Gjuhsi
Gjuha i Paraprín Njeriut
Ka fundi i shekullit 18te dhe gját shekullit të 19te, në Gjermani, u patën hjédh bazat e relativizmit gjuhsor, simbas të cilit gjuha egziston paraprakisht në botën e personit prejse ajo e definitizon botën gjithmón-paraprakisht nepërmjet emnimit të objekteve, proceseve, besimeve, mitologjive dhe gjithçkaje me të cilen njeriu i prosalém ka me ra në kontakt gját jetës së tij. Njeriu nuk zbulon as gjuhën as rregullat gjuhsore – as nuk i mëson ato natyrshëm siç thot Chomski. Njeriut i imponohet gjuha dhe rregullat e saj prej brezit paraardhës. Mësimi i Standardit Gjuhsor ãsht pjés e indoktrinimit të secilit përson simbas standardeve morale, kanonore, dhe intelektuale te trasheguame brez pas brezi.
Teorít e Standardizimit të Gjuhës
Imagjinoni sikur ‘Coca-Cola’ të përpiqej me u imponua konsumuasve shijen e produkteve të sáj. Çka do të ndodhte? Emni ‘Coca-Cola’ do të fshihej ksi dheut! Grãmatikat e vjetra evropjane bãnin ma shum se kaq. Ato u impononin folësve struktura gjuhsore shtérpe të krijuame në laboratore gjuhsore në institucione burokrate prej gjuhtarësh burokrát, paragjykuas, [...]
Teorít Grãmatikore
Grãmatika ãsht fusha që studjón mënyrat e formimit dhe të përdorimit të fjalëve, frazave dhe fjalíve të nji gjuhe. Grãmatikat shkruhen për të ndihmua mësimin e gjuhës. Zgjedhja e mnëýrës mësimdhãnëse varet prej shkollës-gramatikore në të cilën besójn institucionet shtetnore të cilat kán të drejtën zyrtare me aprovua grãmatikat. Teorít gramatikóre të nxãnjes [...]
Etimologjia
Etimologjia studjon evolimin e fjalëve dhe përshkruan ligjet fonetike e morfologjike që kán diktua kët evolim. Nji fjál mùnd të jét huazua me nji kuptim specifik në nji gjúh të caktuame, por mã vón kuptimi i sáj mùnd të két ndryshua. Fjálët quhen huazime kur ato merren prej nji gjúh të huaj. Fjálët quhen derivate [...]
Retorika
Retorika ãsht shkenca e krijimit të ligjëratave bindëse. Retorika Vulgare Retorika vulgare nuk u mëson njerëzve shkencën as moralin e të vertetës. Politikãnët, shkrimtarët, profesionistët e mediave, e kán përdór retorikën tash 2500 vjet për të bínd popullin se ãsht OK me pranua me u shfrytzua prej elitave te kombit ose shtetit. Shkurt, retoríka vulgare [...]
Stilistika
Stilistika ãsht arti përsonal i të shprehunit të nji përsoni në nji gjúh te caktuame. Kúr vëréjm se dikush e përdór gjuhën ‘bukur’ ose ‘keq’ atëhér ne kémi zbulua se ai person ka ‘stil përsonal’. Gjithkush ka stil përsonal, ose thãn ndryshe, ‘gjithkush flet në mënyrën e tíj’. A Nxëhet Stili? Shum mësuas, në të [...]
Aktet Verbale
“Speech Acts” përkthehet fjál-për-fjál ‘Aktet Ligjëruase’. Xhevat Lloshi e përkthen ‘Aktet e të Folunit’. Por këto përkthime ján mekanike. Ato nuk mund t’a shprehin domethãnjen e frazës ‘speech acts’. Mã korrekte ãsht përkthimi ‘Aktet Verbale’ prejse me ‘speech acts’ kuptójm veprime të kryeme nepërmjet të të folunit. Por aktet nuk i përkasin ‘të folunit’. Aktet [...]
Pragmatika
Pragmatika studjon sesi faktorët jogramatikór ndikójn në kontekstin e bisedës a të bashkëbisedimit, dhe në zgjedhjen e në perdorimin e gjuhës. P.sh. fjála ‘të dua shum” ka kuptim tjeter kur burri ia thót gruas, dhe kuptim tjeter kur nana ia thót fëmís. Simbas pragmatikes mesazhi ka tri pjés, 1) ajo që folësi ka në mend [...]
Semantika
grekisht: σημειωτικός, semeiotikos – interpretuas i shenjave. Kjo fúsh gjuhsore studjon shenjat dhe simbolet. Semiotistat interpretójn shenjat dhe sesi ato influancójn ndërtimin, transmetimin, dhe kuptimin e mesazhit. Dy semantistat që kán hjédh bazat e kësáj dege ján franko-zviceriãni Ferdinãnd De Saussure dhe amerikãni Charles S. Peirce. Teorít e Saussure u patën bã baza e [...]
Disa Modifikime Drejtshkrimore
Drejtshkrimi i gjuhës shqipe nuk asht konsolidua edheh prejse deri sot nuk egzistójn vepra të publikuame të cilat kán arrít me sinkronizua tingullin me fjalën e shkruame. Per kët arsye zbatimi i rregullave të shkollave gjuhsore të shqpitarís duhet bâ me kujdes. Autoret e ‘Drejtshkrimi i Gjuhës Shqipe, Tirân, 1972’ shkruajn se rregullat [...]
Bashkëtinglloret – Shembuj
Jul 1, 2010 | Permalink
Zanoret e Gjuhes Shqipe
Jun 26, 2010
