Lexuar 6453
KUBA
Republika e Kubës është një arkipelag i Karaibeve qendrore, ndodhet midis Detit Karaibe, dhe Gjirit te Meksikës si dhe te Oqeanit Atlantik. Ne drejtim te veriut ndoodhet Shtetet e Bashkuara te Amerikes dhe Bahama, në perëndim Meksika, në jug Ishujt Kajman dhe Xhamaika, dhe ne jug-lindje Haiti.

Te dhena te shkurtra per Kuben
Gjuhë qe perdoret ne Kube eshte spanjishta.
Kryeqyteti eshte Havana
Sistemi shteteror eshte Republik
Presidenti aktual eshte Raul Kastro
Sipërfaqja – 110,860 km²
Popullsia – 11,184,023 (2002)
Dendësia – 101 b. / km²
Valuta kubane – Peso Kubane
Pavarësia nga Lufta me SHBA me Spanjen – Me 20 maj 1902(Pavaresia nga Spanja)
Pavaresia – Nga OKB-ja ne vitin 1959
Periudha pre-kolumbiane dhe dominimi spanjoll.
Ishulli i Kubës ka qenë i banuar nga popuj amer-indian i njohur si Taino, dhe Cibonei, Guanajatabey, ku paraardhësit e të cilit erdhen nga Amerika e Jugut disa shekuj më parë. Emri rrjedh nga Cubanacan Kuba Taino, që do të thotë një vend qendror. Rekord e parë historike në Kubë që datojnë në 24 tetor 1492 kur Kolombi kthjellët ishull gjatë udhëtimit të tij të parë për zbulimin dhe mori emrin e domain-në emër të Spanjës.

Spanjollet, ashtu si edhe pjesa tjetër e kolonive amerikane, të shtypura dhe të skllavëruar rreth 100.000 njerëz vendas të ishullit, rreth një shekull u vranë pothuajse të gjitha nga sëmundja, nga puna e detyruar dhe gjenocid. Më vonë banorët e ardhur skllevër afrikane në ishullin e cila së shpejti erdhi në jetë,qe u be një pjesë e madhe e popullsisë.

Gradualisht aty filloi të ndërtojë në borgjezi kubane në padurim me dëshirën e Qeverisë spanjolle për autonomi më të madhe, kështu që ka qenë në fund të 1800 dy të ashtu-quajtur lufte e pavarësisë të cilët ishin nje kryengritje e armatosur popullore. Në dytë vdiq në luftime babai “i atdheut” José Martí.
Gjoegrafia e Kubes
Kuba është ishulli më i madh në Karaibe. Pjesën veriore e ishullit të ngjitur në Ngushticën e Florides dhe Atlantikut më gjerë. Në veriperëndim shtrihet Gjirin e Meksikës dhe ne perendim në Kanalin Jukatan , në jug të Detit të Karaibeve. Republika mbulon tërë ishullin dhe disa ishuj të tjerë nga afër.
Guantanamo
Përjashtim i vetëm është Gjiri i Guantanamos si një bazë detare e SHBA është dhënë me qira nga Kuba që nga viti 1903.(Gjiri i Guantanamos (spanjisht: de Bahia Guantanamo, ne anglisht: Guantanamo Bay) është një gji në krahinën Guantanamo në pjesen juglindje të Kubës. Në gjirin e portit më të madh në anën jug të ishullit dhe është e rrethuar me humbjen pjerrësise që pengon atë nga zonat përreth. Gjirin e Guantanamos që nga viti 1903 ka qenë i qeverisur nga Shtetet e Bashkuara, sipas një marrëveshje që i jep të drejtë për amerikanë per ta administruar me qira zonë për aq kohë te gjate, qe ata dëshirojnë nga autoritetet kubane. Megjithatë autoritetet mendojne se marrëveshja është në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar, dhe kërkojne që te kthehet prape Kubës. SHBA përdor zonën për bazën detare Guantanamo Bay Station Detare.)
Ishull përbëhet kryesisht nga fusha te rrafshta, por ka kodrat dhe malet, të cilat janë të vendosura kryesisht në pjesen juge-lindore. Pika me e larte eshte htë Pico Real del Turquino me 2.005 metra.
Klima është tropikale, por temperatura luhaten ne disa raste, ka stuhira duke e goditur ishullin kuban. Sezoni është i thatë nga nëntori deri ne prill. Sezonin i shirave eshte nga maji deri në tetor.
Havanë është kryeqyteti i Kubes si qytet me i madh. Qytete të tjera të rëndësishme janë Santiago de Kuba dhe Kamagüey.

