit, Kol Ashikut, Martin SheldisÃ«, Gjovalin SheldisÃ«, Ndoc JakovÃ«s, Gjok Gjergjit (prej Lisnet) dhe Zef Augustinit (prej Lisnet). NjÃ«kohÃ«sisht ka mbajtÃ« lidhje tÃ« ngushta me Don Injac GjokÃ«n, i cili strehon dhe pÃ«rcjellÃ« ndÃ«r shpella â€œkriminelaâ€ tÃ« luftÃ«s. Don Ndreu mohon akuzÃ«n qÃ« i bahet por burrnisht pranon: â€œMÃ«sova se punohÃ«t pÃ«r shuemjen e PartisÃ« Komuniste, tÃ« cilÃ«n si doktrinÃ« e urrej edhe unÃ«.â€ (Dosja 667, me 7 shkurt 1945, Don Ndre Zadeja d.v.).
Gjykata Ushtarake e ShkodrÃ«s e pÃ«rbame nga: kryetari Hamid KeÃ§i, antarÃ«, Mustafa Iljazi dhe Arif Gjyli, prokuror Sotir Dodona dhe sekretari Shaban KuÃ§i, me 16 shkurt 1945 dha vÃ«ndimin: â€œPÃ«r tÃ« pandehurin Dom Ndre Zadeja, me vdekje, me pushkatimâ€.
â€œI pandehuri kÃ«rkoi lehtÃ«simin e dÃ«nimit.â€
Gjykata e LartÃ« Ushtarake, TiranÃ«, me datÃ«n 28 shkurt 1945, refuzon kÃ«rkesÃ«n.
Don Ndre Zadeja u pushkatue mÃ« 25 mars 1945, nÃ« Zallin e Kirit, mbas murit tÃ« RrÃ«majit, nÃ« ShkodÃ«r. Ishte i Pari Klerik Katolik Shqiptar qÃ« u vra nÃ« Shkoder.
Fjala e fundit e Don Ndre ZadejÃ«s ishte: â€œAh, moj Shqipni, moj mizore e, shka tÃ« baj ma shumÃ« pÃ«r ty?!â€. NdÃ«r pushkatimet e ditÃ«ve tÃ« para lejohej prifti me i krye sherbimet.
NÃ« kÃ«tÃ« rasÃ« ishte aty Don TomÃ« Laca, i cili mbas pushkatimit e mori nÃ« krah Don Ndreun e vramÃ«, (me leje tÃ« Sheuqet PeÃ§it) dhe bashkÃ« me xhakonin Mark Ã‡uni dhe dy tÃ« tjerÃ«, e kanÃ« varrosÃ« mbrenda vorreve tÃ« RrÃ«majit, aty ku asht edhe sot.
Kur Don Toma shkoi nÃ« Argjipeshkvi aty nga ora 7.00, pau veladonin e lamÃ« me gjakun e Don Ndreut prej supit ku e kishte mbÃ«shtetÃ« e deri nÃ« fund tÃ« kambÃ«ve, dhe aty pÃ«r aty i ka ra tÃ« fikÃ«t. Prej atij Ã§asti ai ka pÃ«sue njÃ« sÃ«mundje nervore nga e cila nuk asht shÃ«rue kurrma. (Si mbas tregimit tÃ« Don Mikel Koliqit, nÃ« vitin 1993).
AtÃ« ditÃ«, njÃ« afishe e madhe u vue ndÃ«r murÃ«t e ShkodrÃ«s:
â€œPUSHKATOHEN KRIMINELAT E LUFTÃ‹S DHE ARMIQTÃ‹ E POPULLIT:
1.PrenkÃ« Cali 2. Dom Ndre Zadeja 3. Luigj Gjeto Kastrati 4. Ndok Nik Bardhoku 5. NdrekÃ« Loka 6. Arif Selim Hyseni 7. DedÃ« Lulash Smajli 8. Gjok Nikaj 9. Dul Bajrami 10. Mark Luc Gjoni 11. TomÃ« LekÃ« Daka 12. Maliq Bajrami 13. Gjok Nikoll Voci dhe 14. PjetÃ«r DedÃ« Gjedashi.â€Ideali qÃ« i bashkonte kÃ«ta burra ishte: â€œRrnoftÃ« Shqipnia!â€
Don Ndreu i la Popullit Shqiptar njÃ« veprimtari letrare tÃ« pakrahasueshme.
Shkodra nuk e harroi asnjÃ«herÃ« Letren qÃ« Ai i dergoi nÃ« 1942 At Fulvio Cordignanos.
ME 25 MARS 1945...
PRANÃ‹ RRÃ‹MAJT, NÃ‹ ZALLIN E KIRIT NÃ‹ SHKODER,
PUSHKATOHET EDHE â€œPOETI I AMBÃ‹LSISÃ‹â€ DON NDRE ZADEJA,
I CILI, HAPÃ‹ EDHE FLETÃ‹N E GENOCIDIT KOMUNIST NÃ‹ KÃ‹T QYTET, MBAS DON LAZÃ‹R SHANTOJÃ‹S NÃ‹ TIRANÃ‹, ME DATÃ‹N 5 MARS 1945.
NÃ‹ SHENJÃ‹ NDERIMI DHE RESPEKTI PÃ‹R KÃ‹TE MARTIRÃ‹ TÃ‹
KISHÃ‹S KATOLIKE SHQIPTARE,
QÃ‹ ME GJAKUN E TIJ LAU TOKÃ‹N TONÃ‹ AMTARE,
PO JU DHUROJ KRYEVEPRÃ‹N E TIJ LETRARE.
Me shumÃ« respekt Fritz RADOVANI.

A T F U L V C O R D I G N A N O S - 1942 (Cum non est cui suadeatur - Et qui suadeant non sunt.Plint. Paneg.)

Me thÃ¢nâ€™ se sâ€™dijte Ã§â€™Ã¢sht votra e shqiptarit
e shtroja e tij me firi tâ€™njomÃ« e trÃ»ngu
nÃ«nkrejse e vrashtÃ« illyre pranÃ« zjarmit
gjithâ€™herâ€™ mikpritâ€™s, nÃ«prâ€™ ato biga e ahishta
ku bjeshkâ€™t e nÃªmna derdhin lot rrÃ«shine: 5
Me thÃ¢nâ€™ se at dorâ€™ tÃ« lmut e tâ€™shugurueme,
si toskâ€™ si gegâ€™, pa farÃ« idhnÃ besimi,
sâ€™ta puthi e sâ€™ta shtÃ«rngoi si miku mikut,
por kryet ta vrau pse kokâ€™ pÃ«r kokâ€™me tÃ¢ndin
shqiptari e ndeshi fatakeqi, rrehÃ«m! 10
E pra ky derÃ«n dy kapakâ€™sh ta Ã§ili,
si i tâ€™shpis, dita me ditÃ« Ã¢ndjeve tua
bujar i erdh e gjurmâ€™ pÃ«r gjurmâ€™ ndÃ«r shpÃªlla,
ku flÃªjnâ€™ drangojt, drangÃ»e aj vetâ€™ tÃ« prini,
me krrabâ€™ tÃ« vet Ã§Ã«rmoi nÃ«pÃ«r tÃªrrina, 15
me lahutâ€™ tÃ« vet kÃ«ndoi pa mÃª pranâ€™ tÃ©je, (pa mÃª â€“ pa pushue,FR)
me brisk tÃ« vet latoi me shkrojla tâ€™vjetra
njÃ« shkop pÃ«r ty. PatÃ«r Milan tÃ« quejti,
tâ€™ ndÃªshi e tâ€™pÃ«rcuell, kÃ© stani i vorfÃ«n tâ€™prÃ®ni,
ngarkue me plaÃ§ka tua e me visare 20
tâ€™njaj giuhe sâ€™lashtâ€™ qi namin ty ta rriti
ndÃ«r blÃªj qi nuk dijnâ€™ mort. KÃ© stani tâ€™prÃ®ni,
ku e pakundshoqe tâ€™pritte bujarija
e grues shqiptare. E kur mbi letra tua,
lodhun sâ€™kÃ«rkuemi, nji sy gjumÃ« i knaqun 25
me bÃ¢ ti dojshe i patrazuem prej kujna,
cikÃ«n e lopâ€™s ajo fisnike e mielte,
plotepÃ«rmaje â€˜i kupâ€™ me psheshatÃ¢mbÃ«l
para ta vÃªte e, ksulÃ«n nâ€™dorÃ«, i zoti
i shpisâ€™ â€œnjelmo, njelmo, i bekueâ€ me tâ€™dhÃ¢nun 30
e buk e krypÃ« e zemÃ«r parashtrote.
HÃ©u! MirÃ« uhan shqiptarit sot ja ktheve!
Nâ€™areopagun e letrarve tâ€™tÃº
rrashtÃ«n e tâ€™parve tonâ€™ prej thesit nxore,
(at thÃ©s na vetâ€™ ta mbÃ¢jtme e vetâ€™ ta mbÃ»shme!) 35
e si shpÃ«rblim plot e pÃ«rplot me tamthin
e iâ€™dhuniâ€™s sâ€™pashoqe nÃ© na paraqite
e â€œpini, pini, tâ€™shkretâ€™â€ i grishe evarshÃ«m
AstyagjÃ« i dytÃ« Arpagut tâ€™mjerâ€™ shqiptar!
Arpagu nâ€™darkÃ«, o mizorÃ! Me mishin 40
e djalit tâ€™vet do tâ€™ngihet edhe nâ€™rrashtÃ«n
e tij do tâ€™pijnâ€™.... i pvetun do tâ€™pÃ«rgjegjÃ«t:
â€œNâ€™sofrÃ«n mbretnore Ã§Ã«do gjellÃ« a e shijshme!â€
Dishmitare ty tâ€™thrras o e tepruemja
durÃ©sâ€™ shqiptare, ti qi vuen pa zÃ¢, 45
e brÃ©n pa u ndÃ®, e kjÃ¢n pa ankim, e thÃ©r
pa vrÃ¡, diftomâ€™ pash PerÃ«ndin, a mundem
shqiptar i lirÃ« Arpag i dytâ€™ mâ€™u bÃ¢
i shuem e i poshtÃ«r? Un me dije tÃ¢nde
sâ€™ due tâ€™mbatÃ«m, o letrar. Synon meshtari 50
meshtarin jo shqiptar, i thotâ€™: Gabove!
Ujku don tym e mjegull. Racâ€™s illyre
ti ujk ju bÃ¢ne, gjallâ€™ ti ma pÃ«rpine,
me at eureka tâ€™Ã§uditshÃ«m ti e zbulove
nÃªnin gordjan, meâ€™i tâ€™sjellme shpate e kpute, 55
e nji rrasâ€™ tâ€™rÃ© mbi vorrin e Shqipnisâ€™
na vÃ»ne: Ktu pushon rraca ariane!
RracÃ« e stÃ«rkeqne, farÃ« e manafikun,
skotÃ« e pÃ«rzieme hithÃ¢sh ariane
kÃªnka Shqipnija? O tÃ©mpora! O mÃ³res! 60
Gjurmues i thÃªllâ€™, ti gjurmÃ« Illyrjes sâ€™vjetÃ«r
nâ€™Shqipni sâ€™i gjÃªn? Mbi tÃ© pÃ«rbÃ© pra jemi,
mbi pluhun tâ€™saj pÃ«rbÃ©hen pelikanat
e dÃ«rmishun ndÃ«r vuejtje mijvjeÃ§are
dÃ«shmorâ€™ tÃ« padishmuem. Gjurmâ€™ nuk i gjÃªn? 65
e prÃ¡ dikur i madhi i tâ€™mdhejve Leka
nâ€™Egjyptin e gjymtisun pikâ€™ma sâ€™pari
mbi ballâ€™ tâ€™HetÃ©jve tonâ€™ sâ€™kundroi habitun
emnin shqiptar? At emÃ«n tâ€™nÃ«pÃ«rkÃ¢mbun
nuk shkoi aj me e ringjallÃ«? Ti gjurmÃ« Illyrit 70
nâ€™Butrintin tÃ¢nd nuk i gjÃªn? E nuk kujtohe
se edhe nâ€™shpi tÃ¢nde dora e huej la shÃªjet
e â€˜i gjytetnimit tâ€™huej? Edhe nâ€™shpi tÃ¢nde
gjuha e pÃ«rfolun sâ€™kjÃ© gjthâ€™ herÃ« e shkrueme? 75
PÃ«rmbi gÃ«rmadha tâ€™hueja ndÃ«r pasojna
tejshekullore rrihi fletâ€™t e tua,
Shqipe virgjin e Illyrve, e nâ€™Ã§erdhe tÃ¢nde
Ã§ili ata zogj, rriti ata zogj e ndÃ®elli
me gjuhÃ«n tande Illyre ShqipÃ«tare!
PrÃ©ja ti, Roma e Madhe, hovin Pirros, 80
rrudhja guximin, Româ€™, TeutÃ«s zamÃ¢dhe,
Gencin shkodranâ€™ shtÃ«rngoje me verigâ€™ ari,
por janâ€™ verigat shÃªj se Româ€™ a Roma (shÃªj â€“ kÃªputÃ«)
e Illyri Illyr. Verigat ja zgjidhâ€™ Gencit,
i shkrijn, i bÃ¢n kunorâ€™, mbi krye tâ€™Illyrit 85
besnik vetÃª ajo e vnon Roma e pavdekshme.
Na kombâ€™ bastardh, na tâ€™huej nâ€™vend tonâ€™, na prÃ©ja (preja â€“ tÃ« pabesÃ«)
e votres sonÃ«, emÃ«nharruem, rrugaca?
RrugaÃ§, vasal, ushtar i blem me pare
edhe zamadhi KastriotÃ« i yni? 90
pse â€˜i ditâ€™ vetimshÃ«m aj me shqipe tâ€™veta
mbi Ardjen fluturoi, besÃ«n e dhÃ¢nme
fronit tâ€™ PartenopÃ«s me gjak nâ€™UrsÃ¡re
nâ€™vend pÃ«r me Ã§ue si e ka zakon shqiptari?
E drejta a nji. KjÃ© Kastrioti i bindun 95
nâ€™miqsi tâ€™Venecjes sâ€™lashtâ€™, por pau Rozafa
ShpatÃ«n e tij e u dridh. Aj Kapidani,
Aj pararoja e krishtÃ«nimit tâ€™ngÃ»cun,
por edhe Mbret i ShqipÃ«nise Illyre.
Ti ndÃ©râ€™, ti tâ€™drejtâ€™ kurrkund sâ€™i dhae shqiptarit. 100
Ã‡â€™e bÃ¢jmâ€™ na tâ€™gjalltâ€™? Pse lodhna kot? Pse lypim
Ã§ka sâ€™na pÃ«rket? E ti djelmni, pse lnyre
pÃ«r fate tâ€™ardhshme tâ€™Shqiptaris, kur nâ€™shpatull
nÃ¡ gjÃ¢ nuk kÃ©m, as kombâ€™ as fis nuk jÃ©m?
PerjÃ¢rgÃ« a pÃªnda e jote, Cordignano! 105
Me dÃ¢ngâ€™ tÃ« zezâ€™ ti ja zhigate ftyrÃ«n
vedit e nÃ©. Por nuk janâ€™ dokrrat tua
qi e bÃ¢jnâ€™ paÃ§avÃ«r rracash Shqiptarin!
Nuk janâ€™ zbulimet tâ€™tua Ã§udiplote
qi e bÃ¢jnâ€™ me kthye dalÃ« â€˜i fjalâ€™ tÃ« folme, 110
nji dorâ€™ vllaznisht tÃ« shtrime, â€˜i bÃ©sâ€™ tÃ« dhÃ¢nme:
Shqipja ShqipÃ«s krahun ja dhÃ¢, sâ€™ja kputi.
Njikshtu shpnesojmâ€™, njikshtu e dijmÃ«. E tâ€™bÃ¢ni
goja me folâ€™ Ã§ka para tÃ©jet nieri
i gjallâ€™ nuk thÃ¡? E tâ€™bÃ¢ni zemra shpirtin 115
pa i dalÃ« endÃ¨ ti me ja xjÃ©rrâ€™ shqiptarit
me at styl tÃ« kuqun nâ€™gji? I thÃ©run nâ€™zemÃ«r
vigmÃ«n aj sot e lshon.... Prej tÃ©je e nÃ¢mta
kupÃ« e pÃ«rmbyzne a derdhÃ« e buka e thyeme (pÃ«rmbyzne â€“pÃ«rmbysun)
nuk njitÃ«t mÃ¢. Hin fjalâ€™ kah dole â€˜hÃ¨ gjoftÃ« 120
rrfÃ©ja mizore e hijevet Illyre,
nÃ¢ma e nji kombit qi nuk humbâ€™ si sâ€™humbin
Shtyllat e Kapitolit tÃ¢nd! PrapÃ³u,
ti hije e zezâ€™, mos tâ€™marrin mbrapa vigma
e tâ€™parve tonâ€™ prej vorrit, ku flÃªn Fishta, 125
prej grope, ku pushon FrashÃ«ri e Mjedja.

Mjedja, Barbari i Madh, nâ€™heshtjen e gjumit
tâ€™vorrezave injacjane e luejti rrashtÃ«n
brahyÃ§efale e prej dy rrathve tâ€™humbun
FrombÃ³ja i dytâ€™ dy sy vetoi si rrfÃ©ja; 130
me grushtin e pÃ«rtham e shkundi Pasin,
Jungun e tâ€™amblin Gjenovic me vllazÃ«n,
akull ku nâ€™prÃ©hje barasohen eshtnat
e tâ€™strukunve nÃ«n dhÃ©. E thÃ©llâ€™ si deti,
ehÃ©u! Nji gjÃ¢mÃ« u ndi e pÃ«rfrigueshme. 135
Ndigjomâ€™, ti Cordignano, e veshin vÃ©nja
fjalâ€™s qi po tâ€™thÃ¢m: Nuk a zili degÃ¢mje
vargjet e mija qi frymzon, por ahti
i nji shqiptarit tâ€™lirÃ«, i shituem zÃ¢nash,
pse i prekun nâ€™tÃ©l, pse i thÃ©run nâ€™zemer, tâ€™rÃ¡mÃ«n 140
gati me e bÃ¢jtâ€™ por tâ€™shÃ¡men kurr. Harrohet
e sâ€™harrohet Ã§do dhÃ»nâ€™ mbi tokâ€™, por ndÃ©ri
pÃ«r kombe a shÃªjt, si shÃªjt a gjaku i dÃªrdhun
pÃ«r AtmÃ« e FÃ©. Por, kurr nuk mund tâ€™harrohÃ«t
oshtima e thÃ©llâ€™ e shigjetve tâ€™helmatueme 145
tridhetÃ« e sa vjeÃ§are, kur sâ€™andejmi
shkodranit ftyrÃ«n me ja marrun dÃ©shte
me tâ€™idhtin gaz e ShkodrÃ«n e rrÃ«thueme,
(ku zogjt e shqipÃ«s sâ€™parit syt i Ã§ilne,)
nâ€™thalbin e zemrÃ«s keqas ma gÃ«rgave, 150
njÃ¢tâ€™herâ€™ kur Ã»ja flatrat e shpuplueme
ndÃªte mbi nÃ© mortore e ankimi i zi,
me rrÃ¢jÃ§a nâ€™gojâ€™ kelkaze e madergone,
Ã§ilte vorreza tâ€™reja nâ€™pÃ«r gardhÃ®je;
kur nanÃ«n tÃ©me, ditÃ« e zezÃ«, e mblova 155
nâ€™at syzâ€™ lÃ©dine nâ€™RmÃ¢j, kur Taraboshi
e Lodertuna viellshin zjÃªrm Ã§eliku,
nâ€™thalbin e zemrÃ«s keqas ma gÃ«rgave!
NanÃ«n kush e harron? Por Nana e Madhe
Shqipja dykrenshe Illyre u njÃ¢llte e lumja, 160
u njÃ¢llte. E pra ty Shkodra, Cordignano,
tâ€™ bÃ¢jti e tâ€™nderoi! AndÃ«rr a kjo ti thue?
A e din, a e din sa tÃ¢mbâ€™l atdhedashtnijet (tambâ€™l â€“ qumÃ«sht)
qâ€™at ditÃ« e sod ka derdhâ€™ gjini i RozafÃ«s
shkodrane? A e din, a e din se lojcÃ« a fati, 165
por jo mizuer si ti? Se e vÃ«rvitâ€™ peshÃ«n,
por si ti dorÃ«n nuk e mshehÃ«? E sâ€™paku
me rrashta e me kersij sâ€™lot shkopecingÃ«l (kersij â€“ kocka)
si don me lujtun ti, tue Ã§prushâ€™ ndÃ«r vorre
amanet vorrit Ã§â€™Ã¢sht zakon me i lÃ¢nun 170
tÃ« pa trazuem, tâ€™pa fyem? Sâ€™harrohÃ«t shpota (shpota â€“ tallja)
mbi ata shqiptarâ€™t e lashtÃ« e meshatarÃ«,
mprojtsa fatosa tâ€™virgjinÃs sâ€™ kÃ«rcnueme
e tâ€™ fÃ©s sâ€™ ligshtueme, qi ti mâ€™i shgjetove,
kÃ¢llpa mâ€™i qite. E pra njata rrÃ«beshit 175
salvimtar kalli vetun ballÃ« i bÃ¢ne,
njashtu si muejtne e dijtne, kurse ndjeksit
e Benediktit tâ€™ Madh hanÃ«s drapnore
ju shmÃ¢ngne tui lÃ¢nâ€™ mbrapa troje e rrasa,
por monumente jo, sikur Barleti, 180
Buzuku i lashtÃ« e Budi e Ã©mÃ«nmadhi
Bogdanâ€™ i yni, ndÃ©ra e kohve tâ€™ shkueme,
nÃ¡m i pasosun i ksajâ€™ tokâ€™s shqiptare,
ku â€˜i dritâ€™ ka mbetâ€™ ndÃ«r zemra endÃ¨ e pa shkÃ®mun,
ku â€˜i gacâ€™ ka mbetâ€™ ndÃ«r votra endÃ¨ e pa shkrepun, 185
ku â€˜i bÃ©sâ€™ ka mbetâ€™ ndÃ«r fise endÃ¨ e pa Ã§Ã¡rtun.
Ti misjonar, pÃ«rmbi stomÃ®jet shÃªjte,
vllazÃ«n na quejte e vllazÃ«n na pÃ«rcolle,
por vrasÃ«s ti na dole! E, po, po, thue,
tâ€™i lajnÃ« uhat fÃ©lshuesat e ShqipnisÃ« 190
me priftÃ«n tâ€™vet shqiptarÃ«! E prÃ¡ kÃ«ta priftÃ«n
nuk ju pÃ«rulne kurr Ã§Ã¢llmÃ«s sulltane,
as shkopit tâ€™carvet, por synuene RomÃ«n
Latine tâ€™Papve fÃ©n edhe kombsinÃ«
tuj mprojtâ€™ herâ€™ mbathâ€™ herâ€™ zdathâ€™, edhe tiarat 195
pÃ«rmbi fronet e lashta ipeshkÃ«vnore:
Kur brÃ»nxat flÃªjshin nâ€™dhÃ© e kur tâ€™mbÃ©rtisna
vashat shqiptare drejtÃ« e syjshin trÃ©vÃ«n
shÃªjte tâ€™zbulueme, gurâ€™ pÃ«r gurâ€™ ku shÃªji
i mbledhjes sâ€™tyne, qinda vjet me radhÃ«, 200
krepatueshÃ«m kumbonâ€™t i xÃ«vÃªndsote;
kur jashta murit tâ€™that, pushkÃ«n pÃ«r faqe,
burrat e dheut, xhÃºrdin e zezâ€™ mbi krye,
vÃ«shtojshin mos tâ€™i xÃ¢n pusÃ vezire
mbi ltÃ©râ€™ tâ€™bekuem, ku dora e meshtarit 205
shqiptar nâ€™bekim dukej e zhdukej para
se tâ€™qitte synin rrezja e parÃ« e diellit.
O misjonarâ€™, kambsorâ€™t e Naxarenit
nâ€™detin e shqetÃ«suem tâ€™ kti krishtÃ«nimi
sâ€™ bashkut me nÃ©, kush rretin e kush grepin, 210
me gjojâ€™ hyjnore dora dorâ€™s ta mbushim
lundricÃ«n e Tinzot me at lajm tâ€™frigueshÃ«m
qi nierz pÃ«rtrijn e kombe! MarrÃ njehÃ«t,
Ã¢jun kur Drini breg e mâ€™breg vÃ«rsulet
e shkamba dyndÃ« e mâ€™ shpinâ€™ pÃ«rkundâ€™ Ã§inÃ¡re, 215
bregut pÃ«rpjetâ€™ me i dhÃ¢nâ€™ rrÃ«shanzÃ«s sâ€™ vogÃ«l,
pÃ«r tâ€™ mbledhâ€™ bÃ«rcakÃ« e cokla e cingla tâ€™ thata
pa ndonji vlÃ©râ€™. GrÃªthâ€™ mundet mâ€™u bÃ¢ bleta,
por marimanga bletâ€™ nuk bahÃ«t lÃ¢ngun
pa e sjellun nâ€™helm. Ta dijÃ« koha e ardhshme 220
e lume o e mjerâ€™ (me fatin kush mund kapÃ«t?):
Kanuja Illyre pronen edhe kullen
me kulm e me temel e gjanâ€™ e gjallÃ«
me Ã§â€™fryn e Ã§â€™ avullon ja digjte nÃºri,
por armÃ«n lirshÃ«m nâ€™dorâ€™ ja lÃªte gjaksit. 225
Siell, Cordignano, nâ€™dorÃ« armÃ«n e kÃ©:
NdÃªshÃ«m nâ€™tryvezÃ«n shkencatare tâ€™ presin
banorâ€™t e botÃ«s sâ€™ vogÃ«l primitive.
KjÃ©mÃ« Ã§ka kjÃ©mâ€™ e jÃ©m Ã§ka jÃ©m. ZakonÃ«t
ti ruejmÃ« Illyre e gjuhÃ«n tâ€™papÃ«rlyeme! 230
NdÃ«r duer tâ€™virgjilta tâ€™ Ã§ikave tâ€™ fatueme
tâ€™ pÃ«rshkohen spikt, e pÃªjna leshi sâ€™dredhun
tâ€™ dalin tÃ« ri pÃ«r tirqi si biluri,
e tÃ©ja tâ€™ fortâ€™ si kanpi pÃ«r buljera,
e kputâ€™ tâ€™ qindÃ®sna nâ€™ar pÃ«r fatamirin 235
qi hylli do tâ€™u sjellâ€™ kur tÃ¡ta e lÃ³kja
nâ€™Ã¢nâ€™ ti vÃªnâ€™ shÃªj, njashtu si na lÃ¡ i pari.
Njashtu si na lÃ¡ i pari, Ã§eta e lÃºme
e barijvet shqiptarâ€™ nâ€™ mallesa tâ€™ veta
ogiÃ§in para, berreve dihatse 240
tâ€™u prijn kÃ© mrizi plak mijavjeÃ§ari;
nÃ«n hije tâ€™ tij tâ€™kÃ«ndojn kangÃ«n e vjetÃ«r,
tâ€™shkruejn zogj me krahâ€™ nâ€™velgji prej sâ€™ kuqi sâ€™ pishÃ«s,
tâ€™shkruejn flutra lloje lloje mâ€™ furkâ€™ shpatÃºke,
si lokja jau kÃ«rkoi BardhÃ«n nuse. 245
(qi me e kÃ«rkue me pishÃ« edhe me qiri
mana kÃ»nd shoqen nuk ja gjÃªnâ€™); e tâ€™ shkruejn
e tâ€™ shkruejn edhe me gjak shÃªja vllaznije,
nâ€™krahun e njomâ€™ tÃ« njani tjetrit, gÃ«rmat
e vjetra tâ€™nji kujtimi tâ€™ lashtâ€™ sa bota 250
e tyne Illyre. Bashkâ€™ me hije tâ€™ dirgjÃ«n,
prej muzgu, dhÃªnt pÃ«rpara tÃ¨ konaku
tâ€™u prrallÃ« e tue kÃ«ndue â€˜i kangâ€™ mbas krahit
qi sosâ€™ pÃ«rherâ€™ nâ€™ kushtrim. Ã‡ka thotâ€™ kumbona,
or ju, nâ€™ at Kishâ€™ tÃ« lume, vetmitare? 255
Dita e misjonit! MblidhÃ«n Ã§eta Ã§eta,
bÃ»jen me u dÃ¡ mikpritse misjonarve, (bujen â€“ buken)
me u ba konak. QÃ©, siellet nâ€™ hÃ©llâ€™ ma i miri
dash pÃ«r kumbonâ€™. PrÃ¢nâ€™ spata kmesa e lavra,
prÃ¢nâ€™ dÃ©râ€™ nâ€™ mullÃ® Ã§akallja, e dÃ®ng pÃ«rmbushet 260
streha hyjnore e vorfÃ«n. Nisin zÃªmrat
rryeshÃ«m mâ€™u thy para sâ€™ vÃ«rtetâ€™s tronditse,
e besa bÃ©sâ€™ mâ€™u lidhÃ« e i leshti parzÃ«m
me lypâ€™ mÃ«shrirÃ« e dora dorÃ«n gjakse
pÃ«r hatÃ«r tâ€™ Drunit ShpÃ«rblimtar mâ€™e puthun, 265
me tâ€™ luejtun gjakut, ndÃ«rsa trina e sâ€™majtÃ«s
cirkÃ«n e tÃ©râ€™ zbunÃ»ese. A lodhÃ«, a thÃ½e (cirkÃ«n â€“ djersÃ«n)
ThrÃ¡ku barbar i yti, Cordignano!
Tashti , tÃ© votra shlodhu, o misjonar,
e nâ€™ dritÃ«n e tymÃ³sun tâ€™ pishtarit 270
shejÃ³ triumfe tâ€™rÃ©ja: sÃ³se ditÃ«n
me syt e lodhun tui kÃ«rkuemun gÃ«rmat
e ufices meshtarake. Sâ€™a nevoja,
nâ€™ kureshtÃ«n tÃ¢nde shkencatare, synin
harÃ» tâ€™a lshojsh ndÃ«r rrathâ€™t e atij vargoni: 275
a janÃ« a sâ€™janâ€™ kÃ«putÃ«, e LÃ©kâ€™t e shqipÃ«s
a janÃ« a sâ€™janÃ« IllyrÃ«, a mos teprica
e â€˜i rracÃ«s sâ€™ bastardhueme? Nuk tâ€™ka hije
me u ardhun hakut macave shpijake,
prushin mbi shpÃ®nâ€™ tâ€™u grumbullue, gazit 280
pa dijtâ€™ me i dhÃ¢nun fund, kur ato tâ€™mjerat
tâ€™pÃ«rzhituna nâ€™tÃ©rbim e merrshin iken.
Njikshtu mâ€™kurrizâ€™ tâ€™ shqiptarve grumullove
gÃ¡ca mbi gÃ¡ca, Cordignano, e bota
veshin tÃ¡ vÃ»ni e pÃ«rmbi letra tâ€™ mÃ«ndafshta 285
dorÃ«n kundroi leÃ§itse albanofÃ³be.
VeprÃ«n e misjonarit lavdiplote,
ravÃ«n e kambve tâ€™ tija koha e amshimi
me bindje e pÃ«rkujton, por, vepra e jÃ³te,
ravizÃ« e zbÃ©tâ€™ trathtije, a gjurmÃ« gamilli, 290
qi vetun e pÃ«rlÃ¡nâ€™ shtÃ«rgata e breshni.
Shkoder, 1942.

Shenim F.R.:MÃ« shpjegonte Prof. GaspÃ«r Ugashi, rreth vitit 1958 nÃ« Shkoder:
Lexoje kÃ«te â€œLeter tÃ« hapunâ€ qÃ« njÃ« Prift Katolik Shqiptar, Don Ndre Zadeja i ka shkrue njÃ« klerikut tjetÃ«r italian At Fulv Cordignano-s, mbasi ai pat fye nÃ« njÃ« shkrim tÃ« vetin Popullin Shqiptar, nÃ« vitin 1941. Kjo u shpall nÃ« shtyp nÃ« vitin 1942.
NÃ« vitin 1942 njÃ« student shqiptar (emni i tÃ« cilit nuk mÃ« kujtohet F.R.), nÃ« Paris tue dhanÃ« provim pÃ«r letÃ«rsi nÃ« Universitet atje, e pyet profesori: â€œPo, pÃ«rveÃ§ dy letrave tÃ« njohtuna, a ka ndonjÃ« tjetÃ«r tÃ« kÃ«saj gjinije qÃ« asht botue nÃ« kÃ«to ditÃ«t e fundit?â€ â€“ Studenti shqiptar heshtÃ«... â€“ Profesori francez shton: â€œPikÃ«risht nÃ« vendin tand asht botue kÃ«to ditÃ« njÃ« letÃ«r e tillÃ«, ku, njÃ« Prift Katolik Shqiptar i asht pÃ«rgjegjÃ« fyemjes qÃ« i ka ba Popullit Shqiptar, njÃ« dijetar i njohtun italian, po edhe ai klerik katolik.
Ajo â€œLetÃ«r e hapunâ€ e shkrueme nga Don Ndre Zadeja, zen vendin e tretÃ« nÃ« letersi botnore pÃ«r nga ana letrare dhe artistike.
Autori i saj Zadeja, ka shkrue njÃ« letÃ«r tÃ« tillÃ« qÃ« mund tÃ« lexohet nÃ« tÃ« gjitha ambjentet dhe pÃ«r tÃ« gjitha moshat, mbasi gjuha qÃ« pÃ«rdorÃ« Autori, asht shumÃ« e pastÃ«r dhe shumÃ« e pasun.â€.
Por, askush nuk mund tÃ« parashikonte se mbas tri vjetÃ«sh, me 25 Mars 1945, nÃ« orÃ«n 05.00 tÃ« mengjezit, Don Ndre Zadeja, â€œPoeti i AmbÃ«lsisÃ«â€ do tÃ« pushkatohet nÃ« Zallin e Kirit nga tradhÃ«tarÃ«t komunist â€œshqiptarâ€, si â€œanmik i Popullit tÃ« vetâ€.
Ju lutÃ«m shpÃ«rndajeni tek Rinia kÃ«te Leter!
ShpÃ«rndajeni nÃ« katÃ«r anÃ«t e BotÃ«s, si asht shpÃ«rnda.., edhe vetÃ« Rinia Shqiptare !!!
Melbourne, 4 Fruer 2022.

Pergatiti Fritz RADOVANI:
Don Lazer Shantoja asht Martiri i ParÃ« i KishÃ«s Katolike Shqiptare qÃ« u pushkatue nÃ« TiranÃ«, nga vrastarÃ«t terroristÃ« komunistÃ« me 5 Mars 1945.
Me dashtÃ« me shkrue per figuren e Tij njeriu mendohet nga tâ€™ ja filloj? Tek lindja apo tek vrasja e kÃ«tij demokrati, letrari, publicisti e vigani poliedrik tÃ« kulturÃ«s Shqiptare qÃ« vdekja mizore prej katilave komunistÃ«, tue la me gjakun e tij tokÃ«n Shqiptare e ngriti meshtarin katolik Don LazÃ«r Shantoja, tÃ« parin nÃ« atÃ« ElterÃ« tÃ« bekuem me datÃ«n 5 mars 1945, pÃ«rkrah martirve qÃ« dhanÃ« jetÃ«n pÃ«r njÃ« Shqipni tÃ« lirÃ« e demokratike. Yjet e Heronjve tÃ« Atdheut nuk shuhÃ«n me ujÃ« e, as nuk mbulohÃ«n me baltÃ«.
Ata qÃ«ndrojnÃ« nalt, fort nalt e gjithmonÃ« mbas kthjellimit tÃ« kohÃ«s ata shndrisin e vezullojnÃ«, tue u ba udhÃ«rrÃ«fyesit e brezave tÃ« ardhshem pÃ«r dashtni e sakrificÃ« ndaj Atdheut. Nderimi dhe lavdia pÃ«r tÃ asht e pÃ«rjetshme, kur vendosja nÃ« kÃ«tÃ« piedestal asht e meritueme dhe e pakundÃ«rshtueshme.
Ai u pushkatue i Ã§uem zvarrÃ« buzÃ« LanÃ«s (jo nga frika e vdekjÃ«s), porse nuk ecte dot, mbasi kambÃ«t ia sharruen me sharrÃ« druvarÃ«sh, krahÃ«t ia thyen dhe nuk i banin asnjÃ« mjekim deri qÃ« e hodhÃ«n tek gropa, vetÃ«m se ishte meshtar i devoÃ§Ã«m, publicist i njoftun dhe antikomunist i betuem. KÃ«tÃ« e vÃ«rteton fakti se ato tortura makabre qÃ« komunistÃ«t kanÃ« ba mbi trupin e Don Lazrit, janÃ« ndoshta ndÃ«r tÃ« rrallat raste qÃ« njeh historia e dhimbÃ«shme e tÃ« vujtunve nÃ« Sigurimin famkeq komunist shqiptar.
Dikush kujton se historia mbyllÃ«t me dyert e furrave tÃ« gazit, por jo, gaboni! Si thoni, do tÃ« kÃ«naqeshin komunistÃ«t me aq sa banÃ« mbi nazistÃ«t? â€“ AsnjÃ«herÃ«!
NjÃ« dijetar thonte: â€œÃ‡do ditÃ« e ma shumÃ« shohim me sy, se nÃ« shekullin XX aqsa ecet pÃ«rpara nÃ« shkencÃ« e teknikÃ«, aq ecÃ«t mbrapa nÃ« formimin e ndÃ«rgjegjÃ«s sÃ« njeriut.â€
Dihet se pushtuesit e kÃ«tij truelli pÃ«rdorÃ«n forcÃ«n e dhunÃ«n pÃ«r me na mbajtÃ« me shekuj nÃ« robni. Turqit, jo vetÃ«m na shndÃ«ruen, na dhunuen e na poshtnuen, por kur e lypte rasa pÃ«rdorÃ«n Ã«dhe shpatÃ«n jo vetÃ«m nÃ« fushat e betejÃ«s, po edhe nÃ« shtÃ«pitÃ« e katolikÃ«ve, dhe nÃ« qelat e priftÃ«nve, madje, klerikÃ«t edhe i ngulnin ndÃ«r hunjÃ«.
Vepronin ashtu mbasi nuk kishin tÃ« ngimÃ« me kokat e tyne, por mos tÃ« harrojmÃ« se ata ishin turq, ishin edhe pushtues, prandej vÃ«pronin ashtu.
Ardhja e komunistÃ«ve nÃ« pushtet nÃ« vitin 1944 solli fakte tÃ« mnershme! Shka do tÃ« thonte Bota sot, po tÃ« shihte njÃ« dokumentar tÃ« pÃ«rsekucionit komunist nÃ« Shqipni tÃ« bamÃ« nga Sigurimi, kundÃ«r atdhetarÃ«ve apo dijetarÃ«ve dhe klerit katolik Shqiptar?
Shka do tÃ« mendonte Bota per rracen Shqiptare kur Don LazÃ«r ShantojÃ«n e shef tÃ« lidhun pÃ«r karrigÃ«, me kambÃ« tÃ« kÃ«putuna, apo i shkrryem pÃ«rdhÃ© nÃ« qeli mes ndytsinÃ«s dhe, Nana e Tij tek dera tue u thanÃ« katilÃ«ve: â€œMa vritni, ju lutÃ«m ma vritni, banje kÃ«tÃ« mirÃ«si.., mos e leni kÃ«shtu djalin!â€
Sigurimi i ShtÃ«tit vÃ«pronte kÃ«shtu, se, nÃ«n pelerinÃ«n e kuqe tÃ« komunizmit pÃ«r mish kishte tÃ« ngjeshuna ndjesitÃ« fundamentaliste qÃ« instruktoheshin nga shovinistÃ«t sllavo-aziatikÃ«. Torturat e mizoritÃ« e tyne nuk ishin tjetÃ«r veÃ§ shpÃ«rthimi i shfrenuem i epshit shtazarak tÃ« kafshÃ«ve tÃ« egra, qÃ« ndryhej ndÃ«r shekuj ndÃ«r kÃ«to qenje qÃ« pÃ«r fat tÃ« zi edhe kÃ«to thirreshin â€œshqiptarÃ«â€ edhe pse nuk kanÃ« asnjÃ« pikÃ« gjak shqiptari.
PÃ«r kaun e Sigurimit tÃ« shtetit ishte kÃ«naqÃ«sia ma e madhe vÃ«rsulja mbi veladonin e zhgunin, tue e shkrrye e shkye copÃ« copÃ« edhe pa jetÃ« pÃ«r tokÃ«, mandej qetÃ«sohÃ«j e zgÃ«rdhihej kur duert e ndyta i lante nÃ« lamÃ«n e gjakut tÃ« pastÃ«r tÃ« presÃ« sÃ« tij.
Don Lazri shkruante nÃ« gazetÃ«n â€œOra e Maleveâ€(me siglÃ«n Y), nr. 48, viti 1924: â€œNdodhjet politike tÃ« vjetve tÃ« fundit mund tÃ« thomi pÃ«rgjithsisht u kanÃ« dhanÃ« arsye fjalve tÃ« publiÃ§istit rus tÃ« mbytun nga bolshevikÃ«tâ€.
Shpirti i Demokratit tÃ« madh i shprehun nÃ« kÃ«tÃ« gazetÃ« si dhe nÃ« revista e fletore tÃ« tjera dhe qÃ«ndrimi i tij nÃ« 1926 kundÃ«r Ahmet Zogut, (nÃ« kontradiktÃ« me vetvedin mbas 1940 ashtu si shumÃ« tÃ« tjerÃ«, ndoshta pÃ«r shansÃ«t e krijueme tÃ« ShqipnisÃ« Etnike), janÃ« njÃ« fushÃ« e gjanÃ« pÃ«r studjuesit e ardhshÃ«m, mbasi na rreshtojmÃ« faktet e vetÃ«m ata tÃ« Ã§liruem nga pasioni do tÃ« mundÃ«n me gjetÃ« vendin e merituem pÃ«r kÃ«ta dijetarÃ«, tue fillue nga Shantoja, hapsina kulturore e tÃ« cilit e ven AtÃ¨, pÃ«rkrah penÃ«s ma tÃ« fortÃ« tÃ« Jugut tÃ« madhit Faik Konica, si pÃ«r kah forca e stili por edhe karakteri modern i shprehjÃ«s. PÃ«r kÃ«tÃ« na GegÃ«t duhÃ«t tÃ« krenohemi!
Prof. Dr. Angjela CirinÃ§ione shkruen: â€œHistoria e LetÃ«rsisÃ« shqiptare pa emnin e Don LazÃ«r ShantojÃ«s del e mangÃ«t dhe e vorfÃ«nâ€.
Jo, pa qÃ«llim po i referohem shkrimit Z. Aurel Plasari nÃ« gazetÃ«n â€œDritaâ€, dt.15 gusht 1993, ku, citon Prof. Dr. Ernest Koliqin, qÃ« shkruen: â€œShumÃ« herÃ« kam pyetun pse komunistat janÃ« sjellun kaq egÃ«rsisht nÃ« njÃ« mÃ«nyrÃ« kaq rrÃ«nqethÃ«se me tÃ« mjerin poet, qÃ« mbas kthimit nÃ« Shqipni jetonte pa u impenjue nÃ« lamshin e rrymave politike tÃ« ndryshme qÃ« turbullojshin vendin, veÃ§anÃ«risht nga vjeti 1941 deri nÃ« 1944â€.
Prof. Isak Ahmeti shkruen: â€œAi ka krijuar disa nga vargjet ndÃ«r ma tÃ« bukurat nÃ« poezinÃ« shqipe. Si poet pÃ«r shembull, ai dallohet pÃ«r hov tÃ« vetvetishÃ«m frymÃ«zimi dhe pÃ«r ngrohtÃ«si ndjenjash qÃ« bulzojnÃ« si shembÃ«lltyra tÃ« shkÃ«ndijshme.â€ (â€œKleri Katolik Shqiptar dhe letÃ«rsiaâ€ fq. 177), dhe vazhdon po aty (fq.179): â€œLetÃ«rsisÃ« shqiptare me siguri do tâ€™i kthehÃ«t edhe Don LazÃ«r Shantoja, qÃ« ishte me tÃ« vÃ«rtetÃ« si njÃ« prijÃ«s i popullit, si njÃ« apostull dhe interpretues artistik i kohÃ«s kur jetoi dhe vÃ«proiâ€.
E, tue lexue kÃ«ta rreshta mÃ« epet me pyetÃ« edhe mue:
Kush ishte ky Don LazÃ«r Shantoja, qÃ« nÃ« gazetÃ«n â€œOra e Maleveâ€, nÃ« vitin 1924, me datÃ«n 28 nandor shkruen: â€œLigja ndalon cungimin e gjymtyrÃ«ve tÃ« trupit, por politika e EvropÃ«s pranon cungimin e organizmÃ«vet tÃ« gjalla shoqnore qÃ« janÃ« kombetâ€.
NjÃ«zet vjet ma parÃ« Shantoja shkruen: â€œLigja ndalon cungimin e gjymtyrve tÃ« trupit.â€
Mos ndoshta dikujt i kishte mbetÃ« ndÃ«r mend kjo shprehje?!
Bota asht e madhe. Nuk kam ndigjue as lexue kund se ka pasÃ« NanÃ« qÃ« ka kÃ«rkue pushkatimin e djalit tÃ« vet, di vetÃ«m se njÃ« NanÃ« Shqiptare, nana e Don LazÃ«r ShantojÃ«s, po! Ky asht komunizmi! Don LazÃ«r Shantoja mbetÃ«t nÃ« MartirÃ«t e KrishtÃ«nimit model i masakrÃ«s sÃ« Sigurimit komunist antiatdhetar.
MÃ« datÃ«n 31 janar 1945, ditÃ« e martÃ«, ora 15.00, nÃ« ShkodÃ«r, u dha vendimi nga Gjykata Ushtarake e Qarkut, me kryetar Esat Ndreu, antarÃ«: Mustafa Iljazi e partizani Hysni Lame, prokuror VaskÃ« Koleci, sekretar Shaban KuÃ§i: â€œI pandehuri Dom LazÃ«r Shantoja me vdekje, me pushkatim.â€ Me datÃ«n 2 shkurt 1945, aprovohet nga Gjykata e LartÃ« Usht. TiranÃ«, vendimi i dhÃ«nÃ« nÃ« bazÃ« tÃ« ligjit nr. 21, dt. 30 janar 1945, nga gjykata ushtarake e korparmatÃ«s sÃ« III, ShkodÃ«r: â€œDom LazÃ«r Shantoja, vjeÃ§ 52, nga Shkodra, dÃ«nohet me vdekje - me pushkatimâ€. â€œVendimi u ekzekutue nÃ« TiranÃ«, me datÃ«n 5 mars 1945.â€

Nga Don Lazer Shantoja: Zani i tÃ« vdekunit!
Carlyle e fillon historinÃ« qÃ« shkroi mbi Revolucionin e FrancÃ«s tÃ« vitit 1848 me kÃ«to fjalÃ« tÃ« Montesquieu: â€œLum ai popull qÃ« ka histori tÃ« merzitÃ«shme!â€....
Po kjÃ© sÃ© qetÃ«sia e monotonia e ndodhjeve historike pÃ«rbajnÃ« lumninÃ« e njÃ« kombi, atÃ«herÃ« ShqiptarÃ«t e soÃ§Ã«m do tâ€™ishin me tÃ« vÃ«rtetÃ« njerÃ«zit ma tÃ« mjerÃ« tÃ« BotÃ«s. Historia e ShqipnisÃ« sÃ« lirÃ« asht njÃ« kaos luftash, ngatrresash, tradhÃ«tinash, ambicionesh, partinash kaq tÃ« mÃ«dhaja, tÃ« shpeshta, tÃ« ndyta e tÃ« damÃ«shme, qÃ« nuk e gjen askund shoqen nÃ« BotÃ«.
Sot me hapjen e Kuvendit Kushtetues, Populli Shqiptar Ã§ilÃ« njÃ« fletÃ« tÃ« rÃ© e ngulÃ« njÃ« cak tÃ« ri qÃ« ka me shenue njÃ« EpokÃ« nÃ« historinÃ« tonÃ« kombÃ«tare. Me Kuvendin Kushtetues na shqiptarÃ«t dishrojmÃ« e pretendojmÃ« me e dijtÃ« tek e mbramja se ku jemi! Do tÃ« kuvendim me letra tÃ« zblueme!
Jemi tepÃ«r tÃ« lodhun e tÃ« mÃ«rzitun prej ndodhjeve tÃ« viteve qÃ« shkuen: Lypim qÃ« historinÃ« e kombit tonÃ« ta pÃ«rshkojÃ« mbas sodi jo mÃ¢ era e duhisÃ«, por flladi i njÃ« jete ma tÃ« stabilizueme e tÃ« normalizueme. Me datÃ«n e Kuvendit Kushtetues historia shqiptare do tÃ« fillojÃ« me u bÃ¢ mÃ¢ monotone! Do ta dijmÃ« mÃ¢, njÃ«herÃ«, â€œubi consistamâ€ tâ€™Arkimedit, pse me droje, dyshime, kÃ«rcÃ«nime, mos-sigurime tÃ« paprashme ekzistenca e jonÃ« nuk mund tÃ« mbahÃ«t mÃ¢.
Mjaft e kemi pa ShqipninÃ« e mjerÃ« tÃ« bÃ¢me dyqan pÃ«r fitim ekskluziv tÃ« disa klasave tÃ« privilegjueme: Mjaft mÃ¢ ndÃªj livadh kulloset ku rend mbas rendit u lÃ«shuen politikanÃ«t e improvizuem; mjaft u duruem porsi lÃ¢me eksperimentÃ«sh pÃ«r aventurierÃ« kosmopolitÃ«; mjaft pÃ«soi e bÃ¢me skakjerÃ« lojnash diplomatike. Mjaft!
Sot popullit i ka ardhÃ« shpirti nÃ« fyt: Sot populli don me dijtÃ« kategorikisht: A ka a sâ€™ka Shqipni? TÃ« mendojmÃ« se kÃ«saj pyetje qeveritarÃ«t tonÃ« tÃ« deritashÃ«m nuk i kanÃ« pÃ«rgjegjÃ« ende! Se ka Shqipni e beson sot, ndoshta, ministri, deputeti, oficeri, nÃ«punÃ«si: me njÃ«fjalÃ« i frangar-rroguemi; por populli qÃ« luftoi, qÃ« pagoi, qÃ« u dogj, qÃ« u vorfnue, qÃ« u fik.., nuk mund ta besojÃ« kurrÃ«!
JanÃ« disa vjetÃ« qÃ« Shteti ynÃ« i Ri velÃ«zon nÃ«pÃ«r udhÃ«n e hapÃ«t tÃ« LirisÃ«.
Si lexohÃ«t nÃ« njÃ« ndÃ«r vjerrsha ma tÃ« bukra e tÃ« pÃ«rmenduna tÃ« Henrrik Ibsen, edhe Shqipnia i ka ngja â€œnjÃ« anijes qÃ« udhÃ«ton me njÃ« tÃ« vdekun mbrendÃ«â€.
NÃ« barkÃ«n e Shtetit tonÃ« tÃ« randuem ekonomikisht nuk gjejmÃ« sot tjetÃ«r pÃ«rposÃ« njÃ« trup tÃ« vdekunit. Ky i vdekun asht Populli!
QeveritarÃ«t tonÃ« deri mÃ« sot u kujtuen me mbajtÃ« ShqipninÃ« e.., mbytne Popullin!
Por, ky Popull sot flet! Prej gjumit tÃ« dekÃ«s Ã§on zanin e me shpresÃ« por edhe me guxim e kercÃ«nim pyet: A ka Shqipni edhe pÃ«r mue?
Po kjÃ© sÃ© MisÃ«t e Kuvendit Kushtetues me ligjÃ«t qÃ« do tÃ« bÃ¢jnÃ« e me drejtÃ«sinÃ« qÃ« do tÃ« ndjekin nuk kanÃ« me mujtÃ« me ju pÃ«rgjegjÃ« kÃ«saj pyetje, atÃ«herÃ« ajo Mbledhje nuk ka me kenÃ« tjetÃ«r veÃ§se, mbaresa e njÃ« farse e fillesa e njÃ« tragjedisÃ«!...
Hyu mos e premtoftÃ«! Y. (Don LazÃ«r Shantoja)
Shenim nga FR: Y. Asht pseudonimi i Don Lazer ShantojÃ«s. Ky artikull asht marrÃ« nga gazeta â€œOra e Maleveâ€, ditÃ«n e shtunÃ« me 19 Kallnor 1924, nr. 4, fq. 1. D LazÃ«r Shantoja.
Melbourne 18 Fruer 2022.

