Lexuar 10129
Lufta per ndarjen e Kores
25.6.1950 – 27.7.1953
Lufta e Korese u zhvillua në periudhën prej 25 Qershor 1950 deri ne firmosjen e Traktatit te Ndarjes se Vijës se Demarkacionit ne dy pjese territoriale te gadishullit te Korese me 27 Korrik te vitit 1953. Kjo është konsideruar nga disa prej perfundimit të luftës, se asnjëherë nuk ka nënshkruar një marrëveshje formale e paqes midis Korese se Jugut dhe Veriut.
Me 27. Maj te 2009 Koreja e Veriut u tërhoq nga Traktati i Armepushimit me Korene e Jugut dhe për këtë arsye ekziston akoma edhe sot ’’de jure’’ gjendja e luftes midis dy vendeve.
Kjo ishte një konflikt i armatosur midis Kores se Veriut e mbështetur nga Kina dhe Bashkimi Sovjetik – nga njëra anë, dhe Korea e Jugut – i mbështetur nga SHBA Britania dhe vendet e tjera të Kombeve të Bashkuara – në anën tjetër.
Luftës ishte konflikti, qe nis siparin e Luftës së Ftohtë dhe është parë nga shumë si një luftë midis SHBA dhe Bashkimit Sovjetik. Kjo ishte edhe hera e parë që lufta e ftohtë ndodhte jashtë Evropës. Gjatë luftës tre-vjeçare vdiqën gjithsej 3-4 milion njerëz, ku prej tyre u vrane përafërsisht 2 milionë civile.
Sfondi dhe shkaku i luftes
Koreja ishte e pushtuar dhe e përfshire nën perandorin japoneze në vitin 1910 dhe ishte pjesë e perandorisë deri në fund të vitit 2 Luftës së Dytë Botërore, pra deri ne vitin 1945 kur kapitulloi Japonia prej dy bombave atomike te hedhura nga SHBA.
Aleatët anglo – amerikanet – ruse kishin rënë dakord që Bashkimi Sovjetik të pushtonte perandorine japonez tre muaj pas përfundimit të luftës në Evropë, dhe me 8 gusht te 1945 i shpalli luftë Bashkimit Sovjetik kunder Japonis dhe depertoi ushtria ruse brenda territorit te Kores se Veriut.
Japonia u dorëzua më 15 gusht te 1945 dhe në kete kohë trupat e shumta sovjetike pushtuan nje pjese te Koresë veriore.
Pas dorëzimit(kapitullimit) te Japoni, menjehere Shtetet e Bashkuara filluan të pushtonin Korene prej Jugut dhe i propozuan ndërkohë Bashkimit Sovjetik një ndarje e përkohshme të Korese nga gjeresia – paraleli 38.
Trupat ushtarake japoneze në Korenë ishte vendosur nën këtë Marrëveshje, qe te dorëzohej në Bashkimin Sovjetik, neqofte se ata ishin vendosur në veri të Paralelit 38 dhe SHBA me trupat e veta ushtarake në qoftë se ishte vendosur në jug të paralelit 38 te Kores Në këtë mënyrë vendi u nda shpejt në dy zona të mëdha, ku secila prej tyre ishte nën kontrollin e dy aleatëve – sovjetike-amerikane.

Në dhjetor 1945 Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik rane dakorte të organizoi një ndarje administrative të Koresë. Kjo është bërë pa pyetur popullatën Korean.
Ne te njejtin kohe në secilë prej dy territoreve u vendosen qeverite. SHBA zëvendësoi qeverine e së mëparshme te majtë, e cila ishte krijuar në qershor te 1945, me Syngman Rhee si antikommunistin, ndersa Bashkimit Sovjetik vendosi si udheheqes shteti liderin e kryengritjes komunistin – Kim Ir Senin e Il-te.
Dy vendet premtuan në të njëjtën kohë se Veriu i Kores duke qene industrializuar premtonte qe së shpejti të bashkohet me sektorin bujqësor e dominuar ne Korene e Jugut, por nuk arriti të bëjë plane konkrete. Dallimet ideologjike përkeqësuan marrëdhëniet ndërmjet veriut dhe jugut, si dhe marrëdhëniet e tensionuara midis BRSS dhe SHBA, te cilat pakësuan shpresat e një bashkimi brenda gadishullit korean.
U orvaten nën negociata për ribashkimin e dy Koreve ne vitin 1947 nën patronazhin e OKB-së, por nuk arriti te ribashkohet, pra perpjekja ishte e pafrytshme
Më 15 Gusht te viti 1948 u krijua Koreja e Jugut dhe nen shembullin e saj me 9 Shtator te 1948 u themelua shteti i ri i Kores se Veriut.
Kursi i luftës dhe karakteristikat