Historia Konkuistadores(Pas zbulimit Kolombi i kishte dhënë Spanjes një pikëmbështetje në Amerikë, u dërguan shpejt ekspedita e cila do të kapin dhe të krishterët ne ‘Boten e re’’. Krerët e këtyre ekspeditave u thirrën Konkuistadores, e cila është në spanjisht për pushtuesit, një emër i cili tregoi se ata mendonin lidhur me ripushtimin prej krishterëve te gadishullit Iberik nga maurët muslimane (711-1492). Ata gjithashtu gjeten emrin e Santiago Matamoros (Moor-vrasësin e Shën Jakobit “) para se të shkonin në luftë me SHBA, një tjetër shenjë e lidhjes me ripushtimin) Diego Velaskuez de Kuelar u themelua në vitin 1515 në bregdetin jugor te ishullit te qyteti i parë në Kubë e quajtur Havana, por në 1519 qyteti u zhvendos në vendndodhjen e tij të tashme.
Havanë fillimisht ishte një pikë tregtare dhe u bë kryeqyteti i kolonise spanjolle i Kubës në vitin 1607, dhe u bë porti kryesor në kolonitë spanjolle në Botën e Re.
Havanë ka vuajtur terrorin e djegies se qytetit në 1538 dhe grabitjes në 1553 dhe ne vitin 1555.
Britania e pushtoi Havanen në 1762 dhe ia dha vitin e ardhshëm në këmbim me Floriden.
Pas rimarrjen e Havanes spanjollet e fortifikuan mirë prej Amerikes.
Gjatë Ndalimi i alkoolit në Shtetet e Bashkuara në vitet 1920, Havanë u bë një destinacion popullor për pushime nga amerikanët, klube nate, bare lojrash me dore te ndryshem, ku lejohej pirja e alkoleve, por shumica u mbyllën në vitin 1959, pas revolucionit kuban.

Ishte gjatë kësaj kohe shumë makina amerikane erdhen në Kubë.
Në Havanën e vjetër janë ruajtur shumë pamje, ndertesa te ish arkitekturës koloniale spanjolle dhe rreth saj ndodhet një Trashëgimi Botërore e mbrojtur nga UNESKO-ja.
Sistemi politik i Kubes
Sistemi shtetëror në Kubë.

Kuba është një një shtet autokratik- partisë. Fidel Castro ishte president i 1959-2008 dhe ministër edhe kryeministër nga 1959 deri në përfundimin e kësaj kohe në vitin 1976. Që nga viti 2008, vëllai i Fidel Castro i Raul shërben si president.

Një dhomë e parlamentit quajtur Kuban “Nacional asamblea del Poder re”. Partia Komuniste është si sipas Kushtetutës është e lejuar vetëm nje parti politike në Kubë.

Përpara zgjedhjeve lokale do të takohet me banorë nga të gjithë vendin në qarqet themelimin e saj, ku secila zgjedh një grup të përfaqësuesve. Këtu është diskutuar që një kandidat është paraqitur. Një qark është i përbërë nga zgjedhja midis dy dhe tetë qarqe. Në ditën e zgjedhjeve në vetvete është një votim i fshehtë, ku një nga përfaqësuesit e emëruar të këshillit të zgjedhur komunal. Nëse asnjë kandidat të marrë të paktën 50% të votave, i zgjedhur dy kandidatëve me më së shumti vota për një zgjedhje të reja. Zgjedhjet zhvillohen pas parimin e centralizmi demokratik, në të njëjtën mënyrë siç ishte më parë në Bashkimin Sovjetik.