PÃ«rgatitÃ« nga Fritz RADOVANI:
PYETNI PSE E MBYTÃ‹T PRIFTIN E NDERUEM DON MARK XHANI ?!
Askush nuk pergjegjet pse?! E vetmja pergjegje e Arkivit MinistrisÃ« asht: â€œNuk ka Dosje fare kjo Ministri per Don Mark Xhanin!â€
Don Marku asht lÃ© nÃ« fshatin malor Xhan tÃ« Dukagjinit nÃ« vitin 1909. Vazhdoi shkollen e mesme nÃ« Seminarin Papnuer nÃ« Shkoder, ndersa, studimet e nalta teologjike i kreu nÃ« Antonianum, universitet i njohun nÃ« RomÃ« Itali. Atje u njoh me njÃ« brezni qÃ« shumica e tyne u pushkatuen porsa erdhÃ«n nÃ« vitet e para tÃ« pushtimit sllavokomunist nÃ« Shqipni.
U caktue me sherbye si famullitar nÃ« Orosh tÃ« krahinÃ«s sÃ« MirditÃ«s, ku u njoh afer me njÃ« nga figurat e spikatuna dhe shumÃ« tÃ« nderueme tÃ« Klerit Katolik Shqiptar Imzot Frano Gjinin, Abat i MirditÃ«s.
Per pak muej ishte edhe sekretar i zyres sÃ« Tij nÃ« AbacinÃ« e njohun tÃ« MirditÃ«s. Porsa e filloi misionin e Tij atje, mbrenda njÃ« kohe tÃ« shkurtÃ« fshatarÃ«t e MirditÃ«s e adhuruen per sjelljen e Tij dhe pershpirtninÃ« e Don Markut nÃ« sherbimet fetare nÃ« atÃ« krahinÃ«. Ai nuk ishte i angazhuem fare nÃ« kaosin e politikes verbuese tÃ« shqiptarÃ«ve, dhe as nuk donte me dijtÃ« per veprimet politike tÃ« kohÃ«s. E vetmja gja qÃ« ndikoi nÃ« arrestimin e Don Markut nÃ« muejt e parÃ« tÃ« vitit 1945, ishte â€œporosia e instruktorÃ«ve jugosllavÃ« pÃ«r PartinÃ« komuniste nÃ« Shqipni, per zhdukjen e Klerit Katolik Shqiptar dhe inteligjencÃ«s antikomuniste, qÃ« kishte krye shkollat nÃ« Europen PerÃ«ndimore.â€ PerveÃ§ motivacionit si Klerik Katolik, tek Don Marku spikati edhe dÃ«shira e madhe per pajtimin e gjaqeve nder krahinat malore, njÃ« vlerÃ« e madhe per ato krahina.
Ndoshta, kjo e fundit ishte ma antikomuniste se gjithshka tjeter, mbasi politika qÃ« ishte nÃ« tÃ« gjitha hallkat e shtetit komunist, kishte parim kryesor â€œperÃ§amjen dhe vllavrasjen per me realizue sundimin dhe skllavrimin sllav tÃ« Popullit Shqiptar.â€ Sasia e madhe e AtdhetarÃ«ve antikomunistÃ« qÃ« ishin nder malet e ShqipnisÃ« sÃ« Veriut, ku perfshihej nder shekuj edhe Mirdita e MarkagjonÃ«ve, ishte njÃ« krahinÃ« kryesore qÃ« synohej per sundim nga shteti dhe sigurimi i Enver Hoxhes. Prandej, duhej ushtrue terror i vazhdueshem dhe i pamÃ«shirÃ« ashtusi u veprue per 47 vjetÃ« panderpremje. Periudha e masakrave komuniste asht kenÃ« nÃ« MirditÃ« ma e vÃ«shtira ajo e viteve 1944 deri nÃ« vitin 1954, ku janÃ« ba edhe zhdukje nÃ« masÃ« tÃ« popullsisÃ« sÃ« pafajshme nga Ndjekja, kryesisht nga sigurimi komunist antinjerzor per motive antikatolike.
I perfshimÃ« nÃ« kÃ«te luftÃ« asht edhe Don Mark Xhani, Kleriku â€œpa Dosje Hetuesijeâ€, nga vetÃ« fakti i vdekjes sÃ« Tij nder torturat e mnershme nga duertÃ« e shefit tÃ« sigurimit ShÃ«n Palit, oficerit tÃ« njohun si kriminel dhe vllavrasÃ«s antishqiptar komunistit Bardhok Biba.
BashkÃ«vuejtÃ«sit kujtojnÃ« Don Markun e varun perkrahÃ«sh nder hatllat e sigurimit tÃ« shtetit nÃ« ShÃ«n Pal derisa njÃ« ditÃ« tÃ« zezÃ« Ai dha ShpirtÃ«. Po krimineli Bardhok Biba nuk u knaq me kaq! Trupin e masakruem tÃ« Don Markut e hodhÃ«n buzÃ« njÃ« rruge ku e shkyen copa e grima qejtÃ« e fshatit. E kjo ngjiste per tÃ« tmerrue katundin dhe gjithÃ« Mirditen antikomuniste.
Kur era e keqe e prishjes sÃ« Trupit Martirit filloi me pengue kalimin e fshatarÃ«ve andej, atÃ«herÃ«, kriminelÃ«t e pangopun tÃ« Ndjekjes barbare (ase tÃ« sigurimit tÃ« shtetit), e hodhÃ«n nÃ« lum.
Flitej se Don Marku nuk ka tregue â€œdisa porosi dhe letra sekrete tÃ« Abatit Frano Gjini, dhe se dinte sekrete tÃ« takimeve tÃ« Tij me tÃ« arratisun...â€ Kjo nuk qendron mbasi atÃ«herÃ« ishte shumÃ« shpejtÃ« me u mendue atje per takime tâ€™ arratisunish, kur njerzit ishin nder shtÃ«pi e jo nÃ« shpella.
Rezulton nga disa shkrime analfabetÃ«sh gjoja edhe â€œfutja e armÃ«ve nÃ« Kishen e Oroshit, nga KlerikÃ«t e atjeshÃ«m ashtusi nÃ« Kishen e FretenÃ«ve nÃ« Shkoder, LezhÃ« etj.â€ AgjentÃ«t e sigurimit Rakip Beqja, Jup Kastrati etj., harrojnÃ« se kur u arrestue Don Mark Xhani, nuk kishte mÃ«rrijtÃ« nÃ« Shqipni ende nga KGB sovjetike â€œurdhni i futjes sÃ« armÃ«ve nder Kishat Katolikeâ€, mbasi Stalini atÃ« urdhen e dha nÃ« Tetor e Nandor 1946, mbasi sigurimi organizoi â€œLÃ«vizjen e PostribÃ«sâ€, me 9 shtator 1946. Nder Kisha tÃ« BS dhe tÃ« demokracive â€œpopulloreâ€, urdhni i â€œfutjes sÃ« armÃ«veâ€ ka fillue aty nga korriku i vitit 1946. Pra, Kleriku Don Mark Xhani, nuk ka asnjÃ« lidhje me â€œakuzat e armÃ«ve nder Kishat Katolike Shqiptareâ€, mbasi Don Marku kishte vdekÃ« njÃ« vit ma parÃ« nÃ« tortura, me 5 Shtator 1945.
Mbetet me u besue e vetmja â€œakuzÃ«â€ kunder Don Mark Xhanit, po qÃ« edhe qendron. Kjo asht dÃ«shmia e Imzot Frano IllisÃ« per Don Mark Xhanin, i mbytun nga sigurimi nÃ« moshen 36 vjeÃ§: â€œIshte i devotshem e i zellshem. Ndersa po e torturojshin, Atij i kerkojshin tÃ« mallkonte Jezu Krishtin, por Ai thirrte me za tÃ« naltÃ«: â€œRrnoftÃ« Jezu Krishti!â€ Kjo, u persÃ«rit perditÃ«, derisa vdiq nder torturat shnjerzore tÃ« tyne.
FjalÃ«t e Don Mark Xhanit u treguen me lot nder sy prej NikollÃ« PÃ«rndojt, nga Kthella e MirditÃ«s, i cili ishte nÃ« tÃ« njejten qeli e muejti tâ€™ shifte e tÃ« ndigjonte pÃ«rmes plasave tÃ« drrasave.
Trupi i Tij u dergue nÃ« ShÃ«n Pal e u hodh nÃ« humneren e plehnave, ku u coptue prej qejvet. Ishte Hero i vertetÃ« dhe i vendosun i FesÃ« Katolikeâ€.
Melbourne, 25 Fruer 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Kur Bota nÃ« dukje po rrotullohej aty nga gjysma e Shek.XX, askush nuk e kuptoi se ajo ishte mÃ«shtjellÃ« me petkun e mbrapambetjes sÃ« ndergjegjes njerzore dhe, as nuk dihej gremina ku po perfundon ndoshta pergjithnjÃ«.
Maska e njÃ« ateizmi barbar nÃ«n drapen e Ã§ekanin sovjetik jo vetem, po perÃ§udnonte RusinÃ« staliniste, por po rroposte pamÃ«shirÃ« kulturen sa e sa shekullore tâ€™ EuropÃ«s plakÃ« qÃ«, â€œpa e kuptueâ€ gjuhej me topa. Askush nuk vrau veten per shka po i sillte njerzimit por, â€œshokun e vllaun po!â€.
Krimi i organizuem nga shteti kriminal vetem shfaroste pamÃ«shirÃ« ke tha â€œPartia Komunisteâ€. Ishin njÃ« grup terroristash barbar tÃ« panjoftun e tÃ« pa â€œAtdhe e Feâ€, madje, me yllin e kuq pesÃ«cepash mbi ballin e flliqun.
Shqipnia mbas vitit 1941 kur u bashkuen Trojet e Saja, as nuk mendonte me hy nÃ« kasaphanen e LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore. Ishte e ngopun me gjak.
Roli paqdashÃ«s dhe i Vllaznimit i Popullit Shqiptar ishte model Botnor!
Flasin vetem dokumentat e papublikueme nga historianÃ«t e diktaturÃ«s: NÃ« Trojet Shqiptare as nuk njifej fjala â€œfanatizemâ€! E kÃ«te e gjeni ma sakt nder dosjet e Sigurimit tÃ« Shtetit komunist mbas vitit 1945, nÃ« hetusitÃ«, ku del haptas Vllaznimi mes Bektashijve e KatolikÃ«ve, OrtodoksÃ«ve dhe KatolikÃ«ve dhe MyslimanÃ«ve nder kampet e shfarosjes sÃ« Maliqit apo, nÃ« Kampin e Interrnimit tÃ« TepelenÃ«s, dishmue nga zonja Bajame Hoxha, e cila asht kenÃ« e interrnueme Ajo vetÃ« atje fÃ«mij. Lexoni tekstet e Saja!
Heshtja ndaj vllaznimit dhe mirkuptimit mes OrtodoksÃ«ve e KatolikÃ«ve tÃ« viteve 1920 â€“ 1945 e ma vonÃ«, me Imz. Kristofor Kisin asht vetem turp! E ky turp vazhdon me tÃ« gjithÃ« ata qÃ« zbatuen perÃ§amjen e diktatorÃ«ve e barbarÃ«ve qÃ« nga Ever Hoxha, e po e vazhdojnÃ« edhe sot me Edin Rama.
Kam lexue dhe studjue Dosjet e Sigurimit te Shtetit komunist, kryesisht ato tÃ« kasaphanÃ«s barbare e shnjerzore tÃ« hetuesisÃ« sÃ« mnershme tÃ« Kuvendit tÃ« Fretenve tÃ« Shkodres, ku dalin nÃ« dukje: Vllaznimi dhe Ai i quejtuni mirkuptim shekullor, mes Besimeve nÃ« ShqiptarÃ«t e VertetÃ«!
Nuk ka asnjÃ« HoxhÃ« apo intelektual Mysliman qÃ« nÃ« tortura i shpifet njÃ« Prifti Katolik. Nuk ka asnjÃ« Pop Ortodoks qÃ« akuzon njÃ« HoxhÃ« apo Prift Katolik. HoxhallarÃ«t BektashijÃ« as mos i kerkoni se, prej Emnave tÃ« Tyne, do tÃ« kuptoni se kush asht Besimtari i VertetÃ« e Shqiptari i Kastriotit!
Njohja e Tyne sot asht detyrÃ« e parÃ« per MinistrinÃ« e Arsimit e tâ€™KulturÃ«s.
Vetem atÃ«herÃ« do tÃ« kuptoni pse dhane jeten AtdhetarÃ«t Papa Pandi e sa e sa, MartirÃ« tÃ« Paharrueshem tÃ« Popullit Kastriotit e NanÃ« Terezes!
Do tÃ« shkruej per Papa Pandin qÃ« asht mbytÃ« nÃ« KorÃ§Ã«, nÃ« Tetorin e vitit 1945 nÃ« mÃ«nyrÃ«n ma shnjerzore... I prenÃ« koken me sopatÃ« nÃ« pyll, dhe ia vune mbi gjoksin e Tij pranÃ« Kryqit. Ishte klerik Katolik qÃ« punoi per unifikimin me Kishen Ortodokse Shqiptare. Ishte rreth 35 vjetÃ«ve, po me saktÃ«si as sot nuk i dihet as mbiemni as datat kryesore. Gjithshka asht e msheftÃ« dhe e pazbulueme nga sigurimi komunist i ShqipnisÃ«. Ishte Prift Katolik i ritit oriental qÃ« ka sherbye nÃ« KorÃ§Ã«, pikrisht aso kohe kur disa KlerikÃ« Ortodoks u kthyene nÃ« Katolik, por qÃ« mbas 1944 porsa erdhen nÃ« pushtet komunistÃ«t, i mbyten dhe i zhdukÃ«n tÃ« gjithÃ« mizorisht. Kryesisht arsyeja ishte perÃ§amja fetare me elementin Katolik, qÃ« vazhdon edhe sot.
Ishte shumÃ« i pÃ«rgatitun dhe kishte perfundue studimet nÃ« Grotta Ferrata tâ€™ ItalisÃ«, tue u rikthye nÃ« Shqipni me sherbye si Klerik i mirÃ«pÃ«rgatitun.
Dihet e saktÃ« vrasja e pabesÃ« qÃ« asht ba nga barbarÃ«t e sigurimit shtetit kur Papa Pandi, po shkonte nÃ« fshatin ku sherbente, mbasi kalimi nÃ« pyll ishte i detyrueshem si shpjegon edhe Motra korÃ§are Gjeorgjina Bulgareci, aso kohe me sherbim nÃ« ate krahinÃ«. Lajmin Moter Gjeorgjina e mori nga njena prej motrave qÃ« e kishte mÃ«sue nga njeni prej grupit vrastarve.
Ma shumÃ« ka ndikue nÃ« vrasjen e Papa Pandit sjellja e Tij model Kleriku me tÃ« gjitha tiparet e njÃ« Priftit tÃ« persosun nÃ« tÃ« gjitha pikpamjet. Emni i Nderuem i Papa Pandit asht kenÃ« i njoftun edhe per mue, po fatkeqsisht nÃ« Arkivin e MinistrisÃ« sÃ« Mbrendshme nÃ« TiranÃ«, nuk figuron as Emni.
Kujdesi per vrasjen e Tij dhe zhdukjen e gjurmÃ«ve asht i njoftun mirÃ«.
NÃ« dokumentacione shpesh Emnin e Nderuem tÃ« Papa Pandit, studjuesit e lidhin me Papa Josifin e Elbasanit, edhe Ai i mbytun barbarisht nga disa polic diku pranÃ« Liqenit Pogradecit, qÃ« e mbuluen me baltÃ« persÃ«gjalli.
Urrejtja e pashoqe per kÃ«te brez KlerikÃ«sh asht e lidhun me masakrat qÃ« u janÃ« ba edhe KlerikÃ«ve dhe intelektualÃ«ve tÃ« krahinave tjera Shqiptare, qÃ« kryesisht ishin pÃ«rgatitÃ« nÃ« Europen PerÃ«ndimore Perparimtare.
Dokumentat nuk mungojnÃ« me vertetue faktet e kriminelave komunistÃ«.
Sot mungon vullneti me i studjue ata dokumenta dhe me i paraqitÃ« nÃ« tÃ« gjitha tekstet e shkollave dhe universiteteve faktet e shkatrrimit Atdheut.
Gjithshka per zhdukjen e ShqipnisÃ« Gjergj Kastriotit fillon nÃ« vitin 1944.
Po punohet me dÃ«shiren ma tÃ« keqe e mizore me zhdukÃ« RininÃ« e brezat qÃ« ruejnÃ« trashigiminÃ« e Atdheut tÃ« paprekun, po gjithmonÃ« mos harroni se Ata, qÃ« dhane jeten nen plumat e barbarve komunistÃ«, kurr nuk do tÃ« harrohen se, ishin njÃ« brezni qÃ« dallohej nÃ« shenjÃ«.., po edhe, qÃ« nuk do tÃ« persÃ«ritet kurrma! Vdiqen per Atdhe, Fe dhe Perparim tâ€™ Atdheut!
Ngjarjet e sotme nÃ« UkrahinÃ«, fatkeqsisht mund tÃ« jenÃ« njÃ« â€œparathanjeâ€ e atyne vepra qÃ« komunistÃ«t sllavosovjetikÃ« patne aplikue edhe nÃ« Shqipni!!
E mos harroni asnjÃ«herÃ« vendin qÃ« kanÃ« nÃ« HistorinÃ« e ShqipnisÃ« sonÃ«: Ata sot e perjetÃ« janÃ« ZamakÃ« tÃ« Flamurit Gjergj Kastriotit Skenderbeut!
Melbourne, 4 Mars 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

NÃ« vitin 1945, nÃ« fundin e muejt maj, mbas largimit tÃ« dhunshem nga Shqipnia tÃ« Delegatit Apostolik tÃ« Vatikanit Imzot Leone G. B. Nigris, prej qeverisÃ« komuniste tÃ« TiranÃ«s sÃ« vitit 1944, Selia ShenjtÃ« e emnoi tek ne: Imz. Frano GJININ, Regjentâ€™ i Delegacionit Apostolik tÃ« Vatikanit.
Asht kenÃ« i pari Shqiptar qÃ« emnohet nÃ« kÃ«tÃ« detyrÃ« tÃ« naltÃ« nÃ« shtetin Shqiptar, Ã§â€™ prej thÃ«melimit tÃ« tij.
Me datÃ«n 20 nandor 1945 i vjen zyrtarisht edhe emnimi nga Vatikani. Dokumenti i ardhun nÃ«pÃ«rmjet tÃ« AmbasadÃ«s Italiane i dorÃ«zohet nga At Giovani Fausti S.J., qÃ« atÃ«herÃ« ishte me detyrÃ« nÃ« TiranÃ«.
Qeveria komuniste e TiranÃ«s nuk e njeh asnjÃ«herÃ« kÃ«tÃ« detyrÃ« dhe as, nuk do me dijtÃ« per Regjentin e porsa emnuem.
Imz. Frano Gjini asht lÃ© nÃ« ShkodÃ«r nÃ« vitin 1886 nga prindÃ«t PjetÃ«r (Tuke) e Drande Gjini. Ishte nga njÃ« familje e vjetÃ«r qytetare. ShkollÃ«n fillore dhe gjimnazin e ka pÃ«rfundue ndÃ«r Etnit JezuitÃ« tÃ« vendlindjÃ«s, ndÃ«rsa ato tÃ« naltat teologjike i ka krye nÃ« Propaganda Fide, nÃ« RomÃ«, ku edhe u shugurue Meshtar nÃ« vitin 1908. Vjen nÃ« atdhe dhe emnohÃ«t sekretar i Argjipeshkvit tÃ« DurrÃ«sit, tue krye edhe shÃ«rbimet fetare nÃ« fshatin e Delbinishtit. Shkon pÃ«r 18 muej nÃ« qytetin e DurrÃ«sit dhe rikthehÃ«t prap nÃ« Delbinisht deri nÃ« vitin 1914. EmnohÃ«t famullitar i DÃ«rvenit nÃ« FushÃ«-KrujÃ«, pÃ«r dy vjet dhe mÃ« 14 nandor 1919 emnohÃ«t prap nÃ« DurrÃ«s deri nÃ« vitin 1924. Prej DurrÃ«sit shkon nÃ« Kurbin deri nÃ« vitin 1928.
Prej Kurbinit emnohet nÃ« Perlat tÃ« KthellÃ«s sÃ« MirditÃ«s. NÃ« vitin 1930 Shugurohet IpeshkÃ«v i DurrÃ«sit, kohÃ« nÃ« tÃ« cilÃ«n administronte edhe VlonÃ«n. Mbas dy vjetÃ«sh, nÃ« vitin 1932 asht Abat i MirditÃ«s, me seli nÃ« Orosh. NÃ« vitin 1944 asht edhe administrator i LezhÃ«s.
QÃ« nÃ« moshÃ«n e re bije nÃ« sy pÃ«rvujtnia dhe matunia e Tij, gja qÃ« e miqÃ«son me Imzot Luigj BumÃ§in, Imz. VinÃ§enc Prennushin, Imz. Jul Bonattin, At Pjeter MeshkallÃ«n, At Pashko Gjadrin, Don ShtjefÃ«n Kurtin etj. Imz. Frano Gjini, asht e vertetÃ« se njihej me tÃ« gjithÃ« pa perjashtim, po edhe konsultohej me ta. Ai ishte edhe bashkÃ«punÃ«tor besnik pÃ«r tÃ« gjitha problemet fetare tÃ« krahinave qÃ« administronte. Mbas emnimit si Regjent kÃ«rkon nga Vatikani zÃ«vendsimin e Tij, mbasi sheh vÃ«shtirÃ«sitÃ« e mÃ«dha qÃ« i dalin nga qeveria komuniste e TiranÃ«s. Ishte nandori i 1945, kur e kÃ«rkon kÃ«tÃ« gja nga Vatikani, po Vatikani nuk ia miraton kÃ«rkesÃ«n.
Asht muej janar tÃ« 1946 kur Imz. Gjini pÃ«rsÃ«ritÃ« kÃ«rkesÃ«n gojarisht me anÃ« tÃ« At Filipe Kjeja, italian, qÃ« shkon pÃ«r Itali, njÃ«kohÃ«sisht njofton Vatikanin pÃ«r reformat komuniste qÃ« po zbatoheshin kÃ«tu, si: Mbyllja e shkollave fetare, shtetizimet e pronave tÃ« Kishave, per reprazaljet dhe arrestimet, pushkatimet e klerikÃ«ve tÃ« pafaj, qendrimin e shtetit ma diktatorial ndaj tÃ« gjitha familjeve tÃ« klerikve katolik etj.
NÃ« muejn shkurt 1946 i poston njÃ« letÃ«r Nuncit Apostolik tÃ« Vatikanit nÃ« FrancÃ«, (mbasi Shqipnia nuk kishte atÃ«herÃ« lidhje postare me ItalinÃ«) ku, kÃ«rkonte skjarime pÃ«r Ã§Ã«shtje tÃ« ndÃ«rpreme fetare me Vatikanin dhe kerkon me dijtÃ« si do tÃ« lidhet me ata. NÃ« muejn maj tÃ« 1946 flitej nga radio Vatikani se nÃ« Shqipni, do tÃ« vinte njÃ« amerikan i deleguem i Vatikanit pÃ«r me asistue kÃ«tu, por kjo nuk ngjau, gja e cila dha me kuptue se komunistÃ«ve shqiptarÃ« po u lejohej dorÃ« e lirÃ« me veprue edhe ndaj FesÃ«, ashtu si ndÃ«r tÃ« gjitha Ã§Ã«shtjet tjera shtetnore.
Imzot Gjini asht ndÃ«r tÃ« parÃ«t qÃ« kuptoi kjartÃ« qÃ«ndrimin e AmerikÃ«s, AnglisÃ« dhe ItalisÃ«. Ai porsa u emnue zyrtarisht nÃ« detyren e re si Delegat i Vatikanit nÃ« nandor tÃ« 1945, kÃ«rkoi tÃ« paraqitej tek Enver Hoxha, aso kohe kryetar i qeverisÃ« sÃ« TiranÃ«s, por kÃ«rkesa e tij nuk u pranue nga diktatori. Kishe me thanÃ« se Imzot Gjinin nuk e kishte marrÃ« malli me pa surratin e Ever HoxhÃ«s, por si dukÃ«t donte me matÃ« pulsin e tij pÃ«r tÃ« ardhmÃ«n. Ai kishte qÃ«llim me kÃ«tÃ« kÃ«rkesÃ« qÃ« tÃ« bisedonte pÃ«r mbylljen e shkollave fetare, pÃ«r lirinÃ« e fjalÃ«s dhe tÃ« shtypit, si dhe pÃ«r disa nga masat tjera ekonomike qÃ« qeveria kishte ndÃ«rmarrÃ« kundrejt KishÃ«s Katolike tek na nÃ« Shqipni.
Ishte e kuptueshme se gjithmonÃ« masat ekonomike nÃ« sistemin komunist paralajmÃ«rojnÃ« masat politike. Kryesisht takimi u kÃ«rkue nga Imzot Gjini, sepse Ai, nuk mund tÃ« qÃ«ndronte indiferent ndaj vÃ«primeve zyrtare qÃ« po kryente qeveria komuniste kundÃ«r Klerit, inteligjencÃ«s dhe katolikÃ«ve nÃ« veÃ§ansi, nÃ« tÃ« gjitha krahinat deri thellÃ« nÃ« zonat malore tÃ« MirditÃ«s. Ishte njÃ« situatÃ« shumÃ« e randueme dhe pa asnjÃ« shpresÃ« lehtÃ«simi e gjendjes nga shteti diktatorial.
Imz. Gjini vazhdonte me kambngulje me kerkue takim me Everin. NÃ« kÃ«tÃ« takim Imzot Gjini kÃ«rkonte edhe praninÃ« e Imzot VinÃ§enc Prennushit, si ArgjipeshkÃ«v i DurrÃ«sit e i TiranÃ«s, Imz. Gjergj Volaj, At Mati Prennushit, si ProvinÃ§ial i FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« ShqipnisÃ«. Ishte mueji dhjetor 1945 kur u ba kÃ«rkesa zyrtare pÃ«r takim, por prap nuk u realizue se gjoja, sa kishin pÃ«rfundue zgjedhjet e dhjetorit.
NÃ« mars tÃ« 1946-Ã«s, nÃ« qelÃ«n e TiranÃ«s qÃ« administronte Don ShtjefÃ«n Kurti, u mblodhÃ«n prap tÃ« gjithÃ« pÃ«rsonat e sipÃ«rpÃ«rmendun ku, pÃ«rveÃ§ tyne ishte edhe At Pjeter Meshkalla. Aty u vendos qÃ« tâ€™i shkruhet njÃ« letÃ«r qeverisÃ« dhe tâ€™i dorÃ«zohej nga Don Shtjefen Kurti.
Letra u pÃ«rpilue nga At Pjeter Meshkalla me sugjerimet dhe pÃ«lqimin e tÃ« gjithÃ«ve qÃ« ndodheshin aty, mbasi ata pÃ«rfaqÃ«sonin vullnetin e klerit nÃ« pÃ«rgjithÃ«si. NjÃ« kopje u vÃ«ndos tâ€™i jepet Misionit Anglez ose Amerikan, me vue nÃ« dijeni Vatikanin, mbasi pÃ«rfundimisht ishin ndÃ«rpre lidhjet e korrespondencat nga Shqipnia. DÃ«rgimi i kÃ«saj letre nÃ« Vatikan kishte pÃ«r qÃ«llim qÃ« tÃ« vihej nÃ« dijeni Selia Shenjte se Kleri katolik Shqiptar nuk i ndÃ«rpret lidhjet me Vatikanin, dhe se kjo Ã§Ã«shtje asht vetÃ«m njÃ« kÃ«rkesÃ« kambÃ«ngulÃ«se per shkÃ«putje e qeverisÃ« komuniste tÃ« TiranÃ«s, e kryesueme nga diktatori Ever Hoxha, i cili tashti kishte dalÃ« hapas nder fjalimet e veta. Letra nuk u dÃ«rgue me dorÃ« mbasi njÃ« jezuit italian qÃ« shkonte ato ditÃ« atje kishte frikÃ« me e marrÃ« letrÃ«n, se mos e kontrollojnÃ« dhe i pezullojnÃ« nisjÃ«n pÃ«r Itali. Ai mori pÃ«rsipÃ«r me i shpjegue Vatikanit gojarisht pÃ«rmbajtjÃ«n e letrÃ«s si dhe kÃ«rkesÃ«n e Imzot Gjinit pÃ«r zÃ«vendsimin e Tij, mbasi Ai nuk njihÃ«t nga qeveria e TiranÃ«s dhe as nuk kishte asnjÃ« mundÃ«si me ushtrue detyren nÃ« TiranÃ«. FlitÃ«t, se letrat deri vonÃ« i ka pasÃ« tÃ« ruejtuna Don Lec SahatÃ§ija qÃ« kryente edhe punÃ«n e sekretarit tÃ« Imzot Gjinit, por e vÃ«rteta nuk dihet se ku kanÃ« pÃ«rfundue ato letra. Asht edhe njÃ« mendim tjetÃ«r se mund tÃ« jenÃ« zhdukÃ« me vdekjen e Don Mark Xhanit nÃ« hetuesi, tue mos pasÃ« ma mundÃ«si me u dijtÃ« ku mund tÃ« jenÃ« mÃ«shehÃ« prej Tij. Letra asht shkrue mbasi kÃ«te fakt e pranon edhe At Pjeter Meshkalla, por fatin e saj nuk e di as Ai.
Takimin me Misionet e hueja e mori pÃ«rsipÃ«r Imzot VinÃ§enc Prennushi, i cili u takue me Z. Hudgson nÃ« Misionin Anglez dhe i paraqiti me gojÃ« gjithÃ« pÃ«rmbajtjÃ«n e letrÃ«s me prezencÃ«n e Don ShtjefÃ«n Kurtit, i cili fliste shumÃ« mirÃ« frengjishtÃ«n dhe merrej vesht kjartÃ«sisht me tÃ« huejtÃ«. Ai u tregue shumÃ« pesimist mbasi sidukÃ«t, ishte koha kur marrÃ«dhanjÃ«t e qeverisÃ« me anglezÃ«t ishin nÃ« ftohje, tÃ« paktÃ«n nÃ« dukje.
Kam pÃ«rshtypjen, se, klerikÃ«t komunikonin me tÃ« huejt vetÃ«m gojarisht mbasi nuk duhet ti kenÃ« besue as atyne me dhanÃ« e me marrÃ« letra, gjithmonÃ« njÃ« punÃ« me rrezik.
NÃ« vitin 1946 Imzot Frano Gjini bante edhe ndonjÃ« rrugÃ« nga Mirdita, mbasi nuk kishte mundÃ«si zÃ«vendsimi me ipeshkÃ«v tjetÃ«r nÃ« atÃ« zonÃ«. Sigurisht, Ai atje kishte kalue kohÃ« tÃ« gjatÃ« ndÃ«r ata male.
Koha ishte shumÃ« e vÃ«shtirÃ« nÃ« tÃ« gjitha anÃ«t dhe sa vinte e randohej edhe ma shumÃ« me arrestime tjera dhe pushkatime tÃ« vazhdueshme.
MalÃ«t ishin mbushÃ« me tÃ« arratisun qÃ« nuk e pushonin pÃ«rpjekjen pÃ«r liri nga komunistÃ«t nÃ«n drejtimin e Mark Gjomarkut. I vÃ«llai i Markut, Lleshi (edhe ky, oficer akademist ishte nÃ« mal), qÃ« thirrej Lleshi i zi.
Lleshi i ban njÃ« kÃ«rkesÃ« Imzot Gjinit, tue i krijue mundÃ«sinÃ« me u largue nga Shqipnia me anÃ«n e njÃ« avioni anglez qÃ« sillte ndihma pÃ«r Ã§etat e malÃ«ve, mbasi ishte hapÃ« fjala se Imz. Gjini, mund tÃ« arrestohej shpejt.
Imzot Frano Gjini, Ju pÃ«rgjegj: â€œUnÃ« edhe po iku, po kujt tâ€™ia la besimtarÃ«t e Shenâ€™ Lleshdrit? - Kjo punÃ« nuk bahet kurrÃ« prej meje!â€. KÃ«shtu Ju pre rruga. Sigurisht, kjo temÃ« as nuk u hap ma prej tyne.
PÃ«rgjegja e shkurtÃ«, e shpejt dhe e saktÃ« tregon Shpirtin e klerikut tÃ« vÃ«rtetÃ« qÃ« asht gati me u flijue por jo, me lanÃ« popullin pa drejtues tÃ« FesÃ« nÃ« atÃ« kohÃ« aq tÃ« mnerÃ«shme.
KÃ«shtu vepruen edhe shumÃ« priftÃ«n tÃ« tjerÃ« qÃ« edhe ata, jo vetem nuk u arratisÃ«n por pranuen Kalvarin e pafund.
Ai, jo vetÃ«m, qÃ«ndroi nÃ« Atdhe, por punoi me pÃ«rkushtim dhe i vendosun nÃ« detyrÃ«n e naltÃ« dhe tÃ« randÃ« qÃ« iu ngarkue. PÃ«rgjegjÃ«sia e madhe e Tij vrehÃ«t nÃ« vÃ«primet e matuna dhe tÃ« pagabueshme qÃ« kryen pa hezitue.
Imzot Gjini duhet vue nÃ« dukje se jo vetem e njifte mirÃ« sistemin barbar komunist po, edhe dinte tÃ« vepronte pa e atakue ate.
Sa merr detyrÃ«n e Delegatit, Ai asht i vetÃ«dijshÃ«m se asht para njÃ« lufte tÃ« pÃ«rgjakshme tÃ« shpallun nga komunistÃ«t terrorista. KÃ«rkesat e HoxhÃ«s, Shehut dhe tÃ« XoxÃ«s me klerikÃ«t e ShkodrÃ«s dhe tÃ« TiranÃ«s, qÃ« nÃ« ditÃ«t e para tÃ« janarit 1945, pÃ«r bashkpunim dhe shkÃ«putje nga Vatikani, loja e Sejfulla MaleshovÃ«s, gjoja pÃ«r formimin e njÃ« partie â€œdemokristjaneâ€ pÃ«r zgjedhjet e dhjetorit tÃ« 1945, nxjerrja jashtÃ« e Delegatit Apostolik Nigris, mÃ« 5 maj 1945 dhe, mos njohja e Regjentit tÃ« ri nga qeveria diktatoriale e HoxhÃ«s, tue mos pranue takimin e kÃ«rkuem nga Imzot Gjini, eleminimi i deputetÃ«ve tÃ« dhjetorit me pikÃ«pamje jokomuniste, formimi i qeverisÃ« me prioritet filosllav jugosllav dhe rus, miqÃ«sia e madhe me druzhe Titon, formimet e grupeve dhe organizatave gjoja antikomuniste me njerÃ«z tÃ« pafajshÃ«m, pushkatimet e njÃ«mbasnjÃ«shme, konfiskimet e pronave etj. etj. e detyrojnÃ« Imzot Gjinin, me ndÃ«rmarrÃ« hapin ma tÃ« rÃ«ndÃ«sishÃ«m qÃ« i pret mundÃ«sinÃ« qeverisÃ« me akuzue klerin katolik, me urdhÃ«n tÃ« vet Ai: â€œMos implikimi i Ã§do kleriku, kushdo kjoftÃ«, me asnjÃ« Ã§Ã«shtje politike pra, ndalimin e plotÃ« tÃ« marrjÃ«s me politikÃ« tÃ« Klerikve Katolik Shqiptar. Urdhni i Imzot Gjinit asht i padiskutueshÃ«m dhe i pakundÃ«rshtueshÃ«m per tÃ« gjithÃ« pa asnjÃ« perjashtim.â€ (Kopja e letres asht e ruejtun nÃ« Arkivin e Shtetit TiranÃ«).
Promemoria e lÃ«shueme pÃ«r kÃ«tÃ« qÃ«llim me datÃ«n 25 nandor 1944 nga Imzot Frano Gjini, mbasi aso kohe Delegati Nigris ndodhej nÃ« Itali, asht dokumenti ma i saktÃ« qÃ« tregon mendjen e hollÃ« dhe largpamÃ«sinÃ« e Tij pÃ«r kohÃ«n qÃ« po vinte nga vendosja e diktaturÃ«s komuniste nÃ« Shqipni.
KÃ«to cilÃ«si tÃ« Imzot Gjinit tÃ« forcueme me karakterin burrnor e trim, inteligjent dhe Burrâ€™ i dijtun ndoshta, ishin arÃ«syet qÃ« Vatikani e zgjodhi atÃ« pÃ«r Regjent, nÃ« atÃ« grup ipeshkvijsh qÃ« kishte atÃ«herÃ« Shqipnia, njÃ« vend i vogÃ«l me njÃ«rÃ«z me tÃ« vÃ«rtetÃ« tÃ« mÃ«dhaj e guximtarÃ« trima.
QÃ«ndrimi i haptÃ« dhe burrnor i Imzot Gjinit tashti nuk i pÃ«rkiste vetÃ«m MirditÃ«s, por ishte qÃ«ndrimi i mbarÃ« KatolikÃ«ve ShqiptarÃ« tue fillue nga Shkodra, nÃ« VlonÃ« e KorÃ§Ã«, e ku kishte kjoftÃ« edhe vetÃ«m njÃ« Shqiptar besimtar katolik. Ai tashti ishte edhe Burri ma trim nÃ« radhÃ«t klerit mbasi e dinte mirÃ« se me Ã§farÃ« komunistÃ«sh barbar kishte punÃ«, se edhe e njihte mirÃ« mÃ«nyrÃ«n e sjelljes sÃ« tyne tÃ« pashpirtÃ« me klerin Shqiptar.
Ai ishte i vetÃ«dishÃ«m pÃ«r rrugÃ«n e rrezikshme por edhe tÃ« pakÃ«thyeshme nÃ« tÃ« cilÃ«n pÃ«r fat tÃ« mirÃ«, e solli koha. Ai i ruhÃ«t dhanjes shkak, por nuk i frigohet kÃ«rcÃ«nimit. Ai njeh mirÃ« mÃ«nyrat komuniste tÃ« dredhisÃ« dhe pabesisÃ« prandej, edhe punoi me mendje tÃ« freskÃ«t dhe tÃ« mprehtÃ« pÃ«r ruejtjen e pastÃ«r tÃ« FesÃ«, ndÃ«r kushtet ma tÃ« vÃ«shtira tÃ« krejt LindjÃ«s, ku komunizmi, nuk ishte thjeshtÃ« njÃ« grup njerÃ«zish tÃ« paditun e kriminelÃ«. Ai ishte pÃ«rballÃ« atyne bishave komuniste tÃ« mnershÃ«m, fanatikÃ« dhe vegla tÃ« shovenistÃ«ve sllavÃ« e aziatikÃ«, qÃ« historia do tâ€™i cilÃ«sojnÃ« si kafshÃ«t ma tÃ« egra tÃ« komunizmit ndÃ«rkombÃ«tar antinjerzor tÃ« mbarÃ« globit.., njÃ«ditÃ«, ndonse kjo ditÃ« nuk dukej e largÃ«t.
Ai dinte dhe njihte mirÃ« fillimisht praktikÃ«n qÃ« po ndiqej prej tyne me liritÃ« thÃ«melore tÃ« qytetarÃ«ve, tue pÃ«rfshi tÃ« drejtÃ«n me jetue dhe me shprehÃ« lirisht mendimet individuale ose tÃ« pÃ«rgjithshme, madje, dhe tÃ« drejtat kryesore: Jeta e njeriut dhe paprekshmÃ«nia e saj, qÃ« po shkeleshin Ã§do Ã§ast tue torturue dhe vra Ã§do besimtar i thirrun â€œkundÃ«rshtarâ€, vetÃ«m pse BESONTE NÃ‹ ZOTIN.
PikÃ«risht, ata agjenta tÃ« sigurimit, qÃ« hypÃ«n nÃ« pushtet tue mashtrue popullin â€œpa dallim feje, krahine dhe idejeâ€ dhe qÃ«, do tÃ« mbetÃ«n nÃ« histori si regjimi ma pÃ«rdhunues e gjakatar i shekullit XX.
Imzot Frano Gjini asht pa asnjÃ« mÃ«dyshje njÃ« nga klerikÃ«t katolikÃ« qÃ« deri nÃ« Ã§astet e fundit tÃ« jetÃ«s, vetÃ«m kryen detyrÃ«n ndaj Atdheut dhe FesÃ«.
Asht arrestue me datÃ«n 16 Nandor 1946 tek ndertesa e Delegatit perballÃ« ArgjipeshkvisÃ« sÃ« Shkodres, i shtrimÃ« nga njÃ« smundje siÃ§ e shpjegonte i Ndjeri Jak Fistani, infermjer qÃ« u ndodh me shiring nÃ« dorÃ« per me i ba njÃ« ingjeksion, kur forcat e sigurimit shkuene me arrestue Imz. Gjinin, dhe nuk e lejuene infermjerin me i ba as mjekimin.
E kam shkrue edhe nÃ« librin â€œMartirizimi i KishÃ«s Katolike Shqiptareâ€, sesi, kur ndodhej i lidhun ndÃ«r degÃ«t e ullinjÃ«ve tÃ« hetuesisÃ« (tek shtÃ«pia e Ã‡iurÃ§isÃ«), gjeti rasÃ«n dhe i bani me shenj njÃ« tÃ« lidhunit tjetÃ«r, qÃ« po jepte shpirt dhe, ashtu si ishte i varun, lujti kokÃ«n nÃ« shenj tÃ« Kryqit, pÃ«r me e zgjidhÃ« nga fajet e kÃ«saj jetÃ« atÃ« Martir qÃ«, mbas pak minutash u gjet para Gjyqit tÃ« mbramÃ«. Por, qÃ« me siguri ka pa FÃ«tyrÃ«n e Zotit.â€
Imzot Frano Gjini asht Ai klerik qÃ« me pranga ndÃ«r duer thÃ«rret nÃ« bankÃ«n e tÃ« akuzuemve kur po i jepej vÃ«ndimi â€œme vdekjeâ€: â€œJeni tÃ« zgjidhun VÃ«llazÃ«n, tÃ« gjithÃ« shka jeni dÃ«nue kÃ«tu me vdekje, qÃ«ndroni si burrat se asht lavdi me vdekÃ« pÃ«r FÃ© tÃ« Jezu Krishtit!â€ Dhe bishat e terbueme tÃ« sigurimit vrastar e tÃ«rhoqÃ«n zvarrÃ« nga mensa ku po bahej gjyqi nÃ« fillimin e Janarit 1948.
Asht e vertetÃ« qÃ« Imzot Frano Gjinin nuk e pau kush pÃ«rveÃ§ shokÃ«ve tÃ« Tij, qÃ« shkuen tÃ« lidhun bashkÃ« kambÃ«sh e duersh nÃ« Zallin e Kirit, mÃ« 11 mars 1948, po, dokumentat sot flasin per kete BurrÃ« Trim tÃ« paperkulun.

Asht Dosja nr. 1302/II - A, viti 1948, qÃ« flet kjartÃ« dhe haptas (Arkivi i MinistrisÃ« sÃ« Mbrendshme TiranÃ«), asht kjo Dosje pra, dokumenti ma i saktÃ« qÃ« tregon se kush ishte Ky, Imzot Frano PjetÃ«r Gjini?
Nga zhvillimi i gjyqit nÃ« mensen e Kuvendit Fretenve (i kthyem nÃ« burg), nÃ« Janrin e vitit 1948, mbas hetuesisÃ« e torturave nga nandori 1946:
I pandehuri Monsinjor Frano Gjini tha: DÃ«shmia e Preng Lezajt asht falso se nuk Ã«shtÃ« e vÃ«rtetÃ«. Nuk Ã«shtÃ« e vÃ«rtetÃ« edhe ajo e PadÃ«r Gurashit qÃ« ti kem thÃ«nÃ« unÃ« me ba sabotime nÃ« punÃ«tori, por vetÃ«m i kam thÃ«nÃ« se pse punojnÃ« tÃ« dielat qÃ« janÃ« ditÃ« feste. PÃ«r DemokristjanÃ«n nuk dij gjÃ« pÃ«r tÃ©, as pÃ«r program as qÃ« kam qenÃ« pjestar i sajÃ«. Sa pÃ«r ndihmÃ«n e luftÃ«s N.Ã‡l., Ã«shtÃ« e vÃ«rtetÃ« se nuk kam ndihmue, se kam pasÃ« mbi krye Gjon Markagjonin. Mbas shlirimit kam strehue dhe ushqyer tre batalione ushtarÃ« tÃ« luftÃ«s N.Ã‡l., pÃ«rveÃ§, ekipeve tÃ« ndryshme.
Nuk kuptoj kÃ«rkesÃ«n e prokurorit, sikurse unÃ« paskam kenÃ« krejt organizator kunder pushtetit!?
Sa pÃ«r Don SahatÃ§inÃ« qÃ« thotÃ« pÃ«r mue, ky thotÃ« kot. Katundarin e kam mallkuar nÃ« bazÃ« tÃ« Statutit Kishtar se kishte marrÃ« tokÃ«n e KishÃ«s dhe kur Ã«shtÃ« bÃ«rÃ« ligja nuk kam folÃ« por i kam denoncuar tÃ« gjitha, edhe ullinjtÃ«. Nuk kam sabotuar Pushtetin.
Gjykata deklaroi kÃ«tÃ«:
NÃ‹ EMÃ‹R TÃ‹ POPULLIT SHQIPTAR:
KÃ«shilli i GjykatÃ«s Ushtarake tÃ« ZonÃ«s Ushtarake tÃ« ShkodrÃ«s i formuar me:
Kryetar Kapiten i I-rÃ« Misto Bllaci,
AnÃ«tar N/Toger Anastas Koroveshi,
AnÃ«tar N/Toger Xhemal Bejtja,Duke qenÃ« gati Prokurori, Kapiten Namik Qemali dhe Sekretari, Shaban Qamil Dautaj.
NÃ« audiencÃ«n publike me datÃ«n 8 janar 1948, ka dhÃ«nÃ« kÃ«tÃ«:

V E N D I M
NÃ« Ã§Ã«shtjen penale tÃ« rregjistruar nÃ«n Nr. 17 tÃ« Radhorit Themelor pÃ«r vitin 1948, kundra:
1. Monsinjor Frano PjetÃ«r Gjini, dÃ«nohet me vdekje me pushkatim.
***
NÃ« dosjen Imzot Frano Gjinit qÃ« ndodhÃ«t nÃ« Arkivin e MinistrisÃ« sÃ« Mrendshme nÃ« TiranÃ« (viti 1998), asht vÃ«tem kÃ«rkesa e Imzot Frano Gjinit, qÃ« i ka dÃ«rgue GjykatÃ«s sÃ« NaltÃ« nÃ« TiranÃ« (e shkrueme prej dorÃ«s sÃ« Tij), tÃ« cilÃ«n po e shkruej tÃ« plotÃ« pa asnjÃ« mangÃ«si ashtu si mbas origjinalit, si edhe vÃ«ndimin e GjykatÃ«s sÃ« NaltÃ« Ushtarake tÃ« TiranÃ«s komuniste:
â€œV. F . L. P.
TÃ« Ndertit Gjygjit tÃ« NaltÃ« Ushtarak TiranÃ«

Un i nÃ«nshkruemi Mons. Frano Gjini, Regjentâ€™i Delegacionit Apostolik nÃ« Shqipni, kam nderÃ«n tÃ« njoftoj atÃ« P. T. GjykatÃ« tÃ« NaltÃ« se e ndiej pÃ«r detyrÃ« tÃ« ShejtÃ« tÃ« kundÃ«rshtoj vendimin e Gjygjit Ushtarak tÃ« ShkodrÃ«s dhanÃ« mÃ« 8-I-1948, me kenÃ« se ky vendim asht dhanÃ« nÃ« bazÃ« tÃ« akt-akuzÃ«s lshue prej Prokurorit Ushtarak tÃ« Z. U. tÃ« ShkodrÃ«s me daten
2 â€“ I -1948, e cila, si asht formulue nuk asht konform me tÃ« vÃ«rtetÃ«n pÃ«r sa i pÃ«rket personit tâ€™im:
1) Se nuk kam punue pÃ«r ardhjen e fashizmit italian nÃ« Shqipni,
2) Se nuk kam kenÃ« spijue i imperializmit nazi-fashist,
3) Se sâ€™kam punue pÃ«r fashistizimin e vendit;
4) Se nuk ia kam dhanÃ« kurr aderimin tem okupacionit italjan me pÃ«rjashtim tÃ« nji telegrami dÃ«rgue mbas 22 ditÃ«sh nga okupacioni italjan, bashkÃ« me KolegÃ«t tÃ« tjerÃ« tâ€™ Episkopatit, i cili telegram nuk ka tjetÃ«r kuptim veÃ§ tÃ« nji formaliteti konvenience, tÃ« detyruem nga fataliteti historik tÃ« ngjarjeve tÃ« kohÃ«s tÃ« pregatituna prej tjerve; po si kanÃ« veprue tÃ« gjith pÃ«rfaqsuesit e entÃ«ve civile, ushtarake e fetare tÃ« vendit tâ€™onÃ«;
5) Se nuk kam shue ndjesit patriotike nacjonale tÃ« popullit;
6) Se nuk kam vue kurrnji pengesÃ« serioze pÃ«r liminimin e LÃ«vizjÃ«s N.Ã‡l.
7) Se nuk kam ndihmue nâ€™asnji mÃ«nyrÃ« Qeverit Quislinge;
8) Se nuk kam ndihmue kurrkend pÃ«r tÃ« pengue resistencÃ«n e popullit kundra okupatorit, prandej as formacjonin e bashibuzukve kundra L.N.Ã‡l.
9) Se mbas Ã§lirimit nuk kam organizue, marrÃ« pjesÃ«, a kryesue ndonji grup politik antipopullorÃ«, me qÃ«llim pÃ«r tÃ« pÃ«rmysÃ« Pushtetin me vjolencÃ«; as nuk kam ngarkue ndonji person klerik a civil pÃ«r tÃ« mÃ« pÃ«rfaqsue ndÃ«r grupe tÃ« tilla, nÃ« se kanÃ« eksistue;
10) Se nuk i kam drejtue kurr memorandume Ã§Ã«do karakteri imperialistave tÃ« huej;
11) Se nuk kam pasÃ« kurrnji pÃ«rpjekje as me ilegal, as me reakcjonin e mrendshÃ«m e tÃ« jashtÃ«m.
Prandej nÃ« lidhje me sa sipri e ndiej pÃ«r detyrÃ« ndÃ«rgjegje kombtare, shoqnore, profesionare ti kÃ«rkoj nÃ« bazÃ« tÃ« drejtsisÃ« prej asajÃ« tÃ« NdertÃ«s GjykatÃ« rishikimin e gjygjit, prishjen e vendimit tÃ« tij e njoftjen e pafajsis sâ€™eme.
Nâ€™uzdajÃ« se kÃ«rkesa e eme ka mâ€™u pranue, nÃ«nshkruhem me nderime,
ShkodÃ«r, 10-I-1948 +Frano M-a Gjini
Regjentâ€™i Delegacjonit Apostolik nÃ« Shqipniâ€