Kursi i luftës mund të ndahet në katër faza.
1. Sulmet e Korese se Veriut.
2. Mbrojtjes i Koresë së Jugut nuk është i përgatitur, dhe kontigjenti i trupave amerikane nuk mundi të bëjë asgjë, pra nuk i ndihmoi popullin e jugut.
3. Koreja e Veriut pushtoi gati gjithe Korene e Jugut, ku vetëm një enklavë(nje krahine) e vogël përreth qytetit bregdetar të Pusan beri rezistence.
4. Kjo fazë perfshihet prej periudhes se luftes midis Koreve nga 25 Qershor deri ne 14 shtator 1950

OKB-së shkon në kundërsulm. ne momentin kur Korea e Veriut ne Pusan ka ndalur marshimin, ndërsa SHBA vendos trupat ushtarake te veta në Incheon, gje qe detyron trupat koreano-veriore te tërhiqen me te shpejte. Brenda një muaji, pothuajse tërë gadishulli i Koresë eshte në duart e OKB-së. Kjo fazë do të vazhdojë prej 15 shtatorit deri me 24 tetor te 1950.
Kina hyn ne luftë
Kina kishte kërcënuar për të ndërhyrë në qoftë se forcat e OKB-së kane shkelur ne gjeresine 38 grade. Kjo ndodhi më 7 Tetor, dhe tre javë më vonë, Kina do të angazhohet aktivisht në luftë pro popullit te Kores se Veriut.
Në atë kohë, forcat ushtarake te OKB-së arriti deri te kufiri kinez. Pushtimi nga ushtria e Kinës i detyron te kalojne ne difensive forcat e OKB-së.
Në janar te viti 1951 ushtria e OKB-es me amerikanet u detyruan nga presioni kinez te terhiqen deri ne paralelin 38 dhe më vonë perfundojne ne Seul.
Tërheqja e trupave veriore vazhdoi deri në mars kur OKB-së edhe njëherë shkon në kundërsulm. Seul, ripushtohet dhe gjatë disa muajve të ardhshëm stabilizohet ne zonen ne paralelin me gjerësi 38. Kjo fazë do të perfshihet prej 25 tetorit te 1950 deri në korrik te1951.
Armepushimi
Gjatë dy viteve të ardhshme lëvizin trupat ushtarake përpara vetëm disa kilometra. Palet nderluftuese e dy aneve te frontit aplikouan sistemin vetem te mbrojtjes nga sulmet, pra demostruan nje gjendje ’’statu quoe’’, me synim per te mos ndermarre asnjera pale nje mesymje operacionale te medhaja ushtarake. Palët do të zhvillojnë të Luftës fillor dhe të linjave të mesëm të mbrojtjes në çdo anë e përparme, ndërsa mungon vullneti politik për të kryer sulme të mëdha. Negociatat per paqe flluan në 10 korrik te 1951, por pas dy vjetesh nënshkruan një armëpushim.
Formalisht, Koreja e Veriut dhe Koreja e Jugut mbeten në luftë.