Në zgjedhjet për Asamblenë Kombëtare të krijuar në çdo rreth një kandidat të caktuar në nivel lokal. Në ditën e zgjedhjeve votuesit mund të votojnë për një kandidat, ose lëre. Për zgjedhjet ka deklaruar vlefshme, kandidati duhet të ketë së paku 50% të votave. Arritur kjo nuk të jetë një raund i ri, i cili vazhdon deri një kandidat ka marrë së paku 30% të votave. (20%-pika më e ulët në raundin e dytë). Kjo është përdorur si një mbrojtje kundër qeverive të pakicave.

Në Kubë, ligji zgjedhor lejon moshën 16 vjet. Megjithatë, ju duhet të jenë të moshës 18 vjeç për të bërë deri.

1. la de la Juventud
2. Pinar del Río
3. Havana (La Habana)
4. Havana City (Ciudad de La Habana)
5. Matanzas
6. Cienfuegos
7. Villa Clara
8. Sancti Spiritus
9. Ciego de Avila
10. Camagüey
11. Las Tunas
12. Granma
13. Holguín
14. Santiago de Cuba
15. Guantánamo

Havana sot
Havana ( spanjisht La Habanna )është kryeqytet i Republikës së Kubës.
Havana ndodhet në pjesën perëndimore të bregdetit verior të ishullit. Në vitin 1974 kishte 1,849 milion banorë dhe së bashku me Mariono, Guanabacoa dhe ndër tjera para vendbanime tjera, Gran Habana në vitin 1972 kishte 2,346 milion banorë. Në pjesën qendrore të qytetit janë ngritur anë vendbanimi në hapësira të gjëra, me ndërtesa të larta, me vende dëfrimi të mëdha dhe promenada të gjëra si dhe parqe me vegjetacion tropikal. Nuk ka anë të veçuara pasanike (Favelas, Barris). Kështjellat del Morro dhe e la Paunta janë pjesë përbërëse e sistemit mbrojtës të ndërtuar që nga koha e spanjollëve (shek. XVII) në hyrje të portit detar. Pastaj godinat që gjenden bri gjirit të portit, të quajtura Fortaleza de la Cabańa(shk. XIX) dhe pranë Plaza Carlos Nabuel Céspedes, ish pallati i ri i guvernatorit (1733 deri 1792), sot, shtëpia e këshillit dhe kështjella de la Fuerza (1538-44) dhe katedralja nga shek. XVII/XVIII.
Havana ka hyrjen detare natyrore më të mirë në Karibi në gjirin e Havanës (23km2) me një gjerësi prej vetëm 200 metrash. Nëpër këtë grykë hynë e dalin, për më se 70% e mallrave të importuara dhe rreth 30% të atyre të eksporteve të Kubës. Pjesa më e madhe e industrisë së Kubës është e përqendruar në Havanë. Ndërsa si qendër kulturore e vendit, havana ka qendrën e universitetit të themeluar më 1728, e që llogaritet të ketë mbi 50 000 studentë. Përpos saj ka edhe qendra tjera edukimi dhe kërkimeve si dhe Akademinë e Shkencave Natyrore, teatrin, Sifonin-Orkestrën, Baletin kombëtar, Muze, Biblioteka, Kopshtin botanik dhe ndër tjera dhe selinë e bishopit katolik.
Po ashtu si qyteti është edhe qendër e komunikacionit ajrorë, për këtë përkujdeset aeroporti ndërkombëtar i quajtur “Jose Marti”.
Sot, Havana me 2,1 milion banorë është qyteti më i madh në Karibi.
Havana u themelua më 1515 nga detari D. de Velásquez në bregdetin jugorë ishullit. Më 1519, qyteti u bartë në vendin ku gjendet sot dhe më 1552 doli si kryeqytet para qytetit Santiago de Cuba. Më kalimin e kohës u zhvillua si një ndër qendrat më të rëndësishme të tregtisë dhe zbarkim-ngarkimit spanjollë në Indin perëndimore.