â—Nr.88/I TiranÃ«, 24 shkurt 1948.
MinistrisÃ« Mbrojtjes KombÃ«tare
PÃ«r tâ€™ia pÃ«rcjellÃ« Presidiumit Kuvendit Popullor
Refuzuar.
Kryetari i GjykatÃ«s sÃ« LartÃ« Ushtarake
Major Niko Ã‡eta d.v.
PÃ«r kÃ«to arÃ«sye kjo GjykatÃ« Ã«shtÃ« e mendimit qÃ« tÃ« mos i akordohet asnjÃ« konÃ§esion faljeje ose lehtÃ«simi nÃ« dÃ«nimin e tij.
===================================
ShÃ«nimi i em FR: Kjo shkresÃ« u dÃ«rgue bashkÃ« me dorÃ«shkrimin e Imzot Frano Gjinit nÃ« Presidiumin e Kuvendit Popullor, sigurisht, duhet tÃ« kenÃ« pasÃ« edhe arÃ«syet e refuzimit, por nÃ« dosje nuk janÃ«.
***
Lexoni: Pse u zgjodh Regjentâ€™i Delegacionit Apostolik nÃ« Shqipni?
Ã‡farÃ« qÃ«ndrimit mbajti Imz. Frano Gjini nÃ« torturat e mnershme qÃ« provoi pÃ«r 16 muej mbi trupin e Tij? Cili ishte faji i Tij? Kush e akuzoi dhe pse? Aty do tÃ« gjeni edhe shkakun: Cila ishte arÃ«syeja qÃ« e pushkatoi terroristi barbar Ever Hoxha?
Dhe, do tÃ« bindeni se arÃ«syeja e vetme asht vetem kjo qÃ« do tÃ« lexoni kÃ«tu: IMZOT FRANO PJETÃ‹R GJINI, ishte Atdhetar i flaktÃ« dhe Klerik Katolik Shqiptar i vertetÃ«. Ai ishte Atdhetar besnik dhe i perkushtuem! Ai ishte njÃ« Klerik i formuem me pikpamje demokratike Europjane PerÃ«ndimore.
Ai ishte Ai BurrÃ« fisnik, qÃ« nuk pranoi asnjÃ«herÃ« me u ba agjent i sigurimit tÃ« shtetit komunist vrastar e gjakatarÃ«. Pra, nuk pranoi me u shkÃ«putÃ« kurr nga Kisha Katolike Shqiptare, nga Papa i ShenjtÃ« dhe Vatikani, dhe me u lidhÃ« me Lindjen shoveniste sllave dhe aziatike komuniste e bolshevike tÃ« diktatorit antinjerzor Josif Stalin, barbar i popujve aiatikÃ« dhe europjan.
Ishte plotsisht i pafajshem e asht pushkatue vetem se u emnue Rregjent i Delegacionit Apostolik tÃ« Vatikanit nÃ« ShqipninÃ« komuniste nÃ« 1945.
Imzot Frano GJINI asht Trim dhe i bindun se Gjaku i Panjolla i Tij, do tÃ« derdhet nÃ« Themelet e forta dhe tÃ« palÃ«kunduna tÃ« KatoliÃ§izmit shekullor tÃ« TokÃ«s sÃ« Bekueme Shqiptare tÃ« Gjergj Kastriotit.
Kujtimi i Imzot Frano Gjinit asht i perjetshem per Popullin Shqiptar.
Melbourne, 9 Mars 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Asht lÃ© nÃ« ShkodÃ«r mÃ« 2 tetor 1881, prej prindve KolÃ« e Drande Prennushi. Asht i pagÃ«zuem me emnin Paulin. Familja Prennushi asht e vjetÃ«r nÃ« qytetin e ShkodrÃ«s. TÃ« parÃ«t e tyne kanÃ« ma shumÃ« se 300 vjet qÃ« kanÃ« ardhÃ« nga Zhupa, fshat malor por, qÃ«, asnjÃ«herÃ« nuk asht shkelÃ« nga turqit deri nÃ« ardhjen e kÃ«saj familje nÃ« ShkodÃ«r, prandej, edhe nuk kanÃ« ndrrue FÃ©. TregojnÃ« se vazhdimisht kanÃ« pasÃ« klerikÃ« nÃ« za. NdÃ«r tÃ« fundit asht kenÃ« Don Mati Prennushi, axha i At MatisÃ«, i cili ka vdekÃ« nÃ« vitin 1904 dhe asht varrosÃ« nÃ« RrÃ«maji, ku sot janÃ« vorret e kÃ«saj familje.
Don Matia ishte i njohun pÃ«r aktivitet atdhetar nÃ« krahinat e Veriut. At Matia trashigoi emnin e tij, mbasi pikÃ«risht atÃ« vit kur ai vdiq, ky asht shugurue meshtar, mÃ« datÃ« 4 prill 1904, nÃ« KishÃ«n e FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« Gjuhadolit. At Matia mÃ«simet e para i mori nÃ« Troshan, ku edhe Ju kushtue Urdhnit tÃ« ShÃ«n FranÃ§eskut, i njohun nÃ« Shqipni â€œUrdhni i FretÃ«nve tÃ« VogjÃ«l, O.F.M.â€. Vazhdoi nÃ« Bosnje mbasi pothuej ishte ba traditÃ« paraprÃ«gatitore e fretÃ«nve pÃ«r vazhdimin e studimeve tÃ« nalta nÃ« Austri. Kjo rrugÃ« asht ndjekÃ« nga pjesa ma e madhe e franÃ§eskanÃ«ve ShqiptarÃ«, mbasi Austria jo vetÃ«m, ishte forcÃ« e madhe, por edhe ishte e vullnetÃ«shme me ndihmue ShqipninÃ« me kuadÃ«r tÃ« naltÃ« nÃ« tÃ« gjitha fushat.
PÃ«rgatitja e klerikÃ«ve atje bahej me dÃ«shirÃ«n ma tÃ« madhe prej tyne mbasi atÃ« kohÃ«, ajo shihte edhe tÃ«poshtÃ«n qÃ« kishte marrÃ« PÃ«randoria Turke. Edhe At Matia studimet e nalta i pÃ«rfundoi nÃ« Grac tâ€™AustrisÃ« nÃ« vitin 1904.
E theksova kÃ«tÃ« fakt mbasi edukata dhe kultura e marrun nÃ« kÃ«to qendra edukimi nÃ« Austri, la pÃ«rjetÃ«sisht gjurmÃ«t e veta tÃ« pashlyeshme nÃ« formimin atdhetar e fetar nÃ« tÃ« gjithÃ« ata shqiptarÃ« qÃ«, edhe pse ishin ende nÃ«n pushtimin mizor turk, formuen atÃ« brezni qÃ« Shqipnia nuk do tÃ« mundÃ«t me e persÃ«ritÃ« kurrÃ«ma.
NÃ« moshÃ«n 24 vjeÃ§are At Matia, zotnonte mirÃ« gjuhÃ«t: latinisht, greqishtÃ«n e vjetÃ«r, italisht, gjermanisht, serbo-kroatisht dhe frengjisht, gjuhÃ«, tÃ« cilat i fliste dhe i shkruante saktÃ«sisht.
FranÃ§eskani i ri e filloi misionin e tij si profesor nÃ« gjimnazin e fretÃ«nve dhe mbas njÃ« viti shkon nÃ« Katund tÃ« Kastratit tÃ« Koplikut, ku, pÃ«rfshihej edhe Bajza. Ka edhe sot familje e qÃ« kujtojnÃ« me respekt meshtarin e ri ndÃ«r votrat e tÃ« parÃ«ve tÃ« tyne. ShumÃ« shpejt u fiton zemrÃ«n besimtarÃ«ve tÃ« vet. At Dioniz Maka mÃ« tregonte mÃ« 14 prill 1995: â€œKur turqit nÃ« agoninÃ« e tatpjetÃ«s, mendonin aty nga viti 1905 me djegÃ« ShkodrÃ«n, nÃ« shenjÃ« hakmarrjeje pÃ«r pÃ«rpjekjet qÃ« po baheshin me dalÃ« nga zgjedha e robnisÃ« sÃ« tyne, njÃ«ditÃ« tÃ« dielÃ« mbas meshÃ«t At Matia Ã§veshi teshat e meshÃ«s e u tha besimtarÃ«ve me pritÃ« nÃ« oborr pesÃ« minuta. Ai vetÃ« shkoi te qela, doli para KishÃ«s dhe ju drejtue tÃ« pranishÃ«mve tue nxjerrÃ« prej xhepit tÃ« zhgunit njÃ« alltije: - Kush asht burrÃ« dhe e don me zemÃ«r ShkodrÃ«n o sot, o kurrÃ«, me ardhÃ« mbas meje, do tâ€™ju prij unÃ« e do tÃ« shkojmÃ« me i ndalue dorÃ«n hasmit turk qÃ« don me zharitÃ« vÃ«llaznit tonÃ« nÃ« qytetin e Shkodres!
TÃ« gjithÃ« si ishin shkuen ndÃ«r shtÃ«pia, ndrruen teshat, u armatosÃ«n dhe u rreshtuen mbas tij ndÃ«r kuaj pÃ«r pak kohÃ«. DhanÃ« kushtrimin pÃ«rreth ndÃ«r male dhe nÃ«n drejtimin e At MatisÃ«, u nisÃ«n nÃ« drejtim tÃ« ShkodrÃ«s. Lajmi erdhi shumÃ« shpejt edhe nÃ« ShkodÃ«r.
Me tÃ« marrun vesht Valia dÃ«rgoi ndÃ«rmjetÃ«sit e vet tek Kisha e Madhe e ShkodrÃ«s pÃ«r me e ndalue kÃ«tÃ« veprim, tue premtue se ushtria turke nuk do tÃ« bajÃ« asnjÃ« reprazalje kundÃ«r shkodranÃ«ve. Imzot Guarini i dÃ«rgoi njÃ« pÃ«rfaqÃ«sues me u dalÃ« para malÃ«sorÃ«ve qÃ« po vinin me At MatinÃ« nÃ« krye. PÃ«rfaqÃ«suesi i klerit i takoi ata pak pa mÃ«rrijtÃ« nÃ« VrakÃ« dhe mbasi ishin marrÃ« garancitÃ« prej ValisÃ«, malÃ«sorÃ«t u kthyen, Shkodra shpÃ«toi.
At Matia qysh i ri asht dallue nÃ« trimni. Kishte njÃ« za tÃ« trashÃ« dhe pak tÃ« marrun e, si tash e kam ndÃ«r veshÃ« zanin e tij kur kÃ«ndonte Gloria.â€
Me shkuemjen e Imzot LazÃ«r Mjedjes nÃ« Prizren, aty nga 1908, At Matia shkon nÃ« Traboin, nÃ« DeÃ§iq dhe GerÃ§Ã«.
Tue pa pÃ«rditÃ« me sy tiparÃ«t e malÃ«sorit tÃ« kulluem atje, ai preku me dorÃ« gjanÃ« ma tÃ« Ã§mueshme qÃ« e karakterizon Shqiptarin e vertetÃ« dhe qÃ«, e veÃ§on nga kombÃ«t tjera, aty ishte burrnia, ndera e besa!
NÃ« Ã§do votÃ«r ndÃ«r ata male pÃ«rcillej ndÃ«r breza qÃ«ndresa e kreshnikia pa mburrje. Virtyti ma i shenjti i yni besa, qarkullonte ndÃ«r damarÃ«t e gjakut tÃ« malÃ«sorit fisnikinÃ« me formulen FÃ© e AtdhÃ©, aqsa dukej sikur ky ny i pazgjidhshÃ«m asht lidhÃ« njÃ«herit me kÃ«rthizÃ«n e tij.
Prova ma e saktÃ« asht vetÃ«sakrifica pÃ«r hatÃ«r tÃ« mikut, ndÃ«rsa, pÃ«r priftin edhe binte nÃ« zjarr e nuk i dhimbsej jeta si me lÃ© sÃ«dyti.
Ishin franÃ§eskanÃ«t tÃ« parÃ«t qÃ« e provuan kÃ«tÃ« gja ndÃ«r male mbasi me ndÃ´re tÃ« kÃ«tyne, ata mÃ«rrijtÃ«n me falÃ« edhe gjaksin.
Ishte besa qÃ« nÃ« karakterin e atyne burrave ruente tÃ« forta dhe tÃ« freskÃ«ta ndjesitÃ« atdhetare qÃ« prisnin Ã§do Ã§ast me u zgjue nga dora e bekueme me gjakun e martirÃ«ve, nga dora e atij Kreshniku, qÃ« shpejt do tÃ« thÃ«rriste: â€œÃ‡onju burra, ku jeni, drejt e nÃ« DeÃ§iq!â€
E, mbas Tij, fluturuan edhe shqipet e AlpÃ«ve tona!
MÃ« 24 mars 1911 janÃ« At Mati Prennushi e At Buon GjeÃ§aj, qÃ« shpalosin nga gjoksi i tyne Flamurin KombÃ«tar tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ SkÃ«nderbeut, dhe ia dorÃ«zojnÃ« tÃ« pathyeshmit Trim tÃ« Traboinit, DED GJOâ€™ LULIT, qÃ« me ata dy sy zhgabÃ« qÃ« i vezullojshin prej gÃ«zimi, e buzÃ«ngÃ«rthye nÃ«n ata mustakÃ« tÃ« bardhÃ« si biluri, me kÃ«sulÃ« mbi njÃ« sy si bora e MAJÃ‹S SÃ‹ BRATILES, i mbÃ«rthyem ndÃ«r armÃ«t e TÃ« ParÃ«ve, nÃ« atÃ« brez tÃ« punuem prej lokes qysh se rrezja e diellit kishte shkrepÃ« ndÃ«r ato maje, me ata Ã§akÃ§irÃ« nÃ«n tÃ« artin xhamadan ku rrahte ORA E SHQIPNISÃ‹, aty, po, ishte zÃ«mreku i kombit ku gufonte gjaku i shkuem rrÃ«kajÃ« i Fatosave; aty, po, ishte ajo e forta zemÃ«r qÃ« me duer prej bronxi, ngjiti nÃ« atÃ« shtizÃ« tÃ« latueme nÃ« shekuj atÃ« cohÃ« KUQ E ZI, tÃ« qÃ«ndisun nga duert e bijave tÃ« RozafÃ«s, po, nÃ« atÃ« shkam ku asht daltue amaneti i GJERGJIT, qÃ« pÃ«r pesÃ« shekuj priti: AGIMIN E LIRISÃ‹.
Po, po, bash AI BURRÃ‹, qÃ« sot nuk ka as vorr!
PÃ«r kÃ«tÃ« ngjarje kaq tÃ« randÃ«sishme pÃ«rveÃ§ dokumentave historike tÃ« botueme tÃ« asaj kohe, fotografive etj., nÃ« revistat â€œLekaâ€, â€œHylli i DritÃ«sâ€, etj., shkruen edhe Stephen Schwartz, nÃ« Albanian Catholic Bulletin, 1994, vol. XV, fq.150, University of San Francisco: â€œOn March 24, 1911 the Albanian double-headed eagle flag was raised for the first time in five centuries since the death of Scanderbeg. The flag was raised on the top of DeÃ§iq mountain, near the toÃ«n of Tuzi. It had been wrapped and secretly carried from Shkoder by Franciscan Father Mati Prennushi under his religious habit.â€; dhe, e pÃ«rkthyeme shqip: â€œMÃ« 24 Mars 1911, pesÃ« shekuj mbas vdekjes sÃ« SkÃ«nderbeut, pÃ«r herÃ« tÃ« parÃ« u ngrit Flamuri Shqiptar me ShqiponjÃ«n Dykrenare. Flamuri u ngrit nÃ« maje tÃ« malit DeÃ§iq, afÃ«r qytetit tÃ« Tuzit. AtÃ« e solli nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« fshehtÃ« nga Shkodra, FranÃ§eskani Padre Mati Prennushi, i cili e kishte palosÃ« nÃ«n zhgunin e tij.â€
At Matia nuk asht i knaqun vetÃ«m me lirinÃ« e malÃ«ve mbasi atje liria pothuej nuk ishte shkelÃ« asnjÃ«herÃ«. Vepra fisnike e DeÃ§iqit vÃ«rtetÃ« qÃ« ishte njÃ« shpÃ«rblim i luftÃ«s sÃ« vazhdueshme tÃ« malÃ«ve tona, por kÃ«naqÃ«sia duhej me u shtri nÃ« tÃ« gjithÃ« vendin e pushtuem nga turqit barbar.
Asht kjo arÃ«syeja qÃ« nÃ« qelÃ«n e At MatisÃ«, nÃ« GerÃ§Ã«, shkon Imzot LazÃ«r Mjedja dhe organizojnÃ« takimin historik ku pÃ«rpilohet njÃ« dokument i randÃ«sishÃ«m: â€œMemorandumi i GerÃ§Ã«sâ€, mÃ« 23 qershor 1911, qÃ« i prinÃ« ngjarjÃ«s sÃ« madhe tÃ« PavarÃ«sisÃ« Kombtare nÃ« VlonÃ«, mÃ« 28 nandor 1912.
Ky memorandum u shkrue nÃ« gjuhÃ«n frenge nga dora e atdhetarit Luigj Gurakuqi dhe u pÃ«rpilue nga Imzot LazÃ«r Mjedja, Luigj Gurakuqi, At Mati Prennushi, At Buon GjeÃ§aj, dhe asht nenshkrue nga: Sokol Baci i GrudÃ«s, Ded Gjon Luli i Traboinit tÃ« Hotit, DedÃ« Nika Bajraktar i GrudÃ«s; DodÃ« PreÃ§i Bajraktar i Kastratit; TomÃ« Nika i Shkrelit, Col Dedi i SelcÃ«s KÃ«lmendit; Lul Rrapuka i Vuklit tÃ« KÃ«lmendit; Llesh Gjergji, Bajraktar i NikÃ§it; Gjeto Marku i Hotit; Mehmet Shpendi, i pari i DjelmÃ«nisÃ« sÃ« ShalÃ«s; Martin Preka i Shkrelit; PrelÃ« Marku, Bajraktari i ShalÃ«s, Avdi Kola Bajraktar i Gimaj, Nik MÃ«hilli i Shllakut, Pup Ã‡uni Prekalor, Binak Lulashi Toplanas; Bash Bajrami Bajraktar i Nikajve dhe Bec Delia.
Ajo qÃ« sot bie nÃ« sy nÃ« kÃ«te Dokument kaq tÃ« rendsishem asht pÃ«rdorimi i saktÃ« i terminologjisÃ« juridike tÃ« asaj kohe, kur as Shqipni nuk kishte qÃ«, tÃ« jep pÃ«rshtypjen e pÃ«rpilimit tÃ« tij nÃ« kohÃ«n e sotme moderne prej ndonjÃ« grupi juristÃ«sh tÃ« njÃ« shteti shumÃ« tÃ« pÃ«rparuem.
Kur malazezÃ«t shkelin tokat tona, pÃ«r kÃ«to akte atdhetarie qÃ« At Matia kishte organizue e kapin dhe e dÃ«nojnÃ« me varje nÃ« litar. GjatÃ« zhvillimit tÃ« gjyqit njÃ« anÃ«tar i trupit gjykues, i thotÃ«: â€œE sheh litarin qÃ« ke nÃ« brez, nÃ« atÃ« litar do tÃ« varim!â€, dhe At Matia me buzÃ« nÃ« gaz i pÃ«rgjegjÃ«t: -â€œUa dij pÃ«r nderÃ« me mÃ« varÃ« nÃ« konopin tem mbasi me siguri litari em ka me ma falÃ« jetÃ«n!â€ Thanja kishte dy kuptime: SÃ« parit, konopi i FranÃ§eskanit do tÃ« kÃ«putej, mbasi nuk do tÃ« pranonte qÃ« tÃ« varet kush nÃ« atÃ« litar; sÃ« dyti, litari i tij nuk kishte si me bajtÃ« kurrsesi peshÃ«n e randÃ« tÃ« trupit tÃ« madh e tÃ« shÃ«ndetshÃ«m tÃ« At MatisÃ«. Asht e vÃ«rtetÃ« qÃ« me At FishtÃ«n ishin miq por ishin edhe bashkÃ«punÃ«torÃ«. PÃ«r hirÃ« tÃ« kÃ«saj dashtnije qÃ« kishte At Fishta pÃ«r tÃ©, ai ndÃ«rhyni tek Krajl Nikolla pÃ«r me i falÃ« jetÃ«n At MatisÃ«.
Krajli jo vetÃ«m i fali jetÃ«n por, edhe e liroi dhe ja dha me vedi. ErdhÃ«n nÃ« ShkodÃ«r ku pÃ«r pak kohÃ« punoi si profesor nÃ« Gjimnazin FranÃ§eskan. Siduket, ata i pÃ«rpiqte bashkÃ« edhe humori. Fishta e tregonte shpesh thanjÃ«n e At MatisÃ« para gjyqit dhe qeshÃ«shin. Kjo vÃ«rehet edhe ndÃ«r ato pak letra tÃ« korrespondencÃ«s sÃ« tyne qÃ« pÃ«r fat nuk janÃ« zhdukÃ« dhe prej tÃ« cilave njÃ« muejta me e fotokopjue. Pjesa ma e madhe e tyne asht e vÃ«shtirÃ« me ra nÃ« duert e mija.
Nuk zgjati shumÃ« kohÃ« dhe At Matia u kthye nÃ« BajzÃ« tÃ« Kastratit edhe njÃ«herÃ« mjedis miqve tÃ« vjetÃ«r, qÃ« e pritÃ«n me dashtninÃ« ma tÃ« madhe.
NÃ« vitin 1924 asht pÃ«rkrah OpozitÃ«s Shqiptare si tÃ« gjithÃ« Kleri Katolik, po, kryesisht ai FranÃ§eskan kundÃ«r Regjimit tÃ« Zogut.
LÃ«vizjet e 1926 e pÃ«rfshijnÃ« edhe At MatinÃ«, i cili mbas vrasjes sÃ« Luigj Gurakuqit, nuk donte me i ndigjue emnin Zogut dhe as Musa JukÃ«s.
ArrÃ«stohet prap nÃ« kÃ«tÃ« LÃ«vizje bashkÃ« me shumÃ« klerikÃ« tÃ« tjerÃ«. Don Gjon Gazulli u dÃ«nue me varje dhe u ekzekutue vÃ«ndimi nÃ« Shkoder. At Matia u dÃ«nue me pushkatim. KÃ«tÃ« herÃ« asht At PalÃ« Dodaj qÃ« ndÃ«rhyn tek Zogu, i cili pÃ«r miqÃ«sinÃ« qÃ« kishte me At Palin, ia fali jetÃ«n At MatisÃ«. Edhe ky e liron por me kusht qÃ« At Matia me u largue nga ato krahina. AtÃ«herÃ« detyrohet me u largue pÃ«rfundimisht dhe emnohet nÃ« LaÃ§ tÃ« Kurbinit. NÃ« vitin 1928 shkon nÃ« Iballe tÃ« PukÃ«s dhe mbas pak vitÃ«sh asht famullitar nÃ« Gomsiqe. NÃ« vitin 1941 emnohÃ«t nÃ« TiranÃ«, megjithÃ«se aty nuk shtrihej veprimtaria e FranÃ§eskanÃ«ve. BashkÃ« me ProvinÃ§ialin e tyne At Anton Harapin, hapin KishÃ«n FranÃ§eskane tÃ« kryeqytetit, ku At Matia ushtron njÃ« aktivitet tÃ« gjanÃ« atdhetar e fetar.
Aty bashkÃ«punon me At Pjeter MeshkallÃ«n, Imzot VinÃ§enc Prennushin, Imzot Luigj BumÃ§in, Don LazÃ«r ShantojÃ«n etj. At Matia jo vetÃ«m ishte antifashist por ishte edhe anti-italian. Nuk pajtohej me pushtimin e ShqipnisÃ« nga Italia, gja tÃ« cilÃ«n, e ka shpreh pa kurrfarÃ« frike.
NÃ« KishÃ«n FranÃ§eskane tÃ« TiranÃ«s mÃ« 28 nandor 1942, ai ka vue Flamurin KombÃ«tar me shqipÃ«n e flamurit tÃ« DeÃ§iqit, pa stemat e fashizmit. Kryente vizita kortezie ndÃ«r autoritetet shtetnore edhe italiane qÃ« i kishte tÃ« detyrueme po, prej tyne Ai gjithnjÃ« konsiderohej â€œfranÃ§eskan me ndjenja tÃ« theksueme nacionaliste dhe antifashiste italianeâ€. DÃ«shmia asht e At Dioniz MakÃ«s. NÃ« TiranÃ« ai u njoht me shumÃ« pÃ«rsonalitete tÃ« kohÃ«s si, me Shefqet VÃ«rlacin, Mustafa KrujÃ«n, Maliq Bushatin, Iliaz Agushin, Musa Gjylbegun, Rexhep MitrovicÃ«n, Ibrahim BiÃ§akun, Lef Nosin, Cafo Beg Ulqinin etj.
TÃ« gjithÃ« dokumentat arkivore tÃ« marrÃ«dhanjÃ«ve tÃ« At MatisÃ«, me kÃ«ta pÃ«rsonalitete, flasin vetÃ«m pÃ«r ATDHETARIZÃ‹M. Ai, edhe pse ishte nÃ« TiranÃ« ruen miqÃ«sinÃ« me fisin e Ded Gjoâ€™Lulit, me PrekÃ« Calin, Kol Zefin e GrudÃ«s, Kol Ndoun - Bajraktarâ€™i ShalÃ«s, Lulash Gjeloshin e Shoshit dhe, e veÃ§on Gjelosh Lulin, si trim dhe atdhetar. NÃ« grupin e politikanÃ«ve tÃ« njoftun ruen respekt tÃ« veÃ§antÃ« pÃ«r Mehdi FrashÃ«rin, si politikan, jurist, historian dhe liberal shumÃ« i kulturuem.
NdÃ«r takimet e bame me italianÃ«t shihÃ«t kjartÃ« interesa qÃ« ata kishin pÃ«r tÃ©, dhe ky pÃ«rfiton tue u marrÃ« tÃ« holla pÃ«r ndÃ«rtime qelash e Kishash nÃ« zonat e TiranÃ«s. Kjo dokumentohÃ«t edhe me shpjegimet e shpÃ«nzimeve tÃ« bame nÃ« materialin e ruejtun sot edhe nÃ« Arkivin e Shtetit nÃ« TiranÃ«. (shif librin â€œFranÃ§eskanÃ«tâ€). NÃ« vitin 1943 At Matia vjen nÃ« ShkodÃ«r. Mbas emnimit tÃ« At Anton Harapit nÃ« RregjencÃ«, nÃ« vendin e tij si ProvinÃ§ial i FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« ShqipnisÃ«, emnohet At Matia, detyrÃ« e cila i njihÃ«t zyrtarisht nga eprorÃ«t nÃ« muejin qershor tÃ« vitit 1944. DetyrÃ«n e fillueme nÃ« gjysmÃ«n e vitit 1943 e vazhdon pa emnim zyrtar, mbasi rruga e ndjekun me At Anton Harapin pÃ«r aprovimin e emnimit tÃ« tij nÃ« RegjencÃ«, vazhdoi aq kohÃ«.
MÃ«nyrÃ«n si u veprue do ta shpjegoj nga burimet e vÃ«rteta pÃ«r kÃ«tÃ« Ã§ashtje:
Zgjedhja e At Mati Prennushit si ProvinÃ§ial asht mjaft origjinale.
Po filloj me citue At Konrad Gjolaj, i cili ishte i pranishÃ«m nÃ« atÃ« mbledhje porsa kishte ardhÃ« nga studimet prej Italie. NÃ« librin â€œÃ‡inarÃ«tâ€ (fq. 67) shkruen: â€œAt Ã‡iprian Nika ishte ndÃ«r franÃ§eskanÃ«t ma me vlerÃ« qÃ« ka pasÃ« kleri e kjo asht edhe arÃ«syeja qÃ« kur u zgjodh ProvinÃ§ial At Matia, pat ngulÃ« kambÃ« mos me u zgjedhÃ« At Ã‡ipriani, se komunistÃ«t punÃ«n e parÃ« qÃ« kanÃ« me ba, kanÃ« me pushkatue ProvinÃ§ialin, prandej, tâ€™a ruejmÃ« At Ã‡iprianin pÃ«r ma vonÃ«, mbasi asht i ri dhe i vlefshÃ«m shumÃ« pÃ«r nÃ©.
Ai e mori vetÃ« detyrÃ«n e ProvinÃ§ialit me bindje tÃ« plotÃ« se do tÃ« pushkatohet, por At MatisÃ« nuk i bante pÃ«rshtypje pushkatimi, se edhe dy herÃ« maparÃ« kishte shkue deri te gryka e pushkÃ«s, bile edhe deri tek stoli i konopit nÃ« Serbiâ€. Po nÃ« kÃ«tÃ« mÃ«nyrÃ« e shpjegon edhe At Dioniz Maka mÃ«nyrÃ«n e zgjedhjes sÃ« tij ProvinÃ§ial i Fretenve.
NÃ« fq. 65 (po aty), At Konrrad Gjolaj shkruen: â€œArdhjen e At Mati Prennushit si ProvinÃ§ial tÃ« FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« ShqipnisÃ«, unÃ« e kam konsiderue gjithmonÃ« si njÃ« fat i madh i KishÃ«s sonÃ« Katolike dhe i FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« ShqipnisÃ«. Ai asht kenÃ« portreti shpirtnuer, fizik e moral i njÃ« franÃ§eskani tÃ« vÃ«rtetÃ«. Inteligjent, trim dhe organizator. JanÃ« tri cilÃ«si tÃ« vÃ«shtira me u kombinue, por sidukÃ«t Zoti tue dashtÃ« me na ruejtÃ« me faqe tÃ« bardhÃ« na shndriti mendjÃ«n me zgjedhÃ« At MatinÃ« nÃ« kohÃ«n ma tÃ« rrezikshme dhe delikate, nÃ« tÃ« cilÃ«n asht ndodhÃ« Kisha jonÃ« pÃ«rballÃ« terrorit sllavo-aziatik komunistâ€.
Shkuemjen e At Anton Harapit nÃ« RegjencÃ«, At Matia e konsideron tÃ« rregullt dhe nÃ« pÃ«rputhje tÃ« plotÃ« me normat ligjore tÃ« Urdhnit, mbasi vetÃ« At Antoni ka kÃ«rkue rrugÃ«n ligjore.
Mbasi u mblodhÃ«n franÃ§eskanÃ«t: At Mati Prennushi, At Pal Dodaj, At Ã‡iprian Nikaj, At Donat Kurti, At Pashko Bardhi, At Gjon Shllaku dhe At Augustin Ashiku; At Matia deklaron: â€œU bisedue nÃ«se mund tâ€™i sillej ndonji dobi Atdheut me pjesÃ«marrjen e tij (PadÃ«r Antonit) nÃ« RegjencÃ«, e arritÃ«m nÃ« pÃ«rfundimin se mund tâ€™i sillet shumÃ«, prandej, e autorizueme PadÃ«r Antonin tÃ« marrin pjesÃ« nÃ« RegjencÃ«. (A. M. Prennushi Dosja 1302, fq. 56, Arkivi Min. Mbrendshme, TiranÃ«).
Ma poshtÃ« vazhdon: â€œMbas kÃ«saj mbledhje i asht kÃ«rkue mendimi PapÃ«s dhe Vatikani nÃ« bazÃ« tÃ« Kodit Kishtar, e Ai e lÃ©joi nÃ« dorÃ« tÃ« Argjipeshkvit. Argjipeshkvi i ShkodrÃ«s e pÃ«lqen kÃ«tÃ« vÃ«ndim dhe PadÃ«r Antoni shkoi nÃ« RegjencÃ«â€.(po aty fq. 57.)
Kur hetuesi e pyet At MatinÃ«, se konsiderohÃ«t apo jo At Antoni â€œkriminel lufteâ€, pÃ«rgjegja asht kjo: â€œPÃ«r PadÃ«r Anton Harapin nuk ka ndonjÃ« fakt qÃ« tÃ« mÃ« bindin se ky mund tÃ« jenÃ« kenÃ« kriminel lufteâ€. (Dosja 1302 fq. 6). Letra e At Antonit qÃ« i ka dhanÃ« Osman Kazazit njÃ«ditÃ« para pushkatimit, ende nuk po botohet. E quej me vlerÃ« po tÃ« ishte mundÃ«sia e njÃ« studimi tÃ« plotÃ« pÃ«r At Anton Harapin, me nxjerrÃ« nÃ« dritÃ« njÃ« letÃ«r tÃ« Lef Nosit qÃ« ruhet nÃ« Arkivin e Shtetit, me tÃ« cilÃ«n Lef Nosi kÃ«rkon me Ã§do kusht kenjen e At Antonit nÃ« pÃ«rbamjen e RregjencÃ«s.
Po aty asht e ruejtun njÃ« letÃ«r tjetÃ«r qÃ« At Matia ua dÃ«rgon tÃ« gjithÃ« franÃ§eskanÃ«ve me rastin e vrasjes At LekÃ« Lulit nÃ« mÃ«nyrÃ« mizore dhe trathtisht, vetÃ«m me i plaÃ§kitÃ« tÃ« hollat qÃ« kishte me vedi.
NÃ« kÃ«tÃ« letÃ«r At Matia jep urdhÃ«n tÃ« premÃ« qÃ« asnjÃ« frat tÃ« mos merrÃ«t me politikÃ« dhe tÃ« mos ju besojnÃ« asnjenÃ«s parti, mbasi jo vetÃ«m mund tÃ« pÃ«sojnÃ« fatin e At LekÃ« Lulit, por edhe do tÃ« njolloset me akuzat ma tÃ« kÃ«qia nga ajo parti qÃ« do tâ€™i marrÃ« edhe jetÃ«n. Porosia asht e padiskutueshme.
Ka njÃ« shÃ«nim me tÃ« cilin akuzojnÃ« At MatinÃ«, se kjo letÃ«r asht shkrue vetÃ«m kundÃ«r LÃ«vizjes N.Ã‡l., dhe formacionÃ«ve partizane. QÃ«llimi i vÃ«rtetÃ« me sa duket asht frika e pÃ«rzimjes klerikÃ«ve nÃ« turbullinat e kohÃ«s.
ShumÃ« nana shkodrane zanÃ« derÃ«n e kuvendit pÃ«r me ju shpÃ«tue kokat e djelmÃ«ve tÃ« kapun nga gjermanÃ«t, si komunistÃ« ose tÃ« dyshimtÃ«; shumÃ« tÃ« tjerÃ« afrohÃ«n me vÃ«rejtÃ« se Ã§farÃ« qÃ«ndrimi po mbante vetÃ« kleri kundrejt partizanÃ«ve; shumÃ« tÃ« tjerÃ« vijnÃ« me lypÃ« ndihmÃ« pÃ«r jetesÃ« si Pjerin KÃ§ira me shokÃ«; shumÃ« tÃ« tjerÃ« kÃ«rkojnÃ« me rrahÃ« nÃ« tÃ« dy krahÃ«t dhe me e pasÃ« mirÃ« me tÃ« gjitha palÃ«t e, qÃ« kÃ«ta tÃ« fundit, janÃ« kenÃ« ma tÃ« shumtit.
Praktikisht nÃ« Kuvendin e FretÃ«nve gjetÃ«n strehÃ« edhe shumÃ« prej atyne qÃ« ma vonÃ« fatkeqsisht, do tÃ« dÃ«shmojnÃ« pÃ«r â€œveprimtarinÃ« antikombÃ«tareâ€ tÃ« franÃ§eskanÃ«ve, vetÃ«m e vetÃ«m me sigurue njÃ« vend pune tÃ« rahatshÃ«m, me marrÃ« njÃ« gradÃ« shkencore tÃ« pameritueme etj. etj., qÃ« shtjellohÃ«n shumÃ« ma kjartÃ« nÃ« ngjarjet e ndodhuna mbas vitit 1944.
ProÃ§esÃ«t e bame ndÃ«r gjyqet e hapuna tÃ« ShkodrÃ«s janÃ« dÃ«shmi e mirÃ« dhe mbahÃ«n mend nga qytetarÃ«t, por proÃ§esÃ«t e â€œmbyllunaâ€, qÃ« sot edhe ato janÃ« tÃ« hapuna e publike, pÃ«r fat tÃ« keq, dÃ«shmojnÃ« se shumÃ« vetÃ« kanÃ« mendue se komunizmi asht i â€œpÃ«rjetÃ«shÃ«mâ€ dhe asnjÃ«herÃ«, nuk kanÃ« mendue se do tÃ« dalÃ« nÃ« shesh e vÃ«rteta e vÃ«primeve tÃ« tyne.
Nuk ishte detyrÃ« e thjeshtÃ« me kenÃ« ProvinÃ§ial nÃ« njÃ« kohÃ« ma keq se nÃ« kohÃ« tÃ« paganÃ«ve, pÃ«r FranÃ§eskanÃ«t e ShqipnisÃ« ishte koha ma e vÃ«shtirÃ« e shekullit. Mos harroni se, gjithshka ishte nÃ« dorÃ«n e jugosllavÃ«ve, e kush ma parÃ« se fretnit do tÃ« kishin punÃ« me ata antishqiptarÃ«?
At Mati Prennushi ruejti dinjitetin e vet dhe tÃ« shokÃ«ve pa madhÃ«shti. Ai u ndodh i vorfÃ«n mjedis tÃ« vorfÃ«nve tÃ« Asizit, dijti me lidhÃ« gjithmonÃ« veprÃ«n me logjikÃ«n, tue arÃ«sytue gjithshka e kÃ«shillonte atÃ« VÃ«llau i kuvendit.
Ai ishte i sjellshÃ«m, i premÃ« nÃ« vÃ«ndime, i njerÃ«zishÃ«m, bujar dhe gjithnjÃ« i pakundÃ«rshtueshÃ«m, mbasi me fjalÃ« e vepra nuk dijti me iu randue as anmikut. At Matia, ishte elokuent, tÃ« bante pÃ«r vedi, se ishte gjithmonÃ« dashamirÃ«s. KÃ«shilla dhe vÃ«rejtja e tij mirÃ«pritej si prej ATIT.
Me 17 nandor 1946, rreth orÃ«s 02.00 tÃ« mÃ«ngjezit, nÃ« njÃ« natÃ« me shi, sigurimi i shtetit ndalon makinÃ«n tek dera e kuvendit ngjitÃ« me KishÃ«, e hapin me Ã§elsat e marrun me zori prej kuzhinjerit Martin Tarri, kalojnÃ« nÃ«pÃ«r mencÃ« e futen nÃ« KishÃ« nÃ«pÃ«r derÃ« tÃ« kompanjelit. ShkarkojnÃ« armÃ« e municione nÃ« KishÃ« tek Elteri i Shna Ndout, i ZemrÃ«s sÃ« Krishtit dhe rreth orÃ«s 04.00 e rrÃ«thojnÃ« KishÃ«n me ushtarÃ« tÃ« NdjekjÃ«s, tue mos lanÃ« asnjÃ« njeri me u afrue deri nÃ« ora 05.00 kur thohej mesha e mÃ«ngjezit. AtÃ« kohÃ« rrÃ«thohet kuvendi me tÃ« gjithÃ« franÃ§eskanÃ«t e xhakojt qÃ« ishin aty. DitÃ«n bahen vizita nga autoritetÃ«t e organizatat e ndryshme pÃ«r me pa armÃ«t e mÃ«shefuna nga â€œfretnitâ€. KÃ«te operacion tÃ« futjes sÃ« armÃ«ve nÃ« KishÃ«n FranÃ§eskane tÃ« Gjuhadolit e drejtojnÃ«: Zoi Themeli, Hulusi Hako, Dilaver Sadiku, qÃ« ngordhÃ«n me spaletat e MinistrisÃ« sÃ« Mbrendshme tÃ« ndihmuem nga agjentÃ«t: Pjerin KÃ§ira, Lin Ã‡ollaku, Nush Baba, Gjovalin Mazrreku, etj.

At Mati Prennushi asht kenÃ« arrestue me 15 Nandor 1946. Mbas sa muej torturash asht fillimi i vitit 1948, muej Janar kur po zhvillohej gjyqi:
NÃ« gjyqin e zhvilluem nÃ« mencen e Kuvendit Fretenve tÃ« kthyem nÃ« burg asht pyet i pandehuri PadÃ«r Mati Prennushi dhe tha: Akuza nuk Ã«shtÃ« e vÃ«rtetÃ«. Jam meshtar qysh nÃ« vitin 1904. Ishe famullitar nÃ« Kastrat jam qenÃ« 15 vjet rresht, ndihmat nga Austria dhe Italia jepÃ«shin pÃ«r ndihmÃ«n e kultit dhe shkojshin nÃ« favor tÃ« kuvendit dhe tÃ« pÃ«rsonit. Nuk kam qenÃ« nÃ« shÃ«rbim tÃ« fashizmit as nuk kam punuar pÃ«r tÃ«, dhe nuk kam dijtÃ« kurrgjÃ«. MÃ« 14 qershor 1944 jam emruar ProvinÃ§ial nÃ« vend tÃ« PadÃ«r Antonit. Kur erdhi Italia sikur na ra rrÃ«feja dhe kam kja me lot por unÃ« nuk kam ba kurrgja. Meloni dhe Jachomoni kanÃ« ardhÃ« kur jam ba ProvinÃ§ial, mbasi kam qenÃ« qysh nÃ« 1941 nÃ« TiranÃ« me shÃ«rbim e mÃ« ka takue rasti tÃ« takohesha me ta. Subvencion mÃ« kanÃ« dhÃ«nÃ« po pa kurrnjÃ« konditÃ«. Kam njohur gjeneral NuÃ§in por mardhÃ«nje politike nuk kam pasÃ«. Kol BibÃ«n e kam njohur mÃ« parÃ« por nuk kam punuar me te pÃ«r ardhjen e fashizmit, gjithashtu edhe Ernest Koliqin, por Ã§Ã«shtje politike nuk kam fjalosur me to. Tek Jakomoni kam shkuar pÃ«r vizitÃ« nÃ« Pallat se na grishte, kam shkuar si superior i kuvendit e i bÃ«nim urime pÃ«r Shqipni. Me Melonin jam njohur por takime nuk kam pasur. Iljaz Agushin, Papa Lilon e tÃ« tjerÃ« i kam njohur nÃ« TiranÃ«, megjithatÃ« Papa Lilon e kam njohur dhe mÃ« parÃ«, kam pasÃ« shkuarje por mardhÃ«nje politike jo. Ai ishte nÃ« shÃ«rbim tÃ« italianÃ«ve.
UnÃ« nuk dij se kush ka punuar nga kleri pÃ«r okupimin e ShqipnisÃ«. NÃ« kohÃ«n e ItalisÃ« kemi punuar pÃ«r tÃ« kÃ«thyer orthodoksÃ«t nÃ« katolikÃ«, por unÃ« nuk dij se ka pasÃ« qÃ«llime politike, pÃ«r kÃ«tÃ« ka qenÃ« i ngarkuar Delegati Apostolik, nÃ« vende tÃ« ndryshme shkonte ai vetÃ«. PadÃ«r Karma shkonte pÃ«r predikime ku kanÃ« qenÃ« katolik. Na kishim pÃ«rfitim shpirtnor. NÃ« TiranÃ« kam qenÃ« nÃ« 1941, pÃ«rpara kÃ«saj datÃ« kam qenÃ« nÃ« Gomsiqe dhe nÃ« BÃ«rdicÃ«. Nuk kam predikuar pÃ«r tÃ« shtuar radhÃ«t e fashizmit, nÃ« TiranÃ« kam qÃ«ndruar deri nÃ« vitin 1944. Nuk mÃ« ka ardhÃ« keq pÃ«r kapitullimin e ItalisÃ«. Mbas kapitullimit tÃ« ItalisÃ« ka hy Gjermania dhe ma vonÃ« kam njohur gjeneralin Vistull nÃ« TiranÃ«, kÃ«tu kam njohur Hausdingun, tek i cili kam shkuar 4-5 herÃ« pÃ«r tÃ« shpÃ«tuar njerÃ«z, por nuk kam shkuar pÃ«r spijunllÃ«qe dhe nuk kam marrÃ« pare nga Gjenerali Vistull. Me majorin gjerman qÃ« asht vra e qÃ« ka qenÃ« tek Hausdingu jam njohur por mardhÃ«nje politike nuk kam pasur me tÃ©. LÃ«vizjen Nacional Ã‡lirimtare e doja se luftonin kundÃ«r okupatorit. Komunizmin e kam urryer. BallÃ« e Legalitet kishte por nuk jam marrÃ« me to.
Kleri, unÃ« e dij se nuk ka punuar me okupatorin. PadÃ«r Anton Harapi ish Regjent Shqiptar dhe njÃ«farÃ« Shqipnije ishte sa me i thanÃ« Shqipni. UnÃ« nuk dij se shka ka punuar ai me okupatorin dhe as mÃ« bie ndÃ«r mend, por PadÃ«r Antoni Ã«shtÃ« munduar shka ka muejt me ba e ka ba. Me PadÃ«r Antonin politikisht nuk kam punuar. Kur u ba Regjent ka ardhÃ« nÃ« njÃ« mbledhje nÃ« ShkodÃ«r, nÃ« â€œRozafatâ€ pÃ«r mos me hy komunistat nÃ« qytet, UnÃ« nuk kam folÃ«, as kam aprovue as disaprovue.
Aty vetÃ«m PrenkÃ« Cali me disa malÃ«sorÃ« tÃ« tjerÃ« tha hapÃ«t se, ju qytetarÃ«t kini vetÃ«m fjalÃ«, dhe nga ne kÃ«rkoni gjithnji punÃ«n. Ne na kini lanÃ« mbas dore, ne na thirrni kur keni punÃ« me ba. Ã‡farÃ« vÃ«ndimesh u morÃ«n aty nuk mÃ« kujtohet. Me PadÃ«r Antonin nuk kam bÃ«rÃ« mbledhje. Nuk dij qÃ« kleri tÃ« ketÃ« punuar pÃ«r tÃ« organizue forca kundÃ«r L.N.Ã‡l., pse unÃ« vetÃ« nuk kam punue. PÃ«r armÃ«n e gjatÃ« qÃ« Ã«shtÃ« gjetur nÃ« tavanin e kishÃ«s nÃ« njÃ« birÃ« murit unÃ« nuk di gja fare se kush e ka mÃ«shef, kurse librat qÃ« janÃ« gjetur nÃ« tavanin e korit tÃ« kishÃ«s si dhe nÃ«n elterin e Shna Ndout, janÃ« futur prej shumÃ« pjestarÃ«ve tÃ« kÃ«tij kuvendi, pÃ«rposÃ« meje qÃ« nuk kam dijtÃ« se janÃ«.
Me Mehdi Frasherin, Lef Nosin, Brahim BiÃ§akun jam njohur dhe kanÃ« ardhÃ« nÃ« kuvend, kÃ«ta ishin Regjenta. Lef Nosi shkoi nÃ« Dukagjin e Mehdi FrashÃ«ri nÃ« Gjermani, kurse Ibrahim BiÃ§aku nuk dij gja. Tek Mato Murati kam shkuar njÃ« herÃ«, por ai nuk ka ardhÃ« nÃ« kuvend. Nuk asht e vÃ«rtetÃ« qÃ« i kam Ã§uar informata. Me Javer Rushitin jam njohur ma parÃ« e NÃ«n/Kolonel Garxholen jam njohur si shkodranÃ«. Kur ishte nÃ« arrati Kol Ashiku mÃ« kÃ«rkonte lajme, por nuk i kam Ã§ue. NjÃ« plakÃ« qÃ« kishte djalin me Kol Ashikun mÃ« ka ardhÃ« e i kam dhanÃ« 4 napolona letÃ«r, mbas Ã§lirimit nuk kam treguar aktivitet kundÃ«r Pushtetit. Mbledhje nÃ« Kuvend me karakter politik nuk kam bÃ«rÃ«. Provokacionet greke i kam quajtur tÃ« rrezikshme. PadrejtÃ«sitÃ« e KonferencÃ«s sÃ« PaqÃ«s i kam pritur keq. Nuk asht e vÃ«rtetÃ« se kam sabotuar votat e dhjetorit 1945, unÃ« nuk kam votuar. Kemi bÃ«rÃ« mbledhje nÃ« Argjipeshkvi ku ka marrÃ« pjesÃ« Monsinjor ThaÃ§i, Gjini, Volaj, Pal Doda, Fausti, Dajani dhe unÃ«, biseduam pÃ«r punÃ« tÃ« xhakojve nÃ«se duhej tÃ« votonin dhe vendosÃ«m tÃ« mos votonin, disiplina ynÃ« nuk i lejon.
NÃ« Seminar ka qenÃ« PadÃ«r Gjon Shllaku, PadÃ«r Nika, etj., por nuk dij se jepnin edukate fashiste. TjetÃ«r mbledhje nuk kemi bÃ«rÃ«. NÃ« TiranÃ« kam shkue me kontrollue IpeshkvinÃ«, por mbledhje nuk kemi bÃ«rÃ«.
NÃ« DurrÃ«s nuk kam shkue por nÃ« TiranÃ« jemi kenÃ« nÃ« qelÃ« ku lypÃ«m takim me Kryetarin e QeverisÃ«, por nuk na pranoi. Memorandum bamÃ« por nuk e Ã§uam, as qÃ« dij nÃ« se e ka Ã§uar Don ShtjefÃ«n Kurti, por mbi qeverinÃ« nuk dij gja se asht shkrue, por pÃ«r Ã§Ã«shtje tÃ« shkollave qÃ« na u mbyllÃ«n asht ba memorandumi. Delegat Apostolik ka qenÃ« Monsinjor Nigris, zÃ«vendÃ«s mÃ« vonÃ« ka qenÃ« Monsinjor Gjini, por nuk dij se si korespondonin me Vatikanin, por nÃ« kjoftÃ«se nÃ«pÃ«rmjet Misjoneve tÃ« hueja. Me Loro Kurbinin nuk kam biseduar Ã§Ã«shtje politike. MÃ« 12 tetor 1945 kam shkuar nÃ« LezhÃ«, edhe nÃ« Troshan, por nuk kam dhÃ«nÃ« instruksione mos me marrÃ« pjesÃ« nÃ« qeveri. PÃ«r organizatÃ«n Demokristjane nuk dij kurrgja. Nuk kemi formuar Komitete e N/Komitete, as kemi bÃ«rÃ« mbledhje dhe as qÃ« asht pÃ«rmendur.
I pandehuri Ndoc SahatÃ§ija tha: Ky ka mbajtÃ« fjalim pÃ«r sabotimin e zgjedhjeve tÃ« 2 dhjetorit, e me kundÃ«rshtuar Reformat me krijuar Komitete.
I pandehuri PadÃ«r Mati Prennushi tha: Kjo asht nji shpifje, unÃ« nuk dij gja. Dokumentat e municioni qÃ« janÃ« gjetÃ« nÃ« Kuvend i kam parÃ« kur i kanÃ« gjetÃ« dhe kanÃ« qenÃ« katÃ«r pesÃ« pushkÃ«, do gypa me maskÃ«, revolver, pushka automatike, fishekÃ« dhe tÃ« tjera, edhe disa bombe tÃ« Ã§artuna. PÃ«r dokumentat mÃ« kanÃ« kallxue, se kÃ«to i ka pasÃ« marrÃ« PadÃ«r Pal Doda e PadÃ«r Ã‡iprian Nika, kÃ«to vareshin prej meje, por unÃ« e mora vesht kur ka ndodhÃ« kjo, nuk ma priste mendja se janÃ« ruajtur, i dija tÃ« djeguna. KoresponendencÃ« me tÃ« arratisur nuk kam pasÃ« dhe nuk i kam konsideruar si ushtri tÃ« DemokristjanÃ«s tÃ« arratisurit. Me Anglo-Amerikan nuk kam pasur lidhje. NÃ« Komitetin e PÃ«rbashkÃ«t nuk kam qenÃ« antar as kam ftuar njÃ«ri pÃ«r tÃ« marrÃ« pjesÃ«. Kur Ã«shtÃ« bÃ«rÃ« ngjarja e 9 shtatorit kam ndodhur nÃ« Troshan dhe atje e mora vesh. VeprimtarinÃ« time nuk e konsideroj kurrÃ« trathti. Ju kÃ«nduan thÃ«njet qÃ« ka bÃ«rÃ« nÃ« Seksion dhe i vÃ«rtetoi.
(Materiali toskÃ«nisht asht shkrue nga sekretari i gjykatÃ«s ushtarake.)
Gjykata ushtarake dha Vendimin per Pader Mati Prennushin: â€œMe vdekje, me pushkatim. Me konfiskim pasunijeâ€¦â€
I pandehuri PadÃ«r Mati Prennushi tha: UnÃ« nuk kam pasÃ« dijeni pÃ«r Parti Demokristjane. Sa pÃ«r kundra Pushtetit jam krejt i bindur se nuk kam bÃ«rÃ« asgjÃ«. E ndiej vetÃ«n tÃ« pafajshÃ«m. RroftÃ« Shqipnia e ShqiptarÃ«t! Dhe nÃ« deksha unÃ« nuk prishÃ« punÃ«. E dij se jam i pafajshÃ«mâ€.
11 Mars 1948, ora 5 e mengjesit nÃ« Zallin e Kirit shenohet fjala e fundit:
AT Mati Kol PRENNUSHI tha:â€ Jam i pafajshÃ«m, po vdes nÃ« krye tÃ« detyrÃ«s sâ€™eme. RroftÃ« Krishti Mbret, RroftÃ« Papa, Rrofshin KatolikÃ«t, RroftÃ« Shqipnija! U bÃ«j hallallÃ« gjyqit dhe ato qÃ« do tÃ« shtijnÃ« mbi trupat tonÃ« tÃ« pafajshÃ«m!â€ Ai vdiq i respektuem dhe nga anmiqtÃ«, se njihÃ«j pÃ«r BurrÃ« trim.
At Mati Prennushi punoi pa iu ndigjue zani pÃ«r FÃ© e AtdhÃ© si tÃ« gjithÃ« FranÃ§eskanÃ«t, mbasi nÃ« zemÃ«r i vlonte LIRIA.
Melbourne, 11 Mars 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

â€œVuejtja, o bir, e ban ma fisnike fitorÃ«n!â€ At Ã‡. Nika.

At Ã‡iprian Nika asht lÃ© nÃ« Shosh tÃ« MalsisÃ« sÃ« ShkodrÃ«s, mÃ« 19 korrik 1900. PrindÃ«t e tij ishin MÃ«hill e Prenda Nika, tÃ« cilÃ«t e lanÃ« jetim qyshÃ« tÃ« vogÃ«l 5 vjeÃ§. Prifti i Shoshit aso kohe e solli DedÃ«n e vogÃ«l prej Shoshit nÃ« Kuvendin e FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« ShkodrÃ«s, ku, pÃ«rfundoi edhe shkollÃ«n e mesme. U dallue si nxanÃ«s dhe tue pasÃ« thirrjen shpirtnore pÃ«r Meshtar vÃ«ndosi me ju kushtue Urdhnit tÃ« Shenâ€™ FranÃ§eskut. PÃ«rfundoi studimet e nalta Teologjike nÃ« Austri dhe mÃ« 26 korrik 1924, shugurohet Meshtar nÃ« RomÃ«, tue marrÃ« emnin Ã‡iprian, nÃ« Urdhnin e FretÃ«nve tÃ« VogjÃ«l, (O.F.M.). Vjen nÃ« ShkodÃ«r me njÃ« pergatitje shumÃ« tÃ« mirÃ« kulturore. Ishte ndÃ«r ma tÃ« ditunit Freten nÃ« fushÃ«n teologjike dhe filozofike. Emnohet profesor nÃ« Gjimnazin e FretÃ«nve tÃ« Shkodres. Kishte pasion per muzikÃ«n. NÃ«n drejtimin e At Martin GjokÃ«s merr pjesÃ« nÃ« orkestrÃ«n frymore tÃ« FranÃ§eskanÃ«ve qÃ« pÃ«rbahej prej rreth 40 vetÃ«sh. Ishte ndÃ«r flautistÃ«t ma tÃ« mirÃ« qÃ« cilsonte mjeshtri At Gjoka. NjihÃ«t edhe me vegla tjera frymore tÃ« bandÃ«s muzikore.
Zotnonte mirÃ« disa gjuhÃ«, spikati nÃ« gjermanisht, frengjisht, greqishtÃ«n e vjetÃ«r, latinisht e italisht. Ishte bashkÃ«puntor i revistave â€œHylli i DritÃ«sâ€ dhe â€œLekaâ€, ku ka shkrue artikuj me vlerÃ« nÃ« fushÃ«n filozofike.
NjihÃ«t si ProvinÃ§iali ma i ri nÃ« moshÃ« sÃ«pse nÃ« vitin 1938 drejton ProvinÃ§Ã«n e ShqipnisÃ«. NjÃ« figurÃ« e kompletueme nÃ« tÃ« gjitha pikÃ«pamjet, franÃ§eskan nÃ« veshje dhe nÃ« dukje tÃ« virtytÃ«ve tÃ« tij, i qeshun, i dashtun, i qetÃ«, i ambÃ«l dhe joshÃ«s nÃ« biseda. Fizionomia e tij pasqyronte modelin shpirtnuer tÃ« Fratit tâ€™Asizit. NÃ« kohÃ«n e OpozitÃ«s asht kundÃ«r Mbretit Zog, gjithnjÃ« asht i pandamÃ« nga fretnit tjerÃ«, merr pjesÃ« me malÃ«sorÃ«t e krahinÃ«s sÃ« tij nÃ« Shosh dhe gjithnjÃ« perkrah kerkesat e tyne. PÃ«r fat tÃ« keq nÃ« vitin 1939, u ndodh nÃ« postin e ProvinÃ§ialit dhe u detyrue me pranue okupacionin fashist. Asht anti-italian dhe nuk afrohet fare me ndjesitÃ« proitaliane tÃ« disa klerikÃ«ve, si At Bernardin Palaj, At Rrok Gurashi etj., madje i kundershton.
Pak kujt aso kohe i shkonte mendja tek njÃ« okupacion i mundshem me armÃ« i ItalisÃ«, mbasi ardhja e sajÃ« mendohej se sillte njÃ« dÃ«shirÃ« tÃ« madhe tÃ« shqiptarÃ«ve pÃ«r bashkimin e KosovÃ«s me tokÃ«n nanÃ«. ShumÃ« atdhetarÃ« tue fillue nga Mustafa Kruja e deri tek Don LazÃ«r Shantoja, kishin qÃ«ndrue me vite tÃ« tana nÃ« mÃ«rgim tue punue pÃ«r njÃ« Shqipni Etnike, gja tÃ« cilÃ«n e shohin se mund tÃ« realizohej nga ardhja e ItalisÃ« apo e GjermanisÃ« sÃ« njohun antisllave. PavarÃ«sisht nga koha e shkurtÃ« por njÃ« gja e tillÃ« u realizue. Hapja e 120 shkollave shqipe nga Mustafa Kruja dhe Ernest Koliqi, me mÃ«sues shqiptarÃ« nÃ« tokat e ShqipnisÃ« jashtÃ« kufijve tÃ« sotÃ«m, shka pÃ«rfshinÃ« nÃ« Veri dhe KosovÃ«n e krahinat Shqiptare perrreth, na pÃ«lqen ose jo, nÃ« fund tÃ« fundit duhet pranue se po mos tÃ« ishin hapÃ« ato shkolla nÃ« vitin 1941, sot asnjÃ« nga ShqiptarÃ«t e atyne krahinave nuk do tÃ« dinte me shkrue e me lexue ashtu si duhej nÃ« gjuhÃ«n amtare Shqipe.
NÃ« vitin 1943 At Ã‡ipriani ishte me u zgjedhÃ« prap ProvinÃ§ial, por asht At Mati Prennushi, qÃ« mendon se At Ã‡ipriani nuk duhet sakrifikue tue u vue si ProvinÃ§ial, mbasi Shqipnia ishte nÃ« pragun e okupacionit tjetÃ«r, kÃ«tÃ« herÃ« nga komunistÃ«t qÃ« mund tâ€™a pushkatonin tÃ« parin ProvinÃ§ialin. At Matia merr postin e ProvinÃ§ialit vetÃ« me mendimin se regjimi komunist nuk ka me kenÃ« i gjatÃ« dhe pranon ma parÃ« vetsakrifikimin se humbjen e mikut tÃ« vet At Ã‡iprianit, i cili asht mjaft ma i ri edhe nÃ« moshÃ«.
NÃ«se, Anglo-AmerikanÃ«t do tÃ« ndryshonin politikÃ«n e tyne me ShqipninÃ«, tue mos e lanÃ« nÃ« mÃ«shirÃ«n e JugosllavisÃ« titiste, atÃ«herÃ« pushteti nuk mbetÃ«j vetÃ«m nÃ« dorÃ« tÃ« komunistÃ«ve. GjithÃ« shpresa ishte se me hymjen e grupeve tÃ« tjera demokratike nÃ« qeveri, komunistÃ«t do tÃ« spostoheshin dhe do tÃ« krijoheshin rrÃ«thana tÃ« tjera politike. Koha e ardhÃ«shme mbas luftÃ«s mendohej se do tÃ« ishte ma favorizuese pÃ«r tÃ« gjitha Ã§Ã«shtjet kombÃ«tare. MundÃ«sia e njÃ« zbarkimi Anglo- Amerikan nÃ« Ballkan ishte e pritÃ«shme nga pjesa ma e madhe e antifashistÃ«ve shqiptarÃ« qÃ« nuk i donin komunistÃ«t. Kjo dÃ«shirÃ« jo e parealizueshme ishte edhe e klerit shqiptar e kryesisht atij franÃ§eskan i cili njihej per veprimtari kombtare. Madje, koha ka me nxjerrÃ« fakte qÃ« At Anton Harapi dhe Regjenca, nÃ« muejt e fundit kanÃ« punue pÃ«r njÃ« qÃ«llim tÃ« tillÃ«, pavarÃ«sisht se pÃ«rpjekja i shkoi kot nga lidhjet e mÃ«shefta tÃ« Rusveltit me Stalinin, tÃ« njohuna zyrtarisht nÃ« Jalta.
Askujt nuk i shkonte mendja se koha do tÃ« sjellin shkatrrimin e plotÃ« tÃ« krejt pÃ«rpjekjeve tÃ« njÃ« shekulli tÃ« tÃ« gjithÃ« ShqiptarÃ«ve AtdhetarÃ«.
Me shkuemjen e At Anton Harapit, si Regjent nÃ« TiranÃ«, At Matia u zgjodh ProvinÃ§ial e At Ã‡iprian Nika, mbeti Guardian i FranÃ§eskanÃ«ve tÃ« ShkodrÃ«s. At Pal Dodaj ishte sekretar i ProvinÃ§Ã«s, njÃ« franÃ§eskan me vlerÃ« nÃ« shumÃ« fusha. Ishte historian i njohtun dhe si i tillÃ« edhe njÃ« ndÃ«r politikanÃ«t ma tÃ« rrafinuem qÃ« ka pasÃ« kleri, prandej ishte i kudondodhun.
At Pal Dodaj deklaron: â€œNÃ« 1924 jam kenÃ« me OpozitÃ«n. NÃ« vitin 1922, kam tentue me bashkue Zogun me Luigj Gurakuqin, mbasi tue u bashkue nâ€™ ato rrethana trimnia e Zogut me urtÃ«sinÃ« e Gurakuqit, do tâ€™i vinte nji hov ShqipnisÃ«. Zogu e pranoi, Luigji jo! E, mbet.â€(Dosja 1248).
Ardhja e GjermanisÃ« nÃ« Shqipni asht quejt kalimtare mbasi tue fillue nga qeverisja dhe krejt organizimi i shtetit ishin nÃ« dorÃ«n e shqiptarÃ«ve. Lufta qÃ« ata kanÃ« ba kundÃ«r komunistÃ«ve dhe italianÃ«ve i ka dhanÃ« mundÃ«sinÃ« e njÃ« simpatie tÃ« gjithÃ« atdhetarÃ«ve, por Ã§â€™e do, ishte koha kur ata i kishte marrÃ« tatpjeta dhe nuk iu la mundÃ«sinÃ« e njÃ« organizimi tÃ« mirÃ« tÃ« forcave pÃ«rparimtare nÃ« dobi tÃ« vendit, ku tashma mbretnonte kausi dhe rrumbuja. Sejcili veÃ§ mendonte me ikÃ«. Forcat gjermane tÃ« vÃ«ndosuna nÃ« ShkodÃ«r kanÃ« hy edhe nÃ« kuvendin e fretÃ«nve vetÃ«m pÃ«r fjetje. Dy herÃ« At Ã‡ipriani e At Matia ua kÃ«rkojnÃ« nga komanda Gjermane lirimin e kuvendit, tue e konsiderue njÃ« shkelje, herÃ«n e parÃ« u lirue por mbas dy javÃ«sh kanÃ« hy prap dhe nuk kanÃ« dalÃ« ma deri me datÃ«n 29 nandor 1944, qÃ« gjermanÃ«t janÃ« largue pÃ«rfundimisht nga Shqipnia.
Kjo kohÃ« asht edhe periudha ma fatkeqe pÃ«r At Ã‡iprianin, mbasi gjermanÃ«t kur u larguan kanÃ« lanÃ« disa armÃ« tÃ« prishuna nÃ« oborr tÃ« cilat, atÃ« ditÃ«, pra, mÃ« 29 nandor 1944, At Ã‡ipriani i nxjerr nga oborri pÃ«rpara dhe i Ã§on tek stallat e derrave mbrapa nÃ« shi e nÃ« diell, si tÃ« ishte koha. Kur fillon me u ndigjue rreziku i mbajtjes sÃ« armÃ«ve mbas LÃ«vizjes sÃ« Veriut dhe asaj tÃ« Koplikut, mÃ« 14-15 janar 1945, At Matia urdhnon qÃ« tÃ« treten armÃ«t jashta kuvendit tÃ« FretÃ«nve edhe pse janÃ« tÃ« ndryshkuna dhe tÃ« prishuna si dhe jashtÃ« pÃ«rdorimi. At Ã‡ipriani, tue pasÃ« frikÃ« se hedhja nÃ« rrugÃ« aty afer do tÃ« ngarkojÃ« qytetarÃ«t pÃ«rreth kuvendit me pÃ«rgjegjÃ«si, mbasi mund tÃ« kontrollohen shtÃ«pijat e tyne dhe vÃ«shtirÃ« se mund tÃ« kishte njÃ« shtÃ«pi pa dy armÃ«, e shkaktari do tÃ« ishte vet At Ã‡ipriani, ky vÃ«ndosÃ« groposjen e kÃ«tyne armÃ«ve nÃ« njÃ« ambjent larg kuvendit nÃ« kantinÃ«n e venÃ«s, ku hapÃ« tokÃ«n e dyshemÃ«s sÃ« shtrueme me Ã§imento dhe derdhÃ« prap beton sipÃ«r, tue i Ã§imentue edhe armÃ«t, me anÃ«n e njÃ« ushtari italian i mbetun rob qÃ« aso kohe shÃ«rbente nÃ« shtÃ«pinÃ« e tij.
At Filip Mazrreku mbante dy revolverÃ« tÃ« vÃ«llazÃ«nve tÃ« tij si kujtim, mbasi tÃ« dy ishin vra nga komunistÃ«t. PÃ«r kÃ«tÃ« ai njofton At Ã‡iprianin i cili ia merr tÃ« dy dhe i tretÃ« nÃ« gropÃ«n e zezÃ«, bashkÃ« me njÃ« tjetÃ«r tÃ« At Zef Mesit, qÃ« kishte vdekÃ« pikÃ«risht ato ditÃ«, kur partizanÃ«t kontrollonin krejt qytetin shtÃ«pi pÃ«r shtÃ«pi. NjÃ« armÃ«, tip alltije tÃ« gjetun nga At GjeÃ§ovi, bashkÃ« me njÃ« armÃ« ma tÃ« gjatÃ« edhe kjo me vlera vjetÃ«rsije dhurue nga Lef Nosi, e rujtun nÃ« muzeun e FretÃ«nve mÃ«shefet nga At Ã‡ipriani, nÃ«n dyshemen e dhomÃ«s sÃ« tij me anÃ«n e kuzhinjerit tÃ« kuvendit Martin Tarri.
QÃ«llimi ishte qÃ« kjo armÃ« e vjeter tÃ« mos i grabitet nga komunistÃ«t ashtu si pat ndodhÃ« nÃ« kontrollin e parÃ« tÃ« kuvendit nga komandanti Sheuqet PeÃ§i.
Pak ditÃ« para 29 nandorit 1944 dy pÃ«rsona i sjellin At Pal DodÃ«s njÃ« arkÃ« tÃ« vogÃ«l me disa dokumenta tÃ« shkruem turqisht. At Pali, njofton At Ã‡iprianin dhe At MatinÃ« pÃ«r kÃ«ta dokumenta tÃ« mbylluna nÃ« arkÃ«, qÃ« ua kishte dÃ«rgue Gjoni i Markagjonit prej Mirditet para se tÃ« arratisej nga Shqipnia.
Kur puna e kontrolleve shpeshtohet, At Matia urdhnon qÃ« tÃ« digjen ata bashkÃ« me disa dokumenta tÃ« lanuna nga Papalilo nÃ« njÃ« zarf, edhe ky i arratisun ndÃ«r ato ditÃ«. BashkÃ« me disa shkrime tÃ« At Bernardin Palaj, tÃ« At FishtÃ«s e dokumenta tÃ« Shtjefen GjeÃ§ovit, janÃ« disa dokumenta muzeale me vlerÃ« historike si dhe disa pare tÃ« vjetra tÃ« kohÃ«s ilire, edhe kÃ«to tÃ« gjetuna nga gÃ«rmimet e GjeÃ§ovit. At Pal Dodaj me dijeni tÃ« At Ã‡iprianit, (simbas dÃ«shmisÃ« sÃ« bame nÃ« hetuesi, Dosja 1248, Arkivi i M.Mbrendshme TiranÃ«), i hap nÃ« disa skuta e qoshe me mendimin se kanÃ« me u dashtÃ« pÃ«r shpjegime historike ma vonÃ«. PÃ«r vÃ«ndet ku ishin futÃ« ishte nÃ« dijeni At Donat Kurti, At Frano Kiri dhe fra Zef PÃ«llumbi, xhakue pÃ«rveÃ§ dy tÃ« parÃ«ve, mbasi u kishte ndihmue me i vue ndÃ«r ato vende. At Pal Dodaj mendon me ua ndrrue vendin, kÃ«tÃ« ia thotÃ« edhe At Ã‡iprianit, mbasi: â€œxhakojt Ndoc Vasili, Zef PÃ«llumbi dhe Luk KaÃ§aj janÃ« mÃ«rzitÃ« e nuk bajnÃ« ma pÃ«r kÃ«tÃ« punÃ« â€œ, por nuk i premton koha me i heq mbasi me datÃ«n 15 nandor 1946, kur Kuvendi kÃ«thehÃ«t nÃ« burg tÃ« gjithÃ« janÃ« tÃ« arrestuem. Luk KaÃ§aj nuk pÃ«rmendet ma mbasi siduket nuk asht implikue nÃ« ndonjÃ« ngjarje, gja tÃ« cilÃ«n e ka tregue edhe jeta e tij, sÃ«pse kur ishte me tregue vedin para njÃ« gjyqi fals kunder tij nÃ« TiranÃ«, ai shprehi mirÃ«njohje ndaj mÃ«suesve tÃ« vet franÃ§eskanÃ«, gja tÃ« cilÃ«n e ka ba pak kush. Fretnit e arrestuem kur shohin materialet historike tÃ« hapuna mjedis tÃ« Kuvendit dhe nâ€™ oborr, asht i pari At Donat Kurti, Drejtorâ€™i Gjimnazit FranÃ§eskan, qe u thotÃ«: â€œNjÃ« arkÃ« me libra e dorshkrime i kam mÃ«shef nÃ« njÃ« odÃ«, e cila asht nalt pa shkallÃ« dhe po tÃ« mos tÃ« tÃ« Ã§ojÃ« kush nuk e gjenÃ« dotâ€. (po aty, Dosja 1248).
Ndonse nÃ« grupimet qÃ« ban Sigurimi, At Ã‡ipriani nuk asht nÃ« dosjen e Imzot Frano Gjinit, nÃ« filmin jugosllav â€œDosja 1302/II-Aâ€, nÃ« fakt aty asht edhe At Ã‡iprian Nika, At Pal Dodaj, At Donat Kurti, At Aleks Baqli dhe At Frano Kiri. QÃ«ndrimi burrnor dhe i patundun nÃ« hetuesi kÃ«ta fretÃ«n i ban tÃ« pavdekshÃ«m. Ndersa xhakoni Luk KaÃ§aj, pak ditÃ« perpara ishte largue prej kuvendit e shkue nÃ« fshat mbas njÃ« bisede tâ€™ At MatisÃ« me baben e LukÃ«s.
At Ã‡iprian Nika asht pÃ«rballÃ« njÃ« kafshÃ«s sÃ« tÃ«rbueme qÃ« thirret kapiten i I-rÃ«, NÃ«sti Kopali. (edhe materiali i tij hetimor mban datÃ«n 22 nandor 1946, pra, njÃ« vit mbas arrestimit!?). Ky frat u masakrue si tÃ« gjithÃ« tjerÃ«t por nuk duhet lanÃ« pa u shkrue se kur komunistÃ«t kishin tÃ« dhana pÃ«r vlerat e ndonjÃ« kleriku, atÃ«herÃ«, nuk kÃ«naqeshin vetÃ«m me pushkatimin e tij, por e torturonin aq sa njerÃ«zit qÃ« kishin bashkjetue me te nÃ« hetuesi, kur ia sillnin nÃ« qeli e pyesnin: â€œKush je ti?â€, kÃ«tÃ« fat tÃ« zi pat At Ã‡iprian Nika.
NÃ« proces-verbalin me numur aktesh: 558, dhe nr. vÃ«ndimi 224, Prokuroria Ushtarake e ShkodrÃ«s, me akt-akuzÃ«n nr. 581, me datÃ«n 26 dhetor 1947, sjellÃ« pÃ«r gjykim nÃ« njÃ« dhomÃ« tÃ« kuvendit: At Ã‡iprian NikÃ«n, nga Shkodra dhe At Pal DodÃ«n nga Janjeva e JugosllavisÃ«, pÃ«r fajin se: â€œGjatÃ« gjithÃ« jetÃ«s sÃ« tyre pranÃ« Klerit kanÃ« zhvilluar aktivitet tÃ« rrezikshÃ«m anti-popullor.
Duke qenÃ« elementa me pozitÃ« dhe udhÃ«heqÃ«s tÃ« Klerit Katolik nÃ« Shqipni, me anÃ«n e kÃ«tyre lidhjeve tÃ« kombinuara me Demokristjanen, ata kanÃ« menduar pÃ«r njÃ« kryengritje tÃ« armatosur kundÃ«r Pushtetit. Me qÃ«llim qÃ« tÃ« furnizojnÃ« kriminelat e arratisur pÃ«r tÃ« goditur Pushtetin kanÃ« fshehur nÃ« Seminar dhe nÃ« KishÃ« armÃ« tÃ« ndryshme lufte, revolvera, pjesÃ« ndrrimi mitralozi dhe shumÃ« arka me municion lufte. Faje kÃ«to tÃ« parashikuara prej nenÃ«ve 2, 3 (pika 1, 2, 4, 7, 8, 14) tÃ« ligjes Nr. 372.
KÃ«to akte mbasi u rregjistruan nÃ« Nr. 558 tÃ« Rregj.Them. PÃ«r ditÃ« gjyqi u caktua data 26 dhetor 1947, ditÃ« e premte, ora 3 mbas dreke.
ShkodÃ«r, 26 dhetor 1947â€
Sekretari: Sh. Dautaj d.v. Kryetari: Misto Bllaci d.v. (firma).