Koreja e Veriut ne ofensive
Herët në mëngjesin e dites se diel, te 25 Qershorit filluan ulerimat shurdhuese te bombardimeve me artileri nga ana veriore e paralelit me gjeresi 38. Është Korea e Veriut e cila i ka shkaktuar sulm Koresë se Jugut. Gjatë ditës u versulen mbi 135.000 trupa ushtarake e Koresë së Veriut, të mbështetur nga 150 tankse sovjetike te tipit T – 34 brenda territorit të Korens se Jugut.
Ditë e sulmit luftarak nga koreane-verioret ishte zgjedhe me kujdes, pasi një pjesë e madhe e oficerve te ushtrise së Koresë së Jugut ishin besimtarë të krishterë. Ne ket momente solemne fetar trupat e tyre u gjeten ne befasi dhe nuk mund te sulmonin ne kohe menjehere.
65.000 ushtare dhe oficere si pjesë e madhe e ushtrise koreane-jugore u shpartalluan nga sulmi rrufe dhe masiv te ushtrise korenae-veriore me daten 28 qershor ne Seul. Megjithë fitoren e shpejtë te objektives strategjike të Koresë së Veriut,ku e mbertheu në një kolaps ushtrisn e Koresë së Jugut dhe një dorëzim te qeverisë te Syngman Rhees nuk arriten deri ne fund objektivin e pushtimit.
SHBA kishte vendosur sipas projektit ushtarake Korene jashtë zonës së interesave te ShBA. Ishin përgatitur për të mbrojtur ushtarakisht Korene e Jugut, por presidenti Harri S. Truman kishte si strategji te demostronte gatishmërinë e politikes amerikane ne mbështetje te politikës tyre te deklaruar per kontrollin dhe luftën kundër komunizmit ndërkombëtar.
Edhe pse nën flamurin e OKB-së qëndruan trupat amerikane per rreth 90% prej forcave aleate dhe rreth. 45% prej forcave të përgjithshme të Korens e Jugut ne anen tjeter si kontribues të mëdha me një kontigjent të njëjtën per nga madhesia sa e kundershtarit.
Trupat e OKB-së në kundërsulm
Të lirohen trupat prane në Pusan, sipas urdhrave te gjeneral MacArthur, qe ishte Komandant i Përgjithshëm i trupave të OKB-së në Kore, ku ishte pozicionuar ne një amfib në Inchon. Sulmi i turpave te OKB-es kundra trupave koreane-veriore ne zona te pushtuar është jashtëzakonisht e guximshme dhe e fuqishme. Brenda nje dite e rimarrin Seulin me lehtesi trupat aleate te OKB-es.
Ushtria e Koresë së Veriut është e percarë dhe te 125.000 ushtarë të Koresë së Veriut janë zene robe. Linjat e furnizimit të trupave të Koresë së Veriut janë ndërprerë dhe pjesa tjeter kaluan ne difensive me te shpejte. Aleatët morën ne shqyrtim vendimin qe me 7 tetor te avanconin ne paralelin 38 duke ndryshuar qëllimin e ndarjes ne ate të një bashkimit ne nje Kore te vetme, pavarësisht se kjo nuk ishte objektivi fillestar.
Kina e kishte paralajmëruar më parë të OKB-së se nese ata do të shohin se sigurimi i tyre(i trupave te zene robe koreano-veriore) ishte kërcënuar do te ndermerrnin hapa te reja ne favor te koreano-verioreve. Megjithë paralajmërimet nga Kina më parë avancuan forcat e OKB-së deri në lumin Yalu që shënon kufirin mes Koresë së Veriut dhe Kinës.
Kina hyn në luftë
Më 25 Tetor te vitit 1950 inkuadrohen ne frontin e luftes pro koreano-veriore rreth 300.000 trupa kineze ne kufi me Korenë e Veriut dhe një muaj më vonë më 25 Nëntor te 1950 fillon sulmi kunder aleateve te OKB-es.
Gjatë luftimeve të ashpra janë detyruar të terhiqen trupat e OKB-së në gjerësine 38 gradeve dhe me 4 Janar te 1951 u evakua Seuli pa rezistence ushtarake, te qete dhe ne rregull. Trupa të reja dhe pajisje të OKB-së arrin të ndalin marrshimin triumfator te trupave kineze dhe me 16 marse riclirohet Seuli, qe është hera e katërt brenda një viti qe ndryshon trupat ushtarak. Qyteti ishte zhyte në rrënojat dhe numri i popullsise kishte rënë nga 1.5 milion deri në 200,000 nga largimi dhe vrasjet gjate luftes.
Gjenaral MacArthur mendoi, se SHBA duhet të hedhin bomben atomike ne Kinë, por Harry S. Truman mendonin se ne duhet të negociojme me turpat kundershtare me ane te një marrëveshje paqeje. Me 11 prill te 1951 MacArthur u zëvendësua si komandant i trupave aleate ne Korene Jugore.

Douglas MacArthur, 26 janar te 1880 – 5 prill te 1964

Nje sulm vendimtar per ushtrine amerikane
Seuli ndryshoi trupat e dy paleve te luftes në fazën e hershme të luftës, para stabilizimit. Pjesa tjetër e para të luftës u zhvendos, edhe pse luftimet ishte ende të ashpër. Intesiteti i sulmeve ajrore rritet dhe SHBA filluan të sulmonin objektivat më strategjikë si psh. digat. Bombardimet e renda solle pasoja katastrofale per Korene e Veriut ne dy sektore;
Shkaterrimi i digave solli permbytje te medha te fushave me te mbjellura dhe e dyta shkaktoi urine popullsise prej mungeses totale te ushqimeve duke i sjelle nje gjunjezim, kapitullim e deshires per te luftuar me tej te popullit te Koresë së Veriut.

Taktikat e luftës
Lufta koreane ishte hera e parë që SHBA luftuan perballe një armikut me teknologji te ulet ushtarak. Trupa kineze ishin të armatosur kryesisht vetëm me arme te vjetra si pushkë, mitralozë, granata dhe mortaja, dhe i mungonte si artileria ashtu dhe armet kunderajrore. Ushtria kineze zbatoji taktiken luftarake te suksesshem qe kishin mundur me sukses nacionalistët kinezë në luftën civile kineze te periudhes te viteve 1946-1949. Ata hodhen ne fronte sistemin guerile duke sulmuar vetëm natën në grupe të vogla dhe gjithmonë në shumicë numerike kundershtarin koreano-jugore. Kjo taktike kineze te sulmit gueril i dha epersi ne fitore duke humbur armiku toga te tera brenda nje nate.
Amerikanët kishin epersi ne tekniken ushtarake të luftës, ndersa një ushtar kineze u mrekulluan se amerikanët u perballen me një snajper i vetëm në një qytet të quajtur mbështetes artilerie dhe sulmues ajrore, rrafshoi gjithe qytetin me tokën, në vend per të dërguar ushtare per të vrare snajperin. Kjo formë e luftës asgjesoi ne mase popullsine civile.