Kuba është ishulli më i madh i Antileve dhe ndodhet midis oqeanit Atlantik në lindje, gjirit të Meksikës në veri dhe perëndim, detit të Antileve në jug. Kuba është formuar nga një arkipelag që përfshin ishullin kryesor dhe mbi 4200 ishuj të vegjël. Ishujt më të vegjël janë të ndarë në pesë grupe: Kolorados, Sabana dhe Kamaguej në bregun verior; Kanareos dhe Jardines në jug. Territori është kryesisht i sheshtë ose më pak reliev, përveç disa zonave malore që shtrihennë drejtimin perëndim-lindje. Një pjesë të vogël të ishullit Kuba e k nën zotërim SHBA (Guantanamo). Vija bregdetare shkon mbi 3500 km dhe paraqet forma të shumëllojshme peizazhi. Brigjet janë të shumëllojshme: të ulët dhe ranore, të lartë dhe shkëmbore, me gjire që hyjnë thellë dhe gadishuj e gjire të vegjël. Lumenjtë janë të shkurtër dhe të rrembyeshëm; lumi më i gjatë, Rio Kautoja, është 250 km i gjatë. Forma e zgjatur me drejtim lindje-perëndim karakterizohet nga klima e njëtrajtshme: tropikale me dy stinë: një e thatë nga nëntori në prill dhe tjetra e lagësht. Në periudhën shtator-tetor fryjnë ciklone tropikale (tornado), që sjellin me vete shira të rrëmbyer dhe erëra me shpejtësi deri 300km/orë.
Ekonomia

Kriza e viteve ’90 e shtyu ekonominë kubiane drejt tregjeve të reja ndërkombëtare, për t’i shpëtuar në një farë mënyre embargos së SHBA. Gjatë viteve të fundit u krijuan shoqëri me kapitale të përziera, ku shumicën e aksioneve e kanë kubanët, sidomos në bujqësi, nxjerrejn e mineraleve dhe turizëm. Kushtet e jetesës së shumicës së kubanezëve nuk janë të mira, edhe pse nuk arrijnë në nivelet e varfërisë, si në shumë vende të tjera të Amerikës latine. Kallami i sheqerit është bima kryesore që kultivohet në vend, i ndjekur nga duhani, një kulturë karakteristike për këtë vend. Industria në pjesën më të madhe është e lidhur me prdhimin bujqësor. Në vend janë të pranishme disa rafineri nafte dhe stabilimente kimikë e farmaceutikë. Turizmi është një sektor i rëndësishëm për ekonominë kubaneze. Shumica e turistëve vjen nga Kanadaja dhe Evropa.
Demografia

Popullsia e Kubës është një ndër më multietniket në botë; përveç pushtuesve spanjollë, në rrjedhën e shekujve në ishull zbritën italianë, hebrenj, anglezë dhe skllevër afrikanë. Heqja e skllavërisë (1886) bëri që një sasi e madhe e krahut të punës të vijë nga Kina, kështu që kinezët krijuan koloninë e parë aziatike në vendin latino-amerikan. Kjo larmi e madhe etnike diti të krijojë një shoqëri të integruar më së miri dhe në vend nuk ekziston asnjë lloj racizmi. Sot, popullsia është e përqëndruar në kryeqytet (mbi 1/5 e banorëve) dhe në 12 qytete me mbi 100.000 banorë. Havana (2.200.000 banorë) është kryeqyteti i Kubës dhe metropoli i Karaibeve. Qytete të tjerë janë: Santiago de Kuba dhe Kamagueji.

Pregatiti dhe shqiperoj Bep Martin Pjetri
17 janar 2010
Copyright Proletari.Com