DitÃ«n e premte, datÃ« 26 dhetor 1947, ora 3 mbas dreke u formua trupi gjykues si vijon:
Kryetar: Kap. I-rÃ« Misto BllaÃ§i,
AntarÃ«: Toger Bastri Beqiri, dhe N/Toger Anastas Koroveshi.
Duke qenÃ« gati Prokurori Ushtarak Kap. Namik Qemali, dhe Sekretari Tish Tukja:
U pyet i pandehuri At Ã‡iprian Nika dhe tha: Jam dÃ«rgue nga ProvinÃ§iali me krye studimet e larta dhe jo nga kush tjetÃ«r. Kam pasÃ« shok At Frano Kirin. Austria e mori nÃ« dore Ã§Ã«shtjen e Klerit Katolik qÃ« tÃ« mos merrej nÃ«pÃ«r kambÃ«. Interresat e tyne nuk i dij. Me Sheuqet Verlacin kam pasÃ« lidhje zyrtare. Nuk e dij a kje ma e mirÃ« koha e regjimit tÃ« Zogut a sot. Mue nuk mu ndalue me marrÃ« frymÃ« por mu ndaluen burimet e jetesÃ«s, p.sh. tokat e kuvendÃ«ve na i mori Pushteti i sotÃ«m dhe shkollat i mbylli. Tokat i mori qeveria dhe nuk dij kujt ia dha. Enciklika e PapÃ«s flet pÃ«r komunizmin nÃ« Rusi dhe MeksikÃ«, nÃ« Rusi kishte FÃ© dhe besim dhe nuk mundet me kenÃ« qÃ« tÃ« gjithÃ« janÃ« komunista ateista. Edhe na FranÃ§eskanÃ«t jemi komunista. Na kemi jetue me pak ndryshim nga fshatarÃ«t atje ku shÃ«rbenim. Me EnciklikÃ« doli nÃ« shesh doktrina komuniste qÃ« asht kundÃ«r doktrinÃ«s sÃ« KrishtenÃ«, kÃ«tÃ« e kam pa ndÃ«r disa revista qÃ« keni botue ju si dhe nÃ« radio â€œShkodraâ€, qÃ« asht vue nÃ« tallje Kristjanizmi. Kishat nuk janÃ« prishÃ« akoma, por janÃ« mbyllÃ« shkollat e shoqnitÃ« fetare, ku asht edukue rinija me parimet e fesÃ« dhe jo me politikÃ«. Lufta pÃ«r zhdukjen e komunizmit mue mÃ« pÃ«lqeu, por mund tÃ« zhdukej edhe me paqÃ«. Lufta kundÃ«r okupatorit na shkatrroj ma shumÃ« ne, u dogjÃ«n fshatra e lagje qytetÃ«sh dhe u vranÃ« shumÃ« njerÃ«z, kjo nuk mÃ« pÃ«lqej mbasi mund tÃ« bahej me kombinacione politike. RrÃ«nimet i kjava me lot gjaku. PadÃ«r Antoni u dÃ«nue, por nuk dij se pse u tha se punoi kundÃ«r popullit. UnÃ« kam kenÃ« profesor dhe nuk dij se asht predikue pÃ«r fashizmin as prej meje as prej shokve. Nuk kemi punue pÃ«r ardhjen e fashizmit nÃ« Shqipni. Na i kemi marrÃ« ndihmat se nuk kishim me se tÃ« jetonim dhe tÃ« mbanim shkollat. NÃ« kohÃ«n e okupatorit kam shkue nÃ« KosovÃ« me fratel Gjonin tek At Bernard Llupi, me marrÃ« ushqime pÃ«r xhakoj, ndÃ«rsa nÃ« LogutenencÃ« shkonte At Rrok Gurashi, ai asht dhelpÃ«n e madhe, shumÃ« gjana qÃ« i bante ky i nxirte nÃ« skenÃ« me anÃ« tÃ« At Palajt.
DemokristjanÃ«n nuk e kam formue unÃ«, mbasi nuk jam marrÃ« me politikÃ«, atÃ« e ndigjova nÃ« radio kur u ba gjyqi por as nuk e mora vesht kush e krijoi. Kur u ba Ã§lirimi i ShqipnisÃ« nuk e dij, se nuk mÃ« erdhi mirÃ« qÃ« u ba nga partizanÃ«t, kur u Ã§lirue nga okupatorÃ«t italian e prita mirÃ«. Nuk mÃ« ka pÃ«lqye Partia, mÃ« pÃ«lqenin Nacional-Ã‡lirimtarÃ«t, Balli dhe Legaliteti.
Sistemi i qeverimit asht kundÃ«r parimÃ«ve tÃ« mija. MÃ« ka pÃ«lqye qÃ« tÃ« drejtonin nÃ« Pushtet klasat qÃ« kanÃ« studjue mbasi fshatarÃ«t shumica janÃ« pa shkollÃ«. NÃ« TiranÃ« ishte Imzot Gjini pÃ«r me shkue nÃ« qeveri, por nuk dij se ka shkue ndÃ«r legata tÃ« hueja. PadÃ«r Mati Prennushi nÃ« atÃ« kohÃ« ishte ProvinÃ§ial, por ky nuk mÃ« shpjegoi se shka kanÃ« shtrue kur kanÃ« shkue nÃ« TiranÃ«. Nuk dij gja pÃ«r DemokristjanÃ«n, kur asht ba sulmi prej PostribÃ«s nuk kishe dijeni dhe as nuk kam bashkÃ«punue me njeri. Nuk kam mÃ«sheh asnjÃ« armÃ« nÃ« kuvend. NÃ« ElterÃ«t e shenjtÃ« nuk dij se u gjet gja, tash kujtohem se u gjetÃ«n do libra, por nuk dij se u gjetÃ«n armÃ«. Nuk kam sabotue zgjedhjet e 2 dhetorit. PÃ«r votime kam shkue nÃ« Troshan.
NÃ« votime nuk dola fare. KÃ«to nuk ishin tÃ« lira se nuk doli asnjÃ« parti opozitare. Na kujtuem se nuk kishte arkÃ« boshe, se po ta kishe dijtÃ« se ka, do tÃ« kishe shkue pÃ«r ta hjedhÃ« votÃ«n kundÃ«r. TÃ« gjithÃ« bashkÃ« me At Mati Prennushin sâ€™kena dalÃ« fare ndÃ«r votime. Nuk kam pasÃ« lidhje me tÃ« arratisun. At Antonit i kam Ã§ue dy herÃ« ushqime me njÃ« grue, se mi kÃ«rkoi si shok dhe nuk e njof si trathtar. PÃ«rhapjen e komunizmit nÃ« Shqipni e konsideroj ateiste, prandej jam kenÃ« dhe jam kundÃ«r tij. Si konseguencÃ« fatale kam konsiderue mohimin e egzistencÃ«s sÃ« Zotit. Nga ky kam mendue dhe mendoj se mohohen tÃ« gjithÃ« ligjÃ«t morale, si ndera, dashtnija, drejtÃ«sia etj., dhe si pÃ«rfundim kam nxjerrÃ« me vehten time, se me pÃ«rhapjen e komunizmit ateist do tÃ« shkatrrohet shoqnia njerzore.
Direktivat janÃ« dhanÃ« me anÃ« tÃ« librave tÃ« teologjisÃ« dhe tÃ« filozofisÃ«.
QÃ«ndrimi i ynÃ« kundrejt komunizmit ateist asht qenÃ« armiqÃ«sor. UnÃ« kam dishrue qÃ« nÃ« luftÃ«n e gjermanÃ«ve me Bashkimin Sovjetik tÃ« fitonin forcat gjermane, dhe nuk dishroja qÃ« ushtria e kuqe tÃ« pÃ«rhapej nÃ« PerÃ«ndim, mbasi me pÃ«rhapjen e komunizmit rus ndihet edhe rreziku serb. Fitoria e GjermanisÃ« ishte nÃ« favor tÃ« ShqipnisÃ«. Xhakonin Ndoc Vasili e qita jashtÃ« pse nuk kishte sjellje tÃ« mira, nuk e qita pse ishte lidhÃ« me qeveri se nuk kishÃ«m frikÃ« nga ky se merrÃ«sh vesht me qeveri, por ky merresh vesht vetÃ«m me tÃ« huej, pse edhe shqiptarÃ«t kishin gjithfarÃ« ngjyrash qÃ« nuk na pÃ«lqenin nÃ©. DÃ«shira e eme dhe e shokÃ«ve tÃ« mij ka kenÃ« me e shue farÃ«n e komunizmit nÃ« Shqipni.â€ (Dosja 1248).
NÃ« dosje asht edhe mbrojtja e avokat Dr. Emid Tedeschinit, qÃ« ban mbas dhanjes sÃ« pretencÃ«s sÃ« prokurorit, ndÃ«r tÃ« paktat raste qÃ« kam mujt me pa. DokumentÃ«t e At Pal DodÃ«s, vÃ«ndimet e TiranÃ«s dhe fjalÃ«n e fundit tÃ« At Ã‡iprianit para pushkatimit, nuk kam pasÃ« mundÃ«si me i pa.
Avokat Dr. Emid Tedeschini shkruen: â€œI pandehuni PatÃ«r Ã‡iprian Nika, mbi pyetjet e Jueja ka shfaqÃ« haptazi se shka ka mendue, shka ka dishrue dhe shka ka veprue.Mendimet e tija, ai i ka shfaqÃ« sinÃ§erisht dhe ky sinÃ§eritet rreth idenave tÃ« tija mÃ« duket nji provÃ« e fortÃ« me i besue edhe deponimÃ«ve tÃ« tija, qÃ« i referohen veprave. KÃ«tu, zotni Gjyqtar, nga pikÃ«pamja ligjore na intereson vetÃ«m vepra konkrete dhe, jo, idenat abstrakte qÃ« ai ka. KÃ«to idena na interesojnÃ« vetÃ«m e vetÃ«m pÃ«r me zbulue shkakun e veprave.
Deponimet e tija para gjyqit janÃ« pÃ«rgjithÃ«sisht konform me proÃ§es-verbalin hetimor kÃ«shtu, qÃ«, pÃ«r dhanjen e gjykimit mund tÃ« mbÃ«shtetemi vetÃ«m mbi atÃ« proÃ§es dhe mbi ato deponime dhe mbi mÃ«nyrÃ«n e shfaqjes sÃ« tyne para gjyqit.â€(Dosja 1248, po aty).
Fjala e fundit e At Ã‡iprianit nÃ« gjyq ishte: â€œLutem, tÃ« merrni parasyshÃ« mbrojtjen e avokatit qÃ« mÃ« ka caktue gjykataâ€.
Me datÃ«n 28 dhetor 1947, Trupi Gjykues dha vÃ«ndimin:
1. At Ã‡iprian Nika nga Shkodra, me vdekje me pushkatim.

Sekretari: Tish Tukja, AntarÃ«. B. Beqiri, A. Koroveshi.
Kryetari Misto Bllaci, d.v. (Firma)

AT Ã‡IPRIAN NIKA u pushkatue mÃ« 11 mars 1948, nÃ« orÃ«n 5 tÃ« mÃ«ngjezit, nÃ« Zallin e Kirit, nÃ« ShkodÃ«r, bashkÃ« me vÃ«llaznit e shokÃ«t e Tij tÃ« gjithÃ« jetÃ«s, si ushtar besnik i Shen FranÃ§eskut tâ€™ Asizit.
Ndoshta, kanÃ« me kalue jo vite por shekuj dhe, kurrma njÃ« brezni e kÃ«tillÃ« as nuk ka me u dukÃ« sado larg nÃ« horizontin e botÃ«s Shqiptare. Nuk flas fare per pergatitjen kulturore as fetare, po per perkushtimin Shpirtnuer tÃ« Atij brezi tÃ« papersÃ«ritshem qÃ«, vdekja per â€œAtdhe e Feâ€ ishte si me lÃ©.
Asht e vertetÃ« se Shqipnia e Shekullit XX, edhe pse u shpall e pavarun ishte nder vendet ma tÃ« mrapambetuna tâ€™EuropÃ«s, po sâ€™ duhet harrue asnjÃ«herÃ« formimi Shpirtnuer dhe brumosja me parimet BesÃ«, Burrni e Bujari, tipare tÃ« pavdekshme tÃ« krejt ShqipnisÃ« Veriore nder Shekuj. JanÃ« pikrisht ato cilsi per tÃ« cilat edhe pse kanÃ« kalue 80 vjetÃ«, vazhdon urrejtja e pashueme.
Se cili ishte piksynimi i vertetÃ« i Klerit Katolik nÃ« qytetin e Shkodres, ate e kanÃ« tregue shkollat e tyne dhe kuadrot qÃ« nxori Ai qytet nÃ« shumÃ« fusha.
E mos harroni se kur serbÃ«t e malazezÃ«t na gjuenin me topa nÃ« 1912-13, nÃ« fillim tÃ« Shekullit XX, Shkodra e shkodranve tÃ« vjeter kishte 28 pianoforta.
Melbourne, 16 Mars 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

â€œE ngarkuen me bajtÃ« trungje prej rrugÃ«s poshtÃ« e te kodrina ku gjindÃ«j burgu. Si Krishti nâ€™UdhÃ«n e Kalvarit u pÃ«rpoq tri herÃ« me radhÃ«, por u rrÃ«zue tÃ« trija herÃ«t pa shprehÃ« ankim.â€ Prof. Arshi Pipa

Ka lÃ© nÃ« ShkodÃ«r me 4 shtator 1885, nga prindÃ«t Gjon e Drande Prennushi dhe, asht pagÃ«zue me emnin KolÃ«. MÃ«simet e para i mori nÃ« vendlindje, ndÃ«rsa, nÃ« seminarin e Troshanit iu kushtue Urdhnit franÃ§eskan. MÃ«simet e nalta i pÃ«rfundoi nÃ« Tirol tÃ« AustrisÃ«. Asht shugurue meshtar me datÃ«n 25 mars 1908 dhe si franÃ§eskan merr emnin At VinÃ§enc Prennushi O.F.M.
Asht i formuem jo vetÃ«m nga ana fetare, atdhetare dhe kulturore, por radhitÃ«t ndÃ«r letrarÃ«t ma nÃ« za tÃ« RilindjÃ«s sonÃ«. Shkruen nÃ« revistÃ«n â€œHylli i DritÃ«sâ€,â€Lajmtari i ZemrÃ«s sÃ« Krishtitâ€, â€œZani i Shna Ndoutâ€ dhe ka vlera tÃ« posaÃ§me pÃ«r artikujt e shkruem nÃ« gazetÃ«n â€œOra e Maleveâ€, mbasi, aty, Ai shfaqÃ« edhe pikÃ«pamjet e veta atdhetare, politike dhe demokratike.
Ban pjesÃ« nÃ« veprimet e vazhdueshme tÃ« klerit pÃ«r pavarÃ«sinÃ« dhe si i tillÃ«, me rastin e ngritjÃ«s sÃ« Flamurit nÃ« KalanÃ« â€œRozafatâ€ nÃ« ShkodÃ«r, me 14 mars 1914 mban fjalimin kryesor ku spikat oratoria e At VinÃ§encit.
NÃ« librin â€œNdÃ«r lamijet e demokracisÃ« sÃ« vÃ«rtetÃ«â€, At VinÃ§enci, jep mendime tÃ« sakta pÃ«r njÃ« shtet tÃ« andrruem demokratik tÃ« tipit PerÃ«ndimor, mendime qÃ« mbetÃ«n tÃ« gjalla edhe pÃ«r kohÃ«n e sotme.
Fusha e pÃ«rkthimÃ«ve asht ndÃ«r ma tÃ« dashtunat pÃ«r tÃ©, mbasi â€œFabiolaâ€ dhe â€œQuo vadis?â€ janÃ« kenÃ« si oficet e klerikÃ«ve ndÃ«r familjet shkodrane. Libri â€œGjeth e luleâ€ mbetÃ«t ndÃ«r veprat e letrarit tÃ« nivelÃ«ve tÃ« nalta mbasi ashtu ishte edhe pena e tij. NÃ« vitin 1917, ishte anÃ«tar i â€œKomisjes Letrare Shqipeâ€ nÃ« ShkodÃ«r ku u pÃ«rcaktuan rregullat e para tÃ« drejtshkrimit tÃ« gjuhÃ«s shqipe. Imzot Prennushi ishte njÃ« ndÃ«r themeluesit kryesor tÃ« grupit ma tÃ« rÃ«ndÃ«sishÃ«m tÃ« OpozitÃ«s Shqiptare, qÃ« nÃ« vitin 1923â€“24 formuan edhe fletorÃ«n e tyre â€œOra e Maleveâ€, ku Ai ishte ndÃ«r penat e rÃ«ndÃ«sishme dhe ma tÃ« njohuna tÃ« kohÃ«s.
At VinÃ§enci asht kenÃ« ProvinÃ§ial i FranÃ§eskanÃ«ve nÃ« vitin 1928. Koha e shÃ«rbimit si drejtorâ€™i Kolegjit FranÃ§eskan dhe si ProvinÃ§ial ka provue mendimin se Ai dinte me drejtue, prandej nÃ« vitin 1936 At VinÃ§enci, shugurohet IpeshkÃ«v i SapÃ«s (DioÃ§ezi i ZadrimÃ«s). NÃ« vitin 1940 Ai emnohet ArgjipeshkÃ«v i DioÃ§ezit tÃ« DurrÃ«sit.
Kur asht Metropolitan i DurrÃ«sit asht edhe koha kur kryeqyteti i ShqipnisÃ« Tirana, pÃ«rfshihej nÃ« DioÃ§ezin e tij (ashtu si sot), pra, vetvetiu qendra kryesore e ShqipnisÃ« kalonte nÃ«n drejtimin e Imzot Prennushit.
Asht e vÃ«rtetÃ« se aso kohe ai ka pÃ«rkrah tij edhe Imzot Luigj BumÃ§in, njÃ« ndÃ«r pÃ«rsonalitetÃ«t ma tÃ« njohuna tÃ« Klerit Katolik edhe si politikan i shquem, qÃ« ka lanÃ« emnin e vet tÃ« paharruem nÃ« Ã§astÃ«t ma delikate tÃ« fateve tÃ« ShqipnisÃ«. AtÃ« kohÃ« nÃ« TiranÃ« nuk duhet harrue se ishte edhe Don LazÃ«r Shantoja, At PjetÃ«r Meshkalla dhe Don ShtjefÃ«n Kurti, pÃ«rsonalitete qÃ« kanÃ« lanÃ« nÃ« kujtesÃ«n e qytetarÃ«ve tÃ« TiranÃ«s njÃ« â€œepokÃ«â€, ku spikatÃ«n me punÃ«n e tyne kÃ«ta kolosÃ« tÃ« atdhetarizmÃ«s dhe tÃ« kulturÃ«s sonÃ«.
FatkeqÃ«sisht gjendja e keqe shÃ«ndetÃ«sore e Imz. BumÃ§it, ndoshta, randoi punÃ«n e Imzot Prennushit, por fatmirÃ«sisht Imzot Prennushi, jo vetÃ«m, kreu me ndÃ«r detyrÃ«n e klerikut tÃ« divoÃ§Ã«m, por edhe nuk i la kurgja mangut Imzot BumÃ§it edhe nÃ« fushÃ«n politike pikÃ«risht, nÃ« fazÃ«n ma delikate tÃ« historisÃ« pÃ«rballÃ« pushtimit fashist italian, atij gjerman dhe sÃ« fundit, atij sllavo - komunist jugosllav e rus, tÃ« vitit 1944.Asht e vÃ«rtetÃ« se Jakomoni i dha njÃ« dekoratÃ« VinÃ§enc Prennushit, po kurrÃ« nuk asht shkrue Ã§farÃ« ka thanÃ« Jakomoni pÃ«r franÃ§eskanÃ«t e ShqipnisÃ« dhe pÃ«r shkollat e tyne; kurrÃ« nuk asht botue teksti i plotÃ« i kujtimeve tÃ« Kontit Ã‡iano, ku shprehÃ«t kjartÃ« e sakt pritja qÃ« i ka ba ItalisÃ« Kleri Katolik dhe KatolikÃ«t e ShqipnisÃ«. Pra, kÃ«tij Kleri dhe kÃ«tyne franÃ§eskanÃ«ve i pÃ«rkiste edhe Imzot VinÃ§enc Prennushi, i cili deklaron: â€œKam marrÃ« njÃ« medalje nderi pÃ«r shka, nuk e dij â€“ LekÃ« jo. DekoratÃ«s nuk i dij as emninâ€. (Dosja 1245 Arkivi i M.M.TiranÃ«). Kujtimet e Kontit Ã‡iano as nuk kanÃ« me u botue, fatkeqÃ«sisht aty asht shkrue se kush e priti mirÃ« okupacionin fashist. PÃ«r telegramin e dÃ«rguem mbas okupacionit fashist shprehÃ«t kjartÃ« bashkfirmuesi Imzot Frano Gjini (atÃ«herÃ« Abat i MirditÃ«s), nÃ« letrÃ«n origjinale tÃ« Tij: â€œ4. se nuk ia kam dhanÃ« kurr aderimin tem okupacionit italian me pÃ«rjashtim tÃ« nji telegrami dÃ«rgue mbas 22 ditÃ«sh nga okupacioni italian, bashkÃ« me KolegÃ«t tÃ« tjerÃ« tâ€™Episkopatit, i cili telegram nuk ka tjetÃ«r kuptim veÃ§ nji formalitet konvenience, tÃ« detyruem nga fataliteti historik tÃ« ngjarjeve tÃ« kohÃ«s tÃ« pregatituna prej tjerve; po si kanÃ« veprue tÃ« gjithÃ« pÃ«rfaqsuesit e entÃ«ve civile, ushtarake e fetare tÃ« vendit tonÃ«.â€ (Dosja 1302 Arkivi M.M.TiranÃ«).
Si Imzot Prennushi, si Imzot Frano Gjini, deklarojnÃ« se, â€œna kemi firmue para njÃ« fakti tÃ« kryem dhe, jo, para okupacionit tÃ« ShqipnisÃ« nga Italia.â€
â€œNuk i kam ba fashizmit asnjÃ« shÃ«rbimâ€, shÃ«non Imzot Prennushi, dhe i qÃ«ndron kÃ«saj fjalÃ« deri nÃ« fund. Sigurisht, kjo qÃ«ndresÃ« bazohej tek e vÃ«rteta, mbasi vÃ«primet e tija diheshin publikisht.
NÃ« vitin 1945 Enver Hoxha, i kÃ«rkon njÃ« takim Imzot Prennushit dhe ky e pranon. NÃ« atÃ« takim asht kenÃ« prezent edhe Imz. GaspÃ«r ThaÃ§i. Rezultatin e atij takimi e kujtoj edhe unÃ«.
Kur erdhi Enver Hoxha nÃ« ShkodÃ«r nÃ« vitin 1949 dhe mbajti njÃ« fjalim disa orÃ«sh nÃ« balkonin e pallatit tÃ« PrefekturÃ«s, ku, edhe i rrahu shpatullat â€œbirit tÃ« denjÃ« tÃ« kllasÃ«s puntore tÃ« ShkodrÃ«sâ€, â€œshokut tÃ« dashurâ€ Tuk Jakova, kujtoj si tashti, se kur foli pÃ«r takimin e tij me IpeshkvijtÃ«, imitoi tue ferkue duert Imzot Prennushin, dhe shprehu si zakonisht â€œkonsideratÃ«nâ€ e tij pÃ«r Klerin Katolik si agjenturÃ« e Vatikanit, mbasi aty i kishte ngecÃ« sharra Enver HoxhÃ«s, tek shkÃ«putja nga Papa.
Me datÃ«n 19 maj 1947 Imzot Prennushi arrestohÃ«t dhe si tÃ« tjerÃ«t fillon Kalvarin. QÃ«ndrimi i tij nÃ« hetuesi tregon karakterin burrnor qÃ« shihÃ«t edhe ndÃ«r ata pak dokumenta qÃ« ruhÃ«n. Imzot VinÃ§enc Prennushi asht i parapergatitun pÃ«r rrugÃ«n qÃ« ka pÃ«rpara. Ja, si shprehÃ«t pÃ«r tÃ© At Gjolaj: â€œLetra qÃ« Imzot Frano Gjini u ka dÃ«rgue MisjonÃ«ve tÃ« hueja i asht dorzue Imzot Prennushit, me ia dhanÃ« atyne. Prezent ka kenÃ« edhe Don Anton Muzaj e Don ShtjefÃ«n Kurti. Letra asht pÃ«rpilue nga At Pjeter Meshkalla.
ArÃ«syeja qÃ« e shkruen kÃ«te letÃ«r asht kenÃ« mospritja e drejtuesve tÃ« Klerit nga ana e Enver HoxhÃ«s. Mbasi Imzot VinÃ§enc Prennushi e kishte dorzue kÃ«te letÃ«r erdhi nÃ« ShkodÃ«r, dhe na tha atyne pak vetÃ«ve qÃ« ishim aty nÃ« oborrin e Kuvendit tÃ« Gjuhadolit:
-Bijtâ€™e mijÃ«, ishe tek pÃ«rfaqsuesi i UNRRES, dhe i shpjegova shka asht tue u ba nÃ« Shqipni me Klerin dhe popullin Katolik. I tregova represionet dhe burgjet e mbushuna me nÃ©. I tregova se pasiguria shtohet pÃ«rditÃ« e ma shumÃ«. Ai u pÃ«rgjegj: -Ecelenza, i dijmÃ« tÃ« gjitha shka ke thanÃ« e shka kÃ© me thanÃ«, bile, dijmÃ« edhe ma shumÃ« se ju, prandej duhÃ«t tÃ« dini se kemi ba shka asht e mundun por nuk kemi shka bajmÃ« ma. Ju jeni tÃ« pÃ«rfunduem se pÃ«r 40 vjet, komunizmi nuk do tÃ« hiqet prej Shqipnijet!
UnÃ« ika.
Na qÃ« ndigjuem, i thamÃ«: -Ti jÃ© pesimist!
Imzot Prennushi, ashtu i ambÃ«l dhe i butÃ« si ishte Ai, na tha: -Jo, nuk jam pesimist por keni me pa e ndoshta ma parÃ« tek unÃ« se shka do tâ€™iu gjejnÃ« ju. Ndoshta, asht premtue prej Zotit me e provue unÃ« shumÃ« shpejt. Prej asaj ditÃ« nuk e pashÃ« ma. Ai me tÃ« vÃ«rtetÃ« u martirizue.â€
Kur, Imzot Prennushi pyetÃ«t pÃ«r shkuemjen e tij nÃ« Misionin amerikan, ai pÃ«rgjegjet: â€œNÃ« Misionin amerikan kam shkue pÃ«r kryeshndosh pÃ«r Rusveltin. NÃ« TiranÃ« nÃ« njÃ« mbledhje tÃ« Klerit kemi diskutue pÃ«r mbylljen e shkollave, tÃ« seminarÃ«ve dhe shoqnive fetare si dhe ndalesat e qeverisÃ« pÃ«r fenÃ«. (NÃ« janar 1946) Kemi paraqitÃ« nÃ« qeveri njÃ« memorandum me tÃ« cilin kÃ«rkonim tÃ« drejtat tona fetare. Nga njÃ« kopjo ua kam Ã§ue edhe misionÃ«ve amerikane e franceze nÃ« TiranÃ«.â€ (Dosja 1245).
Imzot Prennushi shpjegon pÃ«r njÃ« takim me gjeneralin Hudgson, kur vizitoi ZyrÃ«n Famullitare, nÃ« TiranÃ«: â€œHudgson ka ardhÃ« me dy oficera. UnÃ« nuk dij frengjisht po dinte Don ShtjefÃ«n Kurti. Kemi bisedue mbi Ã§eshtje tÃ« pÃ«rgjithshme por me hollÃ«si nuk mÃ« kujtohÃ«t se Ã§farÃ«. Mbas disa ditÃ«sh i kam kÃ«thye vizitÃ«n unÃ« me Don Shtjefnin, nÃ« Pallatin e Misionit anglez ku mÃ« kujtohÃ«t se mÃ« ka pyet pÃ«r flamurÃ«t qÃ« mbante populli nÃ« rrugÃ«t e qytetit dhe mÃ« tha: -Ma mirÃ« do tÃ« ishte kenÃ« qÃ« tÃ« gjithÃ« kÃ«to flamuj tâ€™i banin rrobe me veshÃ« fukaratÃ«!
Nuk u shpreh mirÃ« pÃ«r qeverinÃ«, por u tregue i ftoftÃ«.â€(po nÃ« atÃ« dosje).
PÃ«r vuejtjet dhe torturat e bame mbi Imzot Prennushin tregon Prof. Arshi Pipa, ndÃ«rsa, kush ishte Imzot VinÃ§enci, tregojnÃ« kÃ«to rreshta tÃ« deponuem nÃ« hetuesi prej tij me datÃ«n 4 shtator 1947:
â€œUnÃ« (VinÃ§enc Prennushi) i thojshe popullit kur kishe kontakte me tÃ© dhe sidoemos me pjesÃ«n Katolike, se qeveria e sotme udhÃ«hiqet nga komunistat tÃ« cilÃ«t, nÃ© na luftojnÃ« deri nÃ« zhdukjeâ€.

Me datÃ«n 18 dhjetor 1947, Gjykata Ushtarake e DurrÃ«sit e pÃ«rberÃ« nga: Kryetari, major Gjon Banushi, anÃ«tarÃ«, major Zhule Ã‡iriako, kapiten Halim Ramohito dhe prokuror, kapiten Petrit Hakani, hapin gjyqin kundÃ«r tÃ« pandehurve:
1. Monsinjor VinÃ§enc Gjon Prennushi, datlindja 1885, Kryepeshkop i DurrÃ«sit, i biri i Gjonit dhe i DrandÃ«s, lindur nÃ« ShkodÃ«r.
1. Monsinjor VinÃ§enc Prennushi, vjeÃ§ 63, dÃ«nohet me 20 vjet burg.
VÃ«ndimi i GjykatÃ«s sÃ« DurrÃ«sit pÃ«rcillet pÃ«r shqyrtim nÃ« GjykatÃ«n e NaltÃ« tÃ« TiranÃ«s, bashkÃ« me njÃ« relacion tÃ« prokurorit tÃ« DurrÃ«sit, i quejtun Sotir Qiriaqi (1 dhetor 1947), nÃ« tÃ« kam shkÃ«putÃ« njÃ« frazÃ«, lexoni me kujdes:
Gjykata e NaltÃ« Ushtarake TiranÃ« e pÃ«rberÃ« nga: Kryetar, major Niko Ceta, anÃ«tarÃ«, kapiten Nexhat Hyseni, kapiten II Mustafa Iljazi dhe sekretar aspirant Thoma Rino, me datÃ«n 23 shkurt 1948, mbasi shqyrtoi Ã§eshtjÃ«n e tÃ« pandehurve.â€refuzon kÃ«rkesen e tyreâ€.
***
ArÃ«syeja e refuzimit nuk ka nÃ«vojÃ« pÃ«r koment, mbasi do tÃ« lexoni prap ma poshtÃ«: JanÃ« kundÃ«rshtarÃ« koshient tÃ« Pushtetit Popullor.
VinÃ§enc Prennushi deklaron se lufta ime ishte kundÃ«r komunistave e PartisÃ« Komuniste qÃ« ajo tÃ« mos egzistonte, kur tÃ« formohej Pushteti qÃ« mendonim me zbarkimin e amerikanÃ«ve.â€ (Dosja 1245, po aty).
Prof. Arshi Pipa, nÃ« â€œIn memoriamâ€, pÃ«r Imzot Prennushin tregon: â€œKur gjyqi ushtarak qÃ« u zhvillue nÃ« nji dhomÃ« tÃ« burgut e dÃ«noi me 20 vjet burgim tÃ« randÃ«, fjala e tij e mbrojtjes qe: â€œNuk i kam dashtÃ« kujt tÃ« keqÃ«n. Jam mundue me ba mirÃ«â€.
Dosja mbyllÃ«t me ProÃ§es-verbalin nr.103/1, datÃ« 10 mars 1948, i mbajtun me datÃ«n 9 mars 1948, nr. 51/3 nÃ« Seksionin e Sigurimit DurrÃ«s:
Imzot VinÃ§enc Prennushi vdiq nÃ« burgun e DurrÃ«sit me 19 mars 1949.
Kishe me thanÃ«, se, Dosja 1245 asht mbyllÃ« formalisht me pushkatimin e Don Anton Zogaj, por me siguri ajo ka vazhdue me kenÃ« e hapun deri me vdekjÃ«n e Don Pal Gjinit.
Kur vdiq edhe MARTIRI i fundit, vetÃ«m atÃ«herÃ«, ndoshta, nuk asht mendue ma pÃ«r ata njerÃ«z tÃ« pafajshÃ«m nga katilÃ«t e Sigurimit komunist shqiptar, tham ndoshta, mbasi komunistÃ«t kanÃ« pasÃ« punÃ« nganjÃ«herÃ«, e madje ma shpesh, ma shumÃ« me tÃ« vdekun se me tÃ« gjallÃ«.
Kur pashÃ« shprehjÃ«n e Imzot VinÃ§enc Prennushit: â€œLufta ime ishte kundÃ«r komunistave dhe PartisÃ« Komuniste qÃ« tÃ« mos egzistonteâ€, mu kujtue Imzot Ernesto Ã‡oba, i cili thotÃ« edhe ai mbas 20 vjetÃ«sh: â€œJam kenÃ« gjithmonÃ« kundÃ«r komunizmit, as nuk kam dashtÃ« me ia ndigjue zanin, kam punue me shpirt me e zhdukÃ« dhe do tÃ« vazhdoj me kenÃ« kundÃ«r deri nÃ« vdekje.â€ (Dosja Monsinjor Ernesto Ã‡oba me grupin). Edhe Imzot Ã‡oba dha Shpirt ndÃ«r birucat e Sigurimit famkeq tÃ« TiranÃ«s.
***
Tue lexue kujtimet e Imzot VinÃ§enc Prennushit, nÃ« revistÃ«n â€œZani i Shna Ndoutâ€, kallnuer 1930, me titull â€œNji e stigmatizueme e ditve tonaâ€, u ndalova njÃ« Ã§ast nÃ« takimin qÃ« Imzot Prennushi kishte pasÃ« me Teresa NEUMANN, nÃ« Bavari tÃ« GjermanisÃ«, e cila i kishte thanÃ« disa vite perpara:
â—â€œDo tÃ« keshÃ« nji aksident rrugor,
Do tÃ« bahÃ«sh IpeshkÃ«v dhe,
Mbas 13 vjetÃ«sh tÃ« IpeshkvisÃ« do tÃ« vdesÃ«sh MARTIR I FESÃ‹â€.
Dhe, me tÃ« vÃ«rtetÃ« nÃ« atÃ« prag pranvere, nÃ«sa lulja e Shâ€™Jozefit shpÃ«rthente gonxhÃ«t e saja ndÃ«r degÃ«t e Ã§veshuna prej acarit tÃ« komunizmit, njÃ« za ndigjohej nÃ« atÃ« errÃ«sinÃ«, nÃ« tÃ« mekun: â€œ PAK DRITÃ‹ ! â€“ MEHR LICHT !â€
Jo, jo ! Imzot!
ShumÃ« dritÃ« i dha Shpirti i Yt Imzot Prennushi, FesÃ«, Atdheut e kulturÃ«s sonÃ« perparmtare, me 19 Mars 1949.

NjÃ« pjesÃ« e vogel nga krijimtaria e Tij:
Ka ra hana ndÃ«r bajama,
Bijen e vet e pvet e ama:
Ã‡'ke moj bijÃ« qÃ« prap po kjanÃ«,
KjanÃ« e fshanÃ« e vetllat vranÃ«?
Kjava shumÃ« mori lum nana,
Tu'j qendisÃ« mÃ« ra gjylpana,
M'ra gjylpana nÃ«n balkue
E jam ulÃ« me e kerkue.
Po Ã§ka kje qi lotÃ«t t'i nxori,
Ku kje dhima, ku kje zori?
Jam tu'j drashtÃ« mos m'je harlisÃ«,
Qysh se kjan-o tu'j qendisÃ«.
Nuk asht gja, moj nanÃ«, s'asht gja
Por as kot un' sot s'jam vra,
Kjo dashni qÃ« m'ka pengu'
Asht e dej' o nanÃ« pÃ«r mu'.
Melbourne, 19 Mars 2022

Nga Fritz RADOVANI:
â€œISHTE VETEM 36 VJEÃ‡,
KUR E MBULUEN ME DHÃ‰ E BALTÃ‹ PÃ‹RSÃ‹GJALLI !â€

Shqipnia ka njÃ« sipÃ«rfaqe prej 28.000 km. katrorÃ«; njÃ« shtet i vogel mu nÃ« qendÃ«r tÃ« EuropÃ«s, ku mbas LuftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore, kur edhe gjyqi i njohun i Nurembergut pothuej i kishte mbyllÃ« proceset kryesore, nÃ« ShqipninÃ« e njÃ« miljon banorÃ«ve tÃ« varfÃ«n e tÃ« rraskapitun, kanÃ« fillue me u krye krimet ma tÃ« shÃ«mtueme ndaj ShqiptarÃ«ve nga vetÃ« tÃ« vetquejtunit â€œShqiptarÃ«â€. Pushtimi i ShqipnisÃ« nga sllavo â€“ komunistÃ«t nÃ« vitin 1944 solli nÃ« pushtet njÃ« grup anadollak fanatikÃ«sh, qÃ« kanÃ« me kalue edhe sa kohÃ« dhe vÃ«shtirÃ« se krimet e tyne antinjerzore kanÃ« me mujtÃ« me u harrue.
Disa herÃ« kam shkrue se mbas asaj kohÃ« qÃ« kÃ«ta terroristÃ«, kanÃ« krye ndaj Don Lazer ShantojÃ«s nÃ« hetuesi, tue i sharrue kambÃ«t e gangrenizueme me sharrÃ« druevari, vjen mbytja barbare nga katilÃ«t e pangopun me gjak e Klerikut Elbasanas At Josif Papamihali, ose i njohun nga besimtarÃ«t e qyteteve ku ka sherbye me emnin Papa Sifi.
Ka lÃ© me 23 Shtator 1912, nÃ« vitin e PavarsisÃ« nga osmanÃ«t, nÑ‘ Elbasan, njÃ« qytet i vjetÃ«r i pÃ«rmendun pÃ«r brezni tÃ« tana intelektualÃ«sh AtdhetarÃ«.
Tue u interesue per lidhjet e klerit kristjan atje, mujta me gjetÃ« edhe disa tÃ« dhana pÃ«r At Papamihalin, mbasi kishe ndeshÃ« edhe ma perpara nÃ« emnin e KÃ«tij Martiri tÃ« Madh tÃ« Popullit Shqiptar, atÃ«herÃ« kur pata fatin me njohÃ« afer edhe jetÃ«n e Imz. Jul Bonattit, me tÃ« cilin, At Josifin e ka lidhÃ« puna e madhe e Tyne, qÃ« mbetÑ‘t njÃ« â€œKujtesÃ« e pÃ«rjetÃ«shme pÃ«r Klerin e ardhshÃ«m Shqiptar: Unifikimi i Besimeve tona Katolike e Ortodokse me frymen e Ungjillit tÃ« ShejtÃ«â€. At Papamihali u shugurue meshtar me 1 dhjetor 1935, mbasi pÃ«rfundoi studimet nÃ« Kolegjin Papnor Grek nÃ« RomÃ«. Erdhi nÃ« AtdhÃ© dhe filloi detyrÃ«n e vet nÃ« qytetin e Elbasanit, ku me njÃ« vullnet tÃ« veÃ§antÃ« tÃ« Klerikut Katolik tÃ« rritit bizantin, punon pÃ«r afrimin e dashninÃ« ndÃ«rmjet familjeve tradicionale Elbasanase, aqsa edhe sot, atje kujtohet me dhimbje tÃ« madhe Emni i Tij. Fillon me pÃ«rkushtim restaurimin e Kishave monumentale Ortodokse nÃ« Shqipni, tue krye edhe detyrat e Klerikut tÃ« pervujtÃ«, qÃ« kultura e Tij universale e ban edhe ma tÃ« dashtun dhe ma tÃ« afruem me popullin e vet. Ai ka shÃ«rbye edhe nÃ« KorÃ§Ã« dhe nÃ« Berat. Kudo ku ka vue kamben Populli i atyne krahinave e kujton me dashuni e respekt.
NjÃ« FigurÃ« kaq e kompletueme me virtytet e njÃ« Shqiptari qÃ« kerkon â€œDashninÃ« e AtdhetarÃ«ve tÃ« Bashkuem nÃ«n hirin e Zotitâ€, nuk kishte si tÃ« shpÃ«tonte nga thonjtÃ« jo, vetem, tÃ« pergjakun tÃ« sigurimit komunist, por edhe fanatikÃ« e anadollakÃ« qÃ« e arrestojnÃ« me 31 Tetor 1946, me akuza fallso dhe shpifje, qÃ« mbesin deri nÃ« fund tÃ« pa provueme nga qindresa heroike e KÃ«tij vigani tÃ« brumoson me edukaten qytetare Elbasanase.
TÃ« gjitha perpjekjet e sigurimit bahen me mujtÃ« me e lidhÃ« veprimtarinÃ« e Tij me klerikÃ«t Imzot VinÃ§enc Prennushi, Don Shtjefen Kurti, At Pjeter Meshkalla, Papa Isak, At PalÃ« Dodaj e profesorÃ«t e njohun shkodranÃ« PrekÃ« KaÃ§inari dhe NikollÃ« Dakaj, me tÃ« cilÃ«t, pranon vetem â€œnjohjeâ€ dhe asgja tjeter, qÃ« mund ti perfshinte tÃ« gjithÃ« bashkÃ« nÃ« nenet e kodit penal â€œantikatolikâ€ tÃ« shtetit terrorist komunist shqiptar. QÃ« â€œkodi penalâ€ ishte i tillÃ«, e verteton arrestimi i vllajt tÃ« vogel tÃ« At Papamihalit, me emnin Kostaq, i datlindjes 1919, i pushkatuem nÃ« vitin 1952, vetem se â€œky Ã«shtÃ« vÃ«lla i armikut tÃ« popullit, klerikut tÃ« poshtÃ«r At Josif Papamihalitâ€ Ndoshta per disa e pabesueshme.(Dosja 4802, Arkiv MPMbrendshme, TiranÑ‘, 1998).
At Josif Papamihali â€œper mungesÃ« provashâ€ u dÃ«nue nga Gjykata Ushtarake e KorÃ§Ã«s, me 5 gusht 1947, â€œ5 vjet heqje lirije dhe punÃ« tÃ« â€œdetyruarâ€â€.
Edhe pse torturat ishin ma tÃ« mnershmet, Ai mujti me i perballue tue mbetÃ« njÃ« nga MartirÃ«t ma tÃ« paster e tÑ‘ panjollosun nÃ« tÃ« gjitha shkresat e dosjet e sigurimit barbar komunist.
Urrejtja e atyne organeve terroriste nuk do tÃ« mbyllej vetem deri kÃ«tu, po do tÃ« vazhdonte ashtu si me shumÃ« tjerÃ« ma parÃ«!
DÃ«rgohet nÃ« kampin e â€œpunÃ«s sÃ« detyruarâ€ tÃ« Maliqit tÃ« KorÃ§Ã«s, ose siÃ§, e kanÃ« quejtÃ« Ata, qÃ« mujtÃ«n me mbijetue nÃ« atÑ‘ vend zhdukje, â€œkampi i shfarosjes komunisteâ€ i tipit gulagÃ«ve tÃ« Stalinit, pa i lanÑ‘ asgja mangut atyne as per nga mundimi e vuejtjet as, per nga mbyllja e mnershme e jetÃ«s.
Atje kanÃ« pÃ«rballue tmerret e komunizmit gjakatarÃ« vetem Ata, qÃ« mujtÃ«n mos me u ligshtue shpirtnisht e fizikisht, mbasi â€œdishprimi dhe vetvrasjaâ€ ishin tÃ« pÃ«rditÃ«shme dhe tÃ« pashmangÃ«shme.
Mundi, lodhja, urija, etja, pislleku i parazitÃ«ve dhe lidhja pÃ«r shtyllÃ« e rrahja ma barbare deri nÃ« vdekje tÃ« njeriut, nga kriminelat ishin tÃ« papÃ«rshkrueshme nga ata qÃ« nuk i kanÃ« pa e provue.
NjerÃ«zit e pranguem liheshin me ditâ€™ e net tÃ« Ã§veshun nÃ« piken e acarit tÃ« dimnit jashtÃ« nÃ« akull, borÃ« e shi pa asnjÃ« mbuloje, tÃ« lidhun per trup, kambÃ« e dorÃ«, tek shtyllat e torturave; ka pasÃ« njerÃ«z qÃ« nuk u dhanÃ« as ujÃ« me pi derisa kanÃ« mbetÃ« fare pa ndjenja, ndÃ«rsa pÃ«r supen e qelbun me ujÃ« kÃ«nete as nuk bahet fjalÃ«, me ditÃ« tÃ« tana e besa edhe muej.
TÃ« gjitha kÃ«to unÃ« i di nga i mbijetuemi i atij kampi Paulin P. Prennushi, pÃ«r tÃ« cilin, ma vonÃ« ka shkrue At Zef Pllumbi, mbasi kur e kanÃ« sjellÃ« gati tÃ« vdekun nÃ« Shkoder dhe kanÃ« shkue nÃ« burgun e madh me e takue dy motrat dhe e shoqja e Tij, ato kanÃ« pritÃ« tek hekurat disa minuta kur po e sjellin Paulinin nÃ« takim. Ai kishte humbÃ« zanin dhe kÃ«to nuk ju pergjegjÃ«shin thirrjeve tÃ« mekta tÃ« Tij, mbasi nÃ« ftyrÃ« as nuk e njihnin edhe pse e kishin para syve tÃ« kapun per hekurat e vendit tÃ« takimit, nÃ« atÃ« burg mizorÃ«. KÃ«shtu i ngjau dhe At Josif Papamihalit, qÃ«, edhe Ai njÃ« ditÃ« vjeshte, nga mundi e lodhja u rrÃ«zue nÃ« balten e asaj kÃ«netÃ« tÃ« Maliqit, prej ku nuk mujt me u Ã§ue ma! Nuk u dÃ«nua me vdekje tÃ« menjÃ«hershme siÃ§ asht pushkatimi, por me vdekje â€œtÃ« ngadaltÃ«â€ qÃ« do tÃ« zgjaste jo pak minuta, por pesÃ« vjet!
Ai u akuzue se: â€œMbas Ã‡lirimit tÃ« ShqipÃ«risÃ« ka vazhduar politikÃ«n reaksionare tÃ« Vatikanit. Ka bÃ«rÃ« takime me elemente reaksionarÃ« me tÃ« cilÃ«t ka biseduar Ã§Ã«shtje kundÃ«r Pushtetit Popullor si dhe ka bÃ«rÃ« mbledhje me krerÃ«t katolikÃ« me qÃ«llim pÃ«r tÃ« sabotuar zgjedhjet e dy dhjetorit dhe vendosjen e partisÃ« Demokristiane nÃ« ShqipÃ«ri. Ka bÃ«rÃ« propagandÃ« kundra reformave. Ka punuar kundra interesave tÃ« popullit e tÃ« Atdheut, duke u subvencionuar me tÃ« holla prej agjentÃ«ve tÃ« UNRRA-s, qÃ« tÃ« formonte organizata klandestine, si organizata â€œDemokristianeâ€.â€
NÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« ajo â€œzgjatiâ€ vetÃ«m rreth njÃ« viti. Ã‡do ditÃ« tÃ« vitit â€œvdisteâ€ nga pak nÃ« luftÃ« me ujin, llom e baltÃ«, udhÃ«timin e mundimshÃ«m, mungesÃ«n e ushqimit, tÃ« veshjes dhe tÃ« gjumit, nÃ« atÃ« qÃ« u njoh me emrin â€œKÃ«neta e Vdekjesâ€ siÃ§ e emÃ«rtoi bashkÃ«vuajtÃ«si i tij nÃ« KÃ«netÃ«, shkrimtari Elbasanas Makensen Bungo, qÃ« e ka edhe personazh real nÃ« librin e tij me titull â€œKÃ«neta e Vdekjesâ€. FrymÃ«n e fundit nuk ia morÃ«n predhat e pushkÃ«ve vrastare, por â€œpredhat vrastareâ€ tÃ« duarve tÃ« kriminelÃ«ve qÃ« e mbytÃ«n tÃ« gjallÃ« nÃ« baltÃ«n dhe llomin e KÃ«netÃ«s. Po komunizmi â€œnuk u ngopâ€ me kÃ«tÃ« â€œpushkatim tÃ« ngadaltÃ«â€. Ata e akuzonin edhe per propaganda nÃ« votime se:
Kur klerikÃ«t pyeten Imzot VinÃ§enc Prennushin, nÃ«se ishte mirÃ« tÃ« merrnin pjesÃ« nÃ« zgjedhje apo jo. Ai u pÃ«rgjegjÃ«: â€œKjo nuk asht aspak e mirÃ«, sepse nuk pajtohet me parimin fetar, mbasi deputetÃ«t janÃ« me parime afetareâ€
Me daten 26 Tetor 1948, nÃ« moshen 36 vjeÃ§are, At Papamihali kishte ra perdhÃ©. PolicÃ«t urdhnuen me e mbulue me dhÃ© e baltÃ« ndÃ«rsa, At Josifi, kuptohet, ishte endÃ¨ gjallÃ«. NjÃ« vdekje vertetÃ« e mnershme antinjerzore!
E ndoshta, ashtu i gjallÃ«, i ramÃ« permbys nÃ« atÃ« baltÃ« mizore vllavrasÃ«se:
Ishte Shpirti i Tij i martirizuem qÑ‘ dÃ«shmoi, se: â€œAi mbet i Pavdekshem!â€
At Josifi sot asht njÃ« Zamak i Perjetshem i Flamurit tÃ« Gjergj Kastriotit!
Melbourne, 22 Mars 2022.

by **Laert** » 25 Mar 2022, 14:36

Nga Fritz RADOVANI:
â€œKallxonte nji zonjÃ«, e cila aso kohe bante punÃ«n si pÃ«rkthyese nÃ« shÃ«rbim personal tÃ« sekretarit tÃ« PartisÃ« Enver HoxhÃ«s, nÃ« marrÃ«dhanjet diplomatike me ambasadÃ«n e JugosllavisÃ« nÃ« TiranÃ«, si njiditÃ« me nji bashkÃ«fjalim ndÃ«rmjet ambasatorit titist e Enverit, ky i fundit shend e verÃ« i paska pasÃ« kumtue pÃ«rfaqÃ«suesit tÃ« Beogradit gati-gati si tue u krenue: â€œE mbytÃ«m PatÃ«r Anton Harapin e, me tÃ© kemi plagosÃ« pÃ«r vdekje Klerin Katolik!â€. Simbas rrÃ«fimit tÃ« grues, ambasatori diplomat i vjetÃ«r pan-serbian, i paska pasÃ« pÃ«rgjegjÃ«: â€œPo, po! Po keni ende gjallÃ« PatÃ«r Gjon Shllakun, i cili peshon shumÃ«â€, duhet - vazhdoi ai â€œ si mbas porosisÃ« qÃ« kam prej qeverisÃ« seme, tÃ« zhdukni Shllakun dhe tÃ« shkatrroni kulm e temel Ã§erdhen e Klerit Katolik nÃ« ShkodÃ«r, me nÃ« krye FranÃ§eskanÃ«t!â€ (At Daniel GjeÃ§aj â€œMartirizimi i KishÃ«s Katolike Shqiptareâ€ fq. 36.).
At Gjon Shllaku O.F.M. asht kenÃ« njÃ« FranÃ§eskan i pÃ«rgatitun nÃ« disa fusha.
Kishte kohÃ« qÃ« e kishte thanÃ« At Gjon Shllaku O.F.M., kÃ«te aksiomÃ« tÃ« Tij:
â€œTjetÃ«r kund njerÃ«zit e idealit nÃ«se i mbysin pÃ«r sÃ« gjalli, i nderojnÃ« pÃ«r sÃ« vdekuni. NdÃ«r nÃ©, ata mbyten dy herÃ«, edhe harrohÃ«n!â€.
FatkeqÃ«sisht, njÃ« thanje qÃ« sot, asht ma aktuale se asnjÃ«herÃ«!
At Gjon Shllaku asht le nÃ« ShkodÃ«r mÃ« 27.07.1907. Vazhdoi shkollen nder FranÃ§eskanÃ«t e Shkodres ku ra nÃ« sy per mprehtÃ«si. Studimet universitare i bani nÃ« Lovanio tÃ« HollandÃ«s si dhe nÃ« Paris. Asht shugurue Meshtar mÃ« 15.03.1931. Ka dhanÃ« mÃ«sim si Profesor nÃ« filozofi, gjuhÃ« frÃ«nge, ekonomi politike nÃ« Liceun Illyricum tÃ« FretÃ«nve nÃ« Shkoder. Zotnoi disa gjuhÃ«.
Ishte fillimi i vitit 1945, kur nÃ« Shkoder vinte Sejfulla Maleshova, gjoja me themelue â€œParti Demokristjaneâ€, dhe nepermjet rinisÃ« shkodrane u takue edhe me At Gjonin, i cili e vuni nÃ« dijeni se: â€œProvinÃ§iali I FranÃ§eskanve At Mati Prennushi, ua ka ndalue rreptÃ«sisht Fretenve me u marrÃ« me politikÃ«, dhe se, nÃ« rast tÃ« kundert do ti ndalonte thanjen e Meshes.â€ Vendimi i Tij ishte i padiskutueshem nga tÃ« gjithÃ« FranÃ§eskanÃ«t e ShqipnisÃ«.
Shpesh, flitej se asht mendue pÃ«r njÃ« Parti Demokristjane.
Shpesh, bisedohej se, â€œka kenÃ« formueâ€ kjo parti nÃ« Shqipni.
Kishte nga ata qÃ« e thonin tÃ« sigurt ekzistencÃ«n e kÃ«saj partie; por nga shumÃ« burime qÃ« pÃ«r mue kanÃ« kenÃ« burime tÃ« sigurta e tÃ« sakta edhe pse ishin burime gojore, si bie fjala Prof. GaspÃ«r Ugashi, Mark Gjon Shllaku, At Meshkalla, Don Mark Hasi, At GegÃ« Luma, At Dioniz Maka, Prof. Nush Radovani, Don Nikoll Mazrreku, At Gardini, Monsinjor Mikel Koliqi, etj., me tÃ« cilÃ«t, kur unÃ« kam bisedue pÃ«r kÃ«tÃ« Ã§Ã«shtje, e thonin pa ma tÃ« voglin dyshim, â€œse kjo parti nuk ka ekzistue kurrÃ« nÃ« Shqipni,â€œ por, asht kenÃ« njÃ« shpikje e komunistÃ«ve pÃ«r me shkatrrue klerin katolik, inteligjencÃ«n dhe rininÃ« entuziaste pÃ«r ndryshime politike demokratike.
AsnjÃ« organizatÃ« antikomuniste prej vitit 1943 nuk ka pasÃ« nÃ« emnin e saj njÃ« sigÃ«l demokristjane. AsnjÃ« pÃ«rson nuk merr pÃ«rsipÃ«r njÃ« detyrÃ« nga kjo parti. Ende sot nuk gjindet njÃ« dokument ku shkruhet njÃ« pikÃ« e statutit tÃ« kÃ«saj partie. Arkivat sot kanÃ« edhe detaje tÃ« programit tÃ« â€žBesÃ«lidhjes sÃ« Veriutâ€œ, qÃ« u formue nÃ« vitin 1943, si dhe perfundimin e saj.
Kjo pÃ«rputhet edhe me thanjet e At Gjolajt, nÃ« librin â€žÃ‡inarÃ«tâ€œ. Ky libÃ«r u ba shkak qÃ« nÃ« vitin 1998 me u bisedue kjo temÃ« edhe njÃ«herÃ« me z. Nino Kurti. Ai kishte lexue librin dhe ishte i kÃ«naqun qÃ« At Gjolaj, kishte shkrue njÃ« fakt qÃ« njihej edhe prej z. Nino, tue fillue nga loja e Sejfullah MalÃ«shovÃ«s e deri tek laboratorÃ«t e Sigurimit tÃ« Shtetit, nÃ« lidhje me kÃ«tÃ« parti fantazÃ«m e Ã§pikun e gjithmonÃ« e pakenun, qÃ« hangri sa koka njerÃ«zish tÃ« pafajshÃ«m.
I nderuemi z. Nino Kurti tregon se nÃ« muejn maji tÃ« vitit 1945, kishte shkue nÃ« shtÃ«pinÃ« e Mark Gjon Shllakut (Gjon Mark Pyka i Rusit), mbasi ishin shumÃ« shokÃ«. Aty kishte gjetÃ« Mark Lulashin dhe Paulin Kel Palin, qÃ« sapo kishin shkundÃ« mandin e po hanin nÃ« oborr. Ka shkue pak ma vonÃ« edhe njÃ«farÃ« Mark Palit nga LaÃ§i, qÃ« Nino kishte kohÃ« qÃ« nuk e kishte takue. I fundit ka mÃ«rrijtÃ« PjetÃ«r Berisha edhe ky krejt rastÃ«sisht. Asht bisedue pÃ«r zgjedhjet qÃ« do tÃ« zhvilloheshin nÃ« dhjetor tÃ« 1945.
Asht bisedue idea e ardhun nga Tirana prej Mark Palit dhe dyshimi qÃ« kishin tÃ« gjithÃ« kÃ«ta pÃ«rsona se, mos kjo ide asht lojÃ« e Sigurimit. Ndoshta, dy-tre nga kÃ«ta pÃ«rsona ndonjÃ«herÃ« kishin bisedue pÃ«r kÃ«tÃ« parti, por tÃ« gjithÃ« sÃ«bashku nuk e kishin bisedue kurrÃ«. Sigurisht paraqiste rrezik.
AtÃ«ditÃ«, i kujtohej mirÃ« z. Ninos, se ishte kenÃ« i pari PjetÃ«r Berisha qÃ« ka hapÃ« bisedÃ«n pÃ«r kÃ«tÃ« parti. Si parime pÃ«r tÃ« gjithÃ« nuk kishte asgja tÃ« panjoftuna, kuptohet pa hy ndÃ«r detaje.
Debati aty kishte fillue tek mÃ«nyra se si do tÃ« reagojÃ« pjesa e kulturueme Myslimane dhe a do tÃ« mÃ«rrijÃ« ajo pjesÃ« e pergatitun e myslimanÃ«ve me ba pÃ«r vedi shumicÃ«n tjetÃ«r. NjÃ«kohÃ«sisht edhe a do tÃ« pranojnÃ« ata me u drejtue kjo parti nga pÃ«rsona qÃ« pÃ«rfaqÃ«sojnÃ« pakicÃ«n e popullsisÃ«?
Problemi i dytÃ« ishte kenÃ« lidhja me klerin pÃ«r me pa a pranohet prej tyne si parim. KÃ«tÃ« e ka marrÃ« pÃ«rsipÃ«r Paulin Kel Pali e Mark Shllaku, per me e bisedue me At Gjon Shllakun. Kur asht ba fjalÃ« se kush mund tÃ« ishte kryetari, Mark Lulashi ka propozue emnin e Andro Petroviq, i cili nuk ishte aty dhe as nuk dinte gja pÃ«r kÃ«tÃ« bisedÃ«. TÃ« gjithÃ« ishin dakord pÃ«r Andron mbasi njihej si njeri i aftÃ«, i prÃ«gatitun mirÃ« si intelektual dhe shumÃ« besnik. Mbas pak ditÃ«sh Mark Shllaku kishte njoftue Ninon se, At Gjon Shllaku nuk ishte dakord qÃ« tÃ« formohet njÃ« parti e tillÃ«, mbasi largimi i Delegatit Apostolik tÃ« Vatikanit Imzot Leone Nigris nga Shqipnia, prej qeverisÃ« sÃ« TiranÃ«s, mÃ« 5 maji 1945, asht tregues shumÃ« i keq pÃ«r problemet e katolikÃ«ve nÃ« Shqipni. At Gjoni u kishte tregue se njÃ« Ã§Ã«shtje si kjo as nuk mund tÃ« bisedohet as me ProvinÃ§ialin At Mati Prennushi, e as me Imzot ThaÃ§in, mbasi asnjeni nuk janÃ« dakord. Mendimin e tyne sigurisht, ai e dinte nga takimi me Sejfullah MaleshovÃ«n, ku, At Gjoni asht kenÃ« prezent. At Gjoni kishte shtue se propozimi i TiranÃ«s asht vetem lojÃ« e komunistÃ«ve prandej, si pÃ«rfundim â€œkleri nuk pÃ«rzihet nÃ« Ã§Ã«shtje partishÃ« politike mbasi mund tâ€™a pÃ«sojÃ« si At LekÃ« Luli prej zogistaveâ€.
Nino Kurti dinte se asht ba edhe njÃ« pÃ«rpjekje tjetÃ«r prej Prof. Gjelosh Lulashit me At Ã‡iprian NikÃ«n, Guardian i FranÃ§eskanÃ«ve, por edhe kjo pa asnjÃ« rezultat. At Ã‡ipriani, pÃ«rveÃ§ shkaqeve tÃ« paraqituna nga At Gjoni, kishte shtue se ishte njoftue qÃ« edhe shkollat fetare shpejt po mbyllen.
Gjendja sa vjen e randohet mbasi kishte sinjalizime se ka xhakoj tÃ« pÃ«rzimÃ« me Sigurimin. Ai madje, kishte porositÃ« Prof. Gjelosh Lulashin, qÃ« mos tÃ« pÃ«rzihen asnjÃ« nÃ« kÃ«tÃ« Ã§Ã«shtje mbasi si po shifej, edhe anglo-amerikanÃ«t ShqipninÃ« e kanÃ« lanÃ« nÃ« dorÃ« tÃ« jugosllavÃ«ve dhe, â€œnuk dijmÃ« si do tÃ« bahet halli i jonÃ«â€. Nino, shtonte, se nuk ishte kenÃ« dakord qÃ« nÃ« fillim qÃ« kjo parti tÃ« formohej nÃ« lidhje me klerin katolik.
Kur Mark Shllaku i ka tregue se po formohet njÃ« organizatÃ« pa pjesmarrjen e klerit dhe asht Mark Ã‡uni qÃ« do tâ€™a drejtojÃ«, Nino ishte kenÃ« dakord dhe i kÃ«naqun pÃ«r tÃ¨. Me Ninon janÃ« kenÃ« tÃ« gjithÃ« papÃ«rjashtim shka ishin deri atÃ«herÃ« pÃ«r formimin e PartisÃ« Demokristjane.
Kjo ishte edhe arÃ«syeja qÃ« as nuk asht bisedue ma pÃ«r atÃ« parti qÃ« mbeti vetÃ«m njÃ« IDE. Mbas tyne nuk asht mendue ma as si ide. Ai e kishte njohÃ« ma parÃ« Mark Ã‡unin si djalÃ« shumÃ« inteligjent, trim, i vendosun dhe besnik. Ai e formoi OrganizatÃ«n â€œBashkimi Shqiptarâ€ e dha edhe jetÃ«n pÃ«r tÃ¨. AnÃ«tarÃ«t e asaj organizatÃ« edhe sot e kanÃ« pÃ«r nderÃ« qÃ« kanÃ« ba pjesÃ« nÃ« tÃ© dhe janÃ« drejtue nga atdhetari i flaktÃ« Mark Ã‡uni.
Nino e lente ide edhe pÃ«r faktin se pÃ«rsonat qÃ« janÃ« kenÃ« nÃ« shtÃ«pi tÃ« Mark Shllakut, madje, edhe Andro Petroviq qÃ« nuk ishte fare aty, tÃ« gjithÃ« janÃ« arrestue vetÃ«m pÃ«r organizatÃ«n â€œBashkimi Shqiptarâ€ dhe as qÃ«, asht tregue prej ndonjenit se asht mendue pÃ«r parti demokristjane, as gjatÃ« torturave, as gjatÃ« proÃ§esit gjyqÃ«sor, madje, as kur ishin ndÃ«r kampe e burgje. Ata nuk e kanÃ« zanÃ« nÃ« gojÃ« atÃ« ide se mund tÃ« ridÃ«noheshin mbas njÃ«zet vjetÃ«sh. Ata vetÃ«m kanÃ« porositÃ« njeni tjetrin qÃ« mos me zanÃ« me gojÃ« emnin e Andro Petroviq, mbasi mund tÃ« baheshin shkak pÃ«r zhdukjen si dhe pushkatimin e tij kurdoherÃ« nga komunistÃ«t.
Nino Kurti e pÃ«rfundoi bisedÃ«n e tij me kÃ«to fjalÃ«: â€œHipotezat, provokimet e bame nÃ« hetuesi, nÃ« gjyqe etj., janÃ« kenÃ« vetÃ«m trillime dhe shpifje, mbasi vetÃ«m po tÃ« dihej idea, asnjeni nuk do tÃ« shpÃ«tonte me kokÃ«. Kjo ide asht kÃ«rkue pÃ«r 50 vjetÃ« rresht nga Sigurimi i shtetit, por asnjÃ«herÃ« nuk asht ra nÃ« gjurmÃ«t e vÃ«rteta tÃ« sajÃ«, mbasi kryesore kemi pasÃ« besÃ«n.
UnÃ« jam edhe sot pÃ«r njÃ« Parti Demokristjane tÃ« vÃ«rtetÃ«, mbasi ajo do tÃ« ndikonte shumÃ« pÃ«r hymjen nÃ« EvropÃ«, po ku, me e gjetÃ« sot njÃ« kopjo tÃ« Andro Petroviq, apo tÃ« Mark Ã‡unit, per me e drejtue kÃ«tÃ« parti?â€.
Mbas asaj bisedÃ« per fatin e keq unÃ« nuk u pashÃ« ma me Ninon, mbasi edhe Ai vdiq ndÃ«r ato ditÃ« krejt papritmas nÃ« TiranÃ«.
Ka pasÃ« edhe njÃ« variant tjetÃ«r qÃ« flitej sikur Mark Pali i LaÃ§it tÃ« Kurbinit, kur ka ardhÃ« nÃ« ShkodÃ«r tek shtÃ«pia e Mark Shllakut nÃ« Rus, asht kenÃ« i dÃ«rguem pÃ«r â€œPartinÃ« Demokristjaneâ€ nga Imzot VinÃ§enc Prennushi. Edhe ky variant nuk qÃ«ndron mbasi as nuk asht folÃ« nÃ« atÃ« shtÃ«pi pÃ«r Imzot Prennushin. NjÃ«kohÃ«sisht, si mujte Imzot Prennushi me dÃ«rgue Mark Palin pÃ«r njÃ« detyrÃ« kaq tÃ« rÃ«ndÃ«sishme, krejt nÃ« kundÃ«rshtim me Argjipeshkvin Metropolitan tÃ« ShkodrÃ«s, Imzot GaspÃ«r ThaÃ§in, apo me kushrinin e vet, ProvinÃ§ialin e FranÃ§eskanÃ«ve At Mati Prennushin?
At Pjeter Meshkalla thonte: â€œAsnjÃ«herÃ« Shqipnia nuk asht kenÃ« e pergatitun pÃ«r njÃ« parti demokristjane, mbasi kleri nuk duhet me u pÃ«rzi ndÃ«r parti politike, ndÃ«rsa brezi i inteligjencÃ«s ishte ende nÃ« formim. Partia nuk bahet me aq pak njerÃ«z tÃ« pergatitun sa kishte ajo kohÃ«. Duheshin edhe pak vite, por komunizmi kje njÃ« shkatrrim pÃ«r tÃ« gjitha fushat, sÃ«pse, as qÃ« mund tÃ« bahej ma fjalÃ« pÃ«r qeverisje demokratike e aq ma pak Europjane.
Shkollat marksiste-leniniste kanÃ« me e pengue demokracinÃ« e qeverisjen demokratike edhe mbas pÃ«rmbysjes sÃ« komunizmit. Shkaqet dihen!â€