Lufta ajrore

Luft midis Koreve ishte lufta me e madhe e koheve te fundit ku helika ka luajtur një rol si një luftëtar në periudhen e luftës te avionit bombardues. Në fillim të luftës u perdoren nder te tjera kryesishte aviona ushtarak i aleateve te tipit P-51 dhe P4U, ndërsa Koreja e Veriut perdori ne lugtim ajror aviona te tipit Yak-9 dhe La-9 si mjafte efektive. Kjo ndryshoi shpejt, që nga luftrat e brezit te pare te tilla si avioni F-80 te shpejte qe u perdoren nga aleatët.
Kur Koreja e Veriut paraqiti avionin gjuajtes reaktiv MiG-15 në nëntor te 1950, ndryshuoi dukshëm forcën relative te struktures se avionit. Deri sa avioni reaktiv gjuajtes F-86 amerikan ishin futur ne perdorim, Koreja e Veriut pati një avantazh vendimtar në luftë ajrore, dhe madje në një farë mase, pas futjes F-86’s, po ashtu avioni reaktiv gjuajtes MiG-15 ishte në nivel shumë të lartë teknik dhe avioni reaktiv gjuajtes F-86 kishte shume precizion.
MiG-15 kishte gjatësinë më të lartë kulmin, përshpejtim më të mirë dhe aftësi ne ngjitje sidhe ne arsenalin gjuajtes më të madh. Shtesa e avioneve erdhi më vonë me pilotët sovjetik me përvojë dhe u nis për në Korenë e Veriut. Kjo shkelje të konventës e luftës se OKB-es u injorua qëllimisht nga pala sovjetike, megjithate u anashkalua nga pala kundershtare ne Koren e Jugut per te mos eskaluar konfliktin mëtej.
Në fund të fundit, aleatët përfunduan me fitore per shkak te superioritetit ajror dhe numerik, ne perdorimin e larte tegresivitet dhe taktikave perfekte qe aplikuan ne perleshje kunder koreane-verioreve. Pavarësisht nga mangësitë e tij, F-86 kishte gjithashtu avantazhet e tij, ndër të cilat ishte armët e radareve dhe kostumet e pilotëve.
Misionet e aviacionit u ndane taktikisht ne dy lloje tipa aeroplanë luftarakë reaktive gjuajtes, megjithate avionat tip MiG-15 kryesisht sulmuan me aviona bombardues B-29, ndërsa aviona te tipit 86 F objektivat kryesore ishin avionë MiG-15. Nuk kishte kuptim të krahasoje dy tipa aviona gjuajtes poshte për të parë aeroplanët që ishte mirë.
Luftës ajrore e Kores ishte strategjike, e dukshëm ne Luften e Dyte Boterore edhe pse Koreja e Veriut për dallim nga Gjermania nuk ishte e industrializuara. Prandaj, përdoren aleatet kryesisht ne lufte superioritetin ajror në sulmet me aeroplanë të vegjël taktik të tilla si A-1 me skuadrile kunder bombarduesave te medhenje strategjike të tilla si B-29.
Një shembull i avionit te famshëm bombardues B-29 manifestonte gjate bombardimit nje gjendje paaftësia bombardues te zbuluar gjate një sekuencë filmi e marra nga kamera ne në bordin e një aeroplan bombardues B-29, e cila tregon një makinë të vogël të “rraskapitur” nga shpërthimet e bombave në rrugë. Një shembull i qartë i superioritetit te armëve te padobishme kishin përdorur aleatët për të luftuar kundershtarin me teknologji te ulet ushtarake.

Emri i Luftës

Në Perëndim, është e njohur lufta kryesisht si “Lufta e Koresë”, edhe pse SHBA e quajti ’’Konflikti i Koresë’’.
Në Koren e Veriut, lufta është e njohur si “Lufta Çlirimtare e Atdheut” Koreja e Jugut është i njohur si ” Incidenti i 25 qershorit “, edhe pse Korea Jugut e permend me emrin “Lufta koreane”. Në Kinë është e njohur si ” Lufta e rezistences kundër Amerikës dhe nje luftë solidariteti me Korene e Veriut”, po më shumë korrektesi politike e quajne “Lufta Chosun”. Chosun është emër kinez për Korenë.

Perktheu dhe pregatiti  Bep Martin Pjetri
Me daten 13 janar 2010
Copyright Proletari.Com