Dihet sakt: GjatÃ« asaj kohe tÃ« shkurtÃ«, per me evitue takimet me Sejfullahin, dy here At Matia e dergoi At Gjonin, zÃ«vendÃ«s-famullitar nÃ« Theth dhe, prej datÃ«s 14 korrik deri mÃ« 27 nÃ«ntor 1945, nÃ« Nikaj, tue zÃ«vendÃ«sue AtÃ« Dioniz Makaj, nder tÃ« parÃ«t fretÃ«n tÃ« arrestuem nga Sigurimi i shtetit nÃ« ShkodÃ«r.
Po i njajti fat mÃ« 23.01.1946, e ndjekÃ« edhe At Gjon Shllakun ndÃ«rsa, jepte mÃ«sim nÃ« klasÃ«. E arrestojnÃ« dhe fillon hetimet.
At Gjon Shllaku O.F.M. deklaroi para gjyqit:
Jam kenÃ« dhe jam kundÃ«r Ã§do lloj diktature. PÃ«r kÃ«tÃ« jam kenÃ« i keq edhe me italjanÃ«t, mbasi ardhjen e tyne e kam quejtÃ« pushtim. PÃ«r kÃ«tÃ« edhe Sejfullah MalÃ«shova mÃ« ka kÃ«rkue me formue nji parti Demokristjane por nuk mÃ« kanÃ« lejue eprorÃ«t, pÃ«r mos me u pÃ«rzi Kleri Katolik nÃ« politikÃ«.
Me datÃ«n 28. 01. 1946, i kam thanÃ« edhe z. Prokurorit se, Kisha, lejon pjesÃ«marrjen nÃ« politikÃ« tÃ« anÃ«tarÃ«ve tÃ« saj, mjaft qÃ« politika tÃ« pÃ«rdorÃ«t pÃ«r tÃ« miren e shoqnisÃ« dhe tÃ« popullit.
UnÃ« nuk kam ba pjesÃ« nÃ« kÃ«tÃ« organizatÃ« dhe as nuk kam sjellÃ« njeri nÃ« kÃ«tÃ« organizatÃ« mbasi po e pÃ«rsÃ«ris, nuk mÃ« asht lejue me u pÃ«rzi nÃ« politikÃ«. Arsyeja kryesore asht se drejtimin e shtetit e morÃ«n komunistÃ«t ateista.
Kur asht inaugurue ShtÃ«pia e KulturÃ«s nÃ« ShkodÃ«r, unÃ« kam shprehÃ« bindjen teme, se asht e para herÃ« qÃ« Shqipnia Ã§lirohet me gjakun e bijve tÃ« vet. Indipendenca e ShqipnisÃ« sot nuk asht nji dhanti, por asht fryt i pÃ«rpjekjeve tÃ« popullit Shqiptar.
PÃ«r organizatÃ«n â€œBashkimi Shqiptarâ€ e kam marrÃ« vesh kur asht arrestue At Fausti dhe At Dajani. Ma pÃ«rpara nuk kam dijtÃ« kurrgja.
***
Me datÃ«n 08. 02. 1946, kur po fillonte seanca e mbas drekes, porsa del para trupit gjykues z. Myfit Q. Bushati, ish student i gjimnazit tÃ« Jezuitve, i arrestuem edhe ky si anÃ«tar i kÃ«saj organizatÃ«, ndÃ«rpritet seanca nga ndÃ«rhymja e prokurorit Aranit Ã‡ela, i cili i drejtohet kryetarit tÃ« trupit gjykues me kÃ«to fjalÃ«: â€œMe qenÃ« se avokat Muzafer Pipa, implikohet nÃ« kÃ«tÃ« proÃ§es, se ka pasÃ« dijeni dhe se ka kÃ«nduar trakte tÃ« kÃ«tyre organizatave apo ka qenÃ« pjestar, kÃ«rkoj qÃ« tÃ« pÃ«rjashtohet si pÃ«rfaqsues mbrojtjÃ«je i tÃ« pandehurit PatÃ«r Gjon Shllaku me shokÃ«â€.
Av. Muzafer Pipa tha: NÃ« lidhje me kÃ«rkimin e z Prokuror, unÃ« nuk kam ndonjÃ« kundÃ«rshtim por, nÃ« kÃ«tÃ« rast unÃ« nuk pÃ«rfaqsoj Myfit Q. Bushatin.
Kryetari i trupit gjykues lexon vÃ«ndimin:
Lexoni me kujdes mÃ«nyren me tÃ« cilen u shtjellue ngjarja nga Aranit Ã‡ela, i cili nxjerrÃ« fÃ«tyren e vertetÃ« tÃ« tij!
â€œVÃ«ndim: Me qenÃ« se Muzafer Pipa, mbi egzistencÃ«n e organizatÃ«s sÃ« ashtuquajtur Demokristjane, ka patur dijeni dhe i atribohet faji qÃ« pretendohet qÃ« organizator Ã«shtÃ« PatÃ«r Gjon Shllaku, nÃ« anÃ« tjetÃ«r, qÃ« tÃ« pandehurit qÃ« ky pÃ«rfaqson kanÃ« qenÃ« pjestarÃ« tÃ« organizatÃ«s â€œBashkimi Shqiptarâ€, qÃ« do tÃ« bashkohej me DemokristjanÃ«n, sipas parimit juridik, nuk duhet tÃ« pÃ«rfaqsojÃ«, pÃ«r derisa i atribohet faji i dijenisÃ« ose i pjesÃ«marrjes, prandaj, Trupi Gjykues, konform kÃ«rkesÃ«s z. Prokuror, VÃ«ndosÃ« pÃ«rjashtimin e tij si pÃ«rfaqÃ«sues MbrojtjÃ«je i tÃ« pandehurve: PatÃ«r Gjon Shllaku, Rrok Martini, Ã‡esk Gjeluci, Ndoc Rrok Jaku dhe emron avokat Ranko Ã‡erankoviq.â€
Avokat Muzafer Pipa doli nga salla e gjyqit. (Dosja nr. 1068).
Nuk shkoi gjatÃ« dhe Aranit Ã‡ela e mbajti fjalÃ«n qÃ« i pat thanÃ« tue hy nÃ« bar â€œImperoâ€ tÃ« FushÃ«s sÃ« Ã‡elÃ«s: â€œHÃ«, Muzafer Pipa, e kemi ruajtur njÃ« gjysÃ«m leku edhe pÃ«r ty!â€.(DÃ«shmi gojore e Prof. GaspÃ«r Ugashit).
Populli i ShkodrÃ«s ruen nÃ« kujtesÃ«n e tij pÃ«rjetÃ« veprÃ«n heroike tÃ« Prof. Kol PrelÃ«s, Deputet i Kuvendit Popullor nÃ« zgjedhjet e 2 dhjetorit, i cili si burrat paraqet para gjyqit:

DEKLARATÃ‹:
UnÃ« i nÃ«nshkruemi Kol Prela, profesor nÃ« Liceun e Shtetit ShkodÃ«r, dhe PÃ«rfaqsues i Dekretuem nÃ« AsamblenÃ« Kushtetuese, pÃ«rsa i pÃ«rket tÃ« pandehurit PatÃ«r Gjon Shllaku, FranÃ§eskan nga Shkodra, deklaroj sa ma poshtÃ« vijon:
Pader Gjon Shllakun e kam njoftÃ« pÃ«r herÃ« tÃ« parÃ« nÃ« verÃ«n e vjetit 1940 kur u ktheva prej Italijet, mbasi mbarova studimet universitare. QyshÃ« nÃ« takimet e para qÃ« kam pasÃ« me tÃ© kam muejtÃ« me konstatue, se ai ishte nji element anti-italian dhe anti-fashist.
Kudo qi kishte rastin dhe mundÃ«sinÃ« demaskonte dhe disaprovonte ardhjen e ItalisÃ« kÃ«tu dhe, vÃ«primet tÃ« cilat Italia me trathtarÃ«t bante vazhdimisht kÃ«tu, nÃ« dam tÃ« tonÃ«.
NÃ« rast konkret dij se, ai propagandonte kundÃ«r njollosjes sÃ« Flamurit tonÃ« KombÃ«tar me fashjot e Liktorit e, kundÃ«r artikullit denigrues pÃ«r Popullin Shqiptar qÃ« P. Fulv Cordignano pat botue nÃ« revistÃ«n â€œAlbaniaâ€. Madje, nÃ« kÃ«tÃ« rasÃ«n e fundit nuk u kondenue vetÃ«m me disaprovue por edhe punoi pÃ«r pÃ«rpilimin e broshurÃ«s: â€œCordignano nÃ« gjyq pÃ«rpara botÃ«sâ€, tue gjetÃ« gadi tÃ« gjithÃ« bibliografinÃ«, tue pÃ«rkthye tÃ« gjithÃ« copat e autorve gjerman qÃ« nÃ«vojiteshin pÃ«r atÃ« pÃ«rgjegje. Nuk e vuni emnin nÃ« fund mbasi broshura delte nâ€™emnin e grupit tÃ« profesorÃ«ve tÃ« Liceut tÃ« Shtetit tÃ« ShkodrÃ«s e me vue emnin edhe ky, do tÃ« dukej se profesorÃ«t e nji instituti Shqiptar mos tÃ« ishin nÃ« gjendje me shkrue nji artikull pa kÃ«rkue ndihmÃ«n edhe jashta rrethit tÃ« tyne.
KÃ«tÃ«, mund tâ€™a dishmojnÃ« edhe Prof. Mark Ndoja e Prof. Simon Deda, tÃ« cilÃ«t nÃ« kÃ«tÃ« kohÃ« janÃ« kenÃ« nÃ« kontakt vazhdimisht me tÃ« pandehurin.
KÃ«tÃ« qÃ«ndrim anifashist ka vazhdue tâ€™a mbajÃ« gjatÃ« gjithÃ« kohÃ«s qÃ« kam kenÃ« nÃ« kontakt me tÃ©, d.m.th., deri nÃ« qershor 1943, datÃ« nÃ« tÃ« cilÃ«n jam ilegalizue, mbas sÃ« cilÃ«s, nuk kam pasÃ« ma rasÃ« me ra nÃ« pÃ«rpjekje me tÃ© derisa asht shlirue Shqipnia.
Mbas shlirimit dihet prej tÃ« gjithve se Pader Gjoni, ka dhanÃ« kontribut nÃ« lamÃ«n qÃ« ishte ma i pregaditun d.m.th. nÃ« atÃ« tÃ« kulturÃ«s.
Ka ba konferencÃ«n pÃ«r inaugurimin e ShtÃ«pisÃ« sÃ« KulturÃ«s nÃ« ShkodÃ«r, nÃ« tÃ« cilÃ«n ka thanÃ« ndÃ«r tjera edhe kÃ«to fjalÃ«:
â€œAsht e para herÃ« qÃ« Shqipnia shlirohet me gjakun e bijve tÃ« vet.
Indipendenca e ShqipnisÃ« sot nuk asht nji dhanti, por asht fryt i pÃ«rpjekjeve tÃ« Popullit Shqiptarâ€.
PÃ«rmbajtjen e kÃ«saj deklarate, jam gadi me e vÃ«rtetue edhe para Gjyqit tÃ« Popullit, po mos tÃ« jemi i xanun nÃ« shkollÃ« me mÃ«sime.
V.F.L.P. Deklaruesi: Prof. Kol Prela d.v.
Shkoder, 14. 02. 1946.

Ndersa At GegÃ« Luma deklaron nÃ« gjyq nÃ« vitin 1968: â€œShqipnia ka dy krahina tÃ« ndame, Veriu dhe Jugu, ka tre besime tÃ« ndame, myslimanÃ«, orthodoks dhe ma pak se tÃ« gjithÃ« katolikÃ«. Sikur tÃ« kishte edhe dy parti, njÃ« nÃ« pushtet dhe njÃ« opozitÃ«, popullsia do tÃ« ndahej nÃ« shtatÃ« pjesÃ«, qÃ« asht vÃ«shtirÃ« me u kuptue njena me tjetrÃ«n vetÃ«m dy pjesÃ« tÃ« sajat, jo ma shtatÃ«. AtÃ«herÃ«, ku mbetÃ« vend pÃ«r Parti Demokristjane?â€.

At Gjon Shllaku OFM u dÃ«nua me vdekje me pushkatim me 22.02.1946. Asht pushkatue nÃ« ShkodÃ«r, nÃ« orÃ«n 5 tÃ« mÃ«ngjesit, mÃ« 04.03.1946, sÃ« bashku me At Danjel Dajanin S.J., At Giovanni Fausti-n S.J., Seminaristin Mark Ã‡uni, tÃ« rinjtÃ« Qerim Sadiku, Gjelosh Lulashi e tÃ« tjerÃ«.
PatÃ«r Gjon Shllaku tha: â€œLamtumirÃ« mi thoni shokve FranÃ§eskanÃ« dhe tÃ« gjithÃ« tÃ« njoftunve. RrnoftÃ« Krishti Mbret dhe RrnoftÃ« Shqipnija!â€
KÃ«shtu mbylli jeten dijetari i madh At Gjon Shllaku.
At Gjon Shllaku O.F.M. nder shkrimet e veta me vlerÃ« ka lanÃ« njÃ« thesar tÃ« Ã§mueshem nga ana historike dhe filozofike, tue mos nenvleftsue asnjÃ«herÃ« pikpamjet e Tij Fetare dhe gjuhsore. Ajo qÃ« e veÃ§on Ate asht mospajtimi i Tij per asnjÃ« arsy me pikpamjet komuniste tÃ« kohÃ«s dhe tÃ« shtetit Shqiptar.
Ishte viti 1938 kur At Gjoni ishte drejtor i RevistÃ«s â€œHylli I DritÃ«sâ€.
Aty botoi shkrimin â€œShka asht komunizmiâ€, nÃ« tÃ« cilin analizoi doktrinÃ«n komuniste dhe njÃ«herit tue e njohÃ« mirÃ« vuni nÃ« dukje tÃ« metat e saj.
Ky studim i mirÃ«filltÃ« rreth marksizmit mbetÃ« gjithnjÃ« i kohÃ«s dhe aktual. Bie nÃ« sy sesi nÃ« ketÃ« shkrim, Ãt Gjon Shllaku pohon se komunizmi u nis si shkencÃ«, nga themeluesit e parÃ«, por pÃ«rfundoi si diktaturÃ«, nÃ«n drejtimin fanatik tÃ« njerÃ«zve tÃ« etun pÃ«r pushtet qÃ«, pÃ«r ta shue kÃ«tÃ« etje tÃ« tyne, nuk hezituene qÃ« tÃ« flijojnÃ« tue vra me miljona njerÃ«z tÃ« pafajshÃ«m tÃ« Globit.
Shkrim aktual dhe shumÃ« i vlefshÃ«m, ky shkrim pÃ«r historinÃ« e filozofisÃ«.
KushdokjoftÃ« ai Shqiptar qÃ« sot do tÃ« lexojÃ« mendimet rreth organizimit shoqnor, shkrimet filozofike, hulumtimet historike tÃ« Ãt Gjon Shllaku, ai do tÃ« vrejÃ« menjÃ«herÃ« se ndÃ«r ata, do tÃ« spikasin tri fjalÃ« me vlerÃ« tÃ« madhe: â€œShqiptari â€“ Frati â€“ Shqipniaâ€, dishka shumÃ« origjinale dhe me vlerÃ« per tÃ« gjitha kohÃ«t e historisÃ« sÃ« ShqipnisÃ«.
E ajo qÃ« ka vlerÃ« asht se historia e ShqipnisÃ« asht dishmitare e kÃ«tij trinomi tÃ« pandashÃ«m, unjisues pÃ«r idealet kulturore, shpirtnore dhe atdhetare.
Ãt Gjon Shllaku vazhdon edhe sot e na mÃ«son se, idealet shpirtnore dhe atdhetare janÃ« shumÃ« tÃ« Ã§mueshme, tÃ« njisueme me jetÃ«n e atij, qÃ« i jeton dhe i provon nder rrethanat e jetÃ«s sÃ« vet.
MÃ«simet e At Gjon Shllakut sot na kujtojnÃ« gjithnjÃ« sesi: Atdheu ndÃ«rtohet gjithmonÃ« mbi themelet e botÃ«s Shpirtnore.
NÃ« shkrimet e Tij At Gjoni, pohon pahezitue asnjÃ« moment tÃ« jetÃ«s sÃ« Tij:
â€œVeÃ§ nji kulturÃ« shpirtnore e hapÃ«t Ã¢sht e zoja tÃ« lindÃ« nji atdhedashtnÃ, me tÃ« cillen tÃ« Ã§mohen, tÃ« ruhen e tÃ« lavrohen karakteristikat e ndjesÃtÃ« kombtare, e mund tÃ« na shtyj me bÃ¢ flije tÃ« panumurta per tÃ« miren e Atdheutâ€. E sidomos At Gjoni (na mÃ«son), kurr tÃ« mos bijmÃ« nÃ« kurthÃ«n â€œku aventurjerat e tÃ« Ã§mendunit i bijnÃ« lodrÃ«s e na duertrokasim marrÃt e tyne.â€
Kjo kujtesÃ« sot na tregon saktÃ«sisht sesa i perkushtuem ishte tirani Ever per zbatimin e porosive tÃ« diktatorit Tito, per zhdukjen Klerit tonÃ« Katolik. Ky krim i dha vrasÃ«sit Ever dekoraten â€œHero i Popujve tÃ« JugosllavisÃ«â€, qÃ« ai e ka edhe sot tÃ« varun nÃ« fyt, mbasi nuk ka kush ia prekÃ« me dorÃ«, sepse tash ne, po presim dekoratat tjera qÃ« do tÃ« na â€œdhurojnÃ« Ballkani i hapurâ€!
Por, mos harroni se tradhÃ«tia e Atdheut paguhet edhe nga sternipat tuej!!
â€œMallkimi i Popullit Shqiptarâ€, per tÃ« cilin lutet NanÃ« Tereza, njÃ«ditÃ« jo larg do tÃ« marrin me vete tÃ« gjithÃ« ata, qÃ« me perkushtim i sherbejnÃ« sot atij!
Vlerat e paÃ§mueshme tÃ« At Gjon Shllakut, edhe pse lehen nÃ« heshtje, ato janÃ« vertetÃ« tÃ« doemosdoshme po, edhe tÃ« perjetÃ«shme per jeten e Atdheun.
Sa shumÃ« nevojÃ« ka Shqipnia sot, per Figura si At Gjon Shllaku O.F.M., qÃ« asht gjithmonÃ« njÃ« Zamak i freskÃ«t i Flamurit tÃ« Kastriotit - Skenderbeut !
Melbourne, 26 Mars 2022.

Nga Fritz RADOVANI:
HEROI MARK Ã‡UNI ASHT THEMELUESI I ORGANIZATÃ‹S SÃ‹ PARÃ‹ DEMOKRATIKE EUROPJANE ANTIKOMUNISTE â€œBASHKIMI SHQIPTARâ€, NÃ‹ SHKODER NÃ‹ VITIN 1945. EDHE NJÃ‹ ZAMAK I FLAMURIT TONÃ‹.
Mark Ã‡uni (1920 â€“ 1946), ishte nga fshati Bushat i Shkodres, i pushkatuem nÃ« moshen ma tÃ« bukur kur kje 26 vjeÃ§. Mark Ã‡uni formoi njÃ« organizatÃ« antikomuniste â€œBashkimi Shqiptarâ€ me tÃ« gjitha besimet, per me realizue zgjedhjet pluraliste nÃ« Shqipni, atÃ«herÃ« kur ende nuk diheshin â€œrezultatet e Konferences sÃ« JaltÃ«sâ€, kur Ever Hoxha kerkonte me rrejtÃ« e mashtrue nÃ« Shkoder, si gjithmonÃ« me Sejfullah Maleshoven per â€œzgjedhje demokratikeâ€ dhe â€œShqipni tÃ« LirÃ« e tÃ« Pavarunâ€, pikrisht atÃ«herÃ« kur, thundrat e Titos dhe tÃ« Stalinit kishin fillue me zhytÃ« nÃ« gjak e terror Popullin Shqiptar.
Bota vazhdonte me u la nÃ« gjak, e bombet binin mbi kokat tona kur Trimi Mark Ã‡uni, mendonte per Liri, PaqÃ« e Demokraci Europjano PerÃ«ndimore.
KÃ«te e verteton z. H. Kissinger nÃ« librin â€œDiplomaciaâ€, fq. 443, ku thotÃ«: â€œDy vitet e para pas luftÃ«s, vetÃ«m Jugosllavia dhe ShqipÃ«ria vendosÃ«n diktatura komuniste.â€

ORGANIZATA ANTIKOMUNISTE â€œB A S H K I M I S H Q I P T A Râ€
Arrestimet kishin fillue nga fundi i vitit 1945, para zgjedhjeve nÃ« Shkoder.
Me 28 janar 1946, ora 09.00, nÃ« Kinema â€œRozafatâ€ tÃ« qytetit tÃ« ShkodrÃ«s, hapet gjyqi kundÃ«r OrganizatÃ«s antikomuniste â€œBashkimi Shqiptarâ€ nga Gjykata Ushtarake e Qarkut, e pÃ«rbame nga ky trup gjykues vrasÃ«s: Kryetar: Mustafa Iljazi, AntarÃ«: Namik Qemali e Tonin Miloti dhe prokuror: Aranit Ã‡ela. NÃ« bankÃ«n e tÃ« akuzuemve ishin:
1. At Giovani Antonio Fausti S.J., vjeÃ§ 46, nga Breshia, Itali.
2. At Daniel Llesh Dajani S.J., vjeÃ§ 43, nga Blinishti, ZadrimÃ«.
3. Mark Ndoc Ã‡uni, vjeÃ§ 26, nga Bushati, ShkodÃ«r.
4. At Gjon Loro Shllaku O.F.M. vjeÃ§ 38, nga Shkodra
5. Gjergj Vat Bici, vjeÃ§ 26, nga Gurzi, Milot.
6. Gjon Prenk Shllaku, vjeÃ§ 22, nga Shkodra.
7. Ndoc Gjelosh Vata, vjeÃ§ 24, nga Gurzi, Milot.
8. Preng Llesh Lezaj, vjeÃ§ 24, nga Bulger, LezhÃ«.
9. PjetÃ«r Gjok Ejlli, vjeÃ§ 20, nga Beltoja, ShkodÃ«r.
10. Andro Lubo Petroviq, vjeÃ§ 32, nga Shkodra.
11. Ernest Gjok Dema, vjeÃ§ 26, nga Shkodra.
12. Gjelosh Lulash Bajraktari, vjeÃ§ 20, nga Ndreaj-Shosh, Dukagjin.
13. Luigj Ndoc KÃ§ira, vjeÃ§ 20, nga Shkodra.
14. Prof. Gjelosh Lul Marku, vjeÃ§ 32, nga Kastrati, ShkodÃ«r.
15. Zef Gjin Mirdita (Buka), vjeÃ§ 19, nga Shkodra.
16. Gjovalin Kol Zezaj, vjeÃ§ 17, nga Shkodra.
17. Nino Zef Kurti, vjeÃ§ 30, nga Shkodra, ish oficer.
18. Myfit Qamil Bushati, vjeÃ§ 18, nga Shkodra.
19. Qerim Sadik Myftari, vjeÃ§ 27, nga Vuthaj, Guci.
20.Luigj Sokol Shoshi, vjeÃ§ 32, shegÃ«rt i KaÃ§ulinit nÃ« ShkodÃ«r.
21.Frano PjetÃ«r Mark Mirakaj, vjeÃ§ 29, nga Iballe, PukÃ«.
22.PjetÃ«r Palok Berisha, vjeÃ§ 30, nga Shkodra, ish oficer.
23.Osman Brahim Plaka, vjeÃ§ 25, nga Tirana, ish oficer.
24.PjetÃ«r Sali PjetÃ«rnikaj, vjeÃ§ 33, nga MÃ«rturi, Dukagjin.
25.PjetÃ«r Mark Delija, vjeÃ§ 18, nga Shoshi, Dukagjin.
26.DedÃ« MÃ«hill Deda, vjeÃ§ 30, nga Palaj, Dukagjin.
27.JakÃ« Vas Ã‡unaj, vjeÃ§ 23, nga Bushati, ShkodÃ«r.
28.Pashuk Kol Matia, vjeÃ§ 22, nga BÃ«rdica, ShkodÃ«r.
29.PjetÃ«r KokÃ«rr Gjoka, vjeÃ§ 27, nga Toplana, Dukagjin.
30.Nik Deli Lekbibaj, vjeÃ§ 30, nga Nikaj, Dukagjin.
31.Rrok Martin Lacaj, vjeÃ§ 22, nga Bushati, ShkodÃ«r.
32.Ã‡esk Zef Gjeluci, vjeÃ§ 20, nga Shkodra, punÃ«tor nÃ«
ShtypshkronjÃ«n FranÃ§eskane.
33.Ndoc Rrok Jaku, vjeÃ§ 44, nga Jubani, ShkodÃ«r.
34.Tonin Nush Bianku, vjeÃ§ 18, nga Shkodra, punÃ«tor nÃ«
ShtypshkronjÃ«n FranÃ§eskane.
35.LazÃ«r Simon Kodheli, vjeÃ§ 17, nga Shkodra, punÃ«tor nÃ«
ShtypshkronjÃ«n FranÃ§eskane.
36.Ndue Bib Doda, vjeÃ§ 31, nga KaÃ§inari, MirditÃ«.
Kjo asht lista e plotÃ« e OrganizatÃ«s e marrun nga Arkivi i MMTiranÃ«.
Me datÃ«n 22 shkurt 1946, u dha vendimi i GjykatÃ«s Ushtarake nÃ« ShkodÃ«r, dhe mbasi u njoftue zyrtarisht Tirana, vjen kjo pÃ«rgjegje:
GjykatÃ«s Ushtarake ShkodÃ«r, nr. 6-55, dt. 26. 02. 1946,
(Dosja 1068, Arkivi M.M.TiranÃ«):
â€œAprovohet ndÃ«shkimi me vdekje pÃ«r:
Pader Giovani Fausti S.J., nga Breschia Itali,
Pader Daniel Dajani S.J., nga Shkodra,
Pader Gjon Shllaku OFM, nga Shkodra,
Mark Ndoc Ã‡uni nga Bushati,
Qerim Sadik Myftari nga Vuthaj, Guci,
Gjelosh Lulash Bajraktari nga Dukagjini.
Na lajmÃ«roni datÃ«n e ekzekutimit dhe vullnetin e tyre tÃ« fundit.
NdÃ«shkimi me vdekje i Gjergj Vat Bicaj, kthÃ«het nÃ« burgim tÃ« pÃ«rjetÃ«shÃ«m.
Aktet e fajtorisÃ« sÃ« Frano PjetÃ«r Mark Mirakaj, kanÃ« pÃ«r tâ€™u shqyrtuar mÃ« vonÃ« dhe vendimi do tâ€™ju komunikohet mbas shqyrtimit.
Ministri i LuftÃ«s dhe i Mbrojtjes KombÃ«tare
Gjeneral Kolonel Enver Hoxha d.v.
â€œSot ditÃ«n e hÃ«nÃ«, datÃ« 4-3- 1946 ora 05.00, nÃ« vendin e caktuar nÃ« Shkoder u ekzekutuan armiqtÃ« e popullit, dhe vullneti i tyre i fundit ishte:
Gjelosh Lulashi: â€œThoni babÃ«s tÃ« mÃ« falin se e kam trazue. TÃ« mÃ« falin shokÃ«t, se ndonji shpifje e kam ba prej zorit qi kam pasÃ«. NanÃ«s tÃ« fala dhe tÃ« mi puthin vllaznit. Borxhet qÃ« kam mbetÃ« tÃ« mi paguejn prindÃ«t. I fali me zemÃ«r tÃ« gjithÃ« ata qÃ« mÃ« kanÃ« ba keq. RrnoftÃ« Shqipnia!â€
PatÃ«r Danjel Dajani: â€œI fali ata qi mÃ« kanÃ« ba keq. Jam kondend se po vdes i pafajshÃ«m, ma mirÃ« se fajtor. Tâ€™i japin prindÃ«t (farâ€™e fisi), P. Zef Shllakut, me pasÃ« me mÃ« thanÃ« dy meshÃ«.â€
PatÃ«r Giovani Fausti: â€œJam kondend se vdekja po mÃ« vjen tue krye detyrÃ«n teme. DÃ«rgoni shÃ«ndet Jezuitve, xhakojve, Apostolikve dhe Argjipeshkvit. RrnoftÃ« Krishti Mbret!â€
PatÃ«r Gjon Shllaku: â€œLamtumirÃ« mi thoni shokve FranÃ§eskanÃ« dhe tÃ« gjithÃ« tÃ« njoftunve. RrnoftÃ« Krishti Mbret dhe RrnoftÃ« Shqipnija!â€
Mark Ã‡uni: â€œI fali tÃ« gjithÃ« ata qi mÃ« kanÃ« gjykue, dÃ«nue, si edhe ata qÃ« do tÃ« mÃ« ekzekutojnÃ«. I thoni nanÃ«s qÃ« i kam Ludovik RashÃ«s 15 napolona borxh dhe tâ€™ja paguejnÃ«. RrnoftÃ« Krishti Mbret dhe RrnoftÃ« Shqipnija!â€
Qerim Sadiku: â€œI fali ata qi nÃ« Ã§do kohÃ« mund tÃ« mÃ« kenÃ« ba keq. I fali edhe ata qÃ« mÃ« kanÃ« dÃ«nue me vdekje, dhe ata qÃ« do tÃ« mÃ« ekzekutojne. RrnoftÃ« Krishti Mbret, RrnoftÃ« Shqipnija!
Prokurori Ushtarak (Tonin Miloti) d.v.
ShÃ«nim (FR):
NÃ« ligjÃ«ratÃ«n e drejtÃ« gjithÃ«njÃ« i jam pÃ«rmbajtÃ« origjinalit, si edhe nÃ« ortografi. (autori).
Me datÃ«n 3 korrik 1946, Gjykata Ushtarake e ShkodrÃ«s njoftohet:
â€œAprovohet ndÃ«shkimi me vdekje i Frano P. Mark MirakÃ«s.
Njoftoni datÃ«n e ekzekutimit dhe vullnetin e tij tÃ« fundit. Frederik Nosi d.v.â€
Porosia e qeverisÃ« jugosllave u zbatue shumÃ« shpejt nga vrasÃ«si i pashpirt Ever Hoxha, prandej edhe Tito, e pat dekorue mÃ« 1 korrik 1946, â€œHero i Popujve tÃ« JugosllavisÃ«â€, dekoratÃ« qÃ« e â€œgÃ«zon edhe sotâ€ atje ku asht!
Ndonse materiali qÃ« kam pasÃ« nÃ« dorÃ« asht mjaft i pakÃ«t asht i mjaftueshÃ«m pÃ«r me nxjerrÃ« nÃ« dritÃ« organizatorÃ«t, pjesmarrÃ«sit, si dhe tÃ« pafajshmit e kÃ«saj organizatÃ«. Per nga numri i AntarÃ«ve ajo tronditi Shkodren!
Mark Ã‡uni deklaroi para trupi gjykues:
â€œUnÃ« dhe Prof. Gjelosh Lul Marku kemi drejtue punÃ«n e kÃ«saj organizatÃ«. At Fausti ka kenÃ« nÃ« TiranÃ« deri nÃ« maji tÃ« â€™45, pra, nuk ka dijtÃ« gja kur kemi formue organizatÃ«n. Fausti e Dajani nuk na kanÃ« folÃ« pÃ«r politikÃ«. Me At Gjon Shllakun nuk kam pasÃ« asnjÃ« lidhje pÃ«r kÃ«tÃ« punÃ«. Nuk dij se asht bisedue pÃ«r â€œdorÃ«n e zezÃ«â€ ndonjÃ«herÃ«. UnÃ« kam veprue nÃ« kundÃ«rshtim me rregullat e seminarit, por kÃ«tÃ« e kam ba nÃ« kokÃ«n teme, e dij se asht gabim por unÃ« e kam ba. PÃ«r traktin e dÃ«rguem prej xhakonit Gjon Shllaku tek Tuk Jakova, unÃ« nuk dij gja. As pÃ«r atentat nuk dij se asht bisedue. KlerikÃ«t nuk kanÃ« ba pjesÃ« nÃ« organizata politike mbasi e kanÃ« tÃ« ndalueme, dhe as na nuk e kemi kÃ«rkue njÃ« gja tÃ« tillÃ« prej tyne. Faji bie mbi mue.â€
Prof. Gjelosh Lul Marku tha:
â€œUnÃ« si profesor nÃ« seminar jam lidhÃ« me Mark Ã‡unin; me tÃ© kemi organizue dhe kemi shtypÃ« trakte kundÃ«r mÃ«nyrÃ«s sÃ« zgjedhjeve tÃ« 2 dhetorit, mbasi nÃ« kÃ«to zgjedhje nuk kemi pa asgja demokratike. KÃ«to zgjedhje forcojnÃ« vetÃ«m qeverisjen e komunistÃ«ve dhe tÃ« asnjÃ« force tjetÃ«r politike, kjoftÃ« demokristjane ose social-demokrate. UnÃ« nuk kam bisedue asnjÃ«herÃ« me Pater Dajanin e Faustin pÃ«r kÃ«tÃ« punÃ«, mbasi ata e kanÃ« tÃ« ndalueme me marrÃ« pjesÃ« nÃ« organizata politike. Dij se At Gjon Shllaku ka pasÃ« parime antifashiste dhe pro nacional-Ã§lirimtare, dhe se i ka shfaqÃ« me mjaft intelektual qÃ« shkonin nÃ« Kuvendin e FretÃ«nve, por nuk dij se ka formue parti e organizata.
UnÃ«, kam pranue se kam mendue vetÃ«m unÃ« pÃ«r â€œdorÃ«n e zezÃ«â€, por, pÃ«r kÃ«tÃ« nuk kam bisedue me klerikÃ«, por vetÃ«m me shokÃ«t e mij. Forca tÃ« tjera politike nuk e dij se ka kÃ«tu.â€
Gjergj Vat Bici tha:
â€œKryetar ka kenÃ« Prof. Gjelosh Luli, dhe ka drejtue me Mark Ã‡unin. Nuk dij se kemi pasÃ« nÃ« organizatÃ« Faustin e Dajanin. Mark Ã‡uni mÃ« ka thanÃ« se At Dajani nuk di gja nÃ« kÃ«tÃ« punÃ«.â€
Andro Petroviq tha:
â€œUnÃ« kam pasÃ« shoqni me Paulin K. Palin e Mark Shllakun, me tÃ« cilÃ«t kemi bisedue pÃ«r njÃ« organizatÃ«, por nuk kam kenÃ« kur asht formue. Nuk kam ndigjue prej askujt se At Gjon Shllaku, asht i pÃ«rzimÃ« nÃ« kÃ«tÃ« punÃ«. Nuk dij se nÃ« Shqipni ka pasÃ« ndonjiherÃ« parti demokristjane!â€
Mark Gjon Shllaku tha:
â€œUnÃ« kam shkue tek At Gjon Shllaku me i rregullue njÃ« radio, por nuk kemi bisedue pÃ«r organizata e parti. Ai ka drejtue ShoqninÃ« â€œAntonjaneâ€, dhe nuk dij se ajo shoqni ka kenÃ« politike.â€
PjetÃ«r Gjoka tha:
â€œE vetmja bisedÃ« politike qÃ« mÃ« ka ba mue At Fausti, ka kenÃ« kjo: â€œPa KosovÃ«n, nuk ka Shqipni Etnike!â€.
Luigj KÃ§ira tha:
â€œAt Fausti e At Dajani, nuk dijnÃ« kurrgja se unÃ« kam hjellÃ« trakte. Ata mi ka dhanÃ« Mark Ã‡uni e Gjergj Bicaj.
UnÃ« i kam lanÃ« nÃ« shtÃ«pi tÃ« Gjovalin Zezaj, dhe bashkÃ« me tÃ© kemi dalÃ« me i shpÃ«rnda. KÃ«tÃ« e ka dijtÃ« edhe xhakoni Gjon Shllaku e Zef Kuqi. Tue i shpÃ«rnda na ka kapÃ« Kol Shytani e Gjon Prennushi, e jemi arrestue atÃ« natÃ«, mÃ« 27 nandor 1945. Kush na paditi sâ€™e dij.â€
Xhakoni Gjon Shllaku tha:
â€œKam propagandue kundÃ«r komunizmit ateist dhe i kam dhanÃ« raport Pater Dajanit. Kur u kapÃ«n hjellsit e trakteve na u trembÃ«m shumÃ«, deshtÃ«m me u arratisÃ«, por nuk na ka lanÃ« Pater Dajani, i cili asht kÃ«shillue me Argjipeshkvin. Mark Ã‡uni asht takue me Jup Kazazin nÃ« shkurt tÃ« 1945 JezuitÃ«t i kanÃ« mbajtÃ« lidhjet me reaksionin nÃ«pÃ«rmjet Qerim Sadikut e Gjelosh Lulashit. MÃ« 26 nandor 1945, Mark Ã‡uni e Gjergj Bicaj, mÃ« kanÃ« dhanÃ« mue nga 200 copÃ« trakte, tÃ« cilat neve ia kemi dhanÃ« djelmoshave Zef Mirdita e Luigj KÃ§ira pÃ«r me i shpÃ«rnda.â€
NdÃ«rhynÃ« prokurori Aranit Ã‡ela:
â€œThuaj i pandehur, Ã§farÃ« ke thÃ«nÃ« ti nÃ« hetuesi pÃ«r Klerin Katolik dhe kryesisht pÃ«r mÃ«nyrÃ«n, se si kÃ«ta klerikÃ« qÃ« janÃ« kÃ«tu nÃ« bankÃ«n e tÃ« akuzuarve me juve, mbanin lidhje me tÃ« arratisurit dhe si mendonin me organizuar kryengritjen e armatosur, pÃ«r tÃ« rrÃ«zuar Pushtetin Popullor?â€
Xhakoni Gjon Shllaku i pÃ«rgjegjet:
NÃ«se doni, unÃ« edhe e Ã§veshi kÃ«mishÃ«n, dhe shifni si e kam trupin e nximÃ« kur i kam thanÃ« ato fjalÃ«, nuk asht e vÃ«rtetÃ«, qÃ« kÃ«tÃ« organizatÃ« e ka formue At Fausti e At Dajani. PÃ«r poezinÃ« e Tuk JakovÃ«s mÃ« ka shty delegati Nigris, se e kishte pritÃ« keq T. Jakova. Rektori, asht e vÃ«rtetÃ« se e ka shkye gazetÃ«n â€œKoha e reâ€. Dij se ata qÃ« ndanin trakte duhet tÃ« ishin tÃ« armatosun.â€
Gjelosh Lul Marku tha:
â€œNuk asht e vÃ«rtetÃ« se u kemi thanÃ« shpÃ«rndarsve tÃ« trakteve me kenÃ« tÃ« armatosun, nuk asht e vÃ«rtetÃ« se kemi pasÃ« lidhje me tÃ« arratisun.â€
Mark Ã‡uni tha:
â€œAsnjÃ« person nuk ka pasÃ« armÃ«. UnÃ« nuk i dij lidhjet e xhakonit Gjon Shllaku me delegatin Nigris. Nuk kam pasÃ« asnjÃ« dijeni pÃ«r poezinÃ« e dÃ«rgueme T. JakovÃ«s. Gjoni ndoshta, thotÃ« kÃ«to, se don me shpÃ«tue vedin.â€
At Giovani Fausti S.J., tha:
â€œUnÃ« nuk dij sÃ«pse e zaptoi Italia ShqipninÃ«, se nuk na ka lypÃ« lejen tonÃ« e, as nuk e kemi ftue qÃ« tÃ« vinte. Kur kanÃ« ikÃ« gjermanÃ«t nga Tirana, unÃ« jam plagosÃ«. PÃ«r lÃ«vizjen Nacional-Ã§lirimtare nuk e kam dijtÃ« se Ã§â€™parime ka pasÃ«. Derisa lÃ«vizja Nacional-Ã§lirimtare nuk pÃ«rket FenÃ«, jemi nÃ« pajtim tÃ« plotÃ« me kÃ«tÃ« lÃ«vizje. Ballin e Legalitetin i kam quejt si lÃ«vizje nacionaliste dhe kundra ItalisÃ« fashiste, por nga krenÃ«t e tyne nuk njof, vetÃ«m Don Zef Shestanin, por unÃ« me tÃ© nuk jam takue asnjÃ«herÃ«. Jam largue pÃ«r shkak se ky merrte pjesÃ« nÃ« politikÃ«.
TÃ« gjitha sendet janÃ« ba pa dijeninÃ« teme. FranÃ§eskanÃ«t dhe JezuitÃ«t nuk kanÃ« ardhÃ« nÃ« Shqipni pÃ«r qÃ«llime politike por pÃ«r qÃ«llime fetare, dhe jena mundue gjithmonÃ« me u largue nga politika. UnÃ« i nÃ«nshtrohem gjykimit por nuk kam punue kundÃ«r Pushtetit. KundÃ«r qeverisÃ« nuk kam folÃ«, veÃ§ kundÃ«r PartisÃ« Komuniste, tÃ« cilÃ«n e kemi konsiderue ateiste dhe imorale.
Mora vesht, kur erdha nga Tirana, se Mark Ã‡uni asht marrÃ« me trakte dhe se ishte udhÃ«heqÃ«s i atij grupi.
Deshtme ta qitnim jashtÃ« prej Seminarit, por atÃ«herÃ« ishte kot, prandej e mbajtÃ«m. NÃ« atÃ« kohÃ« ka ardhÃ« edhe xhakoni Gjon Shllaku, qÃ« donte tâ€™ikte po ne e mbajtÃ«m. Kisha nuk duhet tÃ« pÃ«rzihet nÃ« politikÃ«. Zogu vÃ«rtetÃ« i ka mbyllÃ« shkollat por nÃ« punÃ« tÃ« tjera nuk asht pÃ«rzi. Kisha kjoftÃ« edhe njÃ« qeveri tiranike e nderon pÃ«r mos me shkaktue randime ma tÃ« mÃ«dha, se edhe shkakton salvimin e KishÃ«s. PadÃ«r Anton Harapi, ka hy nÃ« qeveri pÃ«r me shpÃ«tue ShqipninÃ«, por ka ba gabim se qeveria ishte kuislinge, dhe qÃ«ndrimi i em ka kenÃ« negativ.
Xhakojt nuk mund tÃ« marrin pjesÃ« aktive nÃ« ndonji parti. UnÃ« kam njoftÃ« mjaft Katolik intelektual, qÃ« mund tÃ« punojshin mirÃ« nÃ« punÃ«t e qeverisÃ« por, pÃ«r fat tÃ« keq, KatolikÃ«t janÃ« m i n o r a n c Ã«.â€
NdÃ«rhynÃ« prokurori A. Ã‡ela:
â€œJuve kÃ«shtu keni kÃ«rkuar me pÃ«rÃ§arÃ« popullin shqiptarÃ«, duke e konsideruar pjesÃ«n Katolike gjithÃ«njÃ« njÃ« m i n o r i t e t !â€
At Giovani Fausti, pÃ«rgjegjet:
â€œJo, jo, e keni gabim, jo minoritet, por m i n o r a n c Ã« , e kam fjalÃ«n pÃ«r PAKICÃ‹.â€
At Daniel Dajani S.J. tha:
â€œUnÃ« pÃ«rsÃ«ris, nuk dij gja se ka pasÃ« organizatÃ« terroriste. Nuk kam marrÃ« vesht se asht formue organizatÃ« pÃ«r me luftue kundÃ«r Pushtetit. UnÃ« kam predikue kundÃ«r komunizmit ateist dhe i kam thanÃ« xhakojve, me e luftue ateizmin ku tÃ« ju nepÃ«t rasa. Nuk dij qÃ« Pader Fausti ka shprehÃ« ndonjÃ«herÃ« ide fashiste. Pohoj, se nuk jam marrÃ« me politikÃ« mbasi kÃ«tÃ« na e ndalojnÃ« rregullat e Institucionit tonÃ«. JezuitÃ«t nÃ« asnji mÃ«nyrÃ« dhe asnjiherÃ«, mos me u marrÃ« me politikÃ«. Nuk dij se ka pasÃ« ndonji Jezuit qÃ« ka shty xhakojt me u marrÃ« me politikÃ«.
AsnjiherÃ« nuk kemi kenÃ« kundÃ«r Ã§lirimit tÃ« ShqipnisÃ«, madje, e kemi dashtÃ« kÃ«tÃ«, prandej edhe nuk e kemi pengue. Mbas ikjes sÃ« gjermanve nuk mÃ« ka pÃ«lqye qÃ« qeveria ra nÃ« duert e komunistave. Komunizmin e kam urrye gjithmonÃ« se asht ateist dhe se lufton FenÃ«. Po persÃ«ris, se, as nuk dij se egziston organizatÃ« terroriste dhe as nuk kam ba pjesÃ« ndÃ«r to.â€
At Gjon Shllaku O.F.M., tha:
â€œJam kenÃ« dhe jam kundÃ«r Ã§do lloj diktature. PÃ«r kÃ«tÃ« jam kenÃ« i keq edhe me italjanÃ«t, mbasi ardhjen e tyne e kam quejtÃ« pushtim. PÃ«r kÃ«tÃ« edhe Sejfullah MalÃ«shova mÃ« ka kÃ«rkue me formue nji parti Demokristjane por nuk mÃ« kanÃ« lejue EprorÃ«t, pÃ«r mos me u pÃ«rzi Kleri nÃ« politikÃ«.
Me datÃ«n 28. Janar. 1946, i kam thanÃ« edhe z. Prokurorit se Kisha lejon pjesÃ«marrjen nÃ« politikÃ« tÃ« anÃ«tarÃ«ve tÃ« saj, mjaft qÃ« politika tÃ« pÃ«rdorÃ«t pÃ«r tÃ« miren e shoqnisÃ« dhe tÃ« popullit.
UnÃ« nuk kam ba pjesÃ« nÃ« kÃ«tÃ« organizatÃ« dhe as nuk kam sjellÃ« njeri nÃ« kÃ«tÃ« organizatÃ« mbasi po e pÃ«rsÃ«ris, nuk mÃ« asht lejue me u pÃ«rzi nÃ« politikÃ«. Arsyeja kryesore asht se drejtimin e shtetit e morÃ«n komunistÃ«t ateista. Kur asht inaugurue ShtÃ«pia e KulturÃ«s nÃ« ShkodÃ«r, unÃ« kam shprehÃ« bindjen teme, se asht e para herÃ« qÃ« Shqipnia Ã§lirohet me gjakun e bijve tÃ« vet.
Indipendenca e ShqipnisÃ« sot nuk asht nji dhanti, por asht fryt i pÃ«rpjekjeve tÃ« popullit Shqiptar. PÃ«r organizatÃ«n â€œBashkimi Shqiptarâ€ e kam marrÃ« vesh kur asht arrestue At Fausti e Dajani. Ma pÃ«rpara nuk kam ditÃ« kurrgja.
Me datÃ«n 08. 02. 1946, kur po fillonte seanca e mbas drekes, porsa del para trupit gjykues z. Myfit Q. Bushati, ish student i gjimnazit tÃ« Jezuitve, i arrestuem edhe ky si anÃ«tar i kÃ«saj organizatÃ«, ndÃ«rpritet seanca nga ndÃ«rhymja e prokurorit Aranit Ã‡ela, i cili i drejtohet kryetarit tÃ« trupit gjykues me kÃ«to fjalÃ«: â€œMe qenÃ« se avokat Muzafer Pipa, implikohet nÃ« kÃ«tÃ« proÃ§es, se ka pasÃ« dijeni dhe se ka kÃ«nduar trakte tÃ« kÃ«tyre organizatave apo ka qenÃ« pjestar, kÃ«rkoj qÃ« tÃ« pÃ«rjashtohet si pÃ«rfaqsues mbrojtjÃ«je i tÃ« pandehurit PatÃ«r Gjon Shllaku me shokÃ«â€.
Av. Muzafer Pipa tha: â€œNÃ« lidhje me kÃ«rkimin e z Prokuror, unÃ« nuk kam ndonjÃ« kundÃ«rshtim por, nÃ« kÃ«tÃ« rast unÃ« nuk pÃ«rfaqsoj Myfit Q. Bushatin.â€
Kryetari i trupit gjykues lexon vÃ«ndimin:
â€œVÃ«ndim: Me qenÃ« se Muzafer Pipa, mbi egzistencÃ«n e organizatÃ«s sÃ« ashtuquajtur Demokristjane, ka patur dijeni dhe i atribohet faji qÃ« pretendohet qÃ« organizator Ã«shtÃ« PatÃ«r Gjon Shllaku, nÃ« anÃ« tjetÃ«r, qÃ« tÃ« pandehurit qÃ« ky pÃ«rfaqson kanÃ« qenÃ« pjestarÃ« tÃ« organizatÃ«s â€œBashkimi Shqiptarâ€, qÃ« do tÃ« bashkohej me DemokristjanÃ«n, sipas parimit juridik, nuk duhet tÃ« pÃ«rfaqsojÃ«, pÃ«r derisa i atribohet faji i dijenisÃ« ose i pjesÃ«marrjes, prandaj, Trupi Gjykues, konform kÃ«rkesÃ«s z. Prokuror, VÃ«ndosÃ« pÃ«rjashtimin e tij si pÃ«rfaqÃ«sues MbrojtjÃ«je i tÃ« pandehurve: PatÃ«r Gjon Shllaku, Rrok Martini, Ã‡esk Gjeluci, Ndoc Rrok Jaku dhe emron Ranko Ã‡erankoviq.â€
Avokat Muzafer Pipa doli nga salla e gjyqit. (Dosja nr. 1068).
***
Nuk shkoi gjatÃ« dhe Aranit Ã‡ela e mbajti fjalÃ«n qÃ« i pat thanÃ« nÃ« bar â€œImperoâ€ tÃ« FushÃ«s sÃ« Ã‡elÃ«s: â€œHÃ«, Muzafer Pipa, e kemi ruajtur njÃ« gjysÃ«m leku edhe pÃ«r ty!â€.(DÃ«shmi e Prof. GaspÃ«r Ugashit).
Don Luigj Pici, edhe ky ato ditÃ« kryen njÃ« akt tjetÃ«r burrnor. Predikon para besimtarÃ«ve nÃ« KishÃ«n e ReÃ§it, se KlerikÃ«t e akuzuem pÃ«r OrganizatÃ«n â€œBashkimi Shqiptarâ€ janÃ« tÃ« pafajshÃ«m. Edhe ky prift vritet pa gjyq edhe pse ishte antarÃ« i KryesisÃ« sÃ« Frontit tÃ« Qarkut tÃ« ShkodrÃ«s.
Po, avokat Paulin Pali, qÃ« guxoi me i shtÃ«rngue dorÃ«n avokat Muzafer PipÃ«s pÃ«r qÃ«ndrimin e tij burrnor, si pÃ«rfundoi ?
â€“ Edhe kÃ«tÃ« do ta lexoni !

ShÃ«nim (FR): Edhe Prof. Simon Deda nÃ« DurrÃ«s, mbytet nÃ« Sigurim dhe hidhet nga dritarÃ«t i vdekun. Mos, ndoshta, edhe Ai kishte pregatitÃ« ndonjÃ« deklaratÃ« si ajo e Prof. Kol PrelÃ«s!? Aspak Ã§udi!
E, pra, qÃ©! Me fakte vritÃ«n profesorÃ«, filozofÃ«, avoketÃ«n, antifashistÃ«, atdhetarÃ«, klerikÃ«, njerÃ«z tÃ« thjeshtÃ«, tÃ« pastrehÃ«, vritÃ«n e vritÃ«n pikÃ«risht ata, qÃ« me trutÃ« e tyne tue dashtÃ« me i shÃ«rbye Atdheut, stÃ«rklatÃ«n murin e VorrÃ«ve tÃ« RÃ«majit nÃ« Shkoder, mÃ« 4-mars-1946, se, guxuen e kanÃ« thanÃ«: â€œKomunistÃ«t kanÃ« vorrue Shtetin nÃ« gropÃ«n e gjakderdhjÃ«ve, tÃ« grindjÃ«ve, tÃ« pÃ«rÃ§arjÃ«s, tÃ« ngatrresave, tÃ« plaÃ§kitjÃ«s, tÃ« vÃ«llavrasjÃ«s e spijunlleqÃ«ve!â€
Shqipnia edhe sot, asht model i papersÃ«ritshem i komunizmit nâ€™ EuropÃ«!
Melbourne, 29 Mars 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

â€œAtÃ« Giovanni Faustit, Klerik Jezuit (S.J.), ra dÃ«shmor i FesÃ« nÃ« ShkodÃ«r tÃ« ShqipnisÃ« me 4 Mars 1946. NÃ« pÃ«rvjetorin e 20-tÃ« tÃ« flijimit, Administrata Komunale dhe gjithÃ« popullata, ia kushton kÃ«tÃ« ndertesÃ«, nÃ« tÃ« cilÃ«n do tÃ« edukohen breznitÃ« e rejaâ€. KÃ«to fjalÃ« janÃ« shkrue nÃ« Marcheno, ku asht le me 9 Tetor 1899, nÃ« lokalitetin Brozzo tÃ« Val Trompios, nÃ« province shumÃ« tÃ« njohun tÃ« Breshies nÃ« Itali. Ishte ma i madhi nder 12 fÃ«mijÃ« tÃ« Paolos.
Ishte i njohun me Giovanni Battista Montini, qÃ« ma vonÃ« u ba Papa Pali VI.
Kur ishte 20 vjeÃ§ u thirr me krye sherbimin ushtarak. U lirue me graden e togerit, e hyni nÃ« Seminarin Papnuer tÃ« Universitetit ShÃ«n Toma i Akuinit.
Mbas njÃ« viti u kthye nÃ« Breshia, ku jepte aty landen e filozofisÃ« nÃ« Seminar.
Mbas pesÃ« vjetÃ«sh si Jezuit At Giovani Fausti u dergue nÃ« Shqipni, nÃ« Seminarin Papnuer tÃ« Shkodres, ku jepte landen e filozofisÃ«. Mbas plot tri vjetÃ«sh mÃ«soi Gjuhen Shqipe, njÃ«kohÃ«sisht thelloi edhe studimin e Islamit nÃ« sektin Bektashi, halveti, rufai, ku ka shkrue dhe disa artikuj nÃ« revisten e 1931 â€“ 33 Civilta Cattolika. Materiale qÃ« u pritÃ«n mirÃ« si mirkuptim besimi.
NÃ« vitin 1932, u rikthye nÃ« Itali, nÃ« Mantova mbasi u smue nga tuberkulozi. U mjekue nÃ« Zvicerr dhe vazhdoi me dhanÃ« mÃ«sim nÃ« Gallarate, Milano.

U dallue si Profesor i filozofisÃ« nÃ« fushen e dialogut Myslimano-Katolik, dhe nÃ« 1937, krijoi Lidhjen â€œMiqtÃ« e Orjentit Myslimanâ€, qÃ« u perhap shumÃ«.
NÃ« vitin 1942 u rikthye nÃ« Shqipni, si Rrektor nÃ« Shkoder, po mbas pak kohe shkoi e u vendos nÃ« TiranÃ«. Atje mori njÃ« goditje plumbi nÃ« mushkni.
Sigurisht qÃ« pat problem shndeti, tÃ« cilat u pasuen edhe mbas pushtimit tÃ« ShqipnisÃ« nga komunistÃ«t e diktatorit barbar Ever Hoxha.
At Giovanni Fausti S.J., asht njÃ« prej figurave ma tÃ« shqueme qÃ« u bie nÃ« sy komunistÃ«ve tÃ« ShqipnisÃ«, jo vetem per kenjen Italian po edhe si Jezuit.
Me daten 31 Dhjetor 1945, e arrestojnÃ« bashkÃ« me At Daniel Dajanin, dhe tÃ« dy i akuzojnÃ« per veprimtari antikomuniste, ndersa At Faustin e akuzojnÃ« edhe pÃ«r â€œtentativÃ« arratisjeâ€ si dhe, pÃ«r formimin e PartisÃ« Demokristiane, akuza tÃ« cilat nuk ishin fare tÃ« verteta.
GjatÃ« zhvillimit tÃ« gjyqit tÃ« OrganizatÃ«s â€œBashkimi Shqiptarâ€ foli:

At Giovani Fausti S.J., ose At Gjon Fausti S.J.:
UnÃ« nuk dij sÃ«pse e zaptoi Italia ShqipninÃ«, se nuk na ka lypÃ« lejen tonÃ« e, as nuk e kemi ftue qÃ« tÃ« vinte. Kur kanÃ« ikÃ« gjermanÃ«t nga Tirana, unÃ« jam plagosÃ«. PÃ«r lÃ«vizjen Nacional-Ã§lirimtare nuk e kam dijtÃ« se Ã§â€™parime ka pasÃ«. Derisa lÃ«vizja Nacional-Ã§lirimtare nuk pÃ«rket FenÃ«, jemi nÃ« pajtim tÃ« plotÃ« me kÃ«tÃ« lÃ«vizje. Ballin e Legalitetin i kam quejt si lÃ«vizje nacionaliste dhe kundra ItalisÃ« fashiste, por nga krenÃ«t e tyne nuk njof, vetÃ«m Don Zef Shestanin, por unÃ« me tÃ© nuk jam takue asnjÃ«herÃ«. Jam largue pÃ«r shkak se ky merrte pjesÃ« nÃ« politikÃ«.
TÃ« gjitha sendet janÃ« ba pa dijeninÃ« teme. FranÃ§eskanÃ«t dhe JezuitÃ«t nuk kanÃ« ardhÃ« nÃ« Shqipni pÃ«r qÃ«llime politike por pÃ«r qÃ«llime fetare, dhe jena mundue gjithmonÃ« me u largue nga politika.UnÃ« i nÃ«nshtrohem gjykimit por nuk kam punue kundÃ«r Pushtetit. KundÃ«r qeverisÃ« nuk kam folÃ«, veÃ§ kundÃ«r PartisÃ« Komuniste, tÃ« cilÃ«n e kemi konsiderue ateiste dhe imorale.
Mora vesht, kur erdha nga Tirana, se Mark Ã‡uni asht marrÃ« me trakte dhe se ishte udhÃ«heqÃ«s i atij grupi. Deshtme ta qitnim jashtÃ« prej Seminarit, por atÃ«herÃ« ishte kot, prandej e mbajtÃ«m. NÃ« atÃ« kohÃ« ka ardhÃ« edhe xhakoni Gjon Shllaku, qÃ« donte tâ€™ikte po ne e mbajtÃ«m.
Kisha nuk duhet tÃ« pÃ«rzihet nÃ« politikÃ«. Zogu vÃ«rtetÃ« i ka mbyllÃ« shkollat por nÃ« punÃ« tÃ« tjera nuk asht pÃ«rzi. Kisha kjoftÃ« edhe njÃ« qeveri tiranike e nderon pÃ«r mos me shkaktue randime ma tÃ« mÃ«dha, dhe shkakton salvimin e KishÃ«s. PadÃ«r Anton Harapi, ka hy nÃ« qeveri pÃ«r me shpÃ«tue ShqipninÃ«, por ka ba gabim se qeveria ishte kuislinge, e qÃ«ndrimi i em ka kenÃ« negativ.
Xhakojt nuk mund tÃ« marrin pjesÃ« aktive nÃ« ndonji parti. UnÃ« kam njoftÃ« mjaft Katolik intelektual, qÃ« mund tÃ« punojshin mirÃ« nÃ« punÃ«t e qeverisÃ« por, pÃ«r fat tÃ« keq, KatolikÃ«t janÃ« m i n o r a n c Ã«.
NdÃ«rhynÃ« prokurori A. Ã‡ela:
Juve kÃ«shtu keni kÃ«rkuar me pÃ«rÃ§arÃ« popullin shqiptarÃ«, duke e konsideruar pjesÃ«n Katolike gjithÃ«njÃ« njÃ« m i n o r i t e t !
At Giovani Fausti, pÃ«rgjegjet:
â€œJo, jo, e keni gabim, jo minoritet, por m i n o r a n c Ã« , e kam fjalÃ«n pÃ«r PAKICÃ‹â€

Me datÃ«n 22 shkurt 1946, u dha vendimi i GjykatÃ«s Ushtarake nÃ« ShkodÃ«r, dhe mbasi u njoftue zyrtarisht Tirana, vjen kjo pÃ«rgjegje:
GjykatÃ«s Ushtarake ShkodÃ«r, nr. 6-55, dt. 26. 02. 1946,
(Dosja 1068, Arkivi M.M.TiranÃ«):
â€œAprovohet ndÃ«shkimi me vdekje pÃ«r:
1. Pater Giovani Fausti nga Breschia Itali, (9 Tetor 1899-4 Mars 1946)

Na lajmÃ«roni datÃ«n e ekzekutimit dhe vullnetin e tyre tÃ« fundit.
Ministri i LuftÃ«s dhe i Mbrojtjes KombÃ«tare
Gjeneral Kolonel Ever Hoxha d.v.

Sot ditÃ«n e hÃ«nÃ«, datÃ« 4-Mars 1946 ora 05.00, nÃ« vendin e caktuar tek Muri i Vorreve tÃ« RrÃ«majit nÃ« Zallin e Kirit nÃ« Shkoder, u ekzekutuan armiqtÃ« e popullit, dhe vullneti i tyre i fundit ishte:
3. PatÃ«r Giovani Fausti: â€œJam kondend se vdekja po mÃ« vjen tue krye detyrÃ«n teme. DÃ«rgoni shÃ«ndet Jezuitve, xhakojve, Apostolikve dhe Argjipeshkvit. RrnoftÃ« Krishti Mbret!â€
Prokurori Ushtarak (Tonin Miloti)d.v.

Sigurisht, dihej fundi i njÃ« grupi antikomunist e Fetar, i formuem pa asnjÃ« fakt nga njerzÃ« pashkollÃ«, tÃ« brumosun me ide marksiste dhe ateiste. Kryesore tek ky brez ishte fryma sllavokomuniste, qÃ« i ka shoqnue gjithÃ« jeten deri nÃ« fundin e veprÃ«s sÃ« tyne. Pa dashtÃ« me u zgjatÃ« do tÃ« ve nÃ« dukje se aq tÃ« rrezikshem ishin kÃ«ta bisha, sa edhe sot u shihen pasojat e tyne.
Pasojat e tyne janÃ« shkatrrimtare dhe tÃ« pariparueshme, mbasi fatkeqsisht, asnjeni nuk u dÃ«nue atÃ«herÃ« kur Europa Lindore e dÃ«noi per vepren e tyne.
Kush ishte At Giovanni Fausti S.J.:
At Fausti na la ditaret e tij, pÃ«rmes tÃ« cilave mund tÃ« njohim hollÃ«sisht ndjenjat, mendimet, shqetÃ«simet, luftÃ«n shpirtnore, dÃ«shirÃ«n pÃ«r tâ€™i shÃ«rbye sa ma mirÃ« Jezu Krishtit. Njohim hollÃ«sisht edhe ngjarjet e ditÃ«ve tÃ« tmershme tÃ« viteve 1945-1946, ditÃ« martirizimi tÃ« klerit katolik, njÃ«ra nga tÃ« cilat asht edhe â€“ 4 marsi â€“ qÃ« do tâ€™i jepte palmÃ«n e Martirit.
Fragmente nga kÃ«ta ditare u botuen nÃ« librin â€œPadre Fausti, Martir nÃ« Shqipniâ€, shkrue nga Armando Guideti, botue nÃ« RomÃ«, mÃ« 1974.
PÃ«r tÃ« zbulue nÃ« mÃ«nyrÃ« sa ma tÃ« plotÃ« personalitetin e AtÃ« Gjon Faustit, jeta e tij nÃ« kÃ«tÃ« libÃ«r pÃ«rshkruhet tue u nisÃ« nga vdekja. Sepse vetÃ«m tue u nisÃ« nga vdekja, nga dita kur njÃ« plumb komunist e qÃ«lloi nÃ« lule tÃ« ballit, mbas murit tÃ« VorrezÃ«s Katolike tÃ« ShkodrÃ«s, mund tâ€™i jepte pergjegje pyetjes: â€œA ishte At Fausti Ai, qÃ« u pÃ«rshkrue nga shtypi komunist si kriminel, thjesht pÃ«r tÃ« pÃ«rligjun arrestin, procesin, dÃ«nimin, pushkatimin? Apo ishte Njeri krejt tjetÃ«r!â€. Epitetet komuniste nuk i perkasin At Faustit!
Ai u arrestue me 31 dhjetor 1946, doli para gjyqit ushtarak mÃ« 30 janar 1946, dhe u pushkatue mÃ« 4 mars 1946. E ku e ka sot Vorrin At Fausti?
Veni njÃ« Zamak mbas Murit Vorreve tÃ« RrÃ«majitâ€¦ Aty asht edhe Ai!
Melbourne, 2 Prill 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

At Daniel DAJANI S.J., asht nder JezuitÃ«t Shqiptar qÃ« ka lanÃ« kujtime tÃ« pashlyeshme nÃ« kujtesen e nxanÃ«sve tÃ« Tij dhe tÃ« Popullit Shqiptar. Asht le nÃ« Blinisht me 2 Dhjetor 1906. Ka studjue nÃ« Seminarin e njohun Papnuer tÃ« Shkodres e ma vonÃ« nÃ« Goricia tâ€™ ItalisÃ«. NÃ« Kieri perfundoi filozofinÃ«.
NÃ« vitin 1935 asht kthye nâ€™ Atdhe e asht emnue mÃ«sues nÃ« shkollen qÃ« kishte studjue Ai vetÃ«. Asht kenÃ« shumÃ« i pÃ«rgatitun nÃ« gjuhen latinishte. Ngjarjet e vitit 1944 sollÃ«n ndryshime edhe nÃ« Seminarin Papnuer tÃ« Shkodres, ku At Dajani u emnue Rektor i Kolegjes e Seminarit Papnor tÃ« Shkodres, i cili nÃ« fillim tÃ« vitit 1946, u mbyll perfundimisht mbas arrestimit Jezuitve. Dhe kujtohen tÃ« pranguem gjoja si antarÃ« tÃ« OrganizatÃ«s â€œBashkimi Shqiptarâ€, At Dajani e At Giovani Fausti, jezuit tÃ« pafajshem tÃ« dy, me 31 Dhjetor 1945.
Arrestimi i Rrektorit dhe i Zv. Rrektorit Jezuitve tÃ« Shkodres, i lidhun nga vet Sigurimi i shtetit me xhakonin Mark Ã‡uni dhe At Gjon Shllakun OFM, ishte i urdhnuem direkt nga tirani Ever Hoxha, i cili me kÃ«te rasÃ«, sigurisht po zbatonte urdhnin e diktatorit Tito, dhanÃ« TiranÃ«s prej ambasadorit tÃ« tij.
TÃ« shohim edhe deponimet e faktet e tâ€™ akuzuemve para trupit gjykues:
At Daniel Dajani S.J.:
â€œUnÃ« pÃ«rsÃ«ris, nuk dij gja se ka pasÃ« organizatÃ« terroriste. Nuk kam marrÃ« vesht se asht formue organizatÃ« pÃ«r me luftue kundÃ«r Pushtetit. UnÃ« kam predikue kundÃ«r komunizmit ateist dhe i kam thanÃ« xhakojve, me e luftue ateizmin ku tÃ« ju nepÃ«t rasa. Nuk dij qÃ« Pader Fausti ka shprehÃ« ndonjÃ«herÃ« ide fashiste. Pohoj, se nuk jam marrÃ« me politikÃ« mbasi kÃ«tÃ« na e ndalojnÃ« rregullat e Institucionit tonÃ«.
JezuitÃ«t nÃ« asnji mÃ«nyrÃ« dhe asnjiherÃ«, mos me u marrÃ« me politikÃ«.
Nuk dij se ka pasÃ« ndonji Jezuit qÃ« ka shty xhakojt me u marrÃ« me politikÃ«.
AsnjiherÃ« nuk kemi kenÃ« kundÃ«r Ã§lirimit tÃ« ShqipnisÃ«, madje, e kemi dashtÃ« kÃ«tÃ«, prandej edhe nuk e kemi pengue. Mbas ikjes sÃ« gjermanve nuk mÃ« ka pÃ«lqye qÃ« qeveria ra nÃ« duert e komunistave. Komunizmin e kam urrye gjithmonÃ« se asht ateist dhe se lufton FenÃ«.
PersÃ«ris, se, as nuk dij se egziston organizatÃ« terroriste dhe as nuk kam ba pjesÃ« ndÃ«r to.â€(Dosja 1068 Arkivi Mbrendshme TiranÃ«)

Mark Ã‡uni:
â€œUnÃ« dhe Prof. Gjelosh Lul Marku kemi drejtue punÃ«n e kÃ«saj organizatÃ«. Fausti e Dajani nuk na kanÃ« folÃ« pÃ«r politikÃ«.â€

Gjergj Vat Bici:
â€œKryetar ka kenÃ« Prof. Gjelosh Luli, dhe ka drejtue me Mark Ã‡unin. Nuk dij se kemi pasÃ« nÃ« organizatÃ« Faustin e Dajanin. Mark Ã‡uni mÃ« ka thanÃ« se At Dajani nuk di gja nÃ« kÃ«tÃ« punÃ«.â€

Luigj KÃ§ira:
â€œAt Fausti e At Dajani, nuk dijnÃ« kurrgja se unÃ« kam hjellÃ« trakte.â€

Me datÃ«n 22 shkurt 1946, u dha vendimi i GjykatÃ«s Ushtarake nÃ« ShkodÃ«r, dhe mbasi u njoftue zyrtarisht Tirana, vjen kjo pÃ«rgjegje:
GjykatÃ«s Ushtarake ShkodÃ«r, nr. 6-55, dt. 26. 02. 1946,
(Dosja 1068, Arkivi M.M.TiranÃ«):
â€œAprovohet ndÃ«shkimi me vdekje pÃ«r:
2. P. Daniel Dajani nga Shkodra,

Gjykata e Qarkut tÃ« ShkodrÃ«s urdhÃ«roi dÃ«nimin me vdekje, me pushkatim, tÃ« shtatÃ« tÃ« arrestuarve. MÃ« 2 mars mbÃ«rriti miratimi pÃ«r ekzekutimin e tyre, firmosur nga vetÃ« diktatori Ever Hoxha, dhe dy ditÃ« mÃ« vonÃ«, mÃ« daten 4 mars 1946, ata u ekzekutuan pranÃ« varrezave tÃ« RrÃ«majit nÃ« ShkodÃ«r.

2. PatÃ«r Danjel Dajani tha para pushkatimit: â€œI fali ata qi mÃ« kanÃ« ba keq. Jam kondend se po vdes i pafajshÃ«m, ma mirÃ« se fajtor. Tâ€™i japin prindÃ«t (farâ€™e fisi), Pader Zef Shllakut me pasÃ« me mÃ« thanÃ« dy meshÃ«.â€

Populli i Shkodres ka tregue gjithnjÃ« njÃ« nderim e vlerÃ«sim pÃ«r AtÃ« Daniel Dajanin S.J., nga Blinishti, jezuit i madh dhe i thjeshtÃ«, njÃ«ni nga martirÃ«t e mÃ«dhaj tÃ« KishÃ«s katolike tÃ« ShqipnisÃ« sÃ« Martirizueme.
At Daniel Dajani u pushkatue tue tregue AtdhedashuninÃ« e Tij nÃ« mbrojtje tÃ« FesÃ« Katolike nÃ« Shqipni, pikrisht atÃ«herÃ«, kur shpata e komunizmit ateist ishte ma e pamÃ«shirshme se kurr kunder Klerit Katolik Shqiptar.
At Daniel Dajani S.J., do tÃ« mbesin i pashlyeshem e shembull i nderuem i meshtarÃ«ve tÃ« kÃ«saj treve, bijve tÃ« denjÃ« tÃ« ZadrimÃ«s, qÃ« dhane jeten per Fe e Atdhe nÃ« Shqipni. Ai shpesh do tÃ« kujtonte me shumÃ« mall ceremoninÃ« aq tÃ« bukur tÃ« krezmimit tÃ« vet, ku mori pjesÃ« Imzot VinÃ§enc Prennushi, tÃ« cilin populli i ZadrimÃ«s, e nderoi shumÃ« nÃ« ditÃ«n e shkumjes sÃ« tij, e rrugÃ«n qÃ« eci nÃ« kambÃ« deri te famullia e ZadrimÃ«s, ia shtroi me lule. KÃ«te pritje kaq tÃ« pÃ«rzemert dhe tÃ« paharrueshme, shkrimtari Imz. VinÃ§enc Prennushi do ta pÃ«rjetÃ«sojnÃ« me librin e bukur poetik, "Gjethâ€™ e lule".
At Daniel Dajani thotÃ« MeshÃ«n e parÃ« nÃ« fshatin e tij, nÃ« atÃ« vend pÃ«r tÃ« cilin ruente aq shumÃ« kujtime. NdÃ«r njerÃ«zit ma tÃ« dashtun tÃ« Dajanit, MeshÃ«n e tij tÃ« parÃ« do ta ndiqte me zemÃ«r qÃ« i dridhej Nana e Tij e vuejtun, Ajo grue aq fisnike qÃ« do t'i rrjedhnin lotÃ«t rrÃ«kaj pÃ«rfaqe.
PÃ«r aftÃ«si shkencore JezuitÃ«t e emnojnÃ« At Danielin profesor nÃ« Kolegjin Saverian, njÃ« gja kjo jo e zakontÃ« pÃ«r atÃ« kohÃ«. Ai do tÃ« jepje mÃ«sim nÃ« atÃ« shkollÃ« me aq tradita shumÃ« tÃ« vjetra, pranÃ« atyne profesorave-dijetarÃ«, qÃ« pÃ«r njÃ« student tÃ« rij si At Danieli, nÃ« njÃ« moshÃ« relativisht tÃ« re, nuk ishte gja e vogÃ«l. At Daniel Dajani e meritonte kÃ«tÃ« vlersim. Ai dha pÃ«r shumÃ« vite landÃ« tÃ« rÃ«ndÃ«sishme, si: GjuhÃ« shqipe, latinisht, filozofi etj. Kryesisht, ishte shumÃ« i talentuem nÃ« matematikÃ« dhe veÃ§ohej nÃ« oratori.
Shkolla e vjeter e Jezuitve tÃ« Shkodres ishte vatÃ«r tÃ« rÃ«ndÃ«sishme dijet dhe shumÃ« e njohun edhe nâ€™ EuropÃ«. At Danieli mÃ«rrijti vetem me zotsi tÃ« bahet Rektor i Seminarit Papnor tÃ« Shkodres. Kjo ishte dishka aq e madhe sa edhe sot, edhe pse kanÃ« kalue shumÃ« vite, nÃ« kujtimet e atyne studentave qÃ« e njohÃ«n pÃ«r sÃ« afÃ«rmi, mbetet e PerjetÃ«shme figura e Nderueme e At Daniel Dajanit, At Danieli ishte jo vetem njÃ« profesor i dijtun dhe shumÃ« i dashtun, aqsa i matun dhe gojambÃ«l e terhjekÃ«s, nÃ« ambjentet shkollore e shoqnore.
At Daniel Dajani ishte njeri i mrekullueshÃ«m nÃ« tÃ« gjitha drejtimet.
At Dajani nuk ishte vetÃ«m profesor dhe edukator i zoti dhe i nderuem, po Ai ishte edhe dijetar i shquem dhe i saktÃ« nder studimet e Tija. PÃ«r disa vite At Danieli drejtoi revistÃ«n "LajmÃ«tari i ZemrÃ«s sÃ« Jezu Krishtit", njÃ« revistÃ« qÃ« kishte ba emÃ«n nÃ« atÃ« kohÃ« dhe ishte mjaft e perhapun edhe nâ€™ EuropÃ«.
NÃ« periudhÃ«n qÃ« At Dajani drejtonte revista u ngrit nÃ« njÃ« shkallÃ« edhe ma tÃ« naltÃ«, tue plotsue dhe zgjanue revistat me rubrika tÃ« reja edhe shumÃ« ma interesante dhe tÃ« pelqyeshme per lexuesit e shumtÃ« kryesisht nÃ« Shkoder.
Sigurisht kjo veti e njoftun tek At Daniel Dajani, tue kenÃ« edhe Shqiptar me shumÃ« veti Shpirtnore e qytetare tÃ« lakmueshme, nuk mund tÃ« kalohej pa ra nÃ« sy tÃ« injorantave vrastarÃ« tÃ« sistemit porsa vendosun diktatorial.
Interesimi i vetÃ« diktatorit tiran e vrastar i plotson tÃ« gjitha tÃ« mÃ«sheftat e atij sistemi gjakatar e shkatrrues i gjithshkafes sÃ« mirÃ« Europjane. Kjo per fatin e keq tÃ« Popullit Shqiptar, sot asht edhe e trashigueshme nga pasuesit.
Mbetet vetem me hjellÃ« mbas Murit Vorreve tÃ« RrÃ«majit, njÃ« tubÃ« me lule!
I perjetshem kjoftÃ« kujtimi Yt o, Zamak i PafajshÃ«m: At Daniel Dajani!
Melbourne, 9 Prill 2022.

Nga Fritz RADOVANI:
Imzot Nikoll Deda u arrestua mÃ« 13 dhjetor 1946,
GjatÃ« kohÃ«s qÃ« ishte nÃ« hetuesi, i Ã§uen nÃ« dhomÃ« njÃ« tÃ« arrestuem ato ditÃ«. Mbas pak minutash ky e shikoi personin e lidhun me litar per shpatullash e tÃ« varun nÃ« tra dhe e pyeti: Po kush je ti bre BurrÃ«? â€“ I varuni edhe pse e njifte mirÃ« ju pergjegj: Kam pasÃ« kenÃ« Dom Nikoll Deda! Ai uli kryet e u zhyt nder mendime... Mbrenda njÃ« kohe tÃ« shkurtÃ« Ai ishte ba qÃ« nuk njifej fare. Kishte ndryshue krejtÃ«sisht nga torturat. KÃ«shtu ishin ndryshue pothuej tÃ« gjithÃ« tÃ« torturuemit e hetuesisÃ« sÃ« Burgut KishÃ«s.
NÃ« Janarin e 1948, mbas njÃ« viti tortura Imz. Deda u sjell para gjyqit.
Kryetar Kapiten i I-rÃ« Misto Bllaci, AnÃ«tar N/Toger Anastas Koroveshi, anÃ«tar N/Toger Xhemal Bejtja, duke qenÃ« gati prokurori Kapiten Namik Qemali dhe sekretari i GjykatÃ«s Shaban Qamil Dautaj.
Me 2 Janar 1948 u suallÃ«n tÃ« pandehurit nga burgu. U pyet identiteti i tyre dhe thanÃ« se quhÃ«n:
2. Don Nikoll Zef Deda, i biri i Zefit dhe i AgÃ«s, vjeÃ§ 58, i pa martuar, i pa dÃ«nuar, i varfÃ«r, ka mbaruar TheollogjinÃ«, famullitar, ka vÃ«llaun nÃ« burg, njÃ« vÃ«lla tÃ« ekzekutuar, lindur nÃ« ShkodÃ«r dhe banues nÃ« Hajmel, i rreshtuar me datÃ«n 13 tetor 1946.
U pyet i pandehuri Don Nikoll Deda dhe tha: NÃ« atÃ« formÃ« qÃ« asht trajtue akuza nuk asht e vÃ«rtetÃ«. Nuk asht asgja e vÃ«rtetÃ«, qysh nÃ« 1930 jam kenÃ« famullitar nÃ« Hajmel. Meshtar jam qysh nÃ« vitin 1914., kleri ka marrÃ« subvencione nga Austria, nga Zogu dhe Italia, unÃ« kam marrÃ« nga Zogu, por spijun nuk kam qenÃ« por zogist kam qenÃ«.
Nuk kam qenÃ« agjent i imperializmit jugosllav dhe as kam punuar pÃ«r ardhjen e fashizmit. Me Zogun mÃ« mori rryma se desht me mÃ« zanÃ« Mustafa Kruja, Kur u ba lÃ«vizja e Dukagjinit organizator ishte Don Loro Caka. Ardhjen e fashizmit e kam quejt si akrobaci tÃ« Musolinit dhe mâ€™u duk i keq, nÃ« karabinjeri shkoja se hajnat filluan me vjellÃ« famullitÃ«.
UnÃ« nuk dij se ka punuar pÃ«r fashizmin kleri katolik. 30 e sa armÃ« i janÃ« dhanÃ« popullit pÃ«r me i pÃ«rdorÃ« kundÃ«r hajnave, por jo kundÃ«r LÃ«vizjes N.Ã‡l. ArmÃ«t ia kam dorÃ«zue Bib Rrokut, mÃ« kanÃ« ardhÃ« nÃ« qelÃ« oficera gjerman e italian, por i kam pritÃ« e pÃ«rcjellÃ« si shqiptar. Kam takue PadÃ«r Antonin nÃ« RegjencÃ« pÃ«r sulmin qÃ« mÃ« bÃ«ri Myslim Bejgora me kosovarÃ«. PadÃ«r Antoni nuk dij nÃ« se ka qenÃ« kriminel i popullit. PÃ«lqimi i PadÃ«r Antonit pÃ«r nÃ« RegjencÃ« ka ardhur nga Selia Shenjte dhe eprorÃ«t e tij, me ndÃ«rmjetÃ«sinÃ« e Gjermanit dhe tÃ« Mehdi FrashÃ«rit.
Mbas Ã§lirimit takime pÃ«rsonale nuk kam bÃ«rÃ« me njeri, nuk kam kenÃ« fashist kÃ«mishzi. Kam kenÃ« shumÃ« herÃ« tek PjetÃ«r Deda, i cili asht arratisÃ«. Kam qenÃ« dy herÃ« nÃ« mbledhje, ka qenÃ« Simon Darragjati, Karlo Pistulli dhe ca Vukatanas, e Pjetri fliste me i ra burgut e me nxjerrÃ« tÃ« burgosunit. NÃ« mbledhjen e dytÃ« qÃ« asht ba nÃ« shtÃ«pinÃ« e Cin Serreqit kanÃ« ndodhur Gjoni e Cin Serreqi, Caf Dragusha, Guljelm Suma, dhe do elementa tÃ« tjerÃ« qÃ« nuk i njoha. UnÃ« kam marrÃ« pjesÃ« rastÃ«sisht nÃ« kÃ«to mbledhje mbasi shkova nÃ« shtÃ«pi tÃ« Pjetrit dhe, familja mÃ« tha se asht tek Cin Serreqi dhe kÃ«shtu shkova fill atje, nuk dij pÃ«r sektor pune dhe pÃ«r tÃ« arratisur. PÃ«r sulmin e 9 shtatorit nuk kam bisedue as kam qenÃ« i deleguem nga kleri pÃ«r tÃ« marrÃ« pjesÃ« ndÃ«r kÃ«to mbledhje. Don Tom Laca nuk mÃ« bie ndÃ«r mend tÃ« ketÃ« qenÃ« nÃ« mbledhje. UnÃ« nuk e dija se asht formuar demokristjania dhe kam shkue vetÃ« tek Pjetri e Cini, pa mÃ« thirrÃ« njeri. UnÃ« kÃ«to mbledhje i quaja fantazira dhe se janÃ« me rrezik se nuk bahÃ«t kurrgja, nuk ma priste mendja. Nuk lajmÃ«rova qeverinÃ« se nuk kam qenÃ« hafieja e kurrkujt, se mejtova se nuk bÃ«hÃ«t gjÃ«. PÃ«r pÃ«rpjekjen e 9 shtatorit nuk kam dijt kurrgja, por kur u ba e mora vesh se e kish bÃ«rÃ« Kazazi. UnÃ« veprimtarinÃ« teme nuk e quaj trathti, nuk kam qenÃ« armik i popullit, as vegÃ«l e tÃ« huajt.

Pretenca e Prokurorit: 8 janar 1946, ditÃ« e enjte, nÃ« ora 9.00 para dreke u sollÃ«n tÃ« pandehurit nga burgu, u formua trupi gjykues si mÃ« parÃ« duke qenÃ« gati: Prokurori Kapiten Namik Qemali dhe sekretari Shaban Dautaj. Prokurori bÃ«ri pretencÃ«n me shkrim dhe pÃ«rfundimisht kÃ«rkoi qÃ« tÃ« pandehurit tÃ« cilÃ«sohÃ«n fajtor si mbas nenit 2, 3 tÃ« pikÃ«s 1, 2, 7, 8, 14, tÃ« ligjÃ«s Nr. 372, dhe nÃ« bazÃ« tÃ« nenit 4 po tÃ« kÃ«saj ligje kÃ«rkoi dÃ«nimin e tÃ« pandehurve si vijon:
PÃ«r Monsinjor Frano Gjinin, Don Nikoll DedÃ«n, PadÃ«r Mati Prennushin dhe Don Tom LacÃ«n, me vdekje.
I pandehuri Don Nikoll Deda tha: MÃ« duket mue ndÃ«shkimi i prokurorit i rÃ«ndÃ«, pÃ«rveÃ§ mbledhjes rastÃ«sisht tek PjetÃ«r Deda e Cin Serreqi tjetÃ«r nuk kam bÃ«rÃ«, thashÃ« kÃ«to kanÃ« qenÃ« tÃ« rastit. SubvencionÃ«t i kam marrÃ« me titullin â€œNdihmÃ«â€. Pregatitja e terrenit pÃ«r ardhjen e ItalisÃ« nga unÃ« ose nga kleri nuk Ã«shtÃ« e vÃ«rtetÃ«, as pÃ«r fashistizimin e popullit.
UnÃ« kam shkue me lyp ndihma pÃ«r ngritjen e KishÃ«s. Nuk kam qenÃ« i lidhur me gjermanÃ«, por u kam dhÃ«nÃ« bukÃ« e streh njerÃ«zve tÃ« LÃ«vizjÃ«s N.Ã‡l., por edhe gjermanÃ«ve pÃ«r hospitalitet si shqiptar. UnÃ« nuk e konsideroj vetÃ«n fajtor. RroftÃ« ShqipÃ«ria. Me dashtÃ« Zotin mbi gjithshka dhe shokun si vedin.

Gjykata Vendosi dÃ«nimin e tyre si vijon:
3. DON NIKOLL ZEF DEDA, nga Shkodra, ME VDEKJE, me humbje tÃ« drejtave civile e politike tÃ« pÃ«rherÃ«shme, si dhe konfiskimin e pasurisÃ« sÃ« tyre tÃ« luajtÃ«shme dhe tÃ« paluajtÃ«shme.
Ky vendim Ã«shtÃ« i p r e m Ã«.
TiranÃ« mÃ« 6 mars 1948.
KRYESEKRETARI: d.v. ANTARI: d.v. ANTARI: d.v. KRYETARI: d.v.â€ (vetÃ«m firmat)

3. DON NIKOLL ZEF DEDA tha se: RroftÃ« Shqipnija, po vritem nÃ« punÃ«n teme. RroftÃ« Krishti Mbret, RroftÃ« Populli Shqiptar!
P. Kryetar i GjykatÃ«s
67 Rregj./1948 Kapiten i I-rÃ« (Misto Bllaci) d.v.â€

Nga kujtimet e zj. Lili Zef Prela (Ndoci):
Lili Prela Ndoci, vajza e madhe e Zefit, kujton: â€œEdhe pse baba ishte dÃ«nuar me vdekje, atÃ« vazhdonin ta torturonin. Duke mos i duruar dot mÃ« torturat, njÃ« natÃ« pÃ«rpara se ta ekzekutonin, ai i tha shokut tÃ« qelisÃ« Z. Pikolinit: â€œA thue e kam fatin me u pushkatue dhe unÃ« me ato burra qÃ« do tÃ« vriten nesÃ«râ€? Dhe lutja e tij u bÃ« realitet. TÃ« nesÃ«rmen me 11 mars tÃ« vitit 1948, ai u pushkatua sÃ« bashku me 15 burra qÃ« ishin tÃ« dÃ«nuar me vdekje dhe mbaheshin tÃ« izoluar aty nÃ« Burgun e FretÃ«nve. UnÃ« asokohe isha shumÃ« e vogÃ«, por kam dÃ«gjuar nga njerzit e familjes, se baba, Zefi, atÃ« natÃ« pÃ«rpara se ta merrnin pÃ«r ta ekzekutuar, ju lut policit Sulejman Merxhani qÃ« tâ€™i dÃ«rgonte nanÃ«s dy tre copa letre nÃ« shenjÃ« amaneti. Ato letra ai i shkroi pak para se ta merrnin zvarrÃ« pÃ«r ta Ã§uar para pushkatimit, me njÃ« fije shkrepse tÃ« djegur tÃ« cilÃ«n e ka ngjyer nÃ« gjakun e tij qÃ« i rridhte ende nga torturat. Aty shkruhet: â€œNanÃ«, UnÃ« po nisem pÃ«r nÃ« Lumni tÃ« ParrajzÃ«s. Qindroni dhe ma bani hallall. Zefi.â€ Polici e mbajti fjalÃ«n dhe letrat e babÃ«s ai i solli nÃ« shtÃ«pi. Disa muaj pas pushkatimit tÃ« babÃ«s, lindi motra, por nÃ« shtÃ«pinÃ« tonÃ« nuk ndihej asgjÃ«.â€
Fatkeqsi qÃ« pak njerÃ«z kanÃ« ruejtÃ« kujtime aq me vlerÃ« nga vuejtjet e Tyne!
Po, sa kujtime tÃ« kÃ«tilla ruhen nÃ« familjet e Nderueme Shqiptare?
Nderim per Herojt tonÃ« qÃ« dhanÃ« jeten per Atdhe, Fe e Perparim!
Melbourne, 11.4.2022

Nga Fritz RADOVANI:
28 MARS 1947, FJALA E FUNDIT PARA GJYQIT:
â€œJA KU PO E THEM PARA ZOTIT TONÃ‹, QÃ‹ SHPEJT KA ME MÃ‹ PRITÃ‹, DHE PARA GJITHÃ‹ JUSH, USHTARÃ‹ TÃ‹ SHTREJTÃ‹, QÃ‹ PO MÃ‹ VRASIN VETÃ‹M PER SHKAK SE URREJNÃ‹ FENÃ‹ KATOLIKE. I THAM KÃ‹TO FJALÃ‹ PA LIGSI DHE PA URREJTJE PER ATA QÃ‹ DO TÃ‹ MÃ‹ PUSHKATOJNÃ‹!
RRNOFTÃ‹ KRISHTI â€“ MBRETI YNÃ‹!
RRNOFTÃ‹ PAPA! RRNOFTÃ‹ SHQIPNIA!â€
Kjo dishmi asht e njÃ« ushtari qÃ« u lidh ndÃ«r pranga perdore ato ditÃ« bashkÃ« me Martirin Don DedÃ« MaÃ§aj, porsa ishte kthye nâ€™ Atdhe nga Italia.
Dishmia e z. Aleksander Nokaj u botue vite ma parÃ« nga Prof Gjon Sinishta nÃ« Buletinin Katolik Shqiptar, nÃ« San FranÃ§isko, ShBA. Vlera e kÃ«tyne pak rreshtave qendron nÃ« njÃ« dukje tÃ« kjartÃ« tÃ« vrasjeve qÃ« janÃ« ba per njÃ« gjysÃ« shekulli nÃ« Shqipni, mbas vitit 1944, per njÃ« motiv nga PKSh, vegÃ«l e sllavokomunistÃ«ve jugosllavÃ«, me anen e fanatikut anadollak Ever Hoxha dhe pasuesit tij poaq vrastar, Ramiz Alia. Si njeni si tjetri besoj e kanÃ« lexue atÃ« ditÃ«, me 28 Mars 1947, radiogramin nga komandanti i repartit ushtarak tÃ« Permetit, i cili, njofton edhe â€œkomandantin e pÃ«rgjithshÃ«mâ€, terroristin Ever Hoxha, se â€œe vramÃ« njÃ« Prift Katolik Shqiptar, e hoqÑ‘m dhe njÑ‘ Kryq!â€ Don DedÃ« MaÃ§aj ishte nga Mali i Jushit, prej familjes sÃ« Gjeto e TringÃ« MaÃ§aj. Asht lÃ© me 5 Shkurt 1920, perfundon studimet nÃ« RomÃ«, shugurohet Meshtar me 19 Mars 1944 atje dhe mbas tri vjetÃ«sh, kur thirret me krye sherbimin ushtarak, pushkatohet nâ€™ Atdhe!
DishmitÃ« e z.z. Aleksander Nokaj dhe NikollÃ« Koleci, qÃ« ishin prezent nÃ« Ã§astin e ekzekutimit tregojnÃ« se plumbat e parÃ« tÃ« brigades sÃ« pushkatimit, qÃ« perbahej nga 8 vetÃ«, nuk e vranÑ‘. E nÃ« sa Don Deda, po vazhdonte Lutjen e vet ndÃ«r gjunjÃ«, ushtarÃ«t thirren: â€œÃ‹shtÃ« i pafaj, faleni!â€, po aktivistÃ«t e PKSh nâ€™ ushtri urdhnuen: â€œPlumbin ballit, plumbin ballit!â€
â€œNjÃ« breshni e tretÃ« e skuadres sÃ« pushkatimit e bani Don MaÃ§en tÃ« kÃ«putej mbi njÃ« pellg nga gjaku i vetâ€, flasin dishmitarÃ«t e ngjarjes sÃ« pergjakÃ«shme.
Lexues i nderuem!
ShumÃ« herÃ« kam marrÃ« nÃ« dorÃ« jeten Heroit Don DedÃ« MaÃ§ajt.
Ua them me zemer tÃ« hapun: Tue shikue foton e Tij, rrij e mendoj me vete: Si mund tÃ« kurdisej me u vra Ky djalÃ« i pafajshem, pse ishte Katolik!? NjÃ« brezni e tanÃ« e ShqiptarÃ«ve tue u vra, tue u masakrue, tue u pergjakÃ«, sa mos me u njohÃ« as nga shokÃ«t e njerÃ«zit e vet, qÃ« pak orÃ« pÃ«rpara kanÃ« pi Ã§ajen e mjesit, lidhen ndÃ«r pranga e vargoj, akuzohen, dhunohen, shpifen, torturohen, dhe humbin nder gropa pa Shenj tek koka, aq sa edhe Nanat e Tyne, ishin ma tÑ‘ knaquna me ua vra djelmÑ‘t, se me i lanÑ‘ me jetue ashtu tue vujtÃ« e tue u torturue, nder qelitÑ‘ e podrumet e pista tÑ‘ sigurimit shtetit.
E pse? Pse? Deri kur: Pse? Ã‡ka asht kjo urrejtje? Iku njÃ« brez, iku i dyti dhe po ikim edhe nÃ©, e urrejtja vazhdon me u mbjellÑ‘ nÑ‘ trojet tona Shqiptare!
Ishim fÃ«mijÃ« kur njohÃ«m krizmat e armÃ«ve partizane, qÃ« shkrepeshin nÃ« Zallin e Kirit tÃ« Shkodres, nder Bardhej, tek kallamat brijÃ« Drinit e brijÃ« BunÃ«s, nga Urrejtja! E Nana, zgjohej tremshem! KÃ© do tÃ« kenÃ« vra sot?!
KanÃ« pa kufomen e Muzafer PipÃ«s e KolÃ« PrelÃ«s, me Ta edhe Paulin Pali. NÃ«n shelqe tÃ« Samrishit nÃ« breg tÃ« BunÃ«s, tradhÃ«tarÃ«t vrasin pabesisht Lulen e RinisÃ« sonÃ« Shkodrane Bardhosh Danin me Mark Cacaj e Brahim Dergutin. E lotÃ«t i shkonin rrÃ«kajÃ«! TÃ« shkretat Ato Nana, pershpÃ«risnin me vete! E, zemra u plaste! Vetem nga Dhimbja! Vetem nga Dashunia per Motrat e veta. SytÃ« e Nanave tona Shqiptare njÃ« gjysÃ« shekulli veÃ§ tue lotue! Shfarosej Rinia Shkodrane e Shqiptare, varrosej zallishtave e brij prrojeve, e tash kah e vona u lane gjak dhe kufijtÃ«, shetiteshin nder pjaca DjelmÃ«nia Shqiptare e shporueme nâ€™pluma, nder kamjonat e thurun nÃ« tela me ferra.
E Nanat tona thonin tÃ« brengosuna me zemer tÃ« plasun nga shkrepjet e armÃ«ve: â€œO Zot! Deri kur kÃ«shtu, tue u vra Vllau me VllanÃ« per Urrejtje!?â€
Motra e Vllazen ShqiptarÃ«!
â€œUrrejtja ju ka lodhÃ« kujtesen! Ndue Pali e Caf Meti janÃ« nÃ« NjÃ« Vorr!â€ â€œUrrejtja shuen RininÃ«, Urrejtja shuen Fise, Urrejtja ka shue edhe Kombe!â€ Urrejtja kjo brengÃ« djallzore e trashigueme tash sa shekuj ! Po vazhdon me vra edhe sot dhe me pre nâ€™ besÃ« ShqiptarÃ«t! Urrejtje ishte edhe viti 1945 !
Lexoni dhe shifni tÃ« verteten: Nga njÃ« dÃ«shmi mbi Dom DedÃ« MaÃ§aj!
â€œE larguan nga salla e gjyqit. Gjykata mori njÃ« vendim pa apelim. DÃ«nim me vdekje dhe ekzekutim tÃ« menjÃ«hershÃ«m, po nÃ« atÃ« vend.
I kÃ«rkuan tÃ« shprehte dÃ«shirÃ«n e fundit.â€ Ai tha: â€“ â€œSâ€™kam asgjÃ« pÃ«r tÃ« thÃ«nÃ« pÃ«rveÃ§ asaj qÃ« e dini edhe ju, qÃ« jeni duke mÃ« dÃ«nuar pa fajâ€ -.
â€œE Ã§uan jashtÃ« zonÃ«s ushtarake nÃ« njÃ« lÃ«ndinÃ« pranÃ« VjosÃ«s. I hoqÃ«n petkat, siÃ§ bÃ«nÃ« me Jezusin nÃ« GolgotÃ«, dhe njÃ« skuadÃ«r qitÃ«sish qÃ«lloi mbi tÃ«.
Por Ai nuk ra pÃ«rtokÃ«. QÃ«lluan pÃ«rsÃ«ri mbi tÃ« dhe pÃ«rsÃ«ri Dom Deda nuk ra po, qÃ«ndroi nÃ« kÃ«mbÃ«.
Xhelati, i tÃ«rbuar nga inati, prej faktit se nuk kishte mundur ta shtrinte pÃ«r tokÃ« me njÃ« tÃ« goditur tÃ« vetme atÃ« vigan, dha urdhÃ«r qÃ« tÃ« qÃ«llonin pÃ«r tÃ« tretÃ«n herÃ«. Por kÃ«tÃ« herÃ« Ai nuk arriti tÃ« qÃ«ndronte! U rrÃ«zue dhe pÃ«rshÃ«ndeti tokÃ«n NÃ«nÃ«, e cila u skuq me Gjakun e Tijâ€.

A thue kjo vrasje ishte e para qÃ« po bahej e kÃ«tij lloji dhe per kÃ«te qellim?!
Kjo asht njÃ« ngjarje e gjysÃ«s sÃ« parÃ« tÃ« Shekullit XX. Sot kur kujtojmÃ« varjen e Don Gjon Gazullit(1927) nga Ahmet Zogolli, njeriu vertetÃ« dishprohet.
Si asht e mujtun me ngja kÃ«to vepra tÃ« shemtueme pa asnjÃ« shkak, mbrenda njÃ« shteti me ma pak se njÃ«miljon popullsi nÃ« 1947, kur vrasjet, varjet dhe pushkatimet pa asnjÃ« arsye bindse, i trokitshin dyerve si tâ€™ ishin kafshÃ«.
E tiranÃ«t tÃ« pangopun me gjak KlerikÃ«sh, tÃ« shtrimÃ« nder shilte pinin raki e venÃ«, derisa marrakoteshin e binin me fjetÃ« tÃ« ngopun me gjak me putanat e tyne tÃ« cilat, edhe sot kujtohen nder presidiumet e Kuvendit Popullor.
Dikur kujtohen edhe nder lozhet e kinemave dhe tÃ« teatrove tue brohoritÃ« si kafshÃ«t â€œplumbin ballit, plumbin ballit,â€ po, nuk zgjati shumÃ« e tirani, ua ka plotsue deshiren me plumbat e shprazun nÃ« gjoksat e burrave tâ€™ tyne.
Shqipnia dhe ShqiptarÃ«t kanÃ« aq shumÃ« kujtime per komunizmin barbar e gjakatarÃ«, sa ndoshta as vitet e ardhshme tÃ« Shek. XXI, nuk i mjaftojnÃ« per me u shkrue dhe me u ruejtÃ« nder kujtime ajo epokÃ« kriminale. E sot, nuk i mjaftojnÃ« brezit tÃ« pasuesve e trashigimtarve tÃ« vrasjeve tÃ« djeshme krimet dhe gropat pa emna qÃ« ua lane baballarÃ«t vrastarÃ«, po me paturpÃ«si bijtÃ« dhe bijat e tyne sot, po â€œrilindinâ€ nÃ« TiranÃ« edhe bustet e tyne barbare.
Po nuk duhet tÃ« Ã§uditemi aspak, perderisa terroristÃ«t dhe kriminelÃ«t qÃ« der dje vritshin dhe lanin nÃ« Gjak Popullin Shqiptar, sot vazhdojnÃ« me mendue se si duhet tÃ« vjedhim dhe tÃ« pasunohemi tue i pi Gjakun kÃ«tij Populli?!
Shpesh mendoj: â€œA thue kÃ«ta kafshÃ«, sâ€™ i lidhÃ« asgja me kÃ«te TokÃ« Shenjte?â€ Me siguri ata bisha janÃ« shpellarÃ« tâ€™ egjer tÃ« pyjeve tÃ« maleve tâ€™ Kaukazit! Shqipnia asht kenÃ« e do tÃ« vazhdojnÃ« me kenÃ«, po jo me komunista e tiran! Asht Gjaku i Martirve tÃ« Atdheut qÃ« vazhdon me vlue per ShqipninÃ« e Re!
Melbourne, 14 prill 2022.

by **Laert** » 19 Apr 2022, 07:23

Nga Fritz RADOVANI:

â€œLufta qÃ« racjonalizmi nisi mbi katedra, ra mandej nÃ« rruga e u ba komunizÃ«m, bolshevizÃ«m gjithrrÃ«nues.â€ Don Kolec Prennushi(1935)

Komunizmi asht njÃ« e keqe e madhe qÃ« duhÃ«t zhgulÃ« me rranjÃ« dhe duhÃ«t mos me hezitue askush pÃ«r me e shkatrrue pÃ«rfundimisht, me luftÃ« tÃ« vazhdueshme kulturore dhe tÃ« pÃ«rhershme.
Asht sistemi ma pÃ«rbindÃ«sh qÃ« mbÃ«shtetÃ«t nÃ« njÃ« dhunÃ« tÃ« pamÃ«shirshme dhe propagandÃ« fund e maje vetÃ«m mashtrim dhe rrena.
Sigurimi i Shtetit komunist nuk asht tjetÃ«r veÃ§, njÃ« sadizÃ«m i pÃ«rhapun nÃ« Ã§do skaj dhe i institucionalizuem nÃ« tÃ« gjitha metastazat e tij.
Praktika e punÃ«s sÃ« qeveritarÃ«ve dhe e institucioneve tÃ« krimit asht zhdukja e dokumentacionit. Dosjet, hetuesitÃ«, zhdukjet e njerÃ«zve, vrasjet dhe trajtimi i kufomave tÃ« viktimave shpeshherÃ« nÃ« tortura ose mbas torturÃ«s, gjithmonÃ« nÃ« msheftÃ«si, pa proÃ§ese legale dhe pa asnjÃ« pÃ«rgjegjÃ«si tÃ« njohun dhe tÃ« pranueme nga organÃ«t shtetnore, tÃ« gjitha kanÃ« pÃ«r qÃ«llim shkatrrimin pÃ«rfundimtar tÃ« njeriut dhe tÃ« shoqnisÃ«, si nga ana fizike, morale, ashtu edhe psikologjike, shpirtnore e kulturore.
Terrorizmi nÃ« Shqipni gjithmonÃ« nÃ« ata 47 vjet asht mohue, asht errÃ«sue ose asht nÃ«nvleftÃ«sue, aqsa populli kishte humbÃ« Ã§do shpnesÃ« se njÃ«ditÃ« mund tÃ« shpÃ«tojÃ«. Gjyqet e mÃ«shefta janÃ« rruga e Ã§mobilizimit nÃ« masÃ« mbasi mija njerÃ«z me tÃ« njajtat vlera dhe me trimni tÃ« pashoqe, janÃ« torturue e masakrue tue pÃ«rfundue viktima tÃ« terrorit komunist.
KundÃ«r popullit Shqiptar asht pÃ«rdorÃ« TERRORI si mÃ«nyrÃ« qeverisje, tue e kthye atÃ« nÃ« njÃ« plaÃ§kÃ« tÃ« friksueme ose nÃ« njÃ« turmÃ« tÃ« bindun, mbasi pÃ«rpjekja e Sigurimit tÃ« ShtÃ«tit ka kenÃ« gjithmonÃ« mobilizimi i shumÃ« vetÃ«ve nÃ« strukturat e tij vrastare. Ai i ka detyrue ata me u identifikue me spijunllÃ«kun, nÃ« mÃ«nyrÃ« qÃ« jeta e tyne tÃ« ishte nÃ« njÃ« ankth i vazhdueshÃ«m.
Kontrolli i lÃ«vizjeve tÃ« Ã§do individi, vrojtimi i tÃ« gjitha hallkave tÃ« jetÃ«s nga agjentÃ«t, monopolizimi i organizatave, i mjeteve tÃ« komunikimit, si dhe shfrytÃ«zimi i shumicÃ«s nga pakica e privilegjueme pÃ«r shÃ«rbimet shtypse, dhunuese e shtÃ«rnguese, sjellin si pasojÃ« tek njerÃ«zit qÃ« nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« vetÃ«dijshme me pranue dhunimin e tÃ« drejtave njerÃ«zore si njÃ« dishka e paevitueshme, aqsa njerÃ«zit, qÃ« nuk janÃ« tÃ« arrestuem ose ma keq, ata qÃ« dalin nga burgjet, kthimin e lirisÃ« arrijnÃ« me e konsiderue si njÃ« â€œdhuratÃ«â€.
Po, ka prap edhe ma keq, para lirimit me e detyrue viktimÃ«n me nÃ«nshkrue edhe deklaratÃ« â€œbashkÃ«punimiâ€ me sigurimin dhe, me ia dijtÃ« pÃ«r â€œnderÃ«â€ se po shkon me ba punÃ«n e tyne si agjent, tue u konsiderue gjoja â€œi lirÃ«â€.
Sigurimi i Shtetit ka pikÃ«synue gjithmonÃ« qÃ« nÃ« popull tÃ« mbizotnojÃ« frika e pasiguria e pÃ«rhershme, tue kenÃ« i â€œkudogjindunâ€.
Zhdukjet e pashpjegueshme, hetimet e stÃ«rzgjatuna, pyetjet dhe firmosjÃ«t e proÃ§es-vÃ«rbaleve me dhunÃ« e dajak, terrorizmi i fshehtÃ« dhe shnjerÃ«zor, proÃ§esÃ«t gjyqÃ«sore poshtnuese, dÃ«shira me vdekÃ« pÃ«r me â€œshpÃ«tueâ€ pa marrÃ« parasyshÃ« pasojat, intÃ«rnimet e familjarÃ«ve, papunsi, dÃ«bumjet, divorcet, dhunimet etj., qÃ« pÃ«rmblidhen nÃ« â€œluftÃ«n e kllasaveâ€, kanÃ« ba mbretnimin e mjerueshÃ«m tÃ« psikologjisÃ« sÃ« popullit nga shteti terrorist.
Asht aksiomÃ«: Ã‡do shtet nÃ« BotÃ« i drejtuem nga komunistÃ«t pÃ«rfundon nÃ« shtet diktatorial terrorist. Prova ma e sakta asht Shqipnia e Kastriotit.
Kush nuk pajtohet me gjendjÃ«n, ose vetÃ«m mendon me e ndryshue atÃ«, asht atypÃ«raty â€œarmik i popullitâ€, edhe pa krye asnjÃ« akt pÃ«r atÃ« qÃ«llim.
Automatikisht atdhetarÃ«t, intelektualÃ«t e ndershÃ«m dhe kleri janÃ« nÃ« formulÃ«n e â€œarmikut tÃ« popullitâ€. TÃ« gjithÃ« kÃ«ta mendojnÃ« kundÃ«r kÃ«saj vegle â€œviganeâ€ qÃ« quhet komunizÃ«m, mbasi zbulojnÃ« qÃ«llimin amoral tÃ« tij qÃ« asht i mbuluem me lÃ«voren e pranueshme morale â€œbarazi pÃ«r tÃ« gjithÃ«, pa dallim feje, krahine dhe idejeâ€, tue i rrokollisÃ« miljona njerÃ«z nÃ« kÃ«tÃ« humnerÃ«, e provueme sot ma shumÃ« se kurr nÃ« BotÃ«: Utopi.
A mund tÃ« pranonte Ever Hoxha me shokÃ«, thanjÃ«n e Don LazÃ«r ShantojÃ«s, qÃ« shkruente shumÃ« vite maparÃ« (nÃ« vitin 1924): â€œQeveria ka krye plotÃ«sisht programin e sajÃ«, atÃ«herÃ«, kur trathtarÃ«t e popullit tÃ« mos munden me qeshÃ« ma kurr mbi kurrizin e popullitâ€?
KomunistÃ«t mendonin me pÃ«rdhosÃ« Elterin e Atdheut tonÃ«, me veprat ma makabre tÃ« Shekullit XX dhe, asht e vÃ«shtirÃ« me e mendue e besue njerÃ«zit kÃ«tÃ« skenÃ«, tÃ« ndodhun me dy klerikÃ« dijetarÃ« dhe ShqiptarÃ« tÃ« Nderuem!
E kurr ma e vÃ«shtirÃ« me e besue nuk asht sesa sot.

DON ALEKSANDÃ‹R SIRDANI DHE DON PJETÃ‹R Ã‡UNI
74 vjet ma parÃ« sigurimi i shtetit komunist po kryente njÃ« nga krimet ma tÃ« shÃ«mtueme dhe tÃ« pandigjueme deri atÃ«herÃ« tÃ« diktaturÃ«s barbare dhe antinjerzore komuniste: Sigurisht me aprovimin e tiranit Ever Hoxha do tÃ« mbyteshin pÃ«r sÃ« gjalli nÃ« njÃ« gropÃ« ujnash tÃ« zeza, nÃ« Koplik, ku zhvillohej edhe atje si nÃ« krahinat tjera tÃ« Veriut hetuesia e meshtarÃ«ve, dy MartirÃ« tÃ« KishÃ«s Katolike: Dom AleksandÃ«r Sirdani (1887-1948) dhe Dom Pjeter Ã‡uni (1914-1948). TÃ« dy figura tÃ« njohuna jo vetem si KlerikÃ« KatolikÃ«, po edhe si dijetarÃ« tÃ« persosun nÃ« fushat e Tyne tÃ« dijes e tÃ« kulturÃ«s.
Don AleksandÃ«r Sirdani ishte nga Gucia, i datlindjÃ«s 1887. NjÃ« meshtar i zellshÃ«m dhe i respektuem nga populli nÃ« vendin ku shÃ«rbente. QÃ« nÃ« rini u dashunue me folklorin e popullit tonÃ«. Atje mblodhi njÃ« thesar shumÃ« tÃ« Ã§mueshÃ«m dhe shumÃ« shpejtÃ« u konsiderue si njÃ« ndÃ«r njohÃ«sit ma tÃ« mirÃ« tÃ« etnografisÃ« dhe frazeologjisÃ« popullore. Kultura e gjanÃ« qÃ« mori nÃ« Insbruk, forcoi edhe mashumÃ« idealin e tij si atdhetar. Njihte mirÃ« frymÃ«n demokratike prandej edhe shkroi shumÃ« artikuj ndÃ«r revistat ma nÃ« za tÃ« kohÃ«s. Ishte vÃ«llai i At Marin Sirdanit edhe ky klerik franÃ§eskan dijetar.
Don Aleksandri, ishte njÃ« ndÃ«r bashkÃ«puntorÃ«t ma tÃ« ngushtÃ« tÃ« Don Nikoll Gazullit dhe At Donat Kurtit, dy personalitete tÃ« njohuna.
Kishte edhe prirje poetike. VlenÃ« me u theksue se nÃ« shpirtin e tij depÃ«rtuen thellÃ« njohjet e ngjarjÃ«ve historike tÃ« kreshnikÃ«ve tÃ« Veriut, gja qÃ« sollÃ«n nÃ« letrat e kulturÃ«s Shqiptare njÃ« pÃ«rsonalitet tÃ« kompletuem.
Origjina dhe njohjet e zakonÃ«ve tÃ« MalÃ«sisÃ« e lidhen me popullin nÃ«pÃ«rmjet atij virtyti qÃ« malÃ«sorÃ«t, e kÃ«rkonin edhe nÃ« portretin e Atij priftit qÃ« u predikonte e, qÃ« ai virtyt thirrej trimni.
NÃ«sa ndÃ«r rrugÃ«t e ShkodrÃ«s, shÃ«titej mbi njÃ« gomar prifti romancier 80 vjeÃ§arÃ« Don Ndoc Nikaj, njÃ« ndÃ«r thÃ«meluesit e ShoqnisÃ« â€œBashkimiâ€ (1899) dhe romancieri i parÃ« i letÃ«rsisÃ« shqipe, po nÃ« vitin 1946, nÃ« Koplik, fanatikÃ«t komunistÃ« kÃ«rkonin me fye figurÃ«n e dijetarit Don AleksandÃ«r Sirdani mbi njÃ« kenje tjetÃ«r, edhe ky prift i rrÃ«thuem nga gomarÃ«t e Ever HoxhÃ«s, qÃ« mendonin se po pÃ«rdhosin meshtarin e pÃ«rvujtÃ«! Sekretar i Frontit demokratik nÃ« Koplik ishte Ago Dino, ndÃ«rsa prokuror Ali PaÃ§rami. MbahÃ«n mend si terroristÃ« qÃ« i kryesonin: Xhemal Selimi, Asllan Lici dhe Faik Nuti etj. NÃ« muejin korrik tÃ« vitit 1948 Don Aleksandri, u arrestue dhe u mbajt nÃ« hetuesinÃ« famkeqe tÃ« Koplikut, ku e torturoi katili Xhemal Selimi me shokÃ«, tÃ« gjithÃ« tÃ« njoftun si kriminelÃ« katila tÃ« pashoq.
Don PjetÃ«r Ã‡uni ka lÃ© nÃ« ShkodÃ«r mÃ« 9 gusht 1914.
NÃ« moshÃ«n 7 vjeÃ§ Ai ishte nÃ« Kolegjin e Jezuitve tÃ« ShkodrÃ«s, prej ku shkon nÃ« RomÃ« me vazhdue studimet e nalta teologjike. PÃ«rfundoi studimet nÃ« Propaganda Fide, nÃ« vitin 1940 dhe atje, u shugurue meshtar.
Asht shugurue bashkÃ« me 100 xhakojÃ« tÃ« tjerÃ« nga disa vende tÃ« ndryshme tÃ« botÃ«s nga vetÃ« Papa Piu XII-tÃ«.
Mbas shugurimit atje nÃ« muejn prill, nga qershori vjen nÃ« Shqipni dhe ditÃ«n e Shâ€™Palit e Shâ€™Pjetrit (pra, ditÃ«n e emnit tÃ« Tij) mÃ« 29 qershor, thotÃ« MeshÃ«n e parÃ« nÃ« KatedralÃ«n e vendlindjes, me prezencÃ«n e Imz. GaspÃ«r ThaÃ§it, tÃ« Imz. Gjergj Volaj, si dhe tÃ« gjithÃ« klerit katolik.
Ai ishte nipi i Don Ndre Lufit. Tue cilÃ«sue vetÃ«m emnin e dajÃ«s sÃ« tij, pÃ«r nÃ© qÃ« e kemi njohtÃ« Don Ndreun, e kemi tÃ« kjartÃ« se kush ishte ky meshtar i rritun dhe i pergatitun nÃ«n kujdesin e tij. Don Ndreu asht ndÃ«r klerikÃ«t ma tÃ« pastÃ«r me qÃ«ndrimin e tij burrnor nÃ« hetuesi dhe nÃ« burgje. GjithmonÃ« i papÃ«rkulun kundrejt armiqÃ«ve tÃ« KishÃ«s Katolike Shqiptare.
Tek Don Pjetri me siguri pÃ«rveÃ§ cilÃ«sive tÃ« priftit tÃ« devoÃ§Ã«m, daja shihte tek nipi edhe virtytin e vet qÃ« e ka karakterizue gjithÃ« jetÃ«n, trimin e mendshÃ«m dhe tÃ« vendosun. KÃ«tÃ« e ka provue jeta dhe burgosja e tÃ« dyve mbas 1944.
Emnohet meshtar i Shkrelit dhe nÃ« vitin 1941 asht nÃ« Rrjoll. Aty, si tÃ« gjithÃ« klerikÃ«t merrÃ«t me studimet e zakonÃ«ve tÃ« krahinÃ«s. Boton artikuj nÃ« revistÃ«n â€œKumbona e sÃ« DiellÃ«sâ€, me siglÃ«n R.I. (PjetÃ«r Ã‡uni), ku spikatÃ« vullneti dhe saktÃ«sia nÃ« studimin e folklorit. Ndoshta ky asht edhe shkaku i njohjes me shkencÃ«tarin e asaj fushÃ« Don AleksandÃ«r Sirdanin, me tÃ« cilin edhe martirizohet. Porsa fillojnÃ« vÃ«primet kriminale nÃ« zonÃ«n e Koplikut, vritÃ«t tradhÃ«tisht Don Luigj Pici, mÃ« 10 nandor 1946, vetÃ«m pÃ«r njÃ« deklaratÃ« gojore tÃ« bame nÃ« favor tÃ« EtÃ«nve JezuitÃ« Fausti e Dajani, kundÃ«r vÃ«ndimit tÃ« gjyqit pÃ«r pushkatimin e tyne. Vrasja e kryeme atÃ«herÃ« u vesh me motive plaÃ§kitjeje, motive qÃ« nÃ« tÃ« vÃ«rtetÃ« edhe qÃ«ndronin mbasi plaÃ§kitja dhe hajnia ishin gjithnjÃ« tÃ« pranishme nÃ« vrasjÃ«t dhe arrestimet e komunistÃ«ve. KÃ«tÃ« e vÃ«rteton vetÃ« fakti i humbjes sÃ« pothuej tÃ« gjitha studimeve dhe tÃ« veprave shkencore, letrare dhe artistike tÃ« intelektualÃ«ve qÃ« janÃ« vra, arrestue ose kontrollue shtÃ«pitÃ« e tyne. KÃ«tÃ« fat pÃ«suen edhe studimet e Dy Klerikve Sirdani e Ã‡uni.
Me siguri ata janÃ« mbrenda ndonjÃ« titulli tÃ« dhanun ma vonÃ« nga Ademia apo Universiteti i TiranÃ«s, po fakti asht se plaÃ§kitÃ«sit mohuan autorÃ«t e vÃ«rtetÃ«. Brezat e ardhshÃ«m nuk do ta besojnÃ« ndoshta kÃ«tÃ« ngjarje, por unÃ« po e shkruej i nxitun nga Konica, qÃ« thotÃ«: â€œPopujt qÃ« nuk nderojnÃ« kujtimet e shkuara, janÃ« tÃ« dÃ«nuar me vdekjeâ€.

Mbas vrasjÃ«s Don Luigjit nÃ« vendin e tij u emnue Don Pjetri, i cili ato ditÃ« thonte: â€œDukÃ«t se Krishti ka vendosÃ« qÃ« unÃ« tÃ« jem ndÃ«r tÃ« fundit!â€
NÃ« muejin korrik tÃ« vitit 1948, kur po vinte me njÃ« biÃ§ikletÃ« pÃ«r nÃ« ShkodÃ«r ndalohÃ«t nÃ« rrugÃ« dhe pÃ«rcillet nÃ« hetuesinÃ« e Koplikut.
Aty, siÃ§ mÃ« tregonte njÃ« ish-polic S. N. i Seksionit tÃ« MbrendshÃ«m gjenÃ« Don Aleksandrin dhe At Florian BerishÃ«n S.J., qÃ« masakrohen bashkÃ« me shumÃ« malÃ«sorÃ«. Priftnit torturoheshin ma shumÃ« se tÃ« tjerÃ«t, thonte ai. Nuk dinte sÃ«pse, por jepej njÃ« urdhÃ«n: â€œHyni nÃ« hu, edhe po ngordhÃ«n mos u frigoni!â€ Askush nuk e dinte shkakun dhe as nuk guxonte me e kÃ«rkue, mbasi nuk i kushtonte asgja Xhemal Selimit me tÃ« vra me Ata.
Gropa e zezÃ« ishte e hapun pÃ«r cilindo!
NjÃ«ditÃ« kishin shkue herÃ«t nÃ« Seksion torturuesit barbar. Xhemali po i priste nÃ« zyrÃ«. Mbas njÃ« bisede tÃ« shkurtÃ« tÃ« tre bashkÃ« kanÃ« dalÃ« e kanÃ« dhanÃ« urdhÃ«n me shkue tek birucat e Don Aleksandrit dhe Don Pjetrit, me i lidhÃ« dhe me i nxjerrÃ« mbas ndÃ«rtesÃ«s sÃ« Seksionit. PÃ«r fat ky nuk e kishte pasÃ« atÃ« rrezik me zbatue atÃ« urdhÃ«n mbasi ishin caktue katÃ«r tÃ« tjerÃ«.
I kanÃ« lidhÃ« dhe i kanÃ« nxjerrÃ« nga njÃ« derÃ« anÃ«sore.
I kanÃ« ba me ecÃ« pak shpejtÃ« edhe pse ishin mjaft tÃ« lodhun nga vuejtja. Xhemali ka hy nÃ« zyrÃ«, ndÃ«rsa Asllani i ka urdhnue policÃ«t me shkue tek stallat e kuajve dhe me marrÃ« dy cfurqe tÃ« rinjÃ« dhe tÃ« fortÃ«. Urdhni do tÃ« zbatohej por me mend nuk mund tÃ« gjindej shka duen me ba xhullinjtÃ«.
I sollÃ«n edhe cfurqit. Ka dalÃ« i pari topall nÃ« topall Asllani e asht drejtue nga priftnit e lidhun tue u thanÃ«: â€œEcni, more klysh tÃ« PapÃ«s, se tash do tâ€™ju rregullojmÃ« qejfin tuej, ju kujtoni se na mashtroni me ato zhgarravinat tueja! Pse nuk tregoni me cilÃ«t kriminela jeni tÃ« lidhun dhe u keni Ã§ue bukÃ« ndÃ«r male?â€ Nuk ka pritÃ« pÃ«rgjegje por asht drejtue nga njÃ« gropÃ« gjirizi tÃ« nevojtorÃ«s sÃ« Seksionit qÃ« ishte gjithmonÃ« e hapun. Ka urdhnue me i afrue priftnit tek gropa. KÃ«ta qÃ« po shihnin nga dritarÃ«t po mendonin se po u bahÃ«j presion me tregue.., por, papritmas Asllani i ka vue duert nÃ« gjoks Don Pjetrit, ndersa katili tjeter ka kapÃ« pÃ«rkrahut Don Aleksandrin, tue ua sha Zotin me fjalÃ«t ma tÃ« flligta veÃ§, kur u kanÃ« dhanÃ« tÃ« shtymen tÃ« dyve e kanÃ« ra mbrendÃ« nÃ« gropÃ«n e zezÃ«. Kur priftnit kanÃ« marrÃ« me u Ã§ue, xhelatÃ«t i kanÃ« shty me cfurk pÃ«r me i zhytÃ« mbrenda, tue u thanÃ«:
â€œHee... flisni, ku e keni Krishtin tuej... flisni.., kÃ«shtu do tÃ« jenÃ« fundi i priftÃ«nve. A po e shihni kund Krishtin tuej, hee pisa pisash?â€
Don Aleksandrit qÃ« ishte zhytÃ« ma parÃ« sidukÃ«t i ishte marrÃ« fryma dhe nuk po i shihej fÃ«tyra, ndÃ«rsa Don Pjetri, ka muejtÃ« me nxjerrÃ« kokÃ«n edhe njÃ«herÃ«, ashtu i nximÃ« si tÃ« ishte i lymÃ« me zyft prej pisllÃ«kut, ka mbledhÃ« gjithÃ« forcÃ«n qÃ« i kishte mbetÃ« dhe ka thirrÃ«:
â€œRRNOFTÃ‹ KRISHTI... TEK AI PO SHKOJ!â€
Mbi brrakÃ«n e gropÃ«s sÃ« nevojtorÃ«s janÃ« pa vetÃ«m kindat e ndyme tÃ« dy veladonÃ«ve. FÃ«tyrat nuk i ka pa ma kush. XhullinjtÃ« vazhdonin me i shty me cfurk derisa u zhytÃ«n mbrendÃ« edhe trupat e pajetÃ« tÃ« Tyne.
Mbas pak minutash Priftnit u mbytÃ«n... Ata mendonin se bashkÃ« me trupat e pajetÃ« do tÃ« zhdukÃ«t edhe vepra e tyne baritore.
Edhe pse porosia ishte se kush do tÃ« flasÃ« ashtu do ta pÃ«sojÃ« si Ata, ngjarja e dy priftÃ«nve mori dheun. Dihej martirizimi por, diheshin edhe katilÃ«t. FÃ«tyrat e kÃ«tyne kriminelÃ«ve kanÃ« mbetÃ« njÃ«soj si atÃ« ditÃ« kur janÃ« fotografue si â€œÃ§lirimtarÃ«â€, mÃ« 29 nandor 1944, tue parakalue nÃ« FushÃ«n e Ã‡elÃ«s sÃ« qytetit tÃ« ShkodrÃ«s.
Shqipnia asht shumÃ« e vogÃ«l pÃ«r krime kaq tÃ« mÃ«dha.
Ka vende shumÃ« ma tÃ« mÃ«dha, qÃ« edhe ata kanÃ« vuejt nÃ«n thundrÃ«n gjakatare komuniste, por krimet atje nuk janÃ« kenÃ« kurrÃ« nÃ« pÃ«rmasat tona. Historia thonÃ« â€œdisaâ€ se, do tÃ« flasÃ« njÃ«ditÃ«!
Po, kur? - AtÃ« nuk e di! Dij vetem se Dy KlerikÃ«t Don Aleksander Sirdani dhe Don Pjeter Ã‡uni, edhe pse humbÃ«n jeten nÃ« pisllek nga komunistÃ«t, Ata mbetÃ«n Zamak tÃ« bardhÃ« dhe tÃ« PerjetshÃ«m tÃ« Flamurit tÃ« Kastriotit.
Provat dhe saktÃ«sia e fakteve tÃ« ngjarjeve nÃ« Trojet e Gjergj Kastriotit dhe tÃ« NanÃ« TerezÃ«s, tregojnÃ« njÃ« qendrim tÃ« papelqyeshem tâ€™ EuropÃ«s ndaj nesh.
AsnjÃ«herÃ« nuk duhet tÃ« harroni se tÃ« gjitha kÃ«ta krime janÃ« ba fatkeqÃ«sisht me djelmÃ« e vajza Nanash, qÃ« me gjylpanen e vet qendisne nÃ« pelhuren e kuqe dhe tÃ« gjakosun nder Shekuj: Shqipen Dykrenare tÃ« Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut dhe tÃ« NanÃ« Terezes sÃ« Pavdekshme.
Melbourne, 19 Prill 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

Jo larg nga Shkodra nÃ« Vaun e DejÃ«s, asht kenÃ« Kisha ku asht kunorzue i madhi Gjergj Kastrioti, e njohun Kisha monumentale e Vaut tÃ« DejÃ«s. Kur Shkodra ishte e rrethueme nÃ« 1912, aty kishin shkue prindÃ«t e Imz. Ã‡obÃ«s. Asaj KishÃ« Ai i ka qendrue besnik deri nÃ« vdekje dhe pa ju tutÃ« syni.
Asht kenÃ« viti 1913, me 16 Shkurt, kur nÃ« Vaun e DejÃ«s u le Ernesto Luigj Ã‡oba, atÃ«herÃ« kur Katedralia e Shkodres rrahej nÃ« top nga Mali i Zi.
Ka vazhdue shkollen tek JezuitÃ«t e Shkodres, dhe vendosi me u ba Meshtar.
Me datÃ«n 11 Shkurt 1936, Imzot Gjon della Pjetra SJ., e shuguron meshtar nÃ« KishÃ«n e ShÃ«n Jozefit, pranÃ« Jezuitve, ku Don Ernesto vazhdoi me kenÃ« mÃ«sues. Mbas shugurimit tÃ« Imzot GaspÃ«r ThaÃ§it, me datÃ«n 19 Mars 1936, Don Ernesto asht ndihmÃ«s famullitar i Shkodres, deri me datÃ«n 30 Prill 1946, kur emnohÃ«t Zv. Famullitar nÃ« Shkoder.
Prej datÃ«s 16 Dhetor 1946 e deri me 1 Janar 1952 asht sekretar i ArkidioÃ§ezit tÃ« Shkodres, kohÃ« nÃ« tÃ« cilÃ«n vdes Imzot GaspÃ« ThaÃ§i, arrestohet Don Mikel Koliqi dhe kÃ«shtu, Don Ernesto, merr titullin e Famullitarit tÃ« Shkodres. Me datÃ«n 20 Prill 1952 shugurohet Ipeshkev nga Imzot Bernardin Shllaku, IpeshkÃ«v i Pultit dhe tue kenÃ« i vetÃ«m IpeshkÃ«v nÃ« Shqipni. Imz. Ã‡oba mban detyren e Sekretarit tÃ« PergjithshÃ«m tÃ« KishÃ«s Katolike.
Nga data 9 Nandor 1956 kur vdes Imzot Bernardin Shllaku, dhe deri me 21 Mars 1957, pret miratimin nga qeveria e TiranÃ«s, e cila simbas Statutit tÃ« KishÃ«s Katolike qÃ« ishte aprovue nÃ« vitin 1951, e aprovon si Kryetar i KishÃ«s Katolike nÃ« Shqipni. MenjÃ«herÃ« u gjet para njÃ« prove tÃ« madhe dhe shumÃ« delikate, mbasi me datÃ«n 7 Prill 1858 ishte dita e vumjes sÃ« gurit tÃ« parÃ« tÃ« KishÃ«s Kathedrale tÃ« Shkodres, kÃ«shtu Imzot Ã‡oba fillon detyrÃ«n pikÃ«risht nÃ« pragun e 100 vjetorit tÃ« Asaj KishÃ«, qÃ« gjithmonÃ« asht thirrÃ« Kisha e Madhe. Merita e pregatitjes sÃ« asaj festÃ« i pÃ«rket Imzot Ã‡obÃ«s, i cili me punÃ«n e madhe tÃ« Tij dhe kujtimin qÃ« ka lanÃ« nÃ« historinÃ« e Shkodres, thohet pa mÃ«dyshje se ka mbetÃ« i paharrueshÃ«m nÃ« zbukurimin e KishÃ«s dhe zhvillimin e ceremonive tÃ« FestÃ«s. Imzot Ã‡oba ka dy merita pÃ«r punÃ«n artistike qÃ« u ba nÃ« ndertimin e ri tâ€™ Elterit tÃ« madh simbas projektit tÃ« arkitektit, piktorit dhe skulptorit Kol Idromeno, qÃ« ishte dhe daja i nanÃ«s sÃ« Imzot Ã‡obÃ«s, vepÃ«r e cila kompletonte edhe tavanin e mbrekullueshÃ«m tÃ« KathedralÃ«s qÃ« ishte punue nga vetÃ« Kola. NjÃ«kohÃ«sisht sfondi i Elterit i punuem nga piktori At Leon Kabashi, ndersa kuadri i madh i vendosjes sÃ« gurit tÃ« parÃ« nga piktori Simon Rrota plotsojnÃ« anen estetike. Punimi i katekizmit nÃ« shtyllat e KishÃ«s, nÃ« mungesÃ« tÃ« teksteve se nuk mund tÃ« botohej asgja pÃ«r me mÃ«sue besimin fÃ«mijÃ«t, janÃ« vepra qÃ« meritojnÃ« me u quejtÃ« dinjitoze po, edhe shumÃ« tÃ« guximshme tue dijtÃ« luftÃ«n e madhe qÃ« i bahej KishÃ«s dhe Klerit nga shteti fanatik antikatolik komunist i TiranÃ«s.
Por Imzot Ã‡oba nuk mjaftohet me kaq, Ai njÃ«kohÃ«sisht pregatitÃ« nÃ« kushte private, pÃ«rndjekjet dhe survejimi disa klerikÃ« tÃ« rijÃ«, nÃ« njÃ« kohÃ« rekord qÃ« nuk ka as seminar, as profesora dhe as tekstet e nevojshme qÃ« duhen pÃ«r atÃ« qellim, megjithate ia arrinÃ« me shugurue: Don Simon Jubani, Don Matish Lisna, Don Martin Trushi, Don Ernest Troshani, Don Zef Simoni, Don Ndoc Nogaj, Don Luigj KÃ§ira, Don Ndoc Volaj, Don Kolec Toni etj., si dhe dy MartirÃ«t e KishÃ«s Don Marin Shkurti e Don Mikel Beltoja, qÃ« u pushkatuen nga komunistÃ«t barbar, tue lanÃ« vetÃ«n e Tyne tÃ« perjetshÃ«m nÃ« HistorinÃ« e persekucionit tÃ« KishÃ«s Katolike nÃ« Shqipni.
Imzot Ernesto Ã‡oba vazhdon hapjen e rrugÃ«s sÃ« ipeshkvijve tÃ« rijÃ«, mbasi parasheh edhe pÃ«rmbytjen e vendit nga diktatura. Nuk ka njÃ« familje nÃ« Shkoder katolike apo muslimane qÃ« ia ka mÃ«sye derÃ«s sÃ« ArgjipeshkvisÃ« dhe nuk e ka ndihmue Imzot Ã‡oba, kur ishte fjala pÃ«r me i Ã§ue dishka tÃ« nevojshme njÃ« tÃ« burgosunit apo tÃ« interrnuemit, nÃ« burgje e kampe tÃ« shfarosjes. Porsa u mbyllÃ«n Kishat, sigurimi kerkoi me gjetÃ« shpifÃ«s nÃ« Shkoder, kundÃ«r Imz. Ã‡obÃ«s. Besoj se shkodranÃ«t nuk e harrojnÃ« fjalÃ«n e BurrneshÃ«s muslimane Adile Ashikja, nÃ« mbledhjen e lagjes sÃ« saj, kur i kÃ«rkohej me shpifÃ« kundÃ«r Imz. Ã‡obÃ«s: â€œUnÃ« kam shkue me lypÃ« tek Ai paret e bukÃ«s dhe Ai, mÃ« dha ma shumÃ« se i kerkova. Ju sot, kerkoni qÃ« Buken qÃ« Imz. Ã‡oba mÃ« fali, unÃ« me ia shperblye me shpifje!
Ai asht kenÃ« dhe mbetÃ«t pÃ«r mue gjithÃ« jeten, njÃ« Meshtar i Nderuem i FesÃ« Katolike nÃ« Shkoder!â€
PÃ«rpjekjet e Imz. Ã‡obes janÃ« tÃ« vazhdueshme pÃ«r gjallnimin e besimit, forcimin dhe pÃ«rhapjen e Tij, kryesisht me fÃ«mijÃ«t dhe tÃ« rinjtÃ«. Imzot Ã‡oba thonte meshÃ« e sakramend, rrÃ«fente, predikonte fenÃ« dhe gjindÃ«j kudo nÃ« rrugicat e qytetit tue shkue me kungue tÃ« sÃ«murÃ«t apo, tÃ« pamujtunit me shkue ndÃ«r Kisha qÃ« survejoheshin, ndonse, Ai luftohej pa pikÃ« mÃ«shire. Kjo luftÃ« sa vjen dhe bahet ma e rrebtÃ« me â€œRevolucionin Ideologjik dhe Kulturalâ€, qÃ« merr edhe pamjen e plotÃ« tÃ« diktaturÃ«s barbare komuniste me 19 Mars 1967, ku shteti i merr edhe Ã§elsat e KishÃ«s Kathedrale tÃ« Shkodres, tue i mbyllÃ« tÃ« gjitha Kishat e vendit me dhunÃ« nga Ever Hoxha.
Kjo ditÃ« asht fundi tragjik edhe i Imzot Ã‡obÃ«s, i cili ndodhÃ«t pÃ«rballÃ« Sigurimit tÃ« shtetit qÃ« pÃ«rfaqsohet me komunistin servil dhe hipokrit Angjelin Kumrija, qÃ« shkon nÃ« kontrollin qÃ« ushtrohet nÃ« ArgjipeshkvinÃ« Metropolitane tÃ« Shkodres. Ky komunist dallkauk e spijun arrinÃ« deri aty sa kur kontrollon dhomÃ«n e punÃ«s sÃ« Imzot Ã‡obÃ«s, kÃ«rkon me ushtrue nÃ« mÃ«nyrÃ« tÃ« paturpÃ«shme kontroll nÃ« trupin e Imzotit tÃ« Nderuem Ã‡oba, tue e detyrue me Ã§veshÃ« pantollonat, se mos ka mshef gja dhe, me tÃ« drejtÃ« Don Mark Hasi i ka thanÃ« ato ditÃ« NanÃ«s seme: â€œAte qÃ« na ka ba atÃ« ditÃ« Angjelin Kumrija, nuk na e ka ba as Sigurimi i shtetit!â€ Por, kjo nuk ishte vepra e parÃ« e Angjelinit qÃ« tregonte â€œbesnikrinÃ«â€ e tij ndaj Sigurimit tÃ« shtetit.
Po komunistÃ«t a u mjaftuen me kaq? â€“ Jo, jo, se porositÃ« e skiles tjetÃ«r Ramis AlisÃ« nÃ« Shkoder, duheshin Ã§ue deri nÃ« fund e sidomos, kur bahej fjalÃ« pÃ«r katoliÃ§izmin kuptohet qÃ« nuk kishte asnjÃ« lÃ«shim deri nÃ« zhdukje tÃ« plotÃ« dhe tÃ« dhunshÃ«m tÃ« Klerit dhe tÃ« KishÃ«s Katolike nÃ« Shqipni.
Organizohet njÃ« mbledhje nÃ« vitin 1967, mbas arrestimit tÃ« Sekretarit tÃ« KishÃ«s, Don Mark Hasit me 7 Prill 1967, tek shkolla Pyjore pÃ«r demaskimin e Imzot Ã‡obÃ«s. Si kudo ndÃ«r ato mbledhje nuk mungojnÃ« as shpifsit, as llafazanÃ«t dhe as spijunÃ«t ordiner qÃ«, ishin altoparlantÃ«t e PPSH nÃ« ato salla, ku mbas â€œduertrokitjeveâ€ tÃ« tyne, klerikve iu venin prangat xhelatÃ«t e Sigurimit tÃ« shtetit. Por, krejt ndryshej ndodhÃ« me Imz. Ã‡oben, ku asht pregatitÃ« terreni pÃ«r arrestim nÃ« atÃ« mbledhje, Ã§ohet nÃ« kambÃ« shoferi trim DedÃ« Gjushi dhe deklaron: â€œSot njÃ«kÃ«tu, nuk guxon kush me i vue prangat Imzot Ã‡obÃ«s!â€ dhe, me tÃ« vÃ«rtetÃ« â€œnuk guxoi askush!â€. Akti i DedÃ«s tronditi edhe ideatorÃ«t e arrestimÃ«ve, ndonse â€œky emÃ«n Hero!â€, asnjÃ«herÃ« nuk zehet me gojÃ«. (F.R. â€œNjÃ« Monument nÃ«n dhÃ©â€, fq. 304, v. 2004)
NÃ« shfletimet e proceseve tÃ« viteve 1957, 1958 e prap ma vonÃ«, nga deponimet false tÃ« At Rrok Gurashit, Don Ndoc SahatÃ§isÃ« etj., dhe njÃ« letrÃ«s sÃ« shkrueme nga Ndoc Nogaj e Gjon Shllaku, nÃ« vitin 1958, kur kÃ«ta dy largohen nga Argjipeshkvia, (letÃ«r e cila ruhet nÃ« Arkivin e Shtetit TiranÃ« e jepet lirisht pÃ«r me u lexue pÃ«r â€œpÃ«rmbajtjen e sajâ€), mbi kÃ«ta akte tÃ« turpÃ«shme Sigurimi i shtetit krijon mundÃ«sinÃ« e arrestimit tÃ« Imzot Ã‡obÃ«s, dhe â€œfajsia e Tijâ€ formulohet mbi bazÃ«n e sa shpifjeve e trillimeve, kÃ«shtu, edhe flet arresti lÃ«shohet me datÃ«n 3 Prill 1976, por arrestimi bahet me datÃ«n 24 Prill, tue u akuzue pÃ«r â€œtrathti ndaj atdheut dhe agjitacion e propagandÃ« kundÃ«r pushtetit popullor.â€ BashkÃ« me Ate ato ditÃ« arrestohen edhe disa priftÃ«n tjerÃ«.
NjÃ« ndÃ«r to asht Don Lec SahatÃ§ija, ish Sekretar i Imz. Frano Gjinit dhe ruejtÃ«s i dy letrave tÃ« Tija, tÃ« cilat me kÃ«te rasÃ« zhduken, mbasi Don Leci nuk doli ma nga burgu, vdiq i dÃ«nuem 25 vjet, por duhet theksue se Ky prift mbajti njÃ« qendrim burrnor edhe ndaj Imzot Ã‡obÃ«s, gja tÃ« cilÃ«n meshtarÃ«t tÃ« tjerÃ« edhe pse ishin shugurue nga duert e Tija, nÃ« gjyq nuk e bane, madje, gjatÃ« zhvillimit tÃ« gjyqit me dyer tÃ« mbylluna edhe e randuene Imzot Ã‡oben me akuza false, pÃ«r tÃ« cilat Ai u dÃ«nue 25 vjet burg tÃ« randÃ«, por edhe vdiq i pafajshÃ«m i shtrimÃ« ndÃ«r Ã§imentot e birucave tÃ« qelive tÃ« Sigurimit tÃ« shtetit. TÃ« tjerÃ«t pa pÃ«rjashtim edhe pse dolÃ«n nga burgu endÃ¨ sot nuk kanÃ« ba asnjÃ« rrÃ«fim publik dhe as, nuk kanÃ« kÃ«rkue asnjÃ« falje pÃ«r ata vepra ndaj Imzot Ã‡obÃ«s, tue u nisÃ« ndoshta, se ishim nÃ«n tortura dhe nuk mujtÃ«m me qÃ«ndrue. Ndonse pesha e shpifjeve asht shumÃ« e randÃ«.
Ata duhet me dijtÃ« se ma shumÃ« nÃ«n tortura asht kÃ«nÃ« Imzot Ã‡oba, pÃ«r me e detyrue me pranue akuzat e tyne falso, por Ai e ka pasÃ« burrninÃ« sa me qendrue dhe me deklarue edhe para gjyqit fals se: â€œJam kenÃ« gjithmonÃ« kundÃ«r komunizmit, as nuk kam dashtÃ« me ia ndigjue zanin, kam punue me shpirtÃ« me e zhdukÃ« dhe do tÃ« vazhdoj me kenÃ« kundÃ«r deri nÃ« vdekje!â€ (Dosja 3359/1 Arkivi i Min. Mbrendshme TiranÃ«, 1998).
Ky ishte Imzot Ernesto Ã‡oba pÃ«rballÃ« disa hetuesve kriminel si Ali Xhunga, Xheudet Miloti, etj., dhe, me po aq Burrni asht i patundun nÃ« bankÃ«n e tâ€™akuzuemve para Kryetarit Sheuqet MuÃ§i, anÃ«tarit Xhemal Gramshi dhe prokurorit tÃ« â€œRevolucionit Kultural 1967â€, tÃ« njohtunit Faik Minarolli.
Ja qendrimi i vÃ«rtetÃ« i Martirit Ernesto Ã‡oba, i cili nuk akuzon asnjÃ« njeri, nuk fyen me asnjÃ« fjalÃ« asnjÃ« nga shpifsit, nuk randon asnjÃ« qytetar nga dÃ«shmitarÃ«t e rremÃ« dhe nuk denoncon asnjÃ« nga veprimet jo tÃ« mira ose tÃ« dobta tÃ« shokve tÃ« vet klerikÃ«, pÃ«r tÃ« cilÃ«t akuzohet se â€œka heshtÃ« ose nuk ka marrÃ« masa ndeshkimore.â€ AsnjÃ« qytetar apo fshatar i Shkodres nuk asht viktimÃ« e Tij, sÃ«pse Ai gjenÃ« forca me rezistue dhe mos me folÃ« pÃ«r asnjÃ« njeri e, mos harroni se zyra e Tij asht kenÃ« e hapun pÃ«r katolik e musliman tÃ« tÃ« gjitha monstrave e modeleve tÃ« Shkodres, qÃ« nuk i kanÃ« mungue.
Ai asht i vetdijshÃ«m se ndodhÃ«t nÃ« atÃ« bankÃ« i akuzuem vetem pse asht Klerik Katolik dhe armik i vÃ«ndosun i komunizmit, me tÃ« cilin asnjÃ«herÃ« nuk ka ba asnjÃ« kompromis nÃ« asnjÃ« kohÃ«. Ai asht i pastÃ«r moralisht dhe shpirtnisht para shokve, miqve, armiqve dhe mbarÃ« Popullit Shqiptar, tÃ« cilve iu ka sherbye si fetar dhe Shqiptar, prandej edhe me gjakftohtÃ«si pret vendimin e â€œpafajsisÃ« sÃ« Tijâ€, tue Ju nÃ«nshtrue vullnetit tÃ« Zotit, me 25 vjet heqje lirie, tue kenÃ« edhe me njÃ« gjendje shÃ«ndetsore shumÃ« tÃ« randÃ«.
TerroristÃ«t e sigurimit shtetit si gjithnjÃ«, edhe pse e dinin gjendjen e Tij, si pasojÃ« e vuejtjeve tÃ« randa me datÃ«n 8 Janar 1980, e mbytÃ«n edhe KÃ«te Martir si shumÃ« tÃ« tjerÃ«, nÃ« njÃ« nga repartet e Spitalit Civil tÃ« TiranÃ«s.
NÃ« vitin 1992, mÃ« ka tregue oficeri i zjarrfiksave Augustin Sheshi: â€œNjÃ«ditÃ« mÃ« tha njÃ« shok se do tÃ« shkonte nÃ« gjyqin e mbyllun tÃ« Imzot Ernesto Ã‡obÃ«s, ku, mÃ« ftoi edhe mue. Shkova. Porsa e pashÃ« mÃ« bani njÃ« pÃ«rshtypje tÃ« madhe pergjysmimi i trupit tÃ« Tij tÃ« shkurtÃ« dhe lodhja e madhe nga hetuesia. PÃ«rnjÃ«heresh mu kujtue kur ishim fÃ«mijÃ« nÃ« rrugÃ« tÃ« Luigj Gurakuqit, dhe kur luenim me topa leckash qÃ« porsa kalonte Imzot Ã‡oba, ndalonim lojen dhe vraponim me i puthÃ« unazÃ«n.
Ai na bekonte dhe mandej kalonte nÃ« punÃ«n e Tij. Ndaj Atij Kleriku qÃ« i donte aq shumÃ« fÃ«mijÃ«t e shokÃ«t e Tij, disa dÃ«shmitarÃ« nuk lane gja pa thanÃ« pÃ«r TÃ¨ por, qÃ« mÃ« ka ba ma shumÃ« pÃ«rshtypje sesi u shpreh ashtu kundÃ«r Tij, asht kenÃ« Gac Cepi, qÃ« as sot nuk dij me e kuptue atÃ« sjellje. Ai mÃ« ka mbetÃ« nÃ« mend nâ€™atÃ« kohÃ«!â€
NÃ« librin â€œÃ‡inarÃ«tâ€, At Konrrad Gjolaj shkruen: â€œTregonte radiologu i spitalit tÃ« Shkodres, sesi njÃ«ditÃ« erdhÃ«n dy oficera me njÃ« thes nÃ« radiologji. I kishin thanÃ« me ba njÃ« radiografi. Kishte pregatitÃ« aparatin e po priste radiologu se cili don me e ba prej tyne. Kur i ka thanÃ«: â€œJam gatiâ€, ata kanÃ« hapÃ« thesin e kanÃ« nxjerrÃ« njÃ« fÃ«mijÃ« me fytyrÃ« tÃ« plakun. E kanÃ« vue ate tek aparati dhe, mbasi asht krye radiografia, e kanÃ« futÃ« prap nÃ« thes. Mbasi i kanÃ« lidhÃ« grykÃ«n, kanÃ« kÃ«rkue filmin pÃ«r me e Ã§ue nÃ« TiranÃ«. Radiologu e ka pregatitÃ« filmin shpejtÃ« e ka kÃ«rkue me i shkrue emnin e tÃ« sÃ«murit, edhe pse filmi ishte i lagun. Oficerat kanÃ« ngurrue me i diftue emnin radiologut.
Ky ka kambÃ«ngulÃ«, mbasi, simbas rregullit, nuk lejohej qÃ« filmi me u dorÃ«zue pa emen. Ata tue pa kambÃ«nguljen e kÃ«tij, i kanÃ« thanÃ« emnin: â€œImzot Ernesto Ã‡obaâ€. E shkrova, thonte radiologu, e kishte njohtÃ« ma pÃ«rpara, por kurrÃ« nuk do ta kishte besue se asht Ai, po tÃ« mos ia kishin thanÃ« vetÃ« ata emnin e Tij. PÃ«r sa kohÃ« nuk mâ€™asht hjekÃ« nga mendja sesi e kishin ba gjatÃ« hetuesisÃ« Imzot Ã‡oben.â€
NÃ« vitin 1998, kur ishe tue dalÃ« nga Arkivi i MinistrisÃ« sÃ« Mbrendshme nÃ« TiranÃ« takova njÃ« oficer qÃ« kishe njohtÃ« para disa vitÃ«sh nÃ« Shkoder, YH, por as sot nuk jam i sigurt pÃ«r emnin e tij. I tregova se po shoh disa dosje nÃ« Arkiv dhe se, ato ditÃ« kishe lexue dosjen e Imzot Ã‡obes. MÃ« ndÃ«rpreu dhe, mÃ« tregoi: â€œNjÃ« natÃ« dimri tÃ« ftohtÃ« isha dezhur nÃ« degÃ«n e mbrendshme nÃ« Shkoder. Aty nga ora 11.00 e natÃ«s, njÃ« polic i birucave mÃ« njoftoi se Imzot Ã‡oba dridhet shumÃ« dhe duket sikur nuk po e arrinÃ« mengjezin. Shkova tek biruca ku ishte Imzot Ã‡oba, po, Ai, nuk po jepte as merrte nga tÃ« ftohtit, i shtrirÃ« nÃ« Ã§imento pa asnjÃ« mbuloje as shtroje, veÃ§ me rrobat qÃ« kishte veshur. Mora njÃ« batani nÃ« dhomen time dhe ia Ã§ova, hapa deren dhe ia holla sipÃ«r. Shkova aty nga ora 3 e mengjezit, por dukej se ishte i gjallÃ« nga frymÃ«marrja e thellÃ«. NÃ« ora 5.30â€™ shkova e mora bataninÃ« qÃ« i kisha Ã§uar dhe, e pashÃ«, Ai me mirÃ«njohje mÃ« buzqeshi, e pyeta se, a kishte fjetur dhe mâ€™u pÃ«rgjigjÃ«, se po. I thashÃ«: â€œImzot, ti je i dÃ«nuar, pse tÃ« mbajnÃ« kÃ«tu? â€“ Nuk e di, mâ€™u pÃ«rgjigjÃ«. â€“ Po, ke bÃ«rÃ« kÃ«rkesÃ« pÃ«r arÃ«syen e mbajtjes kÃ«tu? â€“ Jo, mÃ« tha, â€“ jam tue pritÃ« Ã§do ditÃ« me pa fytyrÃ«n e PÃ«rendisÃ«, Ai vetÃ«m asht ShpÃ«timtari im. E pyeta: Po, kÃ«to vuatje nuk tÃ« largojnÃ« nga PerÃ«ndia? â€“ Jo, jo, Ate jam i sigurt se do ta shoh shpejtÃ«, perkundrazi vuajtjet mâ€™ afrojnÃ«!
E mbylla derÃ«n dhe ika nÃ« dhomÃ«n time. KanÃ« kaluar sa vite dhe nuk e harroj kurrÃ« sigurinÃ« e Atij Njeriu tÃ« shtrirÃ« nÃ« Ã§imento, duke pritur pÃ«r tÃ« parÃ« PÃ«rendinÃ«! Ata KlerikÃ« kishin njÃ« forcÃ« tÃ« pakuptueshme pÃ«r tÃ« pÃ«rballuar vuajtjet mÃ« ekstreme tÃ« atyre vitÃ«ve!â€. Ishte per tâ€™u Ã§uditur sesa besim tÃ« palÃ«kundur kishin tek PerÃ«ndia!
Fjala e fundit e Tij nÃ« gjyq ishte: â€œDo tÃ« vazhdoj me kenÃ« kundÃ«r deri nÃ« vdekjeâ€, sigurisht, kjo thanje ishte tiposÃ« nÃ« kokat e katilave qÃ« vazhdonin me e torturue e masakrue si pak njerzÃ« nder ata kushte tÃ« mnershme:
Ja, pra, kjo asht arÃ«syeja pse Imzot Ernesto Ã‡oba, Ipeshkvi i Shkodres, qÃ« nga data e arrestimit u mbajt pa asnjÃ« batani i shtrimÃ« pÃ«r 3 vjet e 8 muej nÃ« Ã§imento, derisa njÃ« ditÃ« me tÃ« vÃ«rtetÃ« Ai e pau FÃ«tyren e Zotit!
Fatkeqsisht, vuejtjet dhe torturat ishin pafund, po asnjÃ« shkaktarÃ« i tyne nuk e gjeti asnjÃ« moment kjoftÃ« edhe mbas 1991, tÃ« pakten me na dhanÃ« me kuptue se, asht pendue per shpifjet e bame kunder Imzot Ã‡obÃ«s. E kurr mos harroni se, â€œato shpifjeâ€ i moren edhe jeten nÃ« vuejtje e mjerim tÃ« pashoq.
Jeta gjithmonÃ« ka njÃ« cak tÃ« padijtun. Mos harroni se mbas atij cakut vjen edhe njÃ« Gjyq tjeter, qÃ« nuk ju lejon ndoshta pergjithmonÃ«, me u pendue per tÃ« gjitha ato qÃ« i keni sjellÃ« tjerve nÃ« kÃ«te jetÃ« me shpifjet tueja!
Po mÃ« kujtohet tashti: NjÃ« prift i rinj i shuguruem nga Imzot Ã‡oba aty nga viti 1962, qÃ« takon nÃ« rrugÃ« At PjetÃ«r MÃ«shkallen dhe, i tregon se ato ditÃ« do tÃ« hynte pÃ«rherÃ« tÃ« parÃ« me ba Ushtrimet e Shpirtit me Imzot Ã‡oben, i cili i kishte mÃ«sue priftit edhe gjashtÃ« arÃ«syet qÃ« njeriu duhet me heshtÃ«.
At MÃ«shkalla i thotÃ« atij priftit tÃ« rinj: â€œShko e thuej Imzot Ã‡obÃ«s me tÃ« mÃ«sue gjashtÃ« arÃ«syet qÃ« duhet me folÃ«, se, sâ€™asht koha me heshtÃ« ma!â€
Kur e pata ndigjue kÃ«te ngjarje aty nga viti 1964, njÃ«ditÃ« unÃ« ia kujtova At MÃ«shkallÃ«s nÃ« njÃ« bisedÃ« qÃ« po banim me TÃ©, sigurisht qeshÃ«m pak dhe vazhdueme bisedÃ«n tonÃ«. At PjetÃ«r MÃ«shkalla mÃ« ka thanÃ« kÃ«to fjalÃ«: â€œAi e pÃ«rfundonte bisedÃ«n me respektin ma tÃ« madh pÃ«r Imzot Ernesto Ã‡oben, e kryesisht pÃ«r mos tolerancÃ«n e Tij nÃ« Ã§eshtjet dogmatike dhe, e mbyllte bisedÃ«n me mendimin se: â€œVetÃ«m Imzot Ã‡oba asht fakt, qÃ« asht kenÃ« adapt pÃ«r kÃ«te kohÃ«, se asnjÃ« tjetÃ«r nuk do tÃ« kishte dijtÃ« as muejtÃ« me veprue si Ai, nÃ« kushtet qÃ« janÃ« kenÃ« nÃ« Shqipni nga shtypja e diktatura komuniste!â€
***
Lexues i nderuem! Labirintet e Sigurimit tÃ« shtetit terrorist komunist, janÃ« kudo plot me mistere dhe procese qÃ« ndoshta, edhe nuk besohen! Tek na nÃ« Shqipni ata ia kalojnÃ« edhe fantazisÃ« sÃ« terroristit, sepse vrastari asht i paknaqun me vdekjen e viktimÃ«s mbasi e ka torturue. Ai kerkon me i zgjatÃ« vuejtjet e masakrat e tij derisa, njeriu i shkrryem pertokÃ« tÃ« dishprohet.
Fatmirsisht, kur KlerikÃ«t tanÃ«, nuk mujshin as me u ngritÃ« ma nga vuejtja e as nga torturat e bame mbi trupin e Tij, Ata forcoheshin Shpirtnisht, gja qÃ« edhe sot mbetet njÃ« mister i madh ajo forcÃ« e pathyeshme e Shpirtit Tyne.
Ma mirÃ« se kudo, mosdorzimin e viktimÃ«s nÃ« tortura ju, do ta kuptoni kÃ«tu:
NÃ« mbyllje po persÃ«risÃ« fjalÃ«t e daltueme nÃ« gurt e KishÃ«s sÃ« Vaut tÃ« DejÃ«s, daltue nga vet Martiri Imzot Ernesto Ã‡oba, kur ishte pa u rrenue nÃ« 1969:
â€œJam kenÃ« gjithmonÃ« kundÃ«r komunizmit, as nuk kam dashtÃ« me ia ndigjue zanin, kam punue me shpirtÃ« me e zhdukÃ« dhe do tÃ« vazhdoj me kenÃ« kundÃ«r deri nÃ« vdekje!â€. (Dosja 3359/1 Arkivi i Min. Mbrendshme, 1998). VetÃ«m Ky ishte Imzot Ernesto Ã‡oba, Zamak i vertetÃ« i Flamurit Kastriotit!
Melbourne, 22 Prill 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

â€œDo tÃ« vijnÃ« dita dhe Emnat e Martirve tÃ« FesÃ« Katolike, do tÃ« daltohen nÃ« gur, per mos me u harrue kurrma !â€ Don Mark HASI (1968)
(GrafikÃ« simbas tregimit Don Markut, nga hetuesia e viteve 1947 â€“ 48 me kriminelin e njohun nÃ« Sigurimin e shtetit tÃ« Shkodres kap. Nesti Kopali).
Punue nga F.Radovani 1991.

Don Mark Hasi asht le nÃ« Malin Kolaj pranÃ« Shkodres nÃ« vitin 1917. Kur Ai ishte 7 vjeÃ§ mbeti jetim pa Nanen, dhe mÃ« qÃ« i ati ishte i rij dhe do tÃ« martohej, e mori nenkujdes Famullitari Don Kolec Prennushi, i cili e pat vendosÃ« nÃ« dhomÃ« me nanen e vet Ninen, dhe flente e Ã§ohej me ate. Mbas njÃ« viti shkoi me vazhdue shkollen nÃ« VelipojÃ«, tek Don Alfons Tracki. Ishte nder nxanÃ«sit ma tÃ« zellshem dhe ma tÃ« perkushtuemit tâ€™ asaj shkollÃ«.
Vazhdoi studimet nÃ« Kolegjin Saverian tÃ« Shkodres, ku nÃ«n kujdesin e Fratel SalÃ«s, ishte nder aktorÃ«t e dalluem tÃ« Teatrit tÃ« Jezuitve. Kujtohej per rolin e Tij tek drama â€œJuda Makabeâ€, ku zani i Tij nuk u harrue ma.Vazhdoi studimet e nalta nÃ« Padova, po per arsye lufte i perfundoi nÃ« Shkoder.
Dashunia per rrethin e Don Kolecit tek Don Marku kje e perjetshme. Dhe, Meshen e ParÃ« Ai e tha me 24 Shkurt 1945, me Don Kolec Prennushin. Asht emnue menjÃ«herÃ« zv.Famullitar i Shkodres e ma vonÃ«, Sekretar i KishÃ«s Kathedrale tÃ« Shkodres, ku ka vazhdue deri nÃ« kohen kur asht arrestue. U arrestue nÃ« vitin 1947, dhe asht dÃ«nue 7 vjet burg, qÃ« i ka krye nÃ« kampe pune. Asht lirue nÃ« vitin 1953, kohÃ« nÃ« tÃ« cilen ka ardhÃ« e ka banue nÃ« njÃ« dhomÃ« me ne tre vllaznit. Deri mbas dy vjetÃ«sh qÃ« shkoi nÃ« Argjipeshkvi sekretar i Ipeshkvit Imzot Ernesto Ã‡oba, e deri nÃ« vitin 1967, qÃ« u arrestue edhe njÃ«herÃ« me rastin e â€œRevolucionit Ideologjikâ€. Me 7 Prill u arrestue dhe u dÃ«nue mbas njÃ« viti tortura barbare nÃ« hetuesi, ndonse nuk pranoi asgja dhe u dÃ«nue me vdekje, denim qÃ« Ju kthye nÃ« 25 vjet burg, qÃ« do ti kalonte nÃ« kampe shfarosje e pune. DÃ«nim qÃ« i kushtoi edhe me jetÃ«n.
NÃ« kampin e Ballshit Don Marku u keqsue me shndet dhe, mbas plot 14 vjetÃ«sh e disa muej, nÃ« 11 Shtator 1981, thirri urgjent Don Mikel Koliqin e mbasi i la njÃ« porosi per mue, mbylli sytÃ« dhe shkoi nÃ« Jeten e Pasosun.
Asht vorrosÃ« nÃ« Ballsh dhe me 22 Janar 1992, u rivorros me nderime nÃ« Vorret e RrÃ«majit nÃ« Shkoder, i percjellun nga Populli i Shkodres.
Don Mark Hasi ishte nder KlerikÃ«t e nderuem jo vetem per qendrimin e Tij nÃ« hetuesitÃ« terroriste komuniste, po edhe per respektin qÃ« Ai gÃ«zonte si predikatar i shkelqyeshem dhe kangtar i paharrueshem.
Ishim njÃ«ditÃ« nÃ« sofer tÃ« njÃ« feste fetare nÃ« shtÃ«pinÃ« tonÃ« aty nga viti 1958. Don Marku po kÃ«ndonte me pasionin e Tij tÃ« madh si zakonisht, kangen e kompozitorit Gac Ã‡uni, â€KaÃ§urrelat e tuaâ€, i cili fatkeqÃ«sisht, pat vdekÃ« nÃ« burg pak kohÃ« para lirimit. Po ata qÃ« e kanÃ« ndigjue atÃ« kangÃ« tue kÃ«ndue me pasionin e Tij Don Mark Hasi, jam i sigurt se atÃ« kangÃ« nuk e harrojnÃ« kurrma! GjatÃ« kohÃ«s qÃ« po kndonte mÃ« ra nÃ« sy njÃ« shenjÃ« horizontal nÃ« gjuhen e Tij dhe, tham tÃ« verteten nuk e kuptova si kishte mbetÃ« ajo vizÃ« rreth 3-4 cm... Kurioziteti mÃ« shtyni me e pyet: â€œSi tÃ« ka mbetÃ« ajo vizÃ« tek gjuha Don Mark mbasi, njÃ« shenjÃ« asisojtÃ« nuk ia kam pa askujt?â€ MÃ« shikoj nÃ« sy dhe, mÃ« tha: â€œDo ta shpjegoj kur tÃ« mbarojmÃ« me ngranÃ« bukÃ«!â€, e ashtu e lame. Kur pothuej ikÃ«n tÃ« gjithÃ«, Don Marku mÃ« shpjegoi: â€œKur ishe nÃ« hetuesi nÃ« vitin 1947 me njÃ« hetues kriminel i quejtun Nesti Kopali, as nuk mÃ« shkoj mendja se, tue mos pranue akuzen e tij, ai thirri dy polic dhe i tha me mÃ« mbajtÃ« pranÃ« tavolines, tÃ« lidhun duersh mbas shpine. MÃ« tha qÃ« me hapÃ« gojen dhe me nxjerrÃ« gjuhen. As nuk mÃ« shkoj mendja pse? Ashtu unÃ« veprova. Ai mÃ« kapi gjuhen me doren e tij dhe mbasi e mÃ«shteti mirÃ« nÃ« tavolinÃ«, ndjeva njÃ« dhimbje tÃ« fortÃ« dhe nga goja mÃ« shperthei gjaku mbi tavolinÃ«. Ai mÃ« kishte ngulÃ« nÃ« gjuhÃ« njÃ« thikÃ« tÃ« madhe me maje tâ€™mprehtÃ«. Dhimbja kje aq e fortÃ« sa mbas njÃ« ose dy minutash, unÃ« nuk kam dijtÃ« ku jam ma dhe kam humbÃ« ndjenjat. Kur erdha nÃ« vedi, kam pa se ishe shtrij nÃ« infermjeri dhe nga goja vazhdonte me rrjedh gjaku rrkajÃ«. Kaq shumÃ« kishe humbÃ« gjak sa, gati dy javÃ« nuk kam mujtÃ« me u ngritÃ« nÃ« kambÃ«t e mija. Ndoshta, ma shumÃ« se njÃ« muej nuk kam hanger bukÃ« vetem langje.
Ndersa, dhimbja e gjuhÃ«s mÃ« ka vazhdue ditÃ« e natÃ« ma shumÃ« se dy muej.
Mos e thashtÃ« Zoti me e provue kush atÃ« tmer qÃ« kam provue unÃ«!
Don Mark Hasi do tÃ« kujtohet nga Populli Shqiptar jo vetem, per thiken qÃ« hetuesi kriminel Nesti Kopali i nguli Atij nÃ« gjuhÃ«, dhe ka vazhdue jeten si Burrat, po nÃ« 1967 pak kush asht torturue njÃ« vit nÃ« hetuesi tÃ« TiranÃ«s, tue u masakrue nga terroristÃ«t katila Elham Xhika dhe Dhimiter Shkodrani. MÃ« ka tregue em vlla Alfonsi, qÃ« hetuesi Elham Xhika i kerkonte me pranue se, â€œka dashtÃ« me formue parti demokristjaneâ€, qÃ« nuk ishte e vertetÃ«. Mbas sa ditÃ«sh i ka sjellÃ« njÃ« burrÃ« per dishmitar. Alfonsi nuk ka pranue. Hetuesi i ka thanÃ« atij burrit: Fol, dhe thuaj ato qÃ« mÃ« ke thÃ«nÃ« mua! Ai ka fillue me i tregue Alfonsit sesi ka pranue akuzen. Alfonsi asht tmerrue dhe asht sjellÃ« e ka pyet ate: Po, pse mor po Don Marku je Ti? Pranoi tÃ« gjitha shka tÃ« thonÃ«, sesi tÃ« paskan ba qÃ« nuk njifesh, Ti nuk jeton kÃ«shtu, nenshkruej procesin, e mos rri me u torturue, se as nuk tÃ« shkon mendja si tÃ« kanÃ« ba Ty torturat!
Edhe vdekja nÃ« Ballsh asht kenÃ« pasojÃ« e torturave barbare e shnjerzore.
Po, Don Mark Hasi ishte dhe mbetet, nder Figurat ma tÃ« Nderueme tÃ« Klerit Katolik Shqiptar sidoemos, per ata qÃ« e njoftÃ«n afer per karakterin e Tij.
Ai asht Martir i Pavdekshem i KishÃ«s Katolike dhe, i Nderuem nâ€™ Shekuj si, Zamak i panjolla i Flamurit Gjergj Kastriotit â€“ Skenderbeut!
Melbourne, 26 Prill 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

PerherÃ« tÃ« parÃ« emnin e Imzot Nikoll TushÃ«s (Noga), (1895 â€“ 1946), Klerik katolik Shqiptar e kam ndigjue nga njÃ« mik dhe bashkpuntorâ€™ i Tij, nga Cafo Beg Ulqinit, kur fliste per ngritjen e Flamurit tÃ« PavarsisÃ« nÃ« 1940 nâ€™ Ulqin. Per kÃ«te akt Atdhetar, Imzot Nikoll Tusha asht pushkatue nga malazezÃ«t me 14 Nanor 1946. Doemos se, Ai i hoqi njÃ« copÃ« tokÃ« tÃ« bukur â€œmiqve tanÃ«â€!
Asht le nÃ« fshatin ShirokÃ« pranÃ« qytetit Shkodres nÃ« vitin 1895. Mbasi kryen shkollÃ«n fillore nÃ« vendlindje, shkon nÃ« Sarzana, Itali, ku kryen gjimnazin dhe fakultetin e filozofisÃ«, ndersa, ma vonÃ« nÃ« Gjenova Ai ka perfundue teologjinÃ«. Shugurohet meshtar nÃ« vitin 1919. NÃ« shenjÃ« nderimi ndaj â€œZojÃ«s sÃ« KÃ«shillit tÃ« MirÃ«â€œ, e cila njihet si Pajtorja dhe mprojtsja e gjithÃ« Shkodranve, MeshÃ«n e parÃ« e tha nÃ« Gjenacan tâ€™ItalisÃ« tek Fuguria e ZojÃ«s.
U kthye nÃ« Shqipni e emrohet Famullitar nÃ« Dush tÃ« PukÃ«s, ndersa ma vonÃ« nÃ« QelÃ«z. KÃ«tu, sÃ«bashkut me Dom Gjon Gazullin, organizojnÃ« OpozitÃ«n popullore pÃ«r PukÃ«n. I ndjekun nga xhendarmaria e Zogut la vendin e vet dhe strehohet nÃ« Mal tÃ« Zi, nÃ« ArgjipeshkvinÃ« e Tivarit, tek Imz. Nikoll Dobreci, (1912- 1955), i cili nÃ« vitin 1927 e emnon famullitar nÃ« KÃ«llezÃ«n, qÃ« qendron deri nÃ« vitin 1933. (Ndersa Don Gjon Gazulli, bashkepuntori i tij, kapet nga xhandarmÃ«ria e Zogut dhe varet nÃ« pazarin e Shkodres.)
Imz Tusha sherben si famullitar nÃ« KÃ«llezÃ«n, ShÃ«n Gjergj, SelcÃ« e sÃ« fundi, nÃ« Ulqin. NÃ« vitet 1931-1934, administron edhe famullinÃ« e ShÃ«n Gjergjit, buzÃ« lumit Buna. Per kontributin e Tij si meshtar i zellshÃ«m, nÃ« vitin 1933, Selia e ShenjtÃ« e nderon me titullin â€œImzotâ€œ qÃ« do tÃ« thotÃ«, kapelan i PapÃ«s sÃ« RromÃ«s. NÃ« kohÃ«n kur rreth e pÃ«rqark pÃ«rgatitej zjarri i luftÃ«s sÃ« DytÃ« Botnore, Imz. Nikoll Tusha sherben me perkushtim nÃ« Salc.
NÃ« vitet 1940-1945, kur gjithkah lufta shperthyei, Ai sherben nÃ« Kishen e Ulqinit. NjÃ«herit kur del nÃ« skenÃ« Partia komuniste, e cila si ideologji njihej per ateizmin, apo zhdukjen e popujve tÃ« vegjel dhe per internacionalizmin proletar, nÃ« 1940, nÃ« krye tÃ« mateper se pesÃ« mijÃ« malÃ«sorve tÃ« krahinave tÃ« Ulqinit, sÃ«bashku me Cafo Beg Ulqinin, merr pjesÃ« nÃ« luftime dhe bashkÃ« me Popin vetshpallin autonominÃ« e Ulqinit dhe tÃ« Tivarit nga Jugosllavia, tue ngritÃ« Flamurin Shqiptar mbi kompanjelin e KishÃ«s sÃ« Ulqinit.
NÃ« atÃ« kohÃ« Imz. Tusha asht pastor i pjesÃ«s katolike Shqiptare tÃ« mbetun pÃ«rtej kufinit, qÃ« administronte Malin e Zi mbas Traktatit tÃ« PaqÃ«s. Ma vonÃ«, mbas 24 nandorit 1944, aktivistÃ«t u shperndane dhe mbas qinda e qinda kÃ«rcÃ«nimesh me vdekje nga komunistÃ«t malazez, detyrohet me ikÃ« prej Ulqinit dhe me u strehue tek kushrini i tij Don Pjeter Tusha nÃ« Juban, si dhe me drejtue qelen e Gajtanit, afer Shkodres. TradhÃ«tisht arrestohet nÃ« pabesi nga sigurimi i shtetit komunist shqiptar dhe i dorzohet komunisteve serbÃ«, tÃ« cilÃ«t e nxjerrin nÃ« â€œgjyqin e popullitâ€ atje nÃ« Ulqin, sÃ«bashku me Kryemyftiun dhe Popin e vendit, me Vaso Filipin nga Pistulli, Ali Beqirin nga Krytha, LekÃ« Macin etj. Me 4 nandor 1946, nÃ« Bijelashka (Fier Bardh), i bahet ekzekutimi i Tij sÃ«bashku me tÃ« tjerÃ«t, tue i dhanÃ« tjera fakte qÃ« flasin kjartÃ« per bashkÃ«punimin e diktaturÃ«s mes shqiptarve dhe malazezve, si dhe provat qÃ« flitshin per besnikrinÃ« ndaj mÃ«susit, padronit e mikut tÃ« Ever HoxhÃ«s dhe Josif Broz Tito, ku merrshin udhÃ«zimet si me veprue.
Kjo do tÃ« vazhdonte gjatÃ«, mjerisht nÃ« pafundsi krimesh edhe mbas prishjes sÃ« mardhanjeve mes dy Sigurimeve kriminale tÃ« shteteve komuniste.
Eshtrat e Tij, humbÃ«n megjithÃ« kerkimet e vazhdueshme tÃ« familjarÃ«ve.
Imz. Tusha asht vorrosÃ« nÃ« njÃ« gropÃ« tÃ« perbashkÃ«t, si e kanÃ« vra me 17 a 18 tÃ« dÃ«nuem tÃ« tjerÃ« nÃ« Bjeloska, brij malit Lovcen. Identifikimi nuk ishte i mundun se nuk lejohej me u afrue njeri aty. Thohet se per arÃ«sye qÃ« Ai ka dashtÃ« per me mÃ«rrijtÃ« me ngritÃ« Flamurin Shqiptar mbi kompanjelin e kishes sâ€™ Ulqinit, atdhetari Dom Nikoll Tusha (Noga) asht konsiderue patriot i Nderuem i Popullit Shqiptar. Qendrimi i tij nÃ« fund tÃ« jetÃ«s, mund tÃ« konsiderohet si virtyt i vertetÃ« i Tij dhe i vepres sÃ« madhe heroike.
Ndersa nÃ« fshatin BogÃ« kleriku antifashist At LekÃ« Luli nÃ« shenjÃ« proteste kunder pushtuesit fashist nÃ« prani tÃ« 300 malsorÃ«ve me 5 prill 1941, ngriti Flamurin kombÃ«tar Shqiptar. Me 12 maj tÃ« vitit 1941 (rreth njÃ« muej mbas pushtimit tÃ« JugosllavisÃ« nga fashizmi) nga trojet e MalÃ«sisÃ« sÃ« Madhe tÃ« mbetuna nÃ«n pushtimin e Malit tÃ« Zi, pÃ«rgatitet njÃ« Memorandum, qÃ« kerkonte bashkimin e kÃ«tyne trojeve me ShqipninÃ«. MalÃ«sia e Madhe, ndonse vuente pasojat e pushtimit fashist si pjesa tjeter e ShqipnisÃ«, ju krijuen disa premisa tÃ« favorshme per bashkÃ«punimin e trevave tÃ« saja tÃ« ndame nÃ« vitin 1913. Fashizmi per qellime edhe propogandistike me dekretin e 7 gushtit tÃ« 1941 shpalli ribashkimin e Trojeve Shqiptare.
Ato i mbanin tÃ« pushtueme para tyne edhe Serbo-MalazezÃ«t. U bashkuen me ShqipninÃ« shumica e trojeve tÃ« KosovÃ«s, Dibres, TetovÃ«s, Gostivarit dhe u rikthye Malesia e Madhe Etnike. Por megjithÃ« ketÃ« fakt qÃ« solli ribashkimi i Trojeve Shqiptare, MalÃ«sia dhe gjithÃ« Shqipnia e urrente fashizmin si ideologji dhe si pushtues, qÃ« si per Ã§udi solli kushtet e favorshme qÃ« emisaret jugosllavÃ« nÃ«n kujdesin e Titos me agjentÃ«t Mugosha e PopoviÃ§, tÃ« krijojnÃ« PartinÃ« Komuniste Shqiptare (8 nentor 1941), pÃ«r tÃ« cilen B. Jovanoviqi, i deleguemi i Titos nÃ« njÃ« takim me partizanet malazez nÃ« Kopilaj tÃ« Piperit me 23 maj 1942, do tÃ« dekleronte: â€œPartinÃ« Komuniste tÃ« ShqipÃ«risÃ« e kemi nÃ« dorÃ« ne malazezÃ«t dhe atje kemi dhe organizatorÃ«t tanÃ«, qÃ« i drejtojnÃ« dhe i komandojnÃ«, poashtu si edhe nÃ« KosovÃ«. TÃ« mos harrojmÃ« se na janÃ« vra nÃ« luften Ballkanike njÃ«mbÃ«dhjetÃ« mijÃ« malazezÃ« nÃ« rrethinat e Shkodres, atÃ« Ã§farÃ« nuk e perfituen etrit tanÃ« atÃ«herÃ« me luftÃ«, jemi duke e fituar ne!â€ NÃ« kÃ«to kushte per me ruejtÃ« MalÃ«sinÃ« e Shkodren, lindi nevoja e rikthimit tÃ« Kuvendeve dhe Beslidhjeve historike, tÃ« cilat ato vertetojnÃ« se kryengritja e parÃ« antikomuniste nÃ« Shqipni dhe nÃ« tÃ« gjithÃ« Europen, qÃ« e kishte zanÃ« kjo lengatÃ«, nuk ka kenÃ« njÃ« revoltÃ« e rastÃ«sishme, por e mendueme dhe e organizueme nga MalÃ«sorÃ«t Shqiptar, qÃ« ishin nga ma nacionalistÃ«t, qÃ« e dinin se shka do tÃ« thotÃ« me sundue komunizmi, apo ma saktÃ« u percaktue me fortunÃ« e stuhi Sllave tÃ« druzhe Josif Broz Titos. Me 30 maj 1943, nÃ« Tuz u zhvillue Beslidhja e parÃ« qÃ« kishte si synim e qÃ« kerkonte zbatimin e Beslidhjes. U dalluen si veprimtar; Mul Deli Bajraktari, Gjelosh Luli, Anton PÃ«rdoda, Prek Cali, Llesh Marashi, DodÃ« Nikolla, Nik Gjelosh Gjoka. Me 26 korrik (1943) nÃ« Ã‡esme tÃ« Koplikut u organizue njÃ« Kuvend qÃ« nÃ« histori njihet me emrin Lidhja e Ã‡esmÃ«s, qÃ« kishte si qellim ruejtjen e qetsisÃ« sÃ« MalÃ«sisÃ« me Rrnxat. NÃ« kÃ«te kuvend ranÃ« nÃ« sy edhe dy klerikÃ«t atdhetarÃ« At Ã‡iril Cani dhe At Gjon Shllaku. MalÃ«sia e Madhe nuk kishte kenÃ« gjatÃ« pushtimit fashist e izolueme. At LekÃ« Luli nga Kastrati kishte marrÃ« pjesÃ« si nacionalist e antifashist nÃ« takimin pÃ«rgaditor tÃ« datÃ«s 26 korrik, ku pranohet si njÃ« konsulent i kÃ«shillit tÃ« pÃ«rgjithshÃ«m nacional-Ã§lirimtar. Ndersa nÃ« konferencen e Mukjes sÃ« 1-2 gusht 1943, At LekÃ« Luli merrÃ« pjesÃ« si vezhgues me vote konsultative.
Kjo marrveshje e pÃ«rbashkÃ«t e nacionalistave dhe partisÃ« komuniste nuk ju pelqeu PopoviÃ§it, Mugoshes e StojniÃ§it, mbasi Mukja kishte pasÃ« program edhe â€œpikaâ€ tÃ« bashkimit tÃ« KosovÃ«s me ShqipninÃ« dhe trojet tÃ« tjera shqiptare qÃ« ishin nÃ«n pushtimin serbo-jugosllav, ndaj PopoviÃ§i jo vetem e grisi marrveshjen dhe ja holli nÃ« fÃ«tyrÃ« Everit dhe, kÃ«shtu sllavet u rebeluen se Serbia, mund tÃ« humbte KosovÃ«n. KetÃ« fakt e pohon vet E. Hoxha shumÃ« vite ma vonÃ« nÃ« librin e tij â€œTitistÃ«tâ€ ku shkruen sesi: â€œStoiniÃ§i e kritikoi qÃ«ndrimin sektarist ndaj Mukjes, ndÃ«rsa Miladini tha gjithÃ« zemÃ«rim KurrÃ«! Kjo do tÃ« ishte tradhÃ«ti ndaj partisÃ«, mbasi nuk luftuem tÃ« ndanim pushtetin me â€œreaksioninâ€.
Mbas kapitullimit tÃ« ItalisÃ« fashiste me 8 shtator 1943, hyni nÃ« vendin tonÃ« Gjermania Naziste, e cila megjithse konsiderohej kalimtare njihej si shumÃ« ma e egÃ«r prandej, per tâ€™ ju shmang ndonjÃ« reprezalje tÃ« mundÃ«shme lindi nevoja e njÃ« Beslidhje tjetÃ«r. Edhe ajo u realizue me 12 nandor (1943) nÃ« oborrin e XhamisÃ« sÃ« Koplikut.
Kjo beslidhje nÃ« histori njihet me emnin BESLIDHJA E MALÃ‹SISÃ‹ MADHE, RRANXAVE DHE POSTRIBÃ‹S. NÃ« krye tÃ« burrave tÃ« mbledhun qendronin si gjithnjÃ« Mul Delia, Llesh Marashi, DodÃ« Nikolla, Gjelosh Luli, PrekÃ« Cali, Gjon Martin Lulati, Mirot Palok Kokaj, Gjok Dode Broqi, Pjeter GjokÃ« Bajraktari, NikollÃ« Preka etj,, tÃ« cilÃ«t u betuen tÃ« parÃ«t me dorÃ« nÃ« Flamurin Shqiptar qÃ« ishte vendosÃ« mbi njÃ« tavolinÃ«, sÃ«bashku me dy armÃ« tÃ« kryqzueme, mandej u betuen tÃ« gjithÃ« pÃ«rfaqsuesit tjerÃ« tÃ« Hotit, GrudÃ«s, Shkrelit, Kastratit, Kelmendit SelcÃ«s, Vukel, NikÃ§ e BogÃ«, tÃ« Trieshit, KojÃ«s, Tuzit, VranÃ«s, VllanÃ«s, ReÃ§it, Lohes, Rrjollit, GrizhÃ«s, GruemirÃ«s, Koplikut, BuzÃ« Ujit, PostribÃ«s (Drisht, Boks, SumÃ«), Hotit Ri, GrudÃ«s sÃ« Re dhe VrakÃ«s. Vendimet ma tÃ« rendÃ«sishme duken ato qÃ« ndalojne trevat e Beslidhjes qÃ« tÃ« bahen strehÃ« e komunistave, si dhe ndalimin e gjakmarrjes dhe tÃ« tjera vepra qÃ« prishin bashkjetesÃ«n e popullsisÃ«. Per me ndjekÃ« e zbatue vendimet e Beslidhjes u miratua KÃ«shilli i PergjithshÃ«m. Ky KÃ«shill mÃ«shtetej edhe nga disa forca vullnetare. Simbas disa dokumentave tÃ« kohÃ«s mÃ«sohet se nÃ« trojet e MalÃ«sisÃ« ishin mbledhÃ« 2164 forca vullnetare tÃ« â€œndameâ€ nÃ« dy komanda; e para ishte nÃ«n komanden e Major Mul Deli Bajraktarit, qÃ« kishte 1664 forca vullnetare, ndÃ«rsa tjetra nÃ«n komanden e PrekÃ« Calit me 500 forca vullnetare, ku banin pjesÃ« edhe Paria lokale.
Vlen tÃ« kujtohet se diten e Beslidhjes (me 12 nandor) banoret e fshatrave tÃ« Luharit, Fundnave e KojÃ«s zhvilluen njÃ« betejÃ« tÃ« pÃ«rgjakshme me Ã‡etnikÃ«t dhe forcat partizane Jugosllave, tÃ« cilat kerkonin tÃ« friksonin keto troje Shqiptare. Kjo Beslidhje nÃ« PranverÃ«n e vitit 1944 ishte perkrahÃ« edhe nga Trevat e Dukagjinit, Gurit Zi, AnÃ«s sÃ« Malit, Malit tÃ« Kolajve dhe thuejse nga e gjithÃ« NÃ«nshkodra me nÃ« krye BerdicÃ«n dhe Trushin. Shkodra me 13 maj 1944 shpallÃ« Beslidhjen e vet, qÃ« nÃ« histori shkruhet LIDHJA E SHKODRÃ‹S.
KohÃ«zgjatja e pushtimit sllavokomunist nder Trojet tona Shqiptare tregon se historia e atyne krahinave aq tÃ« randsishme dhe aq tÃ« organizueme, asht errsue dhe transformue gati gati krejtÃ«sisht, sa mos me u njoftÃ« prej nesh.
Ka disa shenime dhe fakte tÃ« lanuna tÃ« shkrueme nga Imz. Pjeter Perkoliq e Don Jakob Vresk, tÃ« cilÃ«t tregojnÃ« gjendjen e mjerueshme tÃ« Imzot Nikoll TushÃ«s (Noga), i cili jo vetem, nuk kishte bukÃ« per me ngranÃ«, po as cingare me mbytÃ« kohen e merzitÃ«shme qÃ« e kishte robnue deri nÃ« palcÃ« nâ€™ at burg.
Ajo qÃ« mÃ« ka ba pershtypje tÃ« madhe asht kenÃ« dita e fundit e Tyne!
Don Jakob Vresk tregon nÃ« letren e vet se i kanÃ« tregue edhe oren e vrasjes sÃ« Imz. Nikoll TushÃ«s, po vendin nuk e di njeri mbasi vrasja asht ba sekret e papjesmarrje tÃ« ndonjÃ« personi qÃ« mundet me ju tregue vendvorrosjen.
Po mbushen plot 80 vjetÃ« qÃ« komunistÃ«t shqiptarÃ« dhe jugosllavÃ«, i kanÃ« mbushÃ« disa qindra e mija â€œGropa pa Emnaâ€ me tÃ« mbytun e tÃ« pushkatuem dhe, mesa duket as nuk e kanÃ« nder mend me tregue vendvorrimet e Atyne fatzezÃ«ve qÃ«, â€œu zhdukÃ«n nga kjo jetÃ« pse deshtne aq shumÃ« ShqipninÃ«â€!
E bijtÃ« e vrastarÃ«ve tâ€™ Atyne Atdhetarve, qÃ« ngriten Flamurin e ShqipnisÃ«, po, me andje pranojnÃ« se â€œu takon me mbajtÃ« frenat e diktaturÃ«s barbare komunisteâ€. E shka asht ma e keqja, tue i duertrokitÃ« ambasadat e hueja!!
Le ti nderojmÃ« me respekt ZamakÃ«t e Flamurit tÃ« Kastriotit â€“ Skenderbe!
Melbourne, 28 Prill 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

â€œNanÃ«! Mos kjaj per atÃ© qÃ« po shef tashti!
Kjaj per atÃ© qÃ« vjen ma mbrapa!â€
Imz. Gjergj VOLAJ

Porsa kalon Uren e BunÃ«s brij KÃ«shtjellÃ«s Rozafat dhe nisesh per nÃ« rrugen brijÃ« Liqenit tÃ« Shkodres, plot mbas 7 km, gjindesh nÃ« fshatin ShirokÃ«. Asht nder fshatet ma tâ€™ aferta tÃ« Shkodres, ku prifti i ShirokÃ«s Don Zef Ashta, nÃ« vitin 1874 ka hapÃ« shkollen e parÃ« shqipe. Ajo shkollÃ« u hap pranÃ« KishÃ«s nÃ«
krahun e djathtÃ«, nÃ« ndertesen e Tom Mark Radovanit, tÃ« Parvet tÃ« mij. Bana ket hymje mbasi Shiroka asht qendra ma e permendun pranÃ« Shkodres, per njerzit e mÃ«dhaj qÃ« i ka dhanÃ« ShqipnisÃ« tue fillue nga i njoftuni Kardinali i ParÃ« Shqiptar Imzot Mikel Koliqi, doktor Federik Shiroka, At Anton Harapi e deri tek mÃ«sues e profesora tÃ« njohun nÃ« gjithÃ« ShqipninÃ« e ditve tÃ« shkueme e tÃ« sotme.
Aty asht le edhe Imzot Gjergj Volaj me 21 Shtator 1904. Mbasi perfundoi shkollen fillore nÃ« vendlindje, vazhdoi seminarin Papnuer nÃ« Shkoder e, mbas tij vazhdoi nâ€™ Itali nÃ« Padova, universitetin e filozofisÃ« si dhe Seminarin Minor, ku ra nÃ« sy per njÃ« pergatitje tÃ« mrekullueshme dhe sjelljen e Tij shembullore.
Pak vjet mbas Tij u pat le edhe djali i dytÃ« Kola, qÃ« ma vonÃ« edhe Ky ju kushtue me andje tÃ« madhe, Urdhnit FranÃ§eskan dhe mori emnin At Viktor Volaj O.F.M.
Dy vllazen dijetar dhe klerikÃ« shumÃ« tÃ« nderuem tÃ« Klerit Katolik nÃ« Shqipni.
Me 28 Qershor 1930, Gjergj Volaj shugurohet Meshtar nga Argjipeshkvi i njohun Metropolitan i Shkodres, Imz. Lazer Mjedja. Emnohet famullitar i Malit Jushit. NÃ« Shkrel ka sherbye deri nÃ« vitin 1936, qÃ« ishte zonÃ« e thellÃ« malore e njohun. Aty emnohet IpeshkÃ«v i SapÃ«s, me qender nÃ« Nenshat, ku me 26 Qershor 1940, nÃ« moshen 36 vjeÃ§are, tue kenÃ« ipeshkÃ«v i SapÃ«s, gzon titujt ma tÃ« naltÃ« fatarÃ« e kjo ishte njÃ« knaqÃ«si shumÃ« e madhe per KatolikÃ«t e ShqipnisÃ« sÃ« Veriut. Imz. Gjergj Volaj ishte shumÃ« i rij kur Kardinali della Costa, IpeshkÃ«v i PadovÃ«s, e prezantoi me pÃ«rgjegjÃ«sin, Delegatin Apostolik nÃ« Shqipni della Pietra, tue i paraqit studentin Gjergj Volaj, si ekzemplar tÃ« veÃ§antÃ«. Prej asaj kohÃ« Imz. Volaj u dallue edhe si predikatar.
Ishte ma i riu ipeshkÃ«v, por me aftÃ«si dhe me njÃ« kulturÃ« tÃ« naltÃ«. Krahas me kryeipeshkvin Imzot GaspÃ«r ThaÃ§i, Imzot NikollÃ« Deda, Dom Ndre Zadeja. Mbahet mend, nÃ« ShkodÃ«r mÃ« 26 maj 1946 kur ndrroi jetÃ« Imzot GaspÃ«r ThaÃ§i. Procesioni i pÃ«rmortshÃ«m nÃ«pÃ«r rrugÃ«t e qytetit, megjithÃ«se ishin marrÃ« masa tepÃ«r tÃ« rrepta nga shteti komunist qÃ« tÃ« pengonte nÃ« Ã§do mÃ«nyrÃ« procesionin, ai u ba aq madhÃ«shtor dhe me pjesmarrje tÃ« gjithÃ« jo vetem tÃ« qytetarve tÃ« Shkodres por, edhe tÃ« studentave tÃ« Gjimnazit shtetit, saqÃ« u vlerÃ«sue si manifestim i papÃ«rsÃ«ritshÃ«m kundÃ«r komunizmit.
NÃ« meshÃ«n e pÃ«rshpirtshme ceremoniale, fjalÃ«n e rastit ia caktuene dhe e mbajti Imzot Gjergj Volaj. NjÃ« ligjeratÃ« e mbetun nÃ« kujtesen tonÃ«, si fjalim i paharrueshÃ«m historik, madje edhe i guximshÃ«m, nga podi predikatar nÃ« Katedrale ku populli e mbushi si asnjÃ«herÃ«, mbrenda e jashta me popull besimtar tÃ« ShkodrÃ«s mbarÃ«. Paraqitja e Imzot Volaj si prijÃ«s me shkopin baritor nÃ« dorÃ«, me gojtarinÃ« e rrjellshme tÃ« predikatarit me forcÃ« fjale, i prekun thellÃ« nga dhimbja dhe trazimet e kohÃ«s, ka mbetÃ« shprehja gojore e njÃ« fjalimi ma tÃ« fuqishÃ«m i predikatarit, ku respektohej figura e njohun fetare e nderueme e Imz. Gasper ThaÃ§it, ku Imz. Volaj thirri me za tÃ« naltÃ«:
I paharrueshmi KryeipeshkÃ«v Imzot ThaÃ§i! Ti pÃ«rgjithmonÃ« Shqiptar!
Ti pÃ«rgjithmonÃ« meshtar, katolik, apostolik romak! Ishte ky fillimi i fjalÃ«s plot za e forcÃ« qÃ« ushtoi edhe jashtÃ« Katedrales dhe u pÃ«rhap kudo, si njÃ« definicion paralajmÃ«rues i njÃ« vije tÃ« palÃ«kundshme i tÃ« gjithÃ« klerit katolik qÃ« do tÃ« vazhdonte rrugÃ«n e mundimeve nÃ« Kalvarin e madh e deri nÃ« martirizim. Nuk harrohet edhe jehona e fjalÃ«s nÃ« shpatin e kÃ«shtjellÃ«s Rozafat nÃ« ditÃ«n e festÃ«s sÃ« ZojÃ«s sÃ« KÃ«shillit tÃ« MirÃ« mÃ« 25 prill 1946. Shtegtim i vÃ«rtetÃ« masiv i njÃ« populli besimtar nÃ« kÃ«tÃ« Shejtore, tÃ« ardhun nga qyteti e tÃ« gjitha katundet rreth ShkodrÃ«s pÃ«r festÃ«n e ZojÃ«s.
Mesha e kremtue nga Imzot Gjergj Volaj. Predikatari i njohun Volaj, me aftÃ«si foli pÃ«r devocionin e ZojÃ«s, pÃ«r besÃ«n e shpresÃ«n e qÃ«ndrueshme tek MbrojtÃ«sja e ShkodrÃ«s dhe e KishÃ«s Katolike nÃ« kÃ«to kohÃ« aq tÃ« vÃ«shtira.
Ishte predikimi i fundit i Imz Volaj: Porosi dhe thirrje pÃ«r Besim nÃ« Zotin.
Ky fjalim paralajmÃ«rues i fundit nuk ishte jo i papritun. Ata qÃ« e njohÃ«n dhe ia ndigjuen zanin, kanÃ« shka tÃ« flasin pÃ«r Imzot Gjergj Volaj, por edhe tÃ« lotojnÃ« sepse, komunistÃ«t ia morÃ«n jetÃ«n krejt tÃ« pafajshÃ«m. Ishte koha e luftÃ«s sÃ« Ever HoxhÃ«s kundÃ«r Krishtit. NÃ« rrethana poshtnimi u arrestue Imzot Gjergj Volaj. PÃ«r akuza tÃ« pavÃ«rteta u torturue mizorisht dhe kujtohet nder ma tÃ« masakruemit klerikÃ« katolik nga Sigurimi i shtetit komunist.
Mbas arrestimit u mbajt nÃ« hetuesinÃ« ma tÃ« mnershme tÃ« Sigurimit shtetit nÃ« Shkoder, nÃ« hetuesinÃ« e Kuvendit tÃ« Fretenve pranÃ« KishÃ«s sÃ« tyne, ku pak kohÃ« perpara sigurimi komunist kishte futÃ« edhe armÃ«t nÃ«n elterÃ«. Aty Imz. Volaj provoi tmeret e panjoftuna ndonjÃ«herÃ« nga AtdhetarÃ«t dhe kleri katolik paperjashtim, po disa nga drejtuesit e Atij kleri janÃ« masakrue aqsa nder shtetet e EuropÃ«s Lindore komuniste as nuk njiheshin ato tortura.
VetÃ« mbyllja e procesit Imz. Gjergj Volaj me firmen e Tij, verteton paasnjÃ« kundershtim se Ai, jo vetem ishte i pafajshem po, edhe i pamujtun mos me i pranue akuzat qÃ« as nuk i shkonte mendja se do tÃ« firmonte nÃ« jeten e Tij.
U dÃ«nue me vdekje. PÃ«r Ã§udi Ju lejue njÃ« takim special me NanÃ«n e tij njÃ«ditÃ« para pushkatimit tÃ« Imz. Gjergjit. U duk ky takim si ndonjÃ« nga ndalesat nÃ« rrugÃ«n e mundimshme tÃ« Kalvarit: Dukej si ndalesa e KatÃ«rt ku Jezu Krishti i dÃ«nuem me vdekje takon NanÃ«n e vet. Jo pa qellim tÃ« keq: E takuene vetem me e demoralizue Djalin para NanÃ«s sÃ« vet tÃ« shkretÃ«!
Sa dhimbje tÃ« mÃ«dha kanÃ« provue kÃ«to dy zemra tÃ« pasterta e tÃ« dashtuna!
I dhimshÃ«m po edhe i paimagjinueshem takimi me NanÃ«n e vet Tone, i tÃ« dÃ«nuemit me vdekje Imzot Gjergj Volaj njÃ«ditÃ« pÃ«rpara pushkatimit. Ai e ngushÃ«lloi NanÃ«n e vet kur e pau aq tÃ« rrÃ«nueme. â€œNanÃ«, mos vajto atÃ« qÃ« tashti sheh tek unÃ«. KjajÃ« ditÃ«t ma tÃ« vÃ«shtira qÃ« do tÃ« vijnÃ«!â€ Ia shtrini dorÃ«n mbi kokÃ« dhe i tha: â€œKjofsh e Bekueme o NanÃ«!â€ TÃ« theruna zemre, mjerim e lot, por bekim pÃ«r amshim. â€œKjofsh i bekuem o Biri i NanÃ«s!â€ Iu pÃ«rgjegj Nana. Vetem Ato Nana mund tÃ« flasin edhe sot nga gropat e Rrmajt mbasi asnjÃ«herÃ«, nuk harrohen krismat nÃ« orÃ«t e para tÃ« mÃ«ngjeseve tÃ« atyne kohÃ«ve tÃ« zeza, qÃ« vijshin gjithnjÃ« nga Penda e Kirit mbas RrÃ«majit.
Me 3 shkurt 1948 mbas vorreve, aty tek Zalli i Kirit, u pushkatuen disa vetÃ« tÃ« hjedhun nÃ« njÃ« gropÃ«. Por nuk u mbyll kÃ«tu dhimbja pÃ«r NanÃ«n e vujtun. Edhe djali tjeter At Viktor Volaj, atdhetar, gjuhÃ«tar dhe studiues, etnograf, pÃ«rkthyes e autor i sa e sa shkrimeve e studimeve, bashkÃ«punÃ«tor i ngushtÃ« i At Justin RrotÃ«s e At Gjergj FishtÃ«s, qÃ« ishte edhe komentator i tÃ« gjitha veprave tÃ« poetit tÃ« madh kombtar, nuk i shpÃ«toi dÃ«nimit pÃ«r shumÃ« vite nÃ« internime komuniste kur nana e vet krejtÃ«sisht e vetmueme, kalonte jetÃ«n pranÃ« njÃ« familjes bamirse. E pra kjo asht e verteta e Familjes Volaj, qÃ« u shfaros nga Sigurimi i shtetit komunist i diktatorit terrorist pa asnjÃ« shkak vetem, pse dy djelmÃ«t ishin thirrÃ« me i sherbye KishÃ«s Katolike nÃ« Shqipni.
E sa familje si kjo ka sot Shqipnia e â€œrilindur socialisteâ€?! â€“ As nuk bahet e dijtun kurr masakra e madhe e diktaturÃ«s barbare komuniste nÃ« Shqipni!
Dihet vetem njÃ« fakt: Shqipnia jo vetem nuk i dÃ«non krimet e komunizmit, po perditÃ« mendon per kthimin mbrapa tÃ« shtetit, tue ringjallÃ« diktaturen, fanatizmin anadollak dhe shthurjen e ligjve e tÃ« ecjes drejtÃ« EuropÃ«s.
A ka sot NanÃ« Shqiptare qÃ« i kÃ«ndon Djalit si Nana e Imzot Gjergj Volaj:
â€œFlej qetÃ«sisht n'at djep moj njome,
pusho n'paqÃ« me ejâ€™ e zana,
si ma t'mirin nder gjithÃ« kombe
pÃ«r Shqipni tash t'rritÃ« ty Nana.â€ (Shkrue nga Don Ndre Zadeja).
Melbourne, 2 Maji 2022.

Nga Fritz RADOVANI:

At Daniel DAJANI S.J., asht nder JezuitÃ«t Shqiptar qÃ« ka lanÃ« kujtime tÃ« pashlyeshme nÃ« kujtesen e nxanÃ«sve tÃ« Tij dhe tÃ« Popullit Shqiptar. Asht le nÃ« Blinisht me 2 Dhjetor 1906. Ka studjue nÃ« Seminarin e njohun Papnuer tÃ« Shkodres e ma vonÃ« nÃ« Goricia tâ€™ ItalisÃ«. NÃ« Kieri perfundoi filozofinÃ«.
NÃ« vitin 1935 asht kthye nâ€™ Atdhe e asht emnue mÃ«sues nÃ« shkollen qÃ« kishte studjue Ai vetÃ«. Asht kenÃ« shumÃ« i pÃ«rgatitun nÃ« gjuhen latinishte. Ngjarjet e vitit 1944 sollÃ«n ndryshime edhe nÃ« Seminarin Papnuer tÃ« Shkodres, ku At Dajani u emnue Rektor i Kolegjes e Seminarit Papnor tÃ« Shkodres, i cili nÃ« fillim tÃ« vitit 1946, u mbyll perfundimisht mbas arrestimit Jezuitve. Dhe kujtohen tÃ« pranguem gjoja si antarÃ« tÃ« OrganizatÃ«s â€œBashkimi Shqiptarâ€, At Dajani e At Giovani Fausti, jezuit tÃ« pafajshem tÃ« dy, me 31 Dhjetor 1945.
Arrestimi i Rrektorit dhe i Zv. Rrektorit Jezuitve tÃ« Shkodres, i lidhun nga vet Sigurimi i shtetit me xhakonin Mark Ã‡uni dhe At Gjon Shllakun OFM, ishte i urdhnuem direkt nga tirani Ever Hoxha, i cili me kÃ«te rasÃ«, sigurisht po zbatonte urdhnin e diktatorit Tito, dhanÃ« TiranÃ«s prej ambasadorit tÃ« tij.
TÃ« shohim edhe deponimet e faktet e tâ€™ akuzuemve para trupit gjykues:
At Daniel Dajani S.J.:
â€œUnÃ« pÃ«rsÃ«ris, nuk dij gja se ka pasÃ« organizatÃ« terroriste. Nuk kam marrÃ« vesht se asht formue organizatÃ« pÃ«r me luftue kundÃ«r Pushtetit. UnÃ« kam predikue kundÃ«r komunizmit ateist dhe i kam thanÃ« xhakojve, me e luftue ateizmin ku tÃ« ju nepÃ«t rasa. Nuk dij qÃ« Pader Fausti ka shprehÃ« ndonjÃ«herÃ« ide fashiste. Pohoj, se nuk jam marrÃ« me politikÃ« mbasi kÃ«tÃ« na e ndalojnÃ« rregullat e Institucionit tonÃ«.
JezuitÃ«t nÃ« asnji mÃ«nyrÃ« dhe asnjiherÃ«, mos me u marrÃ« me politikÃ«.
Nuk dij se ka pasÃ« ndonji Jezuit qÃ« ka shty xhakojt me u marrÃ« me politikÃ«.
AsnjiherÃ« nuk kemi kenÃ« kundÃ«r Ã§lirimit tÃ« ShqipnisÃ«, madje, e kemi dashtÃ« kÃ«tÃ«, prandej edhe nuk e kemi pengue. Mbas ikjes sÃ« gjermanve nuk mÃ« ka pÃ«lqye qÃ« qeveria ra nÃ« duert e komunistave. Komunizmin e kam urrye gjithmonÃ« se asht ateist dhe se lufton FenÃ«.
PersÃ«ris, se, as nuk dij se egziston organizatÃ« terroriste dhe as nuk kam ba pjesÃ« ndÃ«r to.â€(Dosja 1068 Arkivi Mbrendshme TiranÃ«)

Mark Ã‡uni:
â€œUnÃ« dhe Prof. Gjelosh Lul Marku kemi drejtue punÃ«n e kÃ«saj organizatÃ«. Fausti e Dajani nuk na kanÃ« folÃ« pÃ«r politikÃ«.â€

Gjergj Vat Bici:
â€œKryetar ka kenÃ« Prof. Gjelosh Luli, dhe ka drejtue me Mark Ã‡unin. Nuk dij se kemi pasÃ« nÃ« organizatÃ« Faustin e Dajanin. Mark Ã‡uni mÃ« ka thanÃ« se At Dajani nuk di gja nÃ« kÃ«tÃ« punÃ«.â€

Luigj KÃ§ira:
â€œAt Fausti e At Dajani, nuk dijnÃ« kurrgja se unÃ« kam hjellÃ« trakte.â€

Me datÃ«n 22 shkurt 1946, u dha vendimi i GjykatÃ«s Ushtarake nÃ« ShkodÃ«r, dhe mbasi u njoftue zyrtarisht Tirana, vjen kjo pÃ«rgjegje:
GjykatÃ«s Ushtarake ShkodÃ«r, nr. 6-55, dt. 26. 02. 1946,
(Dosja 1068, Arkivi M.M.TiranÃ«):
â€œAprovohet ndÃ«shkimi me vdekje pÃ«r:
2. P. Daniel Dajani nga Shkodra,

Gjykata e Qarkut tÃ« ShkodrÃ«s urdhÃ«roi dÃ«nimin me vdekje, me pushkatim, tÃ« shtatÃ« tÃ« arrestuarve. MÃ« 2 mars mbÃ«rriti miratimi pÃ«r ekzekutimin e tyre, firmosur nga vetÃ« diktatori Ever Hoxha, dhe dy ditÃ« mÃ« vonÃ«, mÃ« daten 4 mars 1946, ata u ekzekutuan pranÃ« varrezave tÃ« RrÃ«majit nÃ« ShkodÃ«r.

2. PatÃ«r Danjel Dajani tha para pushkatimit: â€œI fali ata qi mÃ« kanÃ« ba keq. Jam kondend se po vdes i pafajshÃ«m, ma mirÃ« se fajtor. Tâ€™i japin prindÃ«t (farâ€™e fisi), Pader Zef Shllakut me pasÃ« me mÃ« thanÃ« dy meshÃ«.â€

Populli i Shkodres ka tregue gjithnjÃ« njÃ« nderim e vlerÃ«sim pÃ«r AtÃ« Daniel Dajanin S.J., nga Blinishti, jezuit i madh dhe i thjeshtÃ«, njÃ«ni nga martirÃ«t e mÃ«dhaj tÃ« KishÃ«s katolike tÃ« ShqipnisÃ« sÃ« Martirizueme.
At Daniel Dajani u pushkatue tue tregue AtdhedashuninÃ« e Tij nÃ« mbrojtje tÃ« FesÃ« Katolike nÃ« Shqipni, pikrisht atÃ«herÃ«, kur shpata e komunizmit ateist ishte ma e pamÃ«shirshme se kurr kunder Klerit Katolik Shqiptar.
At Daniel Dajani S.J., do tÃ« mbesin i pashlyeshem e shembull i nderuem i meshtarÃ«ve tÃ« kÃ«saj treve, bijve tÃ« denjÃ« tÃ« ZadrimÃ«s, qÃ« dhane jeten per Fe e Atdhe nÃ« Shqipni. Ai shpesh do tÃ« kujtonte me shumÃ« mall ceremoninÃ« aq tÃ« bukur tÃ« krezmimit tÃ« vet, ku mori pjesÃ« Imzot VinÃ§enc Prennushi, tÃ« cilin populli i ZadrimÃ«s, e nderoi shumÃ« nÃ« ditÃ«n e shkumjes sÃ« tij, e rrugÃ«n qÃ« eci nÃ« kambÃ« deri te famullia e ZadrimÃ«s, ia shtroi me lule. KÃ«te pritje kaq tÃ« pÃ«rzemert dhe tÃ« paharrueshme, shkrimtari Imz. VinÃ§enc Prennushi do ta pÃ«rjetÃ«sojnÃ« me librin e bukur poetik, "Gjethâ€™ e lule".
At Daniel Dajani thotÃ« MeshÃ«n e parÃ« nÃ« fshatin e tij, nÃ« atÃ« vend pÃ«r tÃ« cilin ruente aq shumÃ« kujtime. NdÃ«r njerÃ«zit ma tÃ« dashtun tÃ« Dajanit, MeshÃ«n e tij tÃ« parÃ« do ta ndiqte me zemÃ«r qÃ« i dridhej Nana e Tij e vuejtun, Ajo grue aq fisnike qÃ« do t'i rrjedhnin lotÃ«t rrÃ«kaj pÃ«rfaqe.
PÃ«r aftÃ«si shkencore JezuitÃ«t e emnojnÃ« At Danielin profesor nÃ« Kolegjin Saverian, njÃ« gja kjo jo e zakontÃ« pÃ«r atÃ« kohÃ«. Ai do tÃ« jepje mÃ«sim nÃ« atÃ« shkollÃ« me aq tradita shumÃ« tÃ« vjetra, pranÃ« atyne profesorave-dijetarÃ«, qÃ« pÃ«r njÃ« student tÃ« rij si At Danieli, nÃ« njÃ« moshÃ« relativisht tÃ« re, nuk ishte gja e vogÃ«l. At Daniel Dajani e meritonte kÃ«tÃ« vlersim. Ai dha pÃ«r shumÃ« vite landÃ« tÃ« rÃ«ndÃ«sishme, si: GjuhÃ« shqipe, latinisht, filozofi etj. Kryesisht, ishte shumÃ« i talentuem nÃ« matematikÃ« dhe veÃ§ohej nÃ« oratori.
Shkolla e vjeter e Jezuitve tÃ« Shkodres ishte vatÃ«r tÃ« rÃ«ndÃ«sishme dijet dhe shumÃ« e njohun edhe nâ€™ EuropÃ«. At Danieli mÃ«rrijti vetem me zotsi tÃ« bahet Rektor i Seminarit Papnor tÃ« Shkodres. Kjo ishte dishka aq e madhe sa edhe sot, edhe pse kanÃ« kalue shumÃ« vite, nÃ« kujtimet e atyne studentave qÃ« e njohÃ«n pÃ«r sÃ« afÃ«rmi, mbetet e PerjetÃ«shme figura e Nderueme e At Daniel Dajanit, At Danieli ishte jo vetem njÃ« profesor i dijtun dhe shumÃ« i dashtun, aqsa i matun dhe gojambÃ«l e terhjekÃ«s, nÃ« ambjentet shkollore e shoqnore.
At Daniel Dajani ishte njeri i mrekullueshÃ«m nÃ« tÃ« gjitha drejtimet.
At Dajani nuk ishte vetÃ«m profesor dhe edukator i zoti dhe i nderuem, po Ai ishte edhe dijetar i shquem dhe i saktÃ« nder studimet e Tija. PÃ«r disa vite At Danieli drejtoi revistÃ«n "LajmÃ«tari i ZemrÃ«s sÃ« Jezu Krishtit", njÃ« revistÃ« qÃ« kishte ba emÃ«n nÃ« atÃ« kohÃ« dhe ishte mjaft e perhapun edhe nâ€™ EuropÃ«.
NÃ« periudhÃ«n qÃ« At Dajani drejtonte revista u ngrit nÃ« njÃ« shkallÃ« edhe ma tÃ« naltÃ«, tue plotsue dhe zgjanue revistat me rubrika tÃ« reja edhe shumÃ« ma interesante dhe tÃ« pelqyeshme per lexuesit e shumtÃ« kryesisht nÃ« Shkoder.
Sigurisht kjo veti e njoftun tek At Daniel Dajani, tue kenÃ« edhe Shqiptar me shumÃ« veti Shpirtnore e qytetare tÃ« lakmueshme, nuk mund tÃ« kalohej pa ra nÃ« sy tÃ« injorantave vrastarÃ« tÃ« sistemit porsa vendosun diktatorial.
Interesimi i vetÃ« diktatorit tiran e vrastar i plotson tÃ« gjitha tÃ« mÃ«sheftat e atij sistemi gjakatar e shkatrrues i gjithshkafes sÃ« mirÃ« Europjane. Kjo per fatin e keq tÃ« Popullit Shqiptar, sot asht edhe e trashigueshme nga pasuesit.
Mbetet vetem me hjellÃ« mbas Murit Vorreve tÃ« RrÃ«majit, njÃ« tubÃ« me lule!
I perjetshem kjoftÃ« kujtimi Yt o, Zamak i PafajshÃ«m: At Daniel Dajani!
Melbourne, 9 Prill 2022.

Nga Fritz RADOVANI:
Imzot Nikoll Deda u arrestua mÃ« 13 dhjetor 1946,
GjatÃ« kohÃ«s qÃ« ishte nÃ« hetuesi, i Ã§uen nÃ« dhomÃ« njÃ« tÃ« arrestuem ato ditÃ«. Mbas pak minutash ky e shikoi personin e lidhun me litar per shpatullash e tÃ« varun nÃ« tra dhe e pyeti: Po kush je ti bre BurrÃ«? â€“ I varuni edhe pse e njifte mirÃ« ju pergjegj: Kam pasÃ« kenÃ« Dom Nikoll Deda! Ai uli kryet e u zhyt nder mendime... Mbrenda njÃ« kohe tÃ« shkurtÃ« Ai ishte ba qÃ« nuk njifej fare. Kishte ndryshue krejtÃ«sisht nga torturat. KÃ«shtu ishin ndryshue pothuej tÃ« gjithÃ« tÃ« torturuemit e hetuesisÃ« sÃ« Burgut KishÃ«s.
NÃ« Janarin e 1948, mbas njÃ« viti tortura Imz. Deda u sjell para gjyqit.
Kryetar Kapiten i I-rÃ« Misto Bllaci, AnÃ«tar N/Toger Anastas Koroveshi, anÃ«tar N/Toger Xhemal Bejtja, duke qenÃ« gati prokurori Kapiten Namik Qemali dhe sekretari i GjykatÃ«s Shaban Qamil Dautaj.
Me 2 Janar 1948 u suallÃ«n tÃ« pandehurit nga burgu. U pyet identiteti i tyre dhe thanÃ« se quhÃ«n:
2. Don Nikoll Zef Deda, i biri i Zefit dhe i AgÃ«s, vjeÃ§ 58, i pa martuar, i pa dÃ«nuar, i varfÃ«r, ka mbaruar TheollogjinÃ«, famullitar, ka vÃ«llaun nÃ« burg, njÃ« vÃ«lla tÃ« ekzekutuar, lindur nÃ« ShkodÃ«r dhe banues nÃ« Hajmel, i rreshtuar me datÃ«n 13 tetor 1946.
U pyet i pandehuri Don Nikoll Deda dhe tha: NÃ« atÃ« formÃ« qÃ« asht trajtue akuza nuk asht e vÃ«rtetÃ«. Nuk asht asgja e vÃ«rtetÃ«, qysh nÃ« 1930 jam kenÃ« famullitar nÃ« Hajmel. Meshtar jam qysh nÃ« vitin 1914., kleri ka marrÃ« subvencione nga Austria, nga Zogu dhe Italia, unÃ« kam marrÃ« nga Zogu, por spijun nuk kam qenÃ« por zogist kam qenÃ«.
Nuk kam qenÃ« agjent i imperializmit jugosllav dhe as kam punuar pÃ«r ardhjen e fashizmit. Me Zogun mÃ« mori rryma se desht me mÃ« zanÃ« Mustafa Kruja, Kur u ba lÃ«vizja e Dukagjinit organizator ishte Don Loro Caka. Ardhjen e fashizmit e kam quejt si akrobaci tÃ« Musolinit dhe mâ€™u duk i keq, nÃ« karabinjeri shkoja se hajnat filluan me vjellÃ« famullitÃ«.
UnÃ« nuk dij se ka punuar pÃ«r fashizmin kleri katolik. 30 e sa armÃ« i janÃ« dhanÃ« popullit pÃ«r me i pÃ«rdorÃ« kundÃ«r hajnave, por jo kundÃ«r LÃ«vizjes N.Ã‡l. ArmÃ«t ia kam dorÃ«zue Bib Rrokut, mÃ« kanÃ« ardhÃ« nÃ« qelÃ« oficera gjerman e italian, por i kam pritÃ« e pÃ«rcjellÃ« si shqiptar. Kam takue PadÃ«r Antonin nÃ« RegjencÃ« pÃ«r sulmin qÃ« mÃ« bÃ«ri Myslim Bejgora me kosovarÃ«. PadÃ«r Antoni nuk dij nÃ« se ka qenÃ« kriminel i popullit. PÃ«lqimi i PadÃ«r Antonit pÃ«r nÃ« RegjencÃ« ka ardhur nga Selia Shenjte dhe eprorÃ«t e tij, me ndÃ«rmjetÃ«sinÃ« e Gjermanit dhe tÃ« Mehdi FrashÃ«rit.
Mbas Ã§lirimit takime pÃ«rsonale nuk kam bÃ«rÃ« me njeri, nuk kam kenÃ« fashist kÃ«mishzi. Kam kenÃ« shumÃ« herÃ« tek PjetÃ«r Deda, i cili asht arratisÃ«. Kam qenÃ« dy herÃ« nÃ« mbledhje, ka qenÃ« Simon Darragjati, Karlo Pistulli dhe ca Vukatanas, e Pjetri fliste me i ra burgut e me nxjerrÃ« tÃ« burgosunit. NÃ« mbledhjen e dytÃ« qÃ« asht ba nÃ« shtÃ«pinÃ« e Cin Serreqit kanÃ« ndodhur Gjoni e Cin Serreqi, Caf Dragusha, Guljelm Suma, dhe do elementa tÃ« tjerÃ« qÃ« nuk i njoha. UnÃ« kam marrÃ« pjesÃ« rastÃ«sisht nÃ« kÃ«to mbledhje mbasi shkova nÃ« shtÃ«pi tÃ« Pjetrit dhe, familja mÃ« tha se asht tek Cin Serreqi dhe kÃ«shtu shkova fill atje, nuk dij pÃ«r sektor pune dhe pÃ«r tÃ« arratisur. PÃ«r sulmin e 9 shtatorit nuk kam bisedue as kam qenÃ« i deleguem nga kleri pÃ«r tÃ« marrÃ« pjesÃ« ndÃ«r kÃ«to mbledhje. Don Tom Laca nuk mÃ« bie ndÃ«r mend tÃ« ketÃ« qenÃ« nÃ« mbledhje. UnÃ« nuk e dija se asht formuar demokristjania dhe kam shkue vetÃ« tek Pjetri e Cini, pa mÃ« thirrÃ« njeri. UnÃ« kÃ«to mbledhje i quaja fantazira dhe se janÃ« me rrezik se nuk bahÃ«t kurrgja, nuk ma priste mendja. Nuk lajmÃ«rova qeverinÃ« se nuk kam qenÃ« hafieja e kurrkujt, se mejtova se nuk bÃ«hÃ«t gjÃ«. PÃ«r pÃ«rpjekjen e 9 shtatorit nuk kam dijt kurrgja, por kur u ba e mora vesh se e kish bÃ«rÃ« Kazazi. UnÃ« veprimtarinÃ« teme nuk e quaj trathti, nuk kam qenÃ« armik i popullit, as vegÃ«l e tÃ« huajt.

Pretenca e Prokurorit: 8 janar 1946, ditÃ« e enjte, nÃ« ora 9.00 para dreke u sollÃ«n tÃ« pandehurit nga burgu, u formua trupi gjykues si mÃ« parÃ« duke qenÃ« gati: Prokurori Kapiten Namik Qemali dhe sekretari Shaban Dautaj. Prokurori bÃ«ri pretencÃ«n me shkrim dhe pÃ«rfundimisht kÃ«rkoi qÃ« tÃ« pandehurit tÃ« cilÃ«sohÃ«n fajtor si mbas nenit 2, 3 tÃ« pikÃ«s 1, 2, 7, 8, 14, tÃ« ligjÃ«s Nr. 372, dhe nÃ« bazÃ« tÃ« nenit 4 po tÃ« kÃ«saj ligje kÃ«rkoi dÃ«nimin e tÃ« pandehurve si vijon:
PÃ«r Monsinjor Frano Gjinin, Don Nikoll DedÃ«n, PadÃ«r Mati Prennushin dhe Don Tom LacÃ«n, me vdekje.
I pandehuri Don Nikoll Deda tha: MÃ« duket mue ndÃ«shkimi i prokurorit i rÃ«ndÃ«, pÃ«rveÃ§ mbledhjes rastÃ«sisht tek PjetÃ«r Deda e Cin Serreqi tjetÃ«r nuk kam bÃ«rÃ«, thashÃ« kÃ«to kanÃ« qenÃ« tÃ« rastit. SubvencionÃ«t i kam marrÃ« me titullin â€œNdihmÃ«â€. Pregatitja e terrenit pÃ«r ardhjen e ItalisÃ« nga unÃ« ose nga kleri nuk Ã«shtÃ« e vÃ«rtetÃ«, as pÃ«r fashistizimin e popullit.
UnÃ« kam shkue me lyp ndihma pÃ«r ngritjen e KishÃ«s. Nuk kam qenÃ« i lidhur me gjermanÃ«, por u kam dhÃ«nÃ« bukÃ« e streh njerÃ«zve tÃ« LÃ«vizjÃ«s N.Ã‡l., por edhe gjermanÃ«ve pÃ«r hospitalitet si shqiptar. UnÃ« nuk e konsideroj vetÃ«n fajtor. RroftÃ« ShqipÃ«ria. Me dashtÃ« Zotin mbi gjithshka dhe shokun si vedin.

Gjykata Vendosi dÃ«nimin e tyre si vijon:
3. DON NIKOLL ZEF DEDA, nga Shkodra, ME VDEKJE, me humbje tÃ« drejtave civile e politike tÃ« pÃ«rherÃ«shme, si dhe konfiskimin e pasurisÃ« sÃ« tyre tÃ« luajtÃ«shme dhe tÃ« paluajtÃ«shme.
Ky vendim Ã«shtÃ« i p r e m Ã«.
TiranÃ« mÃ« 6 mars 1948.
KRYESEKRETARI: d.v. ANTARI: d.v. ANTARI: d.v. KRYETARI: d.v.â€ (vetÃ«m firmat)

3. DON NIKOLL ZEF DEDA tha se: RroftÃ« Shqipnija, po vritem nÃ« punÃ«n teme. RroftÃ« Krishti Mbret, RroftÃ« Populli Shqiptar!
P. Kryetar i GjykatÃ«s
67 Rregj./1948 Kapiten i I-rÃ« (Misto Bllaci) d.v.â€

Nga kujtimet e zj. Lili Zef Prela (Ndoci):
Lili Prela Ndoci, vajza e madhe e Zefit, kujton: â€œEdhe pse baba ishte dÃ«nuar me vdekje, atÃ« vazhdonin ta torturonin. Duke mos i duruar dot mÃ« torturat, njÃ« natÃ« pÃ«rpara se ta ekzekutonin, ai i tha shokut tÃ« qelisÃ« Z. Pikolinit: â€œA thue e kam fatin me u pushkatue dhe unÃ« me ato burra qÃ« do tÃ« vriten nesÃ«râ€? Dhe lutja e tij u bÃ« realitet. TÃ« nesÃ«rmen me 11 mars tÃ« vitit 1948, ai u pushkatua sÃ« bashku me 15 burra qÃ« ishin tÃ« dÃ«nuar me vdekje dhe mbaheshin tÃ« izoluar aty nÃ« Burgun e FretÃ«nve. UnÃ« asokohe isha shumÃ« e vogÃ«, por kam dÃ«gjuar nga njerzit e familjes, se baba, Zefi, atÃ« natÃ« pÃ«rpara se ta merrnin pÃ«r ta ekzekutuar, ju lut policit Sulejman Merxhani qÃ« tâ€™i dÃ«rgonte nanÃ«s dy tre copa letre nÃ« shenjÃ« amaneti. Ato letra ai i shkroi pak para se ta merrnin zvarrÃ« pÃ«r ta Ã§uar para pushkatimit, me njÃ« fije shkrepse tÃ« djegur tÃ« cilÃ«n e ka ngjyer nÃ« gjakun e tij qÃ« i rridhte ende nga torturat. Aty shkruhet: â€œNanÃ«, UnÃ« po nisem pÃ«r nÃ« Lumni tÃ« ParrajzÃ«s. Qindroni dhe ma bani hallall. Zefi.â€ Polici e mbajti fjalÃ«n dhe letrat e babÃ«s ai i solli nÃ« shtÃ«pi. Disa muaj pas pushkatimit tÃ« babÃ«s, lindi motra, por nÃ« shtÃ«pinÃ« tonÃ« nuk ndihej asgjÃ«.â€
Fatkeqsi qÃ« pak njerÃ«z kanÃ« ruejtÃ« kujtime aq me vlerÃ« nga vuejtjet e Tyne!
Po, sa kujtime tÃ« kÃ«tilla ruhen nÃ« familjet e Nderueme Shqiptare?
Nderim per Herojt tonÃ« qÃ« dhanÃ« jeten per Atdhe, Fe e Perparim!
Melbourne, 11.4.2022

Nga Fritz RADOVANI:
28 MARS 1947, FJALA E FUNDIT PARA GJYQIT:
â€œJA KU PO E THEM PARA ZOTIT TONÃ‹, QÃ‹ SHPEJT KA ME MÃ‹ PRITÃ‹, DHE PARA GJITHÃ‹ JUSH, USHTARÃ‹ TÃ‹ SHTREJTÃ‹, QÃ‹ PO MÃ‹ VRASIN VETÃ‹M PER SHKAK SE URREJNÃ‹ FENÃ‹ KATOLIKE. I THAM KÃ‹TO FJALÃ‹ PA LIGSI DHE PA URREJTJE PER ATA QÃ‹ DO TÃ‹ MÃ‹ PUSHKATOJNÃ‹!
RRNOFTÃ‹ KRISHTI â€“ MBRETI YNÃ‹!
RRNOFTÃ‹ PAPA! RRNOFTÃ‹ SHQIPNIA!â€
Kjo dishmi asht e njÃ« ushtari qÃ« u lidh ndÃ«r pranga perdore ato ditÃ« bashkÃ« me Martirin Don DedÃ« MaÃ§aj, porsa ishte kthye nâ€™ Atdhe nga Italia.
Dishmia e z. Aleksander Nokaj u botue vite ma parÃ« nga Prof Gjon Sinishta nÃ« Buletinin Katolik Shqiptar, nÃ« San FranÃ§isko, ShBA. Vlera e kÃ«tyne pak rreshtave qendron nÃ« njÃ« dukje tÃ« kjartÃ« tÃ« vrasjeve qÃ« janÃ« ba per njÃ« gjysÃ« shekulli nÃ« Shqipni, mbas vitit 1944, per njÃ« motiv nga PKSh, vegÃ«l e sllavokomunistÃ«ve jugosllavÃ«, me anen e fanatikut anadollak Ever Hoxha dhe pasuesit tij poaq vrastar, Ramiz Alia. Si njeni si tjetri besoj e kanÃ« lexue atÃ« ditÃ«, me 28 Mars 1947, radiogramin nga komandanti i repartit ushtarak tÃ« Permetit, i cili, njofton edhe â€œkomandantin e pÃ«rgjithshÃ«mâ€, terroristin Ever Hoxha, se â€œe vramÃ« njÃ« Prift Katolik Shqiptar, e hoqÑ‘m dhe njÑ‘ Kryq!â€ Don DedÃ« MaÃ§aj ishte nga Mali i Jushit, prej familjes sÃ« Gjeto e TringÃ« MaÃ§aj. Asht lÃ© me 5 Shkurt 1920, perfundon studimet nÃ« RomÃ«, shugurohet Meshtar me 19 Mars 1944 atje dhe mbas tri vjetÃ«sh, kur thirret me krye sherbimin ushtarak, pushkatohet nâ€™ Atdhe!
DishmitÃ« e z.z. Aleksander Nokaj dhe NikollÃ« Koleci, qÃ« ishin prezent nÃ« Ã§astin e ekzekutimit tregojnÃ« se plumbat e parÃ« tÃ« brigades sÃ« pushkatimit, qÃ« perbahej nga 8 vetÃ«, nuk e vranÑ‘. E nÃ« sa Don Deda, po vazhdonte Lutjen e vet ndÃ«r gjunjÃ«, ushtarÃ«t thirren: â€œÃ‹shtÃ« i pafaj, faleni!â€, po aktivistÃ«t e PKSh nâ€™ ushtri urdhnuen: â€œPlumbin ballit, plumbin ballit!â€
â€œNjÃ« breshni e tretÃ« e skuadres sÃ« pushkatimit e bani Don MaÃ§en tÃ« kÃ«putej mbi njÃ« pellg nga gjaku i vetâ€, flasin dishmitarÃ«t e ngjarjes sÃ« pergjakÃ«shme.
Lexues i nderuem!
ShumÃ« herÃ« kam marrÃ« nÃ« dorÃ« jeten Heroit Don DedÃ« MaÃ§ajt.
Ua them me zemer tÃ« hapun: Tue shikue foton e Tij, rrij e mendoj me vete: Si mund tÃ« kurdisej me u vra Ky djalÃ« i pafajshem, pse ishte Katolik!? NjÃ« brezni e tanÃ« e ShqiptarÃ«ve tue u vra, tue u masakrue, tue u pergjakÃ«, sa mos me u njohÃ« as nga shokÃ«t e njerÃ«zit e vet, qÃ« pak orÃ« pÃ«rpara kanÃ« pi Ã§ajen e mjesit, lidhen ndÃ«r pranga e vargoj, akuzohen, dhunohen, shpifen, torturohen, dhe humbin nder gropa pa Shenj tek koka, aq sa edhe Nanat e Tyne, ishin ma tÑ‘ knaquna me ua vra djelmÑ‘t, se me i lanÑ‘ me jetue ashtu tue vujtÃ« e tue u torturue, nder qelitÑ‘ e podrumet e pista tÑ‘ sigurimit shtetit.
E pse? Pse? Deri kur: Pse? Ã‡ka asht kjo urrejtje? Iku njÃ« brez, iku i dyti dhe po ikim edhe nÃ©, e urrejtja vazhdon me u mbjellÑ‘ nÑ‘ trojet tona Shqiptare!
Ishim fÃ«mijÃ« kur njohÃ«m krizmat e armÃ«ve partizane, qÃ« shkrepeshin nÃ« Zallin e Kirit tÃ« Shkodres, nder Bardhej, tek kallamat brijÃ« Drinit e brijÃ« BunÃ«s, nga Urrejtja! E Nana, zgjohej tremshem! KÃ© do tÃ« kenÃ« vra sot?!
KanÃ« pa kufomen e Muzafer PipÃ«s e KolÃ« PrelÃ«s, me Ta edhe Paulin Pali. NÃ«n shelqe tÃ« Samrishit nÃ« breg tÃ« BunÃ«s, tradhÃ«tarÃ«t vrasin pabesisht Lulen e RinisÃ« sonÃ« Shkodrane Bardhosh Danin me Mark Cacaj e Brahim Dergutin. E lotÃ«t i shkonin rrÃ«kajÃ«! TÃ« shkretat Ato Nana, pershpÃ«risnin me vete! E, zemra u plaste! Vetem nga Dhimbja! Vetem nga Dashunia per Motrat e veta. SytÃ« e Nanave tona Shqiptare njÃ« gjysÃ« shekulli veÃ§ tue lotue! Shfarosej Rinia Shkodrane e Shqiptare, varrosej zallishtave e brij prrojeve, e tash kah e vona u lane gjak dhe kufijtÃ«, shetiteshin nder pjaca DjelmÃ«nia Shqiptare e shporueme nâ€™pluma, nder kamjonat e thurun nÃ« tela me ferra.
E Nanat tona thonin tÃ« brengosuna me zemer tÃ« plasun nga shkrepjet e armÃ«ve: â€œO Zot! Deri kur kÃ«shtu, tue u vra Vllau me VllanÃ« per Urrejtje!?â€
Motra e Vllazen ShqiptarÃ«!
â€œUrrejtja ju ka lodhÃ« kujtesen! Ndue Pali e Caf Meti janÃ« nÃ« NjÃ« Vorr!â€ â€œUrrejtja shuen RininÃ«, Urrejtja shuen Fise, Urrejtja ka shue edhe Kombe!â€ Urrejtja kjo brengÃ« djallzore e trashigueme tash sa shekuj ! Po vazhdon me vra edhe sot dhe me pre nâ€™ besÃ« ShqiptarÃ«t! Urrejtje ishte edhe viti 1945 !
Lexoni dhe shifni tÃ« verteten: Nga njÃ« dÃ«shmi mbi Dom DedÃ« MaÃ§aj!
â€œE larguan nga salla e gjyqit. Gjykata mori njÃ« vendim pa apelim. DÃ«nim me vdekje dhe ekzekutim tÃ« menjÃ«hershÃ«m, po nÃ« atÃ« vend.
I kÃ«rkuan tÃ« shprehte dÃ«shirÃ«n e fundit.â€ Ai tha: â€“ â€œSâ€™kam asgjÃ« pÃ«r tÃ« thÃ«nÃ« pÃ«rveÃ§ asaj qÃ« e dini edhe ju, qÃ« jeni duke mÃ« dÃ«nuar pa fajâ€ -.
â€œE Ã§uan jashtÃ« zonÃ«s ushtarake nÃ« njÃ« lÃ«ndinÃ« pranÃ« VjosÃ«s. I hoqÃ«n petkat, siÃ§ bÃ«nÃ« me Jezusin nÃ« GolgotÃ«, dhe njÃ« skuadÃ«r qitÃ«sish qÃ«lloi mbi tÃ«.
Por Ai nuk ra pÃ«rtokÃ«. QÃ«lluan pÃ«rsÃ«ri mbi tÃ« dhe pÃ«rsÃ«ri Dom Deda nuk ra po, qÃ«ndroi nÃ« kÃ«mbÃ«.
Xhelati, i tÃ«rbuar nga inati, prej faktit se nuk kishte mundur ta shtrinte pÃ«r tokÃ« me njÃ« tÃ« goditur tÃ« vetme atÃ« vigan, dha urdhÃ«r qÃ« tÃ« qÃ«llonin pÃ«r tÃ« tretÃ«n herÃ«. Por kÃ«tÃ« herÃ« Ai nuk arriti tÃ« qÃ«ndronte! U rrÃ«zue dhe pÃ«rshÃ«ndeti tokÃ«n NÃ«nÃ«, e cila u skuq me Gjakun e Tijâ€.

A thue kjo vrasje ishte e para qÃ« po bahej e kÃ«tij lloji dhe per kÃ«te qellim?!
Kjo asht njÃ« ngjarje e gjysÃ«s sÃ« parÃ« tÃ« Shekullit XX. Sot kur kujtojmÃ« varjen e Don Gjon Gazullit(1927) nga Ahmet Zogolli, njeriu vertetÃ« dishprohet.
Si asht e mujtun me ngja kÃ«to vepra tÃ« shemtueme pa asnjÃ« shkak, mbrenda njÃ« shteti me ma pak se njÃ«miljon popullsi nÃ« 1947, kur vrasjet, varjet dhe pushkatimet pa asnjÃ« arsye bindse, i trokitshin dyerve si tâ€™ ishin kafshÃ«.
E tiranÃ«t tÃ« pangopun me gjak KlerikÃ«sh, tÃ« shtrimÃ« nder shilte pinin raki e venÃ«, derisa marrakoteshin e binin me fjetÃ« tÃ« ngopun me gjak me putanat e tyne tÃ« cilat, edhe sot kujtohen nder presidiumet e Kuvendit Popullor.
Dikur kujtohen edhe nder lozhet e kinemave dhe tÃ« teatrove tue brohoritÃ« si kafshÃ«t â€œplumbin ballit, plumbin ballit,â€ po, nuk zgjati shumÃ« e tirani, ua ka plotsue deshiren me plumbat e shprazun nÃ« gjoksat e burrave tâ€™ tyne.
Shqipnia dhe ShqiptarÃ«t kanÃ« aq shumÃ« kujtime per komunizmin barbar e gjakatarÃ«, sa ndoshta as vitet e ardhshme tÃ« Shek. XXI, nuk i mjaftojnÃ« per me u shkrue dhe me u ruejtÃ« nder kujtime ajo epokÃ« kriminale. E sot, nuk i mjaftojnÃ« brezit tÃ« pasuesve e trashigimtarve tÃ« vrasjeve tÃ« djeshme krimet dhe gropat pa emna qÃ« ua lane baballarÃ«t vrastarÃ«, po me paturpÃ«si bijtÃ« dhe bijat e tyne sot, po â€œrilindinâ€ nÃ« TiranÃ« edhe bustet e tyne barbare.
Po nuk duhet tÃ« Ã§uditemi aspak, perderisa terroristÃ«t dhe kriminelÃ«t qÃ« der dje vritshin dhe lanin nÃ« Gjak Popullin Shqiptar, sot vazhdojnÃ« me mendue se si duhet tÃ« vjedhim dhe tÃ« pasunohemi tue i pi Gjakun kÃ«tij Populli?!
Shpesh mendoj: â€œA thue kÃ«ta kafshÃ«, sâ€™ i lidhÃ« asgja me kÃ«te TokÃ« Shenjte?â€ Me siguri ata bisha janÃ« shpellarÃ« tâ€™ egjer tÃ« pyjeve tÃ« maleve tâ€™ Kaukazit! Shqipnia asht kenÃ« e do tÃ« vazhdojnÃ« me kenÃ«, po jo me komunista e tiran! Asht Gjaku i Martirve tÃ« Atdheut qÃ« vazhdon me vlue per ShqipninÃ« e Re!
Melbourne, 14 prill 2022.

Proletari Forum & Italia Forum

120 VJETORI I LINDJES SÃ‹ IMZOT GASPÃ‹R THACIT

OPEN BALKAN - OPEN BAKAL MARRSHON SHQIPNIA KOMUNISTE DREJT

â€œOoooo, shumÃ« durojmÃ« e, sâ€™ po pelsasimâ€¦â€.

Mâ€™U KUJTUE AT KONRRAD GJOLAJâ€¦

Re: 120 VJETORI I LINDJES SÃ‹ IMZOT GASPÃ‹R THACIT

Ambasadori turk fyen HistorinÃ« Shqiptare

EUROPA IME: MILLOSHEVIÃ‡ VDIQ ! EUROPA IME: PO EVERI KUR VDES

MJERâ€™ KUSH â€œHARRONâ€! 3 mars 2022, F. Radovani

DON KOLEC PRENNUSHI Pjesa e I-rÃ«

At Giovani Fausti

IMZOT GJERGJ VOLAJ Vritet Ipeshkvi ma i ri nâ€™ BotÃ«!

Who